Mục lục
Bài Học 2: Tâm Thức, Yếu Tố Tâm Lý và Vật Chất Trong Phật Giáo Nguyên Thủy
1. Citta (Tâm Thức)
Tâm thức (citta) là sự nhận biết về một đối tượng cụ thể hoặc một nhóm các đối tượng. Mặc dù có vô số đối tượng mà tâm thức có thể nhận thức, nhưng tại mỗi thời điểm chỉ có thể tập trung vào một đối tượng hoặc nhóm đối tượng tương tự. Tâm thức tạo ra giới hạn về phạm vi của sự tập trung. Nó sinh khởi và biến mất liên tục, mỗi tâm thức thay thế tâm thức trước. Quá trình này gọi là cittasantati – dòng chảy của tâm thức.
2. Cetasika (Yếu Tố Tâm Lý)
Tâm thức không bao giờ sinh khởi đơn lẻ mà luôn đi kèm với các yếu tố tâm lý gọi là cetasika. Một nhóm các yếu tố tâm lý kết hợp với tâm thức được gọi là cittuppāda. Nếu không có cetasika, tâm thức không thể thực hiện được bất kỳ hành động nào. Có bốn đặc điểm chính của cetasika:
- Cetasika sinh khởi cùng với tâm thức mà nó liên kết.
- Cetasika biến mất cùng với tâm thức mà nó liên kết.
- Cetasika nhận cùng một đối tượng mà tâm thức nhận.
- Cetasika dựa vào cùng cơ sở với tâm thức mà nó liên kết.
3. Rūpa (Vật Chất)
Rūpa là các yếu tố cấu thành thế giới vật chất. Toàn bộ thế giới vật chất được tạo ra từ những thực tại này. Rūpa sinh khởi và tồn tại trong các nhóm gọi là rūpakalāpa. Quá trình sinh khởi của rūpakalāpa được gọi là rūpasantati. Một thay đổi nhỏ trong rūpakalāpa có thể xảy ra khi chúng bị tác động bởi các rūpakalāpa khác. Sự thay đổi này gọi là ruppana.
4. Nibbāna (Niết Bàn)
Niết Bàn là trạng thái cuối cùng, thoát khỏi mọi thực tại điều kiện, gọi là asaṅkhatadhātu. Đây cũng là sự chấm dứt của các uẩn và phiền não chưa sinh khởi nhưng có thể sinh khởi nếu có đủ điều kiện. Niết Bàn là mục tiêu cuối cùng của Phật giáo Nguyên Thủy.
5. Bốn Hoạt Động Chính Của Tâm Thức
- Nhận biết đối tượng
- Hành động qua thân
- Hành động qua lời nói
- Hành động qua tâm
Các hoạt động này đều cần sự hỗ trợ của cetasika để thực hiện.
