Mục lục
อรรถกถา อังคุตตรนิกาย เอกนิบาต เอตทัคคบาลี
Chú giải Tăng Chi Bộ Kinh – Phần Một – Bài Tụng Về Đệ Nhất
วรรคที่ ๓
Chương thứ 3
หน้าต่างที่ ๘ / ๑๐.
Trang 8 / 10
อรรถกถาสูตรที่ ๘
Chú giải Kinh số 8
ประวัติพระพาหิยทารุจิริยะ
Tiểu sử của Trưởng lão Pāhiya Dārujiriya
ในสูตรที่ ๘ พึงทราบวินิจฉัยดังต่อไปนี้.
Trong Kinh số 8, cần biết các luận giải như sau.
ด้วยบทว่า ขิปฺปาภิญฺญานํ ท่านแสดงว่า พระทารุจิริยเถระเป็นยอดของภิกษุสาวกผู้ตรัสรู้เร็ว.
Với cụm từ “Khippābhiññānaṃ,” ngài cho biết rằng Trưởng lão Dārujiriya là bậc tối cao trong hàng ngũ các Tỳ-khưu giác ngộ nhanh chóng.
จริงอยู่ พระเถระนี้บรรลุพระอรหัตเมื่อจบพระธรรมเทศนาอย่างย่อ.
Thực vậy, vị trưởng lão này đã chứng đắc A-la-hán ngay khi bài pháp ngắn vừa kết thúc.
ไม่มีกิจที่จะต้องบริกรรมมรรคผลทั้งหลาย เพราะเหตุนั้น ท่านจึงชื่อว่าเป็นยอดของภิกษุสาวกผู้ตรัสรู้เร็ว.
Không cần thực hành các pháp môn hay con đường khác, do đó ngài được gọi là bậc tối cao trong hàng ngũ các Tỳ-khưu giác ngộ nhanh chóng.
คนทั้งหลายตั้งชื่อท่านว่าพาหิยะ เพราะท่านเกิดในพาหิยรัฐ.
Mọi người gọi ngài là Pāhiya vì ngài sinh ra tại vùng đất Pāhiya.
ต่อมาภายหลังท่านนุ่งผ้าทำด้วยไม้ เพราะเหตุนั้น จึงชื่อว่าทารุจิริยะ.
Về sau, ngài mặc y phục làm từ vỏ cây, do đó được gọi là Dārujiriya.
ในปัญหากรรมของท่าน มีเรื่องเล่าตามลำดับดังนี้ :-
Trong câu chuyện về nghiệp của ngài, sẽ được kể lại theo thứ tự như sau:
แท้จริง แม้ท่านพาหิยทารุจิริยะนี้ ครั้งพระพุทธเจ้าพระนามว่าปทุมุตตระ เกิดในเรือนสกุลในกรุงหงสวดี.
Thực ra, ngay cả vị Pāhiya Dārujiriya này, vào thời Đức Phật Padumuttara, đã sinh ra trong một gia đình ở kinh đô Hamsavati.
กำลังฟังธรรมของพระทศพล เห็นพระศาสดาทรงสถาปนาภิกษุรูปหนึ่งในตำแหน่งเอตทัคคะเป็นยอดของเหล่าภิกษุสาวกผู้ตรัสรู้เร็ว.
Khi đang nghe pháp từ Đức Phật, ngài thấy Đức Phật thiết lập một Tỳ-khưu vào vị trí Etadagga, bậc cao nhất trong hàng ngũ các Tỳ-khưu giác ngộ nhanh chóng.
จึงกระทำกุศลให้ยิ่งยวดขึ้นไป ปรารถนาตำแหน่งนั้น กระทำกุศลกรรมจนตลอดชีวิต.
Ngài đã tăng cường tích lũy công đức với mong muốn đạt được vị trí đó, và thực hiện các nghiệp thiện suốt cả đời.
เวียนว่ายอยู่ในเหล่าเทวดาและมนุษย์.
Ngài đã luân hồi trong các cõi trời và cõi người.
เวลาศาสนาของพระกัสสปทศพลเสื่อมลง ก็กระทำสมณธรรมร่วมกับเหล่าภิกษุที่กล่าวไว้แต่หนหลัง เป็นผู้มีศีลบริบูรณ์.
