2. Sāraṇīyavaggo
Chương Về Những Điều Đáng Được Nhớ Đến
1. Paṭhamasāraṇīyasuttavaṇṇanā
Phẩm Giải Thích Kinh Đầu Tiên Về Những Điều Đáng Được Nhớ Đến
11. Dutiyassa paṭhame saritabbayuttakāti anussaraṇārahā.
Về điều thứ hai trong phần đầu, liên quan đến việc đáng được nhớ lại, nghĩa là xứng đáng để hồi tưởng.
Mijjati siniyhati etāyāti mettā, mittabhāvo.
“Mijjati” và “siniyhati” có nghĩa là lòng từ ái, trạng thái của tình bạn.
Mettā etassa atthīti mettaṃ, kāyakammaṃ.
“Lòng từ ái tồn tại trong người này,” đó gọi là từ tâm, hành động thân.
Taṃ pana yasmā mettāsahagatacittasamuṭṭhānaṃ, tasmā vuttaṃ ‘‘mettena cittena kātabbaṃ kāyakamma’’nti.
Bởi vì hành động thân ấy phát sinh từ tâm có từ ái đi kèm, do đó nói rằng: “Hành động thân nên được làm với tâm từ.”
Esa nayo sesadvayepi.
Cách hiểu này cũng áp dụng cho hai phần còn lại.
Imānīti mettakāyakammādīni.
“Những điều này” nghĩa là những hành động thân, khẩu, ý có từ tâm.
Bhikkhūnaṃ vasena āgatāni tesaṃ seṭṭhaparisabhāvato.
Đến với chư Tỳ-khưu do họ thuộc hạng tối thắng trong hội chúng.
Yathā pana bhikkhunīsupi labbhanti, evaṃ gihīsupi labbhanti catuparisasādhāraṇattāti taṃ dassento ‘‘bhikkhūnañhī’’tiādimāha.
Giống như các vị Tỳ-khưu-ni cũng đạt được, như vậy hàng cư sĩ cũng đạt được, bởi tính phổ quát của bốn nhóm hội chúng, khi chỉ rõ điều đó, Ngài nói: “Các vị Tỳ-khưu…”
Bhikkhuno sabbampi anavajjakāyakammaṃ ābhisamācārikakammantogadhamevāti āha ‘‘mettena cittena…pe… kāyakammaṃ nāmā’’ti.
Mọi hành động thân không lỗi lầm của vị Tỳ-khưu đều nằm trong phạm vi hành vi ứng xử, do đó nói rằng: “Hành động thân nên được làm với tâm từ.”
Bhattivasena pavattiyamānā cetiyabodhīnaṃ vandanā mettāsiddhāti katvā tadatthāya gamanaṃ ‘‘mettaṃ kāyakamma’’nti vuttaṃ.
Việc lễ bái Cetiya-Bodhi đang diễn ra theo thời khóa cúng dường, được thực hiện bằng lòng từ đã thành tựu, do đó hành động đi đến đó được gọi là “hành động thân từ.”
Ādi-saddena cetiyabodhibhikkhūsu vuttāvasesāpacāyanādivasena pavattamettāvasena pavattaṃ kāyikaṃ kiriyaṃ saṅgaṇhāti.
Bằng chữ “đầu tiên” (ādi), việc lễ bái Cetiya-Bodhi và các vị Tỳ-khưu được đề cập, cùng với các hoạt động khác như cúng dường, tất cả đều được thực hiện với tâm từ và được gọi là hành động thân.
Tepiṭakampi buddhavacanaṃ kathiyamānanti adhippāyo.
Ý nghĩa chính yếu là Tam Tạng, lời Phật dạy, được giảng giải.
Tepiṭakampi buddhavacanaṃ paripucchanaatthakathanavasena pavattiyamānameva mettaṃ vacīkammaṃ nāma hitajjhāsayena pavattitabbato.
Tam Tạng, lời Phật dạy, đang được truyền bá thông qua sự thỉnh vấn và giải thích ý nghĩa, và được gọi là hành động khẩu từ, nên được thực hành với ý định lợi ích.
Tīṇi sucaritānīti kāyavacīmanosucaritāni.
“Ba loại hành vi tốt đẹp” nghĩa là hành vi thân, khẩu, ý tốt đẹp.
Cintananti evaṃ cintanamattampi manokammaṃ, pageva paṭipannā bhāvanāti dasseti.
“Cintana” nghĩa là chỉ cần sự suy nghĩ cũng đã là hành động ý, huống chi là thiền định đã được thực hành.
Āvīti pakāsaṃ.
Hiển bày.
Pakāsabhāvo cettha yaṃ uddissa taṃ kāyakammaṃ karīyati, tassa sammukhabhāvatoti āha ‘‘sammukhā’’ti.
Tính chất hiển bày ở đây là hành động thân được thực hiện với mục đích nào đó, và trạng thái đối diện được gọi là “sammukhā”.
Rahoti appakāsaṃ.
Ẩn khuất, ít ánh sáng.
Appakāsatā ca yaṃ uddissa taṃ kāyakammaṃ karīyati, tassa apaccakkhabhāvatoti āha ‘‘parammukhā’’ti.
Và hành động thân được thực hiện với mục đích ẩn khuất, ít ánh sáng, trạng thái không đối diện được gọi là “parammukhā”.
Sahāyabhāvagamanaṃ tesaṃ purato.
Sự đi lại với tư cách bạn bè trước mặt họ.
Tesu karontesuyeva hi sahāyabhāvagamanaṃ sammukhā kāyakammaṃ nāma hoti.
Khi thực hiện điều này, sự đi lại với tư cách bạn bè trước mặt họ được gọi là hành động thân đối diện.
Ubhayehīti navakehi therehi ca.
“Cả hai” nghĩa là chín vị mới và các bậc trưởng lão.
Paggayhāti paggaṇhitvā uddhaṃ katvā kevalaṃ ‘‘devo’’ti avatvā guṇehi thirabhāvajotanaṃ ‘‘devatthero’’ti vacanaṃ paggayha vacanaṃ.
“Paggayha” nghĩa là đưa lên, nâng cao, hoàn toàn không phải chỉ là “chư thiên”, mà là sự biểu dương phẩm hạnh kiên cố của các bậc trưởng lão, nên gọi là “devatthero”.
Mamattabodhanaṃ vacanaṃ mamāyanavacanaṃ.
Lời nhắc nhở về sự sở hữu cá nhân, lời nói mang ý nghĩa của sự sở hữu cá nhân.
Ekantaparammukhassa manokammassa sammukhatā nāma viññattisamuṭṭhāpanavasena hoti, tañca kho loke kāyakammanti pākaṭaṃ paññātaṃ.
Sự đối diện của hành động ý hoàn toàn không đối diện chỉ xảy ra do sự biểu lộ ý chí, và điều đó trong thế gian được biết rõ là hành động thân.
Hatthavikārādīni anāmasitvā eva dassento ‘‘nayanāni ummīletvā’’tiādimāha.
Không chạm vào bàn tay và các hành động tương tự, chỉ đơn thuần mở rộng đôi mắt, Ngài nói: “Mở rộng đôi mắt…”
Kāmaṃ mettāsinehasiniddhānaṃ nayanānaṃ ummīlanā pasannena mukhena olokanañca mettaṃ kāyakammameva, yassa pana cittassa vasena nayanānaṃ mettāsinehasiniddhatā mukhassa ca pasannatā, taṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘mettaṃ manokammaṃ nāmā’’ti.
