อรรถกถา อังคุตตรนิกาย เอกนิบาต เอตทัคคบาลี
Chú giải bộ Anguttara Nikaya Ekaka Nipata, Etadaggabalī.
วรรคที่ ๔
Chương 4
หน้าต่างที่ ๓ / ๑๒.
Trang 3 / 12.
อรรถกถาสูตรที่ ๓
Chú giải kinh số 3
ประวัติพระกาฬุทายีเถระ
Tiểu sử ngài Kāludāyi Thera
ในสูตรที่ ๓ พึงทราบวินิจฉัยดังต่อไปนี้.
Trong kinh thứ 3 này, hãy hiểu các luận điểm như sau.
บทว่า กุลปฺปสาทกานํ ได้แก่ ผู้ทำสกุลให้เลื่อมใส.
Cụm từ “kulappasādakānaṃ” có nghĩa là những người tạo lòng tin cho gia tộc.
แท้จริง พระเถระนี้ทำราชนิเวศน์ของพระเจ้าสุทโธทนมหาราชผู้ยังไม่พบพระพุทธเจ้าเท่านั้นให้เลื่อมใส เพราะเหตุนั้น ท่านจึงเป็นยอดของภิกษุสาวกผู้ทำสกุลให้เลื่อมใส.
Thực tế, vị thánh này đã khiến cung điện của Vua Suddhodana trở nên tin tưởng, mặc dù vua chưa từng gặp Đức Phật. Vì lý do này, ngài trở thành đệ tử xuất sắc trong việc tạo niềm tin cho gia tộc.
ในปัญหากรรมของท่าน มีเรื่องที่จะกล่าวตามลำดับ ดังนี้.
Trong vấn đề về nghiệp của ngài, có những câu chuyện sẽ được kể lần lượt như sau.
ครั้งพระพุทธเจ้าพระนามว่าปทุมุตตระ พระเถระนี้บังเกิดในเรือนสกุล ณ กรุงหงสวดี กำลังฟังธรรมเทศนาของพระศาสดา เห็นพระศาสดาทรงสถาปนาภิกษุรูปหนึ่งไว้ในตำแหน่งเอตทัคคะ เป็นยอดของภิกษุสาวกผู้ทำสกุลให้เลื่อมใส จึงกระทำกุศลกรรมให้ยิ่งยวดขึ้นไปแล้ว ปรารถนาตำแหน่งนั้น
Thời Đức Phật có tên Padumuttara, vị thánh này được sinh ra trong một gia đình tại kinh đô Hamsavati. Khi đang nghe pháp của Đức Thế Tôn, ngài nhìn thấy Đức Thế Tôn thiết lập một Tỳ-khưu ở vị trí Etadagga – người xuất sắc nhất trong số các đệ tử tạo niềm tin cho gia tộc. Sau đó ngài đã tăng cường hành động thiện lành và mong muốn có được vị trí này.
ท่านกระทำกุศลตลอดชีวิต เวียนว่ายอยู่ในเทวดาและมนุษย์ทั้งหลาย ถือปฏิสนธิในเรือนของอมาตย์ ณ กรุงกบิลพัสดุ
Ngài đã thực hiện các việc thiện suốt cuộc đời, tái sinh trong cõi thiên và nhân gian, cuối cùng sinh vào gia đình của một quan chức tại kinh đô Kapilavatthu.
ในวันที่พระโพธิสัตว์ของเราทรงถือปฏิสนธิในครรภ์ของพระมารดา ในวันเกิดก็เกิดพร้อมกับพระโพธิสัตว์แล
Vào ngày Bồ Tát của chúng ta được thụ thai trong bụng mẹ, ngài cũng được sinh ra cùng ngày với Bồ Tát.
ในวันนั้น ญาติทั้งหลายก็ให้นอนบนเครื่องรองรับคือผ้าแล้วนำไปถวายตัวเพื่อรับใช้พระโพธิสัตว์.
Trong ngày đó, gia đình đã đặt ngài nằm trên tấm vải nâng đỡ và dâng ngài lên để phụng sự Bồ Tát.
ต้นโพธิพฤกษ์ พระมารดาของพระราหุล ขุมทรัพย์ทั้ง ๔ ช้างทรง ม้ากัณฐกะ นายฉันนะ อมาตย์กาฬุทายี รวมเป็น ๗ นี้ ชื่อว่าสัตตสหชาต เพราะเกิดวันเดียวกับพระโพธิสัตว์.