Khi giáo pháp của Đức Phật Kassapa suy tàn, ngài đã tu tập cùng với các Tỳ-khưu được nhắc đến trước đó, và là người đầy đủ giới hạnh.
สิ้นชีพแล้วก็บังเกิดในเทวโลก.
Sau khi qua đời, ngài đã tái sinh trong cõi trời.
ท่านอยู่ในเทวโลกสิ้นพุทธันดรหนึ่ง.
Ngài đã ở trong cõi trời suốt một chu kỳ Phật giáo.
ในพุทธกาลนี้ ก็บังเกิดในเรือนสกุลในพาหิยรัฐ.
Trong thời kỳ Phật giáo hiện tại, ngài tái sinh trong một gia đình tại vùng đất Pāhiya.
เจริญวัยก็ครองเรือน ดำริว่าจะทำการค้าขาย จึงขึ้นเรือที่จะพาไปสุวรรณภูมิ.
Khi lớn lên, ngài lập gia đình và có ý định buôn bán, nên đã lên tàu đi đến vùng đất Suvarṇabhūmi.
ไม่ทันไปถึงถิ่นที่ปรารถนา เรือก็อับปางลงกลางสมุทร.
Chưa kịp đến nơi mong muốn, con tàu đã bị đắm giữa đại dương.
มหาชน (ผู้โดยสาร) ก็กลายเป็นเหยื่อของเต่าและปลา.
Những người trên tàu đã trở thành mồi cho rùa và cá.
ส่วนพาหิยผู้นี้เกาะขอนไม้ขอนหนึ่งไว้ ๗ วัน จึงขึ้นท่าเรือชื่อสุปปารกะได้.
Còn Pāhiya, ngài bám vào một khúc gỗ trong suốt 7 ngày, rồi cập bến Supāraka.
รู้ว่าเป็นถิ่นที่อยู่ของมนุษย์ คิดว่าจะเข้าไปหามนุษย์โดยแบบไม่มีผ้าติดตัว (เปลือย) ไม่สมควร.
Ngài biết rằng đây là vùng đất của con người, và nghĩ rằng không nên đến gặp người khác mà không có y phục trên người.
จึงยึดเอาสาหร่ายที่หนองน้ำแห่งหนึ่ง ซึ่งอยู่ไม่ไกลเอามาพันตัว.
Vì vậy, ngài lấy rong rêu từ một ao nước gần đó để quấn quanh người.
ถือเอาภาชนะใบหนึ่ง ซึ่งตกอยู่แถวๆ เทวสถาน เขาไปขอภิกษา (อาหาร).
Ngài nhặt được một chiếc bát gần nơi thờ thần và bắt đầu đi xin khất thực (thức ăn).
ผู้คนทั้งหลายเห็นเขาแล้วพากันคิดว่า ถ้าในโลกนี้ยังมีพระอรหันต์อยู่จริง พึงมีด้วยวิธีอย่างนี้.
Những người nhìn thấy anh ta đều nghĩ rằng: “Nếu thế giới này vẫn còn A-la-hán, thì chắc hẳn họ sẽ có dáng vẻ như thế này.”
พระผู้เป็นเจ้าไม่รับผ้า เพราะถืออย่างอุกฤษฏ์หรือหนอ หรือจะรับผ้าที่เขาให้ดังนี้ จึงทดลองให้ผ้าทั้งหลายจากทิศต่างๆ.
Ngài có thể không nhận y phục vì tuân theo những giới luật nghiêm ngặt, hoặc có thể sẽ nhận y phục mà mọi người dâng, vì vậy họ đã thử đưa cho ngài y phục từ mọi hướng.
เขาคิดว่า ถ้าไม่มาโดยแบบนี้ คนเหล่านี้ก็ไม่พึงเลื่อมใสเรา.
Anh ta nghĩ rằng: “Nếu ta không hành xử như thế này, những người này sẽ không tín phục ta.”
จำเราจะพูดอย่างใดอย่างหนึ่งหลอกลวงคนเหล่านี้ ทำอุบายเลี้ยงชีพก็สมควร จึงไม่ยอมรับผ้าทั้งหลาย.
Vì thế, ta sẽ nói điều gì đó để đánh lừa họ, xem đây như một phương tiện để sinh tồn là hợp lý, và anh ta đã từ chối không nhận y phục.