Hành động mở rộng đôi mắt với lòng từ ái và sự gắn bó đã thành tựu, cùng với việc nhìn bằng khuôn mặt tươi tỉnh, đều là hành động thân từ; nhưng nếu xét đến trạng thái tâm khiến cho đôi mắt tràn đầy từ ái và khuôn mặt trở nên tươi tỉnh, thì điều đó được nói đến là “hành động ý từ.”
Lābha-saddo kammasādhano ‘‘lābhā vata, bho, laddho’’tiādīsu viya.
Từ “lābha” (lợi đắc) được sử dụng như một phương tiện để hoàn thành nghiệp, giống như trong các câu như: “Thật lợi ích thay, này chư Hiền, đã đạt được.”
So cettha ‘‘dhammaladdhā’’ti vacanato atītakālikoti āha ‘‘cīvarādayo laddhapaccayā’’ti.
Trong ngữ cảnh này, từ “dhammaladdhā” (được lợi đắc bởi Pháp) mang ý nghĩa quá khứ, nên nói rằng: “Các vật dụng như y phục là những điều kiện đã được lợi đắc.”
Dhammato āgatāti dhammikā, parisuddhagamanā paccayā.
“Đến từ Pháp” nghĩa là hợp với Pháp, nhờ vào sự thanh tịnh trong hành xử.
Tenāha ‘‘dhammaladdhā’’ti.
Do đó, nói rằng: “dhammaladdhā” (được lợi đắc bởi Pháp).
Imameva hi atthaṃ dassetuṃ ‘‘kuhanādī’’tiādi vuttaṃ.
Những lời như “kuhana” (lừa dối) và tiếp theo được nói để chỉ rõ ý nghĩa này.
Na sammā gayhamānā hi dhammaladdhā nāma na hontīti tappaṭisedhanatthaṃ pāḷiyaṃ ‘‘dhammaladdhā’’ti vuttaṃ.
Nếu không thực hành đúng đắn thì không thể gọi là “dhammaladdhā”, nên từ này được dùng trong kinh điển để ngăn chặn điều đó.
Deyyaṃ dakkhiṇeyyañca appaṭivibhattaṃ katvā bhuñjatīti appaṭivibhattabhogī nāma hoti.
Khi tiêu thụ những thứ chưa phân chia giữa người cho và người nhận, thì người ấy được gọi là “người tiêu thụ những thứ chưa phân chia”.
Tenāha ‘‘dve paṭivibhattāni nāmā’’tiādi.
Do đó, nói rằng: “Hai loại phân chia được đặt tên…”
Cittena vibhajananti etena cittuppādamattenapi vibhajanaṃ paṭivibhattaṃ nāma, pageva payogatoti dasseti.
Sự phân chia bằng tâm, ngay cả khi chỉ là khởi tâm, cũng được gọi là phân chia; huống chi là khi có nỗ lực thực tế.
Cittena vibhajanapubbakaṃ vā kāyena vibhajananti mūlameva dassetuṃ ‘‘evaṃ cittena vibhajana’’nti vuttaṃ.
Việc phân chia trước tiên bằng tâm hoặc sau đó bằng thân đều nhằm chỉ ra gốc rễ, do đó nói rằng: “Sự phân chia bằng tâm như vậy.”
Tena cittuppādamattena paṭivibhāgo kātabboti dasseti.
Chỉ cần khởi tâm cũng đủ để thực hiện sự phân chia.
Appaṭivibhattanti bhāvanapuṃsakaniddeso, appaṭivibhattaṃ lābhaṃ bhuñjatīti kammaniddeso vā.
“Appaṭivibhatta” (chưa phân chia) là cách mô tả người tu tập, hoặc việc tiêu thụ lợi đắc chưa phân chia là cách mô tả nghiệp.
Taṃ neva gihīnaṃ deti attano ājīvasodhanatthaṃ.
Người ấy không trao nó cho gia chủ mà giữ lại để làm sạch đời sống của mình.
Na attanā paribhuñjati ‘‘mayhaṃ asādhāraṇabhogitā mā hotū’’ti.
Không tự mình tiêu thụ riêng lẻ mà nghĩ rằng: “Đừng để tôi tiêu thụ một cách cá nhân.”
Paṭiggaṇhanto ca…pe… passatīti iminā āgamanato paṭṭhāya sādhāraṇabuddhiṃ upaṭṭhāpeti.
Khi nhận lãnh… và quan sát, từ lúc đến trở đi, ý tưởng về sự chung được thiết lập.
Evaṃ hissa sādhāraṇabhogitā sukarā, sāraṇīyadhammo cassa pūro hoti.
Như vậy, việc tiêu thụ chung trở nên dễ dàng, và pháp đáng được nhớ đến của vị ấy được viên mãn.
Atha vā paṭiggaṇhanto ca…pe… passatīti iminā tassa lābhassa tīsu kālesu sādhāraṇato ṭhapanaṃ dassitaṃ.
Hoặc khi nhận lãnh… và quan sát, qua đây việc đặt lợi đắc đó vào trạng thái chung trong ba thời kỳ được chỉ rõ.
Paṭiggaṇhanto ca saṅghena sādhāraṇaṃ hotūti iminā paṭiggahaṇakālo dassito.
Khi nhận lãnh và mong muốn nó trở thành tài sản chung của Tăng đoàn, qua đây thời điểm nhận lãnh được chỉ rõ.
Gahetvā…pe… passatīti iminā paṭiggahitakālo.
Khi nhận lãnh… và quan sát, qua đây thời điểm nhận lãnh được chỉ rõ.
Tadubhayaṃ pana tādisena pubbabhāgena vinā na hotīti atthasiddho purimakālo.
Cả hai điều này nếu không có phần đầu như vậy thì không thể xảy ra, do đó thời điểm trước đã đạt được ý nghĩa.
Tayidaṃ paṭiggahaṇato pubbevassa hoti ‘‘saṅghena sādhāraṇaṃ hotūti paṭiggaṇhissāmī’’ti, paṭiggaṇhantassa hoti ‘‘saṅghena sādhāraṇaṃ hotūti paṭiggaṇhāmī’’ti, paṭiggahetvā hoti ‘‘saṅghena sādhāraṇaṃ hotūti hi paṭiggahitaṃ mayā’’ti.
Trước khi nhận lãnh, người ấy nghĩ: “Tôi sẽ nhận lãnh để nó trở thành tài sản chung của Tăng đoàn.” Khi đang nhận lãnh, người ấy nghĩ: “Tôi đang nhận lãnh để nó trở thành tài sản chung của Tăng đoàn.” Sau khi nhận lãnh, người ấy nghĩ: “Nó đã trở thành tài sản chung của Tăng đoàn vì tôi đã nhận lãnh.”
Evaṃ tilakkhaṇasampannaṃ katvā laddhaṃ lābhaṃ osāraṇalakkhaṇaṃ avikopetvā paribhuñjanto sādhāraṇabhogī appaṭivibhattabhogī ca hoti.
Như vậy, sau khi thực hiện đầy đủ ba đặc tính, lợi đắc đã đạt được không bị biến dạng đặc tính của nó, và khi tiêu thụ, người ấy trở thành người tiêu thụ chung và người tiêu thụ không phân chia.