Cây bồ đề, mẹ của Rahula, bốn kho báu, voi cưỡi, ngựa Kanthaka, người hầu Channa, và quan Kaludayi, tất cả đều được gọi là Sattasahajata vì họ sinh cùng ngày với Bồ Tát.
ในวันขนานนามทารกนั้น เหล่าญาติตั้งชื่อว่าอุทายี เพราะเกิดในวันที่ชาวนครทั่วไปมีจิตใจฟูขึ้น (สูง).
Vào ngày đặt tên cho đứa trẻ, gia đình đặt tên là Udayi vì em được sinh ra vào ngày người dân thành phố có tâm hồn phấn chấn (cao).
แต่เพราะเขาเป็นคนดำนิดหน่อย จึงเกิดชื่อว่า กาฬุทายี.
Nhưng vì em có nước da hơi tối màu, nên được gọi là Kaludayi.
กาฬุทายีนั้นเล่นของเล่นสำหรับเด็กชายกับพระโพธิสัตว์จนเจริญวัย.
Kaludayi đã chơi các trò chơi cho trẻ em cùng với Bồ Tát cho đến khi trưởng thành.
ต่อมา พระโพธิสัตว์เสด็จออกมหาภิเนษกรมณ์ บรรลุพระสัพพัญญุตญาณตามลำดับ ทรงประกาศธรรมจักรอันประเสริฐ ทรงกระทำการอนุเคราะห์โลก ทรงอาศัยกรุงราชคฤห์ประทับอยู่.
Sau đó, Bồ Tát xuất gia, lần lượt đạt đến trí tuệ toàn giác, tuyên thuyết pháp luân cao quý, thực hiện lòng từ bi với thế gian và lưu trú tại thành Vương Xá.
สมัยนั้น พระเจ้าสุทโธทนมหาราชทรงสดับว่า สิทธัตถกุมารบรรลุอภิสัมโพธิญาณ อาศัยกรุงราชคฤห์ประทับอยู่ ณ พระเวฬุวันวิหาร จึงทรงส่งอำมาตย์ผู้หนึ่งมีบุรุษพันคนเป็นบริวารไปด้วยพระดำรัสสั่งว่า เจ้าจงนำโอรสของเรามาในที่นี้.
Khi đó, vua Suddhodana nghe tin rằng hoàng tử Siddhartha đã đạt giác ngộ tối thượng và đang lưu trú tại tu viện Veluvana ở thành Vương Xá. Nhà vua liền phái một viên quan cùng một ngàn người hầu cận đến với lời nhắn rằng: “Hãy đưa con trai của ta về đây.”
อำมาตย์นั้นเดินไป ๖๐ โยชน์เข้าไปยังพระวิหาร ในเวลาที่พระทศพลประทับนั่งกลางบริษัท ๔ ทรงแสดงธรรม.
Vị quan đi sáu mươi do tuần để đến tu viện, lúc đó Đức Phật đang ngồi giữa hội chúng bốn phương để thuyết pháp.
อำมาตย์นั้นคิดว่า ข่าวสาส์นที่พระราชาทรงส่งไปพักไว้ก่อน แล้วยืนท้ายบริษัทฟังพระธรรมเทศนาของพระศาสดา ก็บรรลุพระอรหัตพร้อมกับบุรุษพันคน ตรงที่ยืนอยู่นั่นแหละ
Vị quan nghĩ rằng sẽ để lời nhắn của nhà vua lại và đứng cuối hội chúng để nghe pháp của Đức Thế Tôn. Ngay tại chỗ đứng đó, ông và cả ngàn người theo cùng đều chứng quả A-la-hán.
ครั้งพระศาสดาทรงเหยียดพระหัตถ์แก่อำมาตย์และบุรุษพันคนนั้น ด้วยพระดำรัสว่า พวกเธอจงเป็นภิกษุเถิด.
Đức Thế Tôn giơ tay về phía vị quan và ngàn người ấy, nói rằng: “Các ngươi hãy trở thành Tỳ-khưu.”