พวกผู้คนก็เลื่อมใสยิ่งๆ ขึ้นไป.
Mọi người ngày càng tín phục anh ta nhiều hơn.
แม้เขาจะกินอาหารก็ต้องไปเทวสถานที่ไม่ไกล มหาชนก็เดินไปกับเขา บำรุงเทวสถานให้ทาน.
Ngay cả khi anh ta dùng bữa, cũng phải đến một nơi thờ thần không xa; người dân đi theo anh và cúng dường tại nơi thờ thần đó.
เขาคิดว่า คนเหล่านี้เลื่อมใสเพียงการนุ่งสาหร่ายของเรา กระทำสักการะอย่างนี้.
Anh ta nghĩ: “Những người này tín phục chỉ vì ta mặc rong rêu và hành động như thế này.”
เราจะเป็นผู้ทำอุกฤษฏ์ขึ้นไป ก็ควรแก่คนเหล่านี้.
Ta sẽ thực hiện những hành động khổ hạnh cao độ hơn nữa để phù hợp với những người này.
ดังนี้แล้ว ก็ถือแผ่นกระดานไม้ที่เบาๆ ถากเสีย คลุมเปลือกไม้ ทำเป็นผ้านุ่งห่มเลี้ยงชีวิตอยู่.
Nghĩ vậy, anh ta lấy một miếng ván nhẹ, mài nhẵn, bọc vỏ cây để làm y phục và tiếp tục sinh sống.
ครั้งนั้น บรรดาชน ๗ คนที่ทำสมณธรรม ครั้งพระพุทธเจ้าพระนามว่ากัสสป ชนคนหนึ่งเป็นภิกษุ บังเกิดในพรหมโลกชั้นสุทธาวาส.
Khi ấy, trong số 7 người từng tu tập khổ hạnh vào thời Đức Phật Kassapa, một người tái sinh làm Tỳ-khưu trong cõi Phạm thiên Suddhāvāsa.
สำรวจดูสมบัติพรหมของตน ระลึกถึงสถานที่ชน ๗ คนมา ก็เห็นสถานที่ชน ๗ คนขึ้นเขากระทำสมณธรรม.
Người này xem lại phước báu của mình và nhớ lại nơi mà 7 người đã cùng nhau lên núi tu tập.
ระลึกถึงสถานที่ชน ๖ คนไปบังเกิด ก็รู้ว่าคนหนึ่งปรินิพพานแล้ว อีก ๕ คนไปบังเกิดในเทวโลกชั้นกามาวจร.
Người này hồi tưởng lại nơi mà 6 người còn lại đã tái sinh, nhận ra rằng một người đã đạt Niết-bàn, còn 5 người đã tái sinh trong các cõi trời dục giới.
ยังระลึกถึงชนทั้ง ๕ คนเป็นครั้งคราว.
Người này thỉnh thoảng vẫn nhớ về 5 người đó.
เมื่อระลึกว่า ในเวลานี้เขาอยู่กันที่ไหนหนอ ก็เห็นทารุจิริยะอาศัยท่าเรือสุปปารกะเลี้ยงชีพด้วยการหลอกลวง.
Khi tự hỏi rằng hiện giờ họ đang ở đâu, người ấy thấy rằng Dārujiriya đang sống tại bến tàu Supāraka và sinh sống bằng cách lừa dối.
คิดว่า ฉิบหายแล้วหนอ ทารุจิริยะนี้โง่ กระทำสมณธรรมมาแต่กาลก่อน.
Người ấy nghĩ: “Thật đáng tiếc, Dārujiriya này thật ngu ngốc, đã từng tu tập khổ hạnh trong quá khứ.”
ไม่ยอมฉันบิณฑบาตที่แม้พระอรหันต์นำมา เพราะเป็นผู้ถือกติกาอุกฤษฏ์ยิ่งนัก.
Anh ta thậm chí không nhận thức ăn do các vị A-la-hán mang đến vì tuân thủ giới luật nghiêm ngặt.
มาบัดนี้ ไม่เป็นอรหันต์ก็ปฏิญญาว่าเป็นอรหันต์ เที่ยวลวงโลกเพราะเห็นแก่ท้อง.