Imaṃ pana sāraṇīyadhammanti imaṃ catutthaṃ saritabbayuttadhamaṃ.
Pháp đáng được nhớ đến này là pháp thứ tư liên quan đến việc đáng được hồi tưởng.
Na hi…pe… gaṇhanti, tasmā sādhāraṇabhogitā dussīlassa natthīti ārambhopi tāva na sambhavati, kuto pūraṇanti adhippāyo.
Vì kẻ ác giới không thể nắm giữ, do đó việc tiêu thụ chung đối với họ không thể xảy ra, huống chi là viên mãn. Ý chính là ở đây.
Parisuddhasīloti iminā lābhassa dhammikabhāvaṃ dasseti.
“Parisuddhasīla” (giới luật thanh tịnh) qua đây chỉ rõ bản chất hợp pháp của lợi đắc.
Vattaṃ akhaṇḍentoti iminā appaṭivibhattabhogitaṃ sādhāraṇabhogitañca dasseti.
“Không phá vỡ quy luật” qua đây chỉ rõ việc tiêu thụ không phân chia và tiêu thụ chung.
Sati pana tadubhaye sāraṇīyadhammo pūrito eva hotīti āha ‘‘pūretī’’ti.
Nếu cả hai điều này được thực hiện, thì pháp đáng được nhớ đến được viên mãn, do đó nói rằng: “viên mãn.”
Odissakaṃ katvāti etena anodissakaṃ katvā pituno, ācariyupajjhāyādīnaṃ vā therāsanato paṭṭhāya dentassa sāraṇīyadhammoyeva hotīti dasseti.
“Đặt biệt đãi” qua đây chỉ rõ rằng nếu không đặt biệt đãi, mà bố thí từ chỗ ngồi của bậc trưởng lão, cha mẹ, thầy dạy, hoặc thầy hướng dẫn, thì đó chính là pháp đáng được nhớ đến.
Dātabbanti avassaṃ dātabbaṃ.
“Dātabba” (phải bố thí) nghĩa là chắc chắn phải bố thí.
Sāraṇīyadhammo panassa na hoti paṭijaggaṭṭhāne odissakaṃ katvā dinnattā.
Nhưng nếu bố thí tại nơi công cộng mà đặt biệt đãi, thì pháp đáng được nhớ đến không thuộc về người ấy.
Tenāha ‘‘palibodhajagganaṃ nāma hotī’’ti.
Do đó, nói rằng: “Đó gọi là cản trở sự giác tỉnh.”
Muttapalibodhassa vaṭṭati amuttapalibodhassa pūretuṃ asakkuṇeyyattā.
Người thoát khỏi cản trở có thể thực hành, nhưng người không thoát khỏi cản trở thì không thể viên mãn.
Yadi evaṃ sabbena sabbaṃ sāraṇīyadhammaṃ pūrentassa odissakadānaṃ vaṭṭati, na vaṭṭatīti?
Nếu vậy, liệu việc bố thí biệt đãi có phù hợp với tất cả mọi người hay không?
No na vaṭṭati yuttaṭṭhāneti dassento ‘‘tena panā’’tiādimāha.
Không, nó không phù hợp trong mọi trường hợp, qua đây chỉ rõ rằng: “Tuy nhiên…”
Iminā odissakadānaṃ panassa na sabbattha vāritanti dasseti.
Qua đây chỉ rõ rằng việc bố thí biệt đãi không bị cấm hoàn toàn ở mọi nơi.
Gilānādīnañhi odissakaṃ katvā dānaṃ appaṭivibhāgapakkhikaṃ ‘‘asukassa na dassāmī’’ti paṭikkhepassa abhāvato.
Vì khi bố thí biệt đãi cho người bệnh, v.v., thì việc bố thí không nằm trong trường hợp phân chia, và không có sự từ chối vì không thấy ai phản đối.
Byatirekappadhāno hi paṭibhāgo.
Sự phân chia vượt trội là yếu tố chính.
Tenāha ‘‘avasesa’’ntiādi.
Do đó, nói rằng: “còn lại…”
Adātumpīti pi-saddena dātumpi vaṭṭatīti dasseti.
“Không cho” qua âm “pi” chỉ rõ rằng việc cho vẫn được thực hiện.
Tañca kho karuṇāyanavasena, na vattaparipūraṇavasena, tasmā dussīlassapi atthikassa sati sambhave dātabbaṃ.
Và điều này được thực hiện dựa trên lòng bi mẫn, không phải để hoàn thành bổn phận, do đó, dù là người ác giới nhưng nếu có nhu cầu và cơ hội, vẫn nên bố thí.
Dānañhi nāma na kassaci nivāritaṃ.
Bố thí không bị cấm đối với bất kỳ ai.
Susikkhitāyāti sāraṇīyapūraṇavidhimhi susikkhitāya, sukusalāyāti attho.
“Susikkhitā” (được huấn luyện tốt) nghĩa là được rèn luyện tốt trong phương pháp viên mãn pháp đáng nhớ, có nghĩa là tinh xảo.
Idāni tassa kosallaṃ dassetuṃ ‘‘susikkhitāya hī’’tiādi vuttaṃ.
Bây giờ, để chỉ rõ sự khéo léo của người ấy, câu “susikkhitāya hi…” đã được nói.
Dvādasahi vassehi pūrehi, na tato oranti iminā tassa duppūrataṃ dasseti.
Trong vòng mười hai năm đầy đủ, không hơn thế nữa, qua đây chỉ rõ sự khó khăn trong việc viên mãn.
Tathā hi so mahapphalo mahānisaṃso diṭṭhadhammikehipi tāvagarutarehi phalānisaṃsehi anugatoti taṃsamaṅgī ca puggalo visesalābhī ariyapuggalo viya loke acchariyabbhutadhammasamannāgato hoti.
Vì quả báo lớn lao và lợi ích lớn của nó, ngay cả những lợi ích trong đời hiện tại cũng vượt trội, nên cá nhân đạt được các phẩm chất này giống như một vị Thánh có đặc tính kỳ diệu trong thế gian.
Tathā hi so duppajahadānamayassa sīlamayassa puññassa paṭipakkhadhammaṃ sudūre vikkhambhitaṃ katvā visuddhena cetasā loke pākaṭo paññāto hutvā viharati.
Vì người ấy đã loại bỏ xa các trạng thái đối nghịch với bố thí, giới hạnh và công đức, nên sống trong thế gian với tâm thanh tịnh, hiển bày rõ ràng.
Tassimamatthaṃ byatirekato anvayato ca vibhāvetuṃ ‘‘sace hī’’tiādi vuttaṃ.
Để giải thích ý nghĩa này chi tiết và liên tục, câu “sace hi…” đã được nói. Điều này rất dễ hiểu.
Idānissa samparāyike diṭṭhadhammike ca ānisaṃse dassetuṃ ‘‘evaṃ pūritasāraṇīyadhammassā’’tiādi vuttaṃ.
Bây giờ, để chỉ rõ lợi ích trong tương lai và hiện tại của việc viên mãn pháp đáng nhớ, câu “như vậy, pháp đáng nhớ đã được viên mãn…” đã được nói.
Neva issā na macchariyaṃ hoti cirakālabhāvanāya vidhutabhāvato.
Không có ganh tị hay keo kiệt vì trạng thái đó đã bị loại bỏ do tu tập lâu dài.