ทันใดนั้นเอง ทุกคนก็ทรงบาตรและจีวรสำเร็จมาแต่ฤทธิ์ ได้เป็นเหมือนพระเถระร้อยพรรษา นับแต่เวลาบรรลุพระอรหัตกันแล้ว
Ngay lập tức, tất cả đều có bình bát và y phục hiện ra từ phép thần thông, trở thành những bậc thượng tọa với tuổi hạ hàng trăm năm, kể từ lúc chứng quả A-la-hán.
ธรรมดาว่าพระอริยะทั้งหลายย่อมเป็นผู้วางเฉย เพราะฉะนั้น อำมาตย์นั้นจึงไม่ได้ทูลข่าวสาส์นที่พระราชาทรงส่งไปแด่พระทศพล.
Thường thì các bậc A-la-hán đều giữ thái độ bình thản, vì vậy vị quan không trình bày thông điệp mà nhà vua gửi cho Đức Thế Tôn.
พระราชาทรงพระดำริว่า อำมาตย์ยังไม่กลับมาจากที่นั้น ข่าวคราวก็ไม่ได้ยิน จึงทรงส่งอำมาตย์คนอื่นๆ ไปโดยทำนองนั้นนั่นแล.
Nhà vua suy nghĩ rằng vị quan vẫn chưa trở về từ nơi đó, và không có tin tức nào được báo lại, nên ngài đã phái các vị quan khác đi theo cách tương tự.
อำมาตย์แม้นั้นไปแล้วก็บรรลุพระอรหัตพร้อมกับบริษัทโดยนัยก่อนนั่นแหละ แล้วก็นิ่งเสีย.
Các vị quan đó khi đến nơi cũng chứng đắc quả A-la-hán cùng với những người theo họ và sau đó đều giữ im lặng.
ทรงส่งบุรุษเก้าพันคนพร้อมกับอำมาตย์เก้าคน ด้วยประการฉะนี้ ทุกๆ คนสำเร็จกิจของตนแล้วก็นิ่งเสีย.
Nhà vua đã gửi chín ngàn người cùng với chín vị quan, và tất cả họ sau khi hoàn thành mục đích của mình đều giữ im lặng.
ครั้งนั้น พระราชาทรงพระดำริว่า คนมีจำนวนเท่านี้ไม่บอกอะไรแก่พระทศพล เพื่อเสด็จมาในที่นี้เพราะเขาไม่รักเรา คนอื่นๆ แม้ไปก็คงจักไม่สามารถนำพระทศพลมาได้.
Lúc đó, nhà vua suy nghĩ rằng, với số lượng người đông như vậy mà không ai báo tin gì về Đức Thế Tôn, có lẽ họ không thương yêu ta. Những người khác dù có đi cũng không thể đưa Đức Thế Tôn về đây.
แต่อุทายีบุตรของเรา ปีเดียวกับพระทศพล โดยเล่นฝุ่นด้วยกันมา เขาคงรักเราบ้าง จึงโปรดให้เรียกตัวมาแล้วตรัสสั่งว่า ลูกเอ๋ย เจ้ามีบุรุษพันคนเป็นบริวาร จงไปนำพระทศพลมา.
Nhưng con trai chúng ta, Udayi, sinh cùng năm với Đức Thế Tôn, cùng chơi đùa với ngài, chắc hẳn nó còn yêu thương chúng ta. Vì vậy, nhà vua đã gọi Udayi đến và phán rằng: “Con yêu, con hãy dẫn theo một ngàn người và đi đón Đức Thế Tôn về.”
กาฬุทายีกราบทูลว่า ข้าแต่เทวะ ข้าพระบาทได้บรรพชาเหมือนพวกบุรุษที่ไปกันครั้งแรก จึงจักนำมา พระเจ้าข้า.
Kaludayi thưa rằng: “Thưa Đại vương, thần đã xuất gia như những người đi lần đầu tiên nên thần có thể đưa ngài về, thưa Đại vương.”
รับสั่งว่า เจ้าทำกิจอย่างใดอย่างหนึ่งแล้วจงนำลูกของเรามาก็แล้วกัน.
Nhà vua phán: “Con cứ làm bất cứ điều gì cần thiết và đưa con trai ta về.”
กาฬุทายีรับราชโองการว่า ดีละ พระเจ้าข้า แล้วถือสาส์นของพระราชาไปกรุงราชคฤห์ ยืนฟังธรรมท้ายบริษัท ในเวลาพระศาสดาทรงแสดงธรรมแล้วบรรลุพระอรหัต ดำรงอยู่โดยเป็นเอหิภิกขุ พร้อมทั้งบริวาร.