Nhưng giờ đây, dù không phải là A-la-hán, anh ta lại tự xưng mình là A-la-hán, đi lừa dối thế gian chỉ vì cái bụng.
ทั้งไม่รู้ว่าพระทศพลบังเกิดแล้ว.
Anh ta thậm chí còn không biết rằng Đức Phật đã xuất hiện.
จำเราจะไปทำเขาให้สลดใจ แล้วให้เขารู้ว่าพระทศพลบังเกิดแล้ว.
Ta phải đến để thức tỉnh anh ta và cho anh ta biết rằng Đức Phật đã xuất hiện.
ในทันใดนั่นเองก็ออกจากพรหมโลก ไปปรากฏตัวต่อหน้าทารุจิริยะ ต่อจากเวลาเที่ยงคืน ที่ท่าเรือสุปปารกะ.
Ngay lúc đó, vị Phạm thiên đã rời khỏi cõi trời và hiện ra trước mặt Dārujiriya sau nửa đêm tại bến tàu Supāraka.
เขาเห็นโอภาสสว่างในที่อยู่ของตน จึงออกมาข้างนอก เห็นองค์มหาพรหมประคองอัญชลี ประนมมือถามว่า ท่านเป็นใคร.
Dārujiriya thấy ánh sáng rực rỡ chiếu vào nơi ở của mình nên bước ra ngoài và thấy vị Đại Phạm thiên đang chắp tay và hỏi: “Ngài là ai?”
มหาพรหมตอบว่า เราเป็นสหายเก่าของท่าน บรรลุอนาคามิผลบังเกิดในพรหมโลก.
Vị Đại Phạm thiên đáp: “Ta là người bạn cũ của ông, đã chứng đắc quả vị Anāgāmi và tái sinh trong cõi Phạm thiên.”
แต่ผู้เจริญที่สุดกว่าใครทั้งหมดหมด หัวหน้าของพวกเราบรรลุพระอรหัตปรินิพพานแล้ว พวกท่าน ๕ คนบังเกิดในเทวโลก.
Nhưng vị cao nhất trong chúng ta đã chứng đắc quả vị A-la-hán và nhập Niết-bàn, còn năm người các ông đã tái sinh trong cõi trời.
เรานั้นเห็นท่านเลี้ยงชีพด้วยการหลอกลวงเขาในที่นี้ จึงมาเพื่อทรมาน.
Ta thấy ông đang sống ở đây bằng cách lừa dối người khác, nên đến đây để thức tỉnh ông.
แล้วจึงกล่าวเหตุนี้ว่า พาหิยะ ท่านยังไม่เป็นอรหันต์ ยังไม่ปฏิบัติถึงอรหัตตมรรค.
Rồi ngài nói lý do: “Này Pāhiya, ông chưa phải là A-la-hán và chưa đạt đến con đường A-la-hán.”
ท่านก็ไม่มีปฏิปทาที่จะเป็นอรหันต์ หรือปฏิบัติถึงอรหัตตมรรค.
Ông cũng chưa có pháp môn nào để trở thành A-la-hán hoặc đạt đến con đường A-la-hán.
ลำดับนั้น มหาพรหมบอกเขาว่า พระศาสดาอุบัติแล้วและประทับอยู่ ณ กรุงสาวัตถี.
Khi ấy, vị Đại Phạm thiên bảo ông rằng Đức Phật đã xuất hiện và hiện đang ngự tại kinh thành Sāvatthi.
ท่านจงไปยังสำนักพระศาสดา แล้วส่งเขาไป ตนเองก็กลับพรหมโลก.
Ông hãy đi đến gặp Đức Phật. Sau đó, vị Đại Phạm thiên đưa ông đi rồi quay trở lại cõi Phạm thiên.
แม้ทารุจิริยะถูกมหาพรหมทำให้สลดใจแล้ว ก็คิดจักแสวงหาทางพ้น.
Dù Dārujiriya đã được Đại Phạm thiên thức tỉnh, ông vẫn muốn tìm con đường giải thoát.
จึงเดินทาง ๑๒๐ โยชน์โดยพักคืนเดียว ประจวบพระศาสดาเสด็จเข้าไปบิณฑบาต ณ ละแวกบ้าน.