Manussānaṃ piyo hoti pariccāgasīlatāya vissutattā.
Người ấy trở nên thân thiện với mọi người nhờ danh tiếng về sự bố thí và giới hạnh.
Tenāha ‘‘dadaṃ piyo hoti bhajanti naṃ bahū’’tiādi (a. ni. 5.34).
Do đó, nói rằng: “Người cho trở nên thân yêu, nhiều người đến gần người ấy” (Anguttara Nikaya 5.34).
Sulabhapaccayo hoti dānavasena uḷārajjhāsayānaṃ paccayalābhassa idhānisaṃsasabhāvato dānassa.
Người ấy dễ dàng có được điều kiện để bố thí, bởi vì bố thí mang lại lợi ích trong hiện tại cho những ai có tâm cao thượng.
Pattagatamassa diyyamānaṃ na khīyati pattagatasseva dvādasavassikassa mahāvattassa avicchedena pūritattā.
Những gì đã nhận được không bị tiêu hao, vì chu kỳ mười hai năm đã được hoàn thành mà không gián đoạn.
Aggabhaṇḍaṃ labhati devasikaṃ dakkhiṇeyyānaṃ aggato paṭṭhāya dānassa dinnattā.
Người ấy nhận được vật dụng tối thượng, kể cả những thứ dành cho chư thiên, bắt đầu từ những món quà dâng lên bậc đáng kính nhờ vào sự bố thí.
Bhaye vā…pe… āpajjanti deyyappaṭiggāhakavikappaṃ akatvā attani nirapekkhacittena cirakālaṃ dānassa pūritatāya pasāritacittattā.
Dù gặp hiểm nguy… người ấy vẫn giữ tâm vô tư, không suy nghĩ đến việc cho hoặc nhận, nhờ thực hành bố thí lâu dài với tâm rộng mở.
Tatrāti tesu ānisaṃsesu vibhāvetabbesu.
Ở đây, trong các lợi ích cần được làm rõ.
Imāni phalāni vatthūni kāraṇāni.
Đây là những kết quả, nền tảng và nguyên nhân.
Mahāgirigāmo nāma nāgadīpapasse eko gāmova.
“Làng Mahāgiri” là tên gọi của một ngôi làng duy nhất ở vùng Nāgadīpa.
Alabhantāpīti appapuññatāya alābhino samānāpi.
“Dù không nhận được” nghĩa là dù không có công đức, họ vẫn có thể đạt được.
Bhikkhācāramaggasabhāganti sabhāgaṃ tabbhāgiyaṃ bhikkhācāramaggaṃ jānanti.
“Bhikkhācāramaggasabhāga” nghĩa là con đường đi khất thực chung, được biết đến là phần chia sẻ của hội chúng.
Anuttarimanussadhammattā therānaṃ saṃsayavinodanatthañca ‘‘sāraṇīyadhammo me, bhante, pūrito’’ti āha.
Vì đạt được các pháp siêu việt của loài người, để loại bỏ nghi ngờ, vị trưởng lão nói: “Bạch Chư Tôn giả, con đã viên mãn pháp đáng nhớ.”
Tathā hi dutiyavatthusmimpi therena attā pakāsito.
Thật vậy, trong trường hợp thứ hai, vị trưởng lão cũng tự mình trình bày.
Daharakāle evaṃ kira sāraṇīyadhammapūrako ahosi.
Khi còn trẻ, người ấy đã viên mãn pháp đáng nhớ.
Manussānaṃ piyatāya sulabhapaccayatāyapi idaṃ vatthumeva.
Vì được mọi người yêu mến và dễ dàng có điều kiện, đây chính là nền tảng.
Pattagatākhīyanassa pana visesaṃ vibhāvanato ‘‘idaṃ tāva…pe… ettha vatthū’’ti vuttaṃ.
Để giải thích chi tiết hơn về sự đặc biệt của câu chuyện Pattagatā, câu “trước hết… ở đây là nền tảng” đã được nói.
Giribhaṇḍamahāpūjāyāti cetiyagirimhi sakalalaṅkādīpe yojanappamāṇe samudde ca nāvāsaṅghāṭādike ṭhapetvā dīpapupphagandhādīhi kariyamānāya mahāpūjāya.
“Giribhaṇḍamahāpūjā” là đại lễ được tổ chức trên núi Cetiya, khắp đảo Laṅkā, kéo dài hàng trăm dặm, bao gồm cả biển, với các thuyền bè và các vật trang trí, cùng với đèn, hoa và hương thơm.
Tassā ca paṭipattiyā avañjhabhāvavibhāvanatthaṃ ‘‘ete mayhaṃ pāpuṇissantī’’ti āha.
Để minh họa sự không giả dối trong thực hành của người ấy, câu “họ sẽ đạt được những điều này” đã được nói.
Pariyāyenapi lesenapi.
Qua cách diễn đạt và lời nói.
Anucchavikanti ‘‘sāraṇīyadhammapūrako’’ti yathābhūtapavedanaṃ tumhākaṃ anucchavikanti attho.
“Anucchavika” nghĩa là “người đã viên mãn pháp đáng nhớ,” tức là tuyên bố đúng sự thật về các vị.
Anārocetvāva palāyiṃsu corabhayena.
Họ đã trốn thoát mà không thông báo do sợ bọn cướp.
‘‘Attano dujjīvikāyā’’tipi vadanti.
Họ nói rằng: “Đó là vì cuộc sống khó khăn của chúng tôi.”
Ahaṃ sāraṇīyadhammapūrikā, mama pattapariyāpannenapi sabbāpimā bhikkhuniyo yāpessantīti āha ‘‘mā tumhe tesaṃ gatabhāvaṃ cintayitthā’’ti.
“Ta đã viên mãn pháp đáng nhớ. Với sự nhận thức và hiểu biết của ta, tất cả các vị Tỳ-khưu-ni này sẽ được nuôi dưỡng.” Ngài nói: “Chớ nghĩ đến việc họ đã ra đi.”
Vaṭṭissatīti kappissati.
“Sẽ xảy ra” nghĩa là sẽ phù hợp.
Therī sāraṇīyadhammapūrikā ahosi, therassa pana sīlatejeneva devatā ussukkaṃ āpajji.
Vị Ni trưởng đã viên mãn pháp đáng nhớ; còn đối với vị Tỳ-khưu trưởng lão, chỉ nhờ uy lực của giới đức mà chư thiên đã nhiệt tâm hộ trì.
Natthi etesaṃ khaṇḍanti akhaṇḍāni.
Không có gì trong những điều này bị phá vỡ mà vẫn còn nguyên vẹn.
Taṃ pana nesaṃ khaṇḍaṃ dassetuṃ ‘‘yassā’’tiādi vuttaṃ.
Để chỉ rõ phần bị phá vỡ của họ, câu “của ai…” đã được nói.
Tattha upasampannasīlānaṃ uddesakkamena ādiantā veditabbā.
Ở đây, phần đầu tiên cần hiểu qua cách đề cập đến giới luật của người đã thọ cụ túc.
Tenāha ‘‘sattasū’’tiādi.
Do đó, nói rằng: “bảy nhóm…”
Na hi añño koci āpattikkhandhānaṃ anukkamo atthi, anupasampannasīlānaṃ samādānakkamenapi ādiantā labbhanti.