Kaludayi nhận lệnh của nhà vua rằng: “Được rồi, thưa Đại vương,” rồi cầm theo thư của nhà vua đến kinh đô Rajagaha, đứng nghe pháp ở cuối hội chúng. Khi Đức Phật thuyết pháp, ngài chứng quả A-la-hán và trở thành Tỳ-khưu Ehi Bhikkhu cùng với những người theo ngài.
ต่อนั้นก็ดำริว่า ยังไม่เป็นกาละเทศะที่พระทศพลจะเสด็จไปยังนครแห่งสกุล ต่อสมัยวสันตฤดู (ฤดูใบไม้ผลิ) เมื่อไพรสณฑ์มีดอกไม้บานสะพรั่ง แผ่นดินคลุมด้วยหญ้าสด จึงจักเป็นกาละเทศะ จึงรอเวลาอยู่.
Sau đó, ngài suy nghĩ rằng hiện chưa phải là thời gian thích hợp để Đức Thế Tôn trở về thành của gia tộc. Khi mùa xuân đến, lúc hoa rừng nở rộ, mặt đất phủ cỏ xanh, thì sẽ là thời gian thích hợp. Vì thế, ngài đợi đến thời điểm ấy.
รู้ว่ากาละเทศะมาถึงแล้ว จึงทูลพรรณนาหนทาง เพื่อพระทศพลเสด็จดำเนินไปยังนครแห่งสกุล ด้วยคาถาประมาณ ๖๐ คาถาเป็นต้นว่า
Khi biết thời điểm đã đến, ngài đã mô tả con đường để Đức Thế Tôn quay trở về thành của gia tộc bằng khoảng 60 bài kệ, bắt đầu với:
นาติสีตํ นาติอุณฺหํ นาติทุพฺภิกขฉาตกํ
สทฺทสา หริตา ภูมิ เอส กาโล มหามุนิ
Không quá lạnh, không quá nóng, không có đói khát nghiêm trọng, đất đai xanh tươi, đây là thời điểm, bậc Đại Hiền Trí.
ข้าแต่พระมหามุนี สถานที่ไม่เย็นจัด ไม่ร้อนจัด มิใช่ สถานที่หาอาหารยากและอดอยาก พื้นแผ่นดินเขียวขจี ชอุ่มด้วยหญ้า นี่เป็นกาลสมควร.
Thưa bậc Đại Hiền Trí, nơi đây không quá lạnh, không quá nóng, không phải là nơi thiếu thốn thức ăn, đất đai xanh tươi mát mẻ với cỏ xanh. Đây là thời điểm thích hợp.
พระศาสดาทรงทราบว่า อุทายีกล่าวสรรเสริญการเดินไปว่าเป็นกาละเทศะที่จะเสด็จดำเนินไปยังกรุงกบิลพัสดุ์ มีภิกษุสองหมื่นรูปเป็นบริวาร เสด็จออกจาริกด้วยการทรงดำเนินไปแบบไม่รีบด่วน.
Đức Phật biết rằng Udayi đã ca ngợi đây là thời điểm thích hợp để ngài tiến về kinh đô Kapilavatthu, với hai mươi nghìn vị Tỳ-khưu làm đoàn tùy tùng, ngài xuất hành mà không vội vàng.
พระอุทายีเถระทราบว่า พระศาสดาเสด็จออกไปแล้ว คิดว่าควรจะถวายความเข้าพระหฤทัยแต่พระมหาราชเจ้าพุทธบิดา จึงเหาะไปปรากฏ ณ พระราชนิเวศน์ของพระราชา
Thánh Udayi biết rằng Đức Phật đã xuất hành nên nghĩ rằng cần dâng lời nhắn gửi lên nhà vua, phụ thân của Đức Phật. Ngài liền bay đến và hiện diện trong hoàng cung của nhà vua.
พระราชาทอดพระเนตรเห็นพระเถระ ก็มีพระหฤทัยยินดี นิมนต์ให้นั่งบนบัลลังก์ (แท่น) ที่สมควรใหญ่ บรรจุบาตรให้เต็มด้วยโภชนะรสเลิศต่างๆ แล้วถวาย
Khi nhà vua thấy thánh Tăng, ngài vui mừng và mời ngài ngồi lên ngai vàng lớn. Nhà vua dâng đầy bình bát của ngài với nhiều món ăn thượng hạng.