Ông đã đi bộ 120 do-tuần chỉ nghỉ qua đêm, gặp Đức Phật khi ngài đang đi khất thực gần khu dân cư.
หมอบลงแทบมหายุคลบาทพระศาสดา ทูลอ้อนวอนถึง ๓ ครั้งว่า ขอพระผู้มีพระภาคเจ้าทรงแสดงธรรมโปรดข้าพระบาทเถิด พระเจ้าข้า ขอพระสุคตทรงแสดงธรรมโปรดข้าพระบาทเถิด พระเจ้าข้า.
Ông nằm sấp trước Đức Phật và ba lần khẩn cầu: “Kính bạch Đức Thế Tôn, xin ngài thuyết pháp chỉ dạy cho con.”
พระศาสดาทรงทราบว่า ญาณของพาหิยะแก่กล้าแล้ว ด้วยเหตุเท่านี้ จึงทรงสอนด้วยพระโอวาทนี้ว่า.
Đức Phật biết rằng tuệ giác của Pāhiya đã chín muồi, nên ngài đã thuyết giảng cho ông với lời dạy này:
เพราะเหตุนี้แล พาหิยะ เธอพึงศึกษาอย่างนี้ว่ารูปที่เห็นแล้ว จักเป็นเพียงเห็นแล้ว ดังนี้เป็นต้น.
“Vì lý do đó, này Pāhiya, ông nên học rằng khi thấy hình sắc, chỉ đơn thuần là thấy.”
เมื่อจบเทศนา แม้พาหิยะนั้นทั้งที่อยู่ระหว่างถนนส่งญาณไปตามกระแสเทศนา ก็บรรลุพระอรหัตพร้อมด้วยปฏิสัมภิทาทั้งหลาย.
Khi bài pháp kết thúc, ngay khi vẫn đứng giữa đường, Pāhiya đã gửi tuệ giác theo dòng thuyết pháp và chứng đắc quả vị A-la-hán cùng các năng lực toàn diện.
พาหิยะนั้นถึงที่สุดกิจของตนแล้ว ทูลขอบรรพชากะพระผู้มีพระภาคเจ้า แสวงหาบาตรจีวร เพราะยังมีบาตรจีวรไม่ครบ กำลังดึงชิ้นผ้าทั้งหลายจากกองขยะ.
Pāhiya, sau khi hoàn thành sứ mệnh của mình, đã xin Đức Phật cho xuất gia, và tìm kiếm bát và y phục, vì ông chưa có đủ, nên đã kéo những mảnh vải từ đống rác.
๑- ขุ. อุ. ๒๕/๔๗-๕๐
Chú thích: Kinh Udana, chương 25, đoạn 47-50.
ลำดับนั้น อมนุษย์ผู้มีเวรกันมาแต่ก่อน เข้าสิงร่างของแม่โคลูกอ่อนตัวหนึ่ง ทำท่านให้เสียชีวิต.
Khi đó, một sinh vật phi nhân có mối oán thù từ trước đã nhập vào thân của một con bò mẹ mới sinh và gây ra cái chết cho ngài.
พระศาสดาเสด็จออกจากกรุงสาวัตถี ทอดพระเนตรเห็นพาหิยะล้มอยู่ที่กองขยะระหว่างทาง.
Đức Phật rời khỏi kinh thành Sāvatthi, và nhìn thấy Pāhiya ngã xuống bên đống rác giữa đường.
ตรัสบอกเหล่าภิกษุว่า ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย พวกเธอจงช่วยกันยกร่างพาหิยะ แล้วให้นำไปทำฌาปนกิจ โปรดให้สร้างเจดีย์ไว้ ณ ทางใหญ่ ๔ แพร่ง.
Ngài bảo các Tỳ-khưu: “Này các Tỳ-khưu, hãy cùng nhau nâng thi thể của Pāhiya và hỏa táng, đồng thời xây một ngôi bảo tháp tại ngã tư đường lớn.”
จากนั้น เกิดพูดกันกลางสงฆ์ว่า พระตถาคตรับสั่งให้ภิกษุสงฆ์ทำฌาปนกิจร่างของพาหิยะ เก็บธาตุมาแล้ว โปรดให้สร้างเจดีย์ไว้.