Không có cách nào để vượt qua từng chi tiết của các tội, ngay cả khi cố gắng áp dụng phương pháp cho những người chưa thọ cụ túc.
Pariyante chinnasāṭako viyāti tatrante dasante vā chinnavatthaṃ viya.
Ở phần cuối, giống như một người mặc áo rách, hoặc ở phần giữa hay phần cuối đều bị rách.
Visadisudāharaṇañcetaṃ ‘‘akhaṇḍānī’’ti imassa adhikatattā.
Đây là một ví dụ tương tự, bởi tính chất vượt trội của “không bị phá vỡ.”
Evaṃ sesānampi udāharaṇāni.
Cũng vậy, các ví dụ khác.
Khaṇḍikatā bhinnatā khaṇḍaṃ, taṃ etassa atthīti khaṇḍaṃ, sīlaṃ.
Sự phá vỡ là trạng thái bị chia cắt; điều đó thuộc về phần này, tức là giới.
Chiddantiādīsupi eseva nayo.
Trong các từ như “chiddanti,” cũng áp dụng cách hiểu này.
Vemajjhe bhinnaṃ vinivijjhanavasena.
Ở giữa bị phân chia do sự phân tán.
Visabhāgavaṇṇena gāvī viyāti sambandho.
Giống như một con bò có màu sắc không đồng nhất, đây là mối liên hệ.
Visabhāgavaṇṇena upaḍḍhaṃ tatiyabhāgagataṃ sambhinnavaṇṇaṃ sabalaṃ, visabhāgavaṇṇeheva bindūhi antarantarāhi vimissaṃ kammāsaṃ.
Một nửa hay phần ba có màu sắc không đồng nhất, bị lẫn lộn, với các điểm đốm xen kẽ tạo thành các khoảng trống trong hành động.
Ayaṃ imesaṃ viseso.
Đây là sự khác biệt của chúng.
Sabalarahitāni asabalāni, tathā akammāsāni.
Không có tạp chất, không có lỗi lầm, và cũng không có hành động sai trái.
Sīlassa taṇhādāsabyato mocanaṃ vivaṭṭūpanissayabhāvāpādanaṃ, tasmā taṇhādāsabyato mocanavacanena tesaṃ sīlānaṃ vivaṭṭūpanissayatamāha.
Sự giải thoát khỏi ái dục và ràng buộc nhờ vào giới đức, đưa đến sự hỗ trợ cho sự giải thoát khỏi vòng luân hồi, do đó nói rằng sự giải thoát khỏi ái dục và ràng buộc là nền tảng cho giới đức của họ.
Bhujissabhāvakaraṇatoti iminā bhujissakarāni bhujissānīti uttarapadalopenāyaṃ niddesoti dasseti.
“Bhujissabhāvakaraṇa” qua đây chỉ rõ ý nghĩa của “những hành động nhỏ nhặt” bằng cách sử dụng từ “uttarapada.”
Yasmā vā taṃsamaṅgipuggalo serī sayaṃvasī bhujisso nāma hoti, tasmāpi bhujissāni.
Bởi vì cá nhân đạt được các phẩm chất này được gọi là “người tự chủ, ít ham muốn,” do đó gọi là “những hành động nhỏ nhặt.”
Aviññūnaṃ appamāṇatāya ‘‘viññuppasatthānī’’ti vuttaṃ.
Vì sự vô minh không có giới hạn, nên nói rằng “được tán dương bởi người trí.”
Suparisuddhabhāvena vā sampannattā viññūhi pasatthānīti viññuppasatthāni.
Hoặc do đạt được trạng thái thanh tịnh hoàn hảo, nên được người trí tán dương, gọi là “viññuppasatthāni.”
Taṇhādiṭṭhīhi aparāmaṭṭhattāti ‘‘imināhaṃ sīlena devo vā bhavissāmi devaññataro vā’’ti taṇhāparāmāsena,
Sự không chấp thủ vào ái dục và tà kiến nghĩa là “Nhờ giới này, ta sẽ trở thành chư thiên hoặc một vị trời nào đó” – do sự chấp thủ vào ái dục,
‘‘imināhaṃ sīlena devo hutvā tattha nicco dhuvo sassato bhavissāmī’’ti diṭṭhiparāmāsena ca aparāmaṭṭhattā.
“Nhờ giới này, ta sẽ trở thành chư thiên và tồn tại mãi mãi, bền vững và thường hằng” – do sự chấp thủ vào tà kiến, nên không có sự chấp thủ.
Parāmaṭṭhunti ‘‘ayaṃ te sīlesu doso’’ti catūsu vipattīsu yāya kāyaci vipattiyā dassanena parāmaṭṭhuṃ, anuddhaṃsetuṃ codetunti attho.
“Parāmaṭṭhu” nghĩa là “Đây là lỗi lầm trong giới của ngươi,” nhằm mục đích khiển trách và thúc giục nhìn thấy sự sai phạm trong bốn trường hợp bất lợi.
Sīlaṃ nāma avippaṭisārādipārampariyena yāvadeva samādhisampādanatthanti āha ‘‘samādhisaṃvattanikānī’’ti.
“Giới” có nghĩa là không hối tiếc và các yếu tố tiếp nối, dẫn đến việc đạt được định. Do đó, nói rằng “samādhisaṃvattanikāni” (những yếu tố đưa đến định).
Samādhisaṃvattanappayojanāni samādhisaṃvattanikāni.
Những yếu tố có mục đích đưa đến định là samādhisaṃvattanikāni.
Samānabhāvo sāmaññaṃ, paripuṇṇacatupārisuddhibhāvena majjhe bhinnasuvaṇṇassa viya bhedābhāvato sīlena sāmaññaṃ sīlasāmaññaṃ, taṃ gato upagatoti sīlasāmaññagato.
Sự tương đồng là sự giống nhau; nhờ trạng thái hoàn thiện của bốn phần thanh tịnh, giống như vàng ròng không bị phân chia ở giữa, nên có sự giống nhau trong giới, gọi là “sīlasāmañña” (sự giống nhau trong giới). Đạt được hay đi đến đó được gọi là “sīlasāmaññagato” (đi đến sự giống nhau trong giới).
Tenāha ‘‘samānabhāvūpagatasīlo’’ti, sīlasampattiyā samānabhāvaṃ upagatasīlo sabhāgavuttikoti attho.
Do đó nói rằng: “Giới đạt được trạng thái tương đồng,” nghĩa là người có giới hoàn hảo đạt được trạng thái tương đồng và hành xử phù hợp.
Kāmaṃ puthujjanānampi catupārisuddhisīle nānattaṃ na siyā, taṃ pana na ekantikaṃ, idaṃ ekantikaṃ niyatabhāvatoti āha ‘‘natthimaggasīle nānatta’’nti.
Dù chúng sinh phàm tục cũng có thể không có sự khác biệt trong bốn phần thanh tịnh của giới, nhưng điều đó không phải là tuyệt đối. Đây là điều tuyệt đối và chắc chắn, nên nói rằng: “Trong giới thuộc con đường, không có sự khác biệt.”
Taṃ sandhāyetaṃ vuttanti maggasīlaṃ sandhāya taṃ ‘‘yāni tāni sīlānī’’tiādi vuttaṃ.
Điều này được nói liên hệ đến giới thuộc con đường; liên hệ đến điều đó, câu “những giới nào…” đã được nói.
Yāyanti yā ayaṃ mayhañceva tumhākañca paccakkhabhūtā.