พระเถระลุกขึ้นแสดงอากัปปกิริยาว่าจะไป ท้าวเธอจึงตรัสว่า นิมนต์นั่งฉันสิลูกเอ๋ย
Khi thánh Tăng đứng lên biểu thị rằng mình sẽ đi, nhà vua liền nói: “Con yêu, hãy ngồi lại và dùng bữa.”
ท่านทูลว่า มหาบพิตร อาตมภาพจักไปฉัน ณ สำนักพระศาสดา.
Ngài đáp: “Thưa Đại vương, con sẽ dùng bữa tại nơi Đức Thế Tôn.”
ตรัสถามว่า ก็พระศาสดาอยู่ไหนล่ะพ่อเอ๋ย.
Nhà vua hỏi: “Thế Đức Thế Tôn đang ở đâu, con yêu?”
ท่านทูลว่ามหาบพิตร พระศาสดามีภิกษุสองหมื่นเป็นบริวาร เสด็จออกจาริกเพื่อเยือนมหาบพิตรแล้ว.
Ngài thưa: “Thưa Đại vương, Đức Thế Tôn cùng với hai mươi nghìn Tỳ-khưu đang trên đường đến thăm ngài.”
ตรัสว่า ลูกฉันบิณฑบาตนี้แล้ว โปรดนำบิณฑบาตนอกจากนี้ไปถวาย จนกว่าลูกของโยมจะมาถึงนครนี้.
Nhà vua phán: “Con hãy dùng bữa ăn này và mang phần bát khất thực khác dâng lên ngài cho đến khi ngài về đến thành phố này.”
พระเถระรับอาหารที่จะพึงนำไปถวายพระทศพล แล้วกล่าวธรรมกถา ทำพระราชนิเวศน์ทั้งสิ้นให้ได้ศรัทธา โดยยังไม่ทันเห็นพระทศพลเลย.
Thánh Tăng nhận thức ăn để dâng lên Đức Thế Tôn, rồi giảng pháp và làm cho cả hoàng cung đầy lòng tin kính dù chưa từng thấy Đức Thế Tôn.
เมื่อทุกคนเห็นอยู่นั่นแล ก็โยนบาตรขึ้นไปในอากาศ แม้ตนเองก็เหาะไปนำบิณฑบาตไปวางไว้ที่พระหัตถ์ของพระศาสดา.
Khi mọi người đang nhìn, ngài ném bình bát lên không trung và bay lên, đặt bình bát vào tay của Đức Phật.
พระศาสดาก็เสวยบิณฑบาตนั้นทุกๆ วัน พระเถระนำอาหารจากพระราชนิเวศน์มาถวายแต่พระศาสดา ซึ่งกำลังเสด็จดำเนินทาง ๖๐ โยชน์ ตลอดทางโยชน์หนึ่งเป็นอย่างยิ่ง.
Đức Phật dùng bát khất thực đó mỗi ngày, và thánh Tăng mang thức ăn từ hoàng cung để dâng lên Đức Thế Tôn, người đang hành trình dài sáu mươi do tuần, một cách đều đặn trên suốt chặng đường.
พึงทราบเรื่องดังกล่าวมาฉะนี้
Hãy hiểu câu chuyện đã được trình bày như trên.
ต่อมาภายหลัง พระศาสดาทรงดำริว่า อุทายีทำพระราชนิเวศน์ทั้งสิ้นของพระมหาราชบิดาของเราให้เลื่อมใสแล้ว จึงทรงสถาปนาพระเถระไว้ในตำแหน่งเอตทัคคะเป็นยอดของเหล่าภิกษุสาวกผู้ทำสกุลให้เลื่อมใสแล.
Sau này, Đức Phật suy nghĩ rằng Udayi đã làm cho toàn bộ hoàng cung của phụ vương kính ngưỡng. Vì vậy, ngài đã thiết lập thánh Tăng Udayi ở vị trí Etadagga, vị cao quý nhất trong số các Tỳ-khưu tạo niềm tin cho gia tộc.
จบอรรถกถาสูตรที่ ๓
Kết thúc chú giải kinh số 3.