Sau đó, giữa chư Tăng có cuộc bàn luận rằng Đức Như Lai đã yêu cầu tăng đoàn làm lễ hỏa táng thi thể của Pāhiya, thu nhặt xá lợi và xây dựng bảo tháp.
พาหิยะนั้นกระทำให้แจ้งมรรค อะไรหนอ เขาเป็นสามเณรหรือหนอ.
Pāhiya đã đạt được đạo quả, nhưng liệu ông ấy có phải là một Sa-di không nhỉ?
ภิกษุทั้งหลายเกิดจิตคิดกันดังนี้.
Các Tỳ-khưu đã cùng suy nghĩ như vậy.
พระศาสดาทรงปรารภถ้อยคำนั้นให้เป็นอัตถุปปัตติเหตุ เกิดเรื่อง.
Đức Phật đã lấy lời bàn này làm đề tài giảng dạy và kể lại câu chuyện.
แล้วตรัสว่า ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย พาหิยะเป็นบัณฑิต.
Ngài phán: “Này các Tỳ-khưu, Pāhiya là một bậc trí tuệ.”
ทรงขยายพระธรรมเทศนาไว้ แล้วทรงประกาศว่า พาหิยะนั้นปรินิพพานแล้ว.
Ngài đã giảng giải rộng hơn bài pháp và tuyên bố rằng Pāhiya đã nhập Niết-bàn.
เรื่องที่พูดกันนั้น เกิดขึ้นกลางสงฆ์อีกว่า พระศาสดามิได้ทรงแสดงธรรมมากเลย ตรัสว่า พาหิยะบรรลุพระอรหัต นี่เรื่องอะไรกัน.
Sau đó, chư Tăng lại bàn luận rằng Đức Phật không giảng giải nhiều nhưng vẫn khẳng định Pāhiya đã chứng quả A-la-hán. Vậy đây là chuyện gì?
พระศาสดาตรัสว่า ธรรมน้อยหรือมาก ไม่ใช่เหตุ ธรรมนั้นก็เหมือนยาแก้คนที่ดื่มยาพิษ.
Đức Phật dạy: “Ít hay nhiều giáo pháp không phải là điều quan trọng. Giáo pháp ấy giống như thuốc giải cho người đã uống phải độc dược.”
แล้วตรัสคาถาในพระธรรมบทว่า.
Ngài liền thuyết bài kệ trong Kinh Pháp Cú:
สหสฺสมปิ เจ คาถา อนตฺถปทสญฺหิตา
Dù có ngàn câu kệ không mang lại lợi ích,
เอกํ คาถาปทํ เสยฺโย ยํ สุตฺวา อุปสมฺมติ
Một câu kệ giúp đạt được sự tịnh lặng còn quý hơn.
ถ้าคาถา ถึงพันคาถา ที่ประกอบด้วยบท อันไม่เป็นประโยชน์ ก็ประเสริฐสู้คาถาบทเดียว ไม่ได้ ที่ฟังแล้วสงบระงับ.
Dù có ngàn câu kệ không có lợi ích, không thể sánh bằng một câu kệ giúp người nghe đạt được sự bình yên.
จบเทศนา สัตว์แปดหมื่นสี่พันก็พากันดื่มน้ำอมฤต.
Khi bài pháp kết thúc, tám mươi bốn nghìn chúng sanh đã đồng thanh uống nước cam lộ.
ก็แต่ว่า เรื่องของพระพาหิยะนี้ไม่จำต้องกล่าวไว้พิสดาร เพราะมาในพระสูตรแล้ว.
Chuyện của ngài Pāhiya không cần phải kể chi tiết vì đã có trong kinh điển.
แต่ต่อมาภายหลัง พระศาสดาประทับนั่งกลางสงฆ์ ทรงสถาปนาท่านพาหิยเถระไว้ในตำแหน่งเอตทัคคะเป็นยอดของภิกษุสาวกผู้ตรัสรู้เร็วแล.
Sau đó, Đức Phật ngồi giữa tăng đoàn và thiết lập Trưởng lão Pāhiya vào vị trí Etadagga, bậc tối cao trong hàng ngũ các Tỳ-khưu giác ngộ nhanh chóng.
จบอรรถกถาสูตรที่ ๘
Kết thúc chú giải Kinh số 8