“Yāyanti” nghĩa là những gì hiện rõ trước mắt ta và các vị.
Diṭṭhīti maggasammādiṭṭhi.
“Diṭṭhi” ở đây là Chánh Kiến thuộc con đường.
Niddosāti niddhutadosā, samucchinnarāgādipāpadhammāti attho.
“Niddosa” nghĩa là không còn lỗi lầm, các pháp xấu ác như tham lam v.v… đã bị cắt đứt hoàn toàn.
Niyyātīti vaṭṭadukkhato nissarati niggacchati.
“Niyyāti” nghĩa là thoát ra khỏi khổ đau của vòng luân hồi, vượt thoát.
Sayaṃ niyyantīyeva hi taṃsamaṅgipuggalaṃ vaṭṭadukkhato niyyāpetīti vuccati.
Chính bản thân người ấy thoát khỏi khổ đau của vòng luân hồi, nên được gọi là người giúp người khác thoát khỏi khổ đau.
Yā satthu anusiṭṭhi, taṃ karotīti takkaro, tassa, yathānusiṭṭhaṃ paṭipajjantassāti attho.
Người làm theo lời chỉ dạy của bậc Đạo sư được gọi là “người thực hành đúng theo chỉ dạy.”
Samānadiṭṭhibhāvanti sadisadiṭṭhibhāvaṃ saccasampaṭivedhena abhinnadiṭṭhibhāvaṃ.
“Samānadiṭṭhibhāva” nghĩa là trạng thái có quan điểm giống nhau, nhờ vào việc chứng ngộ chân lý mà không còn sự khác biệt trong quan điểm.
Paṭhamasāraṇīyasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Phẩm giải thích Kinh Đầu Tiên Về Những Điều Đáng Được Nhớ Đến đã kết thúc.
2. Dutiyasāraṇīyasuttavaṇṇanā
Phẩm Giải Thích Kinh Thứ Hai Về Những Điều Đáng Được Nhớ Đến
12. Dutiye sabrahmacārīnanti sahadhammikānaṃ.
Trong phần thứ hai, “sabrahmacārī” nghĩa là những người đồng tu theo Pháp.
Piyaṃ piyāyitabbakaṃ karontīti piyakaraṇā.
“Làm cho điều đáng yêu trở nên dễ mến” nghĩa là tạo ra sự thân thiện.
Garum garuṭṭhāniyaṃ karontīti garukaraṇā.
“Làm cho điều đáng kính trở nên tôn trọng” nghĩa là tạo ra sự tôn kính.
Saṅgaṇhanatthāyāti saṅgahavatthuvisesabhāvato sabrahmacārīnaṃ saṅgahaṇāya saṃvattantīti sambandho.
“Vì mục đích thu phục” nghĩa là nhờ đặc tính của các yếu tố thu phục, dẫn đến việc đoàn kết những người đồng tu; đây là mối liên hệ.
Avivadanatthāyāti saṅgahavatthubhāvato eva na vivadanatthāya.
“Vì mục đích không tranh cãi” nghĩa là do bản chất của các yếu tố thu phục, không phải vì mục đích tranh cãi.
Sati ca avivadanahetubhūtasaṅgahakatte tesaṃ vasena sabrahmacārīnaṃ samaggabhāvo bhedābhāvo siddhoyevāti āha ‘‘sāmaggiyā’’tiādi.
Nếu có nguyên nhân không tranh cãi và hành động thu phục, nhờ đó mà trạng thái hòa hợp của những người đồng tu được thành tựu, không bị chia rẽ, nên nói rằng: “đạt được sự hòa hợp…”
Dutiyasāraṇīyasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Phẩm Giải Thích Kinh Thứ Hai Về Những Điều Đáng Được Nhớ Đến đã kết thúc.
3. Nissāraṇīyasuttavaṇṇanā
Phẩm Giải Thích Kinh Về Sự Giải Thoát
13. Tatiye vaḍḍhitāti bhāvanāpāripūrivasena paribrūhitā.
Trong phần thứ ba, “vaḍḍhitā” (được tăng trưởng) nghĩa là được mở rộng thông qua sự phát triển và hoàn thiện của thiền định.
Punappunaṃ katāti bhāvanāya bahulīkaraṇena aparāparaṃ pavattitā.
“Được làm đi làm lại” nghĩa là được thực hành nhiều lần, tiếp nối nhau.
Yuttayānasadisā katāti yathā yuttamājaññayānaṃ chekena sārathinā adhiṭṭhitaṃ yathāruci pavattati, evaṃ yathāruci pavattirahaṃ gahitā.
“Được thực hiện giống như xe ngựa được kiểm soát bởi người đánh xe” nghĩa là nó vận hành theo ý muốn, giống như vậy ta đã nắm bắt cách vận hành theo ý muốn.
Vatthukatāti vā adhiṭṭhānaṭṭhena vatthu viya katā, sabbaso upakkilesavisodhanena iddhivisesatāya pavattiṭṭhānabhāvato suvisodhitaparissayavatthu viya katāti vuttaṃ hoti.
“Được thực hiện như một nền tảng” nghĩa là được làm giống như một nền tảng vật chất, hoàn toàn được thanh lọc khỏi các ô nhiễm, đạt được trạng thái đặc biệt của thần thông, và được coi như một nền tảng đã được thanh lọc hoàn toàn khỏi các chướng ngại.
Adhiṭṭhitāti paṭipakkhadūrībhāvato subhāvitabhāvena taṃtaṃadhiṭṭhānayogyatāya ṭhapitā.
“Được thiết lập vững chắc” nghĩa là được đặt ở xa các đối nghịch, nhờ vào trạng thái được phát triển tốt đẹp và phù hợp với từng quyết tâm.
Samantato citāti sabbabhāgena bhāvanūpacayaṃ gamitā.
“Được tích lũy từ mọi phía” nghĩa là đã đạt được sự tích lũy đầy đủ của thiền định từ mọi khía cạnh.
Tenāha ‘‘upacitā’ti.
Do đó nói rằng: “được tích lũy.”
Suṭṭhu samāraddhāti iddhibhāvanāsikhāppattiyā sammadeva sambhāvitā.
“Được phát triển đúng đắn” nghĩa là được phát triển hoàn hảo thông qua việc đạt được kỹ năng trong thiền định thần thông.
Abhūtabyākaraṇaṃ byākarotīti ‘‘mettā hi kho me cetovimutti bhāvitā’’tiādinā attani avijjamānaguṇābhibyāhāraṃ byāharati.
“Không tuyên bố điều không thật” nghĩa là không tuyên bố những phẩm chất không tồn tại trong mình, ví dụ như: “Giải thoát tâm bằng lòng từ đã được ta phát triển.”
Cetovimuttisaddaṃ apekkhitvā ‘‘nissaṭā’’ti vuttaṃ.
Nhờ xem xét âm thanh của giải thoát tâm, nên nói rằng: “được giải thoát.”
Puna byāpādo natthīti idāni mama byāpādo nāma sabbaso natthīti ñatvā.
Lại nữa, biết rằng: “Bây giờ sân hận của ta hoàn toàn không còn.”
Balavavipassanāti bhayatupaṭṭhāne ñāṇaṃ, ādīnavānupassane ñāṇaṃ muccitukamyatāñāṇaṃ, bhaṅgañāṇanti catunnaṃ ñāṇānaṃ adhivacanaṃ.
“Thiền quán mạnh mẽ” là tên gọi chung của bốn loại trí tuệ: trí về sự nhận thức nguy hiểm, trí về sự quán sát bất lợi, trí mong cầu giải thoát, và trí về sự tan rã.
Yesaṃ nimittānaṃ abhāvena arahattaphalasamāpattiyā animittatā, taṃ dassetuṃ ‘‘sā hī’’tiādi vuttaṃ.
Để chỉ rõ rằng sự đạt được quả vị A-la-hán không có dấu hiệu nào, câu “đó là…” đã được nói.
Tattha rāgassa nimittaṃ, rāgo eva vā nimittaṃ rāganimittaṃ.
Ở đây, dấu hiệu của tham ái chính là tham ái, hoặc dấu hiệu của tham ái.
Ādi-saddena dosanimittādīnaṃ saṅgaho daṭṭhabbo.
Bằng chữ “đầu tiên,” cần hiểu rằng đây là sự bao gồm các dấu hiệu của sân hận, v.v…
Rūpavedanādisaṅkhāranimittaṃ rūpanimittādi.
Dấu hiệu của hành uẩn liên quan đến sắc, thọ, v.v… là dấu hiệu của sắc.
Tesaṃyeva niccādivasena upaṭṭhānaṃ niccanimittādi.
Chính những dấu hiệu này, khi xuất hiện dưới dạng thường hằng, v.v…, được gọi là dấu hiệu thường hằng, v.v…
Tayidaṃ nimittaṃ yasmā sabbena sabbaṃ arahattaphale natthi, tasmā vuttaṃ ‘‘sā hi…pe… animittā’’ti.
Vì tất cả các dấu hiệu này hoàn toàn không tồn tại trong quả vị A-la-hán, nên nói rằng: “đó là vô tướng.”
Nimittaṃ anussarati anugacchati ārabbha pavattati sīlenāti nimittānusārī.
“Dấu hiệu” được nhớ lại, theo đuổi, khởi lên và vận hành thông qua giới; đây là người theo dấu hiệu.
Tenāha ‘‘vuttappabhedaṃ nimittaṃ anusaraṇasabhāva’’nti.
Do đó nói rằng: “loại dấu hiệu đã nói trên mang bản chất của sự theo đuổi.”
Asmimānoti ‘‘asmī’’ti pavatto attavisayo māno.
“Asmimāna” (tà kiến về ngã) nghĩa là sự kiêu mạn liên quan đến ý niệm “ta tồn tại.”
Ayaṃ nāma ahamasmīti rūpalakkhaṇo vedanādīsu vā aññataralakkhaṇo ayaṃ nāma attā ahaṃ asmīti.
Ý niệm “ta tồn tại” có đặc tính của sắc, hoặc có thể có một đặc tính nào đó trong thọ, v.v… Đây chính là cái ngã, ý niệm “ta tồn tại.”
Asmimāno samugghātīyati etenāti asmimānasamugghāto, arahattamaggo.
Sự phá hủy hoàn toàn tà kiến về ngã được thực hiện bởi con đường A-la-hán.
Puna asmimāno natthīti tassa anuppattidhammatāpādanaṃ kittento samugghātattameva vibhāveti.
Lại nữa, khi nói rằng “tà kiến về ngã không còn,” người ấy trình bày chi tiết về sự phá hủy hoàn toàn của nó.
Nissāraṇīyasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Phẩm Giải Thích Kinh Về Sự Giải Thoát đã kết thúc.
4-5. Bhaddakasuttādivaṇṇanā
Phẩm Giải Thích Kinh Bhaddaka và Các Kinh Khác
14-15. Catutthe āramitabbaṭṭhena vā kammaṃ ārāmo etassāti kammārāmo.
Trong phần thứ tư, “kammaṃ ārāmo” (vườn nghiệp) được hiểu là nơi mà nghiệp đã đạt đến trạng thái viên mãn.
Kamme rato na ganthadhure vipassanādhure vāti kammarato.
“Kammarato” nghĩa là người đắm chìm trong nghiệp, không phải là gánh nặng của các kiết sử hay sự thực hành thiền quán.
Punappunaṃ yuttoti tapparabhāvena anu anu yutto pasuto.
“Được liên kết lặp đi lặp lại” nghĩa là được liên tục gắn kết với từng khía cạnh một cách tự nhiên.
Ālāpasallāpoti itthivaṇṇapurisavaṇṇādivasena punappunaṃ lapanaṃ.
“Ālāpasallāpo” nghĩa là việc nói chuyện lặp đi lặp lại về sắc đẹp của phụ nữ hay nam giới, v.v…
Pañcame natthi vattabbaṃ.
Trong phần thứ năm, không có gì cần được nói thêm.
Bhaddakasuttādivaṇṇanā niṭṭhitā.
Phẩm Giải Thích Kinh Bhaddaka và Các Kinh Khác đã kết thúc.
6. Nakulapitusuttavaṇṇanā
Phẩm Giải Thích Kinh Nakulapitu
16. Chaṭṭhe visabhāgavedanuppattiyā kakaceneva catuiriyāpathaṃ chindanto ābādhayatīti ābādho,
Trong phần thứ sáu, “ābādho” (bệnh tật) nghĩa là sự đau khổ do cắt đứt bốn tư thế (đứng, ngồi, nằm, đi) như thể bị dao cắt vào.
so yassa atthīti ābādhiko.
Người mắc bệnh đó được gọi là “ābādhiko.”
Taṃsamuṭṭhānadukkhena dukkhito.
Người ấy đau khổ vì nỗi đau phát sinh từ nguyên nhân đó.
Adhimattagilānoti dhātusaṅkhayena parikkhīṇasarīro.
“Adhimattagilāno” (bệnh nặng) nghĩa là cơ thể suy kiệt do các yếu tố (địa, thủy, hỏa, phong) bị tiêu hao.
Sappaṭibhayakantārasadisā soḷasavatthukā aṭṭhavatthukā ca vicikicchā tiṇṇā imāyāti tiṇṇavicikicchā.
Giống như vượt qua khu rừng đầy sợ hãi, mười sáu hoặc tám điều kiện của hoài nghi đã được vượt qua; đây là “tiṇṇavicikicchā” (người vượt qua hoài nghi).
Vigatā samucchinnā pavattiādīsu ‘‘evaṃ nu kho na nu kho’’ti evaṃ pavattikā kathaṃkathā assāti vigatakathaṃkathā.
“Vigatakathaṃkathā” (người không còn hoài nghi) nghĩa là những suy nghĩ như “có đúng hay không?” đã bị loại bỏ hoàn toàn.
Sārajjakarānaṃ pāpadhammānaṃ pahīnattā rāgavikkhepesu sīlādiguṇesu ca tiṭṭhakattā vesārajjaṃ, visāradabhāvaṃ veyyattiyaṃ pattāti vesārajjappattā.
Do đã loại bỏ các pháp xấu ác gây ra sân hận, và do kiên định trong các phẩm chất như giới đức, v.v…, người ấy đạt được sự tự tin và trạng thái vững chãi; đây là “vesārajjappattā.”
Attanā eva paccakkhato diṭṭhattā na paraṃ pacceti, nassa paro paccetabbo atthīti aparappaccayā.
Do tự mình trực tiếp thấy rõ, nên không dựa vào người khác; không có ai khác cần dựa vào; đây là “aparappaccayā” (không dựa vào ngoại duyên).
Gilānā vuṭṭhitoti gilānabhāvato vuṭṭhāya ṭhito.
“Vuṭṭhita” (đã hồi phục) nghĩa là đã đứng dậy sau trạng thái bệnh tật.
Bhāvappadhāno hi ayaṃ niddeso.
Mô tả này chủ yếu nhấn mạnh vào ý nghĩa sâu xa.
Gilāno hutvā vuṭṭhitoti idaṃ pana atthamattanidassanaṃ.
“Gilāno hutvā vuṭṭhito” chỉ đơn giản là để minh họa ý nghĩa.
Nakulapitusuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Phẩm Giải Thích Kinh Nakulapitu đã kết thúc.
7. Soppasuttavaṇṇanā
Phẩm Giải Thích Kinh Soppa
17. Sattame paṭisallānā vuṭṭhitoti ettha paṭisallānanti tehi tehi saddhivihārikaantevāsikaupāsakādisattehi ceva rūpārammaṇādisaṅkhārehi ca paṭinivattitvā apasakkitvā nilīyanaṃ vivecanaṃ.
Trong phần thứ bảy, “paṭisallāna” (viễn ly) nghĩa là việc quay lưng lại với các đối tượng như hình sắc, v.v… và các yếu tố như tâm sở, cùng với việc tránh xa các vị đệ tử, cận sự nam nữ, v.v…
Kāyacittehi tato vivitto ekībhāvo pavivekoti āha ‘‘ekībhāvāyā’’tiādi.
Do thân và tâm tách biệt khỏi những điều đó, trạng thái độc cư được gọi là “ekībhāva” (trạng thái cô độc).
Ekībhāvatoti ca iminā kāyavivekato vuṭṭhānamāha.
“Ekībhāva” ở đây chỉ sự thoát ly khỏi thân.
Dhammanijjhānakkhantitotiādinā cittavivekato.
Bằng cách “dhammanijjhānakkhanti” (kiên nhẫn trong thiền quán), chỉ sự thoát ly khỏi tâm.
Vuṭṭhitoti tato duvidhavivekato bhavaṅguppattiyā sabrahmacārīhi samāgamena upeto.
“Vuṭṭhita” (đã thoát ly) nghĩa là đã thoát ly cả hai loại viễn ly (thân và tâm), đạt được trạng thái tái sinh và hội ngộ với các đồng tu.
Soppasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Phẩm Giải Thích Kinh Soppa đã kết thúc.
8. Macchabandhasuttavaṇṇanā
Phẩm Giải Thích Kinh Macchabandha
18. Aṭṭhame macchaghātakanti macchabandhaṃ kevaṭṭaṃ.
Trong phần thứ tám, “macchaghātaka” (người giết cá) được hiểu là người đánh bắt cá hoặc ngư dân.
Orabbhikādīsu urabbhā vuccanti eḷakā, urabbhe hantīti orabbhiko.
Trong các từ như “orabbhika,” “urabbha” nghĩa là loài thú nhỏ như thỏ; người giết chúng được gọi là “orabbhiko.”
Sūkarikādīsupi eseva nayo.
Cũng vậy, cách hiểu này áp dụng cho các từ như “sūkarika” (người giết lợn), v.v…
Macchabandhasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Phẩm Giải Thích Kinh Macchabandha đã kết thúc.
9. Paṭhamamaraṇassatisuttavaṇṇanā
Phẩm Giải Thích Kinh Đầu Tiên Về Niệm Về Cái Chết
19. Navame evaṃnāmake gāmeti nātikānāmakaṃ gāmaṃ nissāya.
Trong phần thứ chín, “gāma” (làng) có tên cụ thể được đề cập dựa vào làng của họ hàng.
Dvinnaṃ cūḷapitimahāpitiputtānaṃ dve gāmā, tesu ekasmiṃ gāme.
Hai anh em, con trai của ông nội và ông cố, có hai ngôi làng, trong đó một làng thuộc về họ.
Ñātīnañhi nivāsaṭṭhānabhūto gāmo ñātiko, ñātikoyeva nātiko ña-kārassa na-kārādeso ‘‘animittā na nāyare’’tiādīsu (visuddhi. 1.174; saṃ. ni. aṭṭha. 1.1.20; jā. aṭṭha. 2.2.34) viya.
Làng mà họ hàng cư trú được gọi là “ñātika” (thuộc về họ hàng); giống như cách thay thế âm “ña” thành “na” trong các ví dụ như “animittā na nāyare.”
So kira gāmo yesaṃ tadā tesaṃ pubbapurisena attano ñātīnaṃ sādhāraṇabhāvena nivasito, tena ñātikoti paññāyittha.
Ngôi làng ấy từng là nơi cư trú chung của tổ tiên họ, do đó được biết đến là “ñātika.”
Atha pacchā dvīhi dāyādehi dvidhā vibhajitvā paribhutto.
Sau đó, hai người thừa kế chia đôi và sử dụng nó.
Giñjakā vuccati iṭṭhakā, giñjakāhiyeva kato āvasathoti giñjakāvasatho.
“Giñjakā” nghĩa là gạch; nơi ở được xây dựng bằng gạch được gọi là “giñjakāvasatha.”
So hi āvāso yathā sudhāparikammena payojanaṃ natthi, evaṃ iṭṭhakāhi eva cinitvā chādetvā kato.
Nơi ở này không cần phải trát vữa mà chỉ cần xếp gạch và lợp mái.
Tasmiṃ kira padese mattikā sakkharamarumpavālukādīhi asammissā kathinā saṇhasukhumā, tāya katāni kulālabhājanānipi silāmayāni viya daḷhāni.
Ở khu vực đó, đất sét không lẫn đá, vỏ cây hay cát, vừa cứng vừa mịn, nên các đồ gốm làm ra cũng bền chắc như đá.
Tasmā te upāsakā tāya mattikāya dīghaputhū iṭṭhakā kāretvā ṭhapetvā ṭhapetvā dvāravātapānakavāṭatulāyo sabbaṃ dabbasambhārena vinā tāhi iṭṭhakāhiyeva pāsādaṃ kāresuṃ.
Do đó, các cận sự nam nữ dùng loại đất sét này để làm gạch dài và xây dựng toàn bộ lâu đài mà không cần đến gỗ.
Tena vuttaṃ ‘‘iṭṭhakāmaye pāsāde’’ti.
Do đó nói rằng: “Lâu đài bằng gạch.”
Rattindivanti ekarattidivaṃ.
“Rattindiva” nghĩa là một ngày đêm.
Bhagavato sāsananti ariyamaggappaṭivedhāvahaṃ satthu ovādaṃ.
“Lời dạy của Đức Thế Tôn” nghĩa là giáo pháp dẫn đến con đường thánh, bao gồm lời khuyên của bậc Đạo sư.
Bahu vata me kataṃ assāti bahu vata mayā attahitaṃ pabbajitakiccaṃ kataṃ bhaveyya.
“Điều gì ta đã làm nhiều” nghĩa là ta đã thực hiện nhiều việc vì lợi ích của mình, phù hợp với nhiệm vụ của người xuất gia.
Tadantaranti tattakaṃ velaṃ.
“Tadanta” nghĩa là khoảng thời gian đó.
Ekapiṇḍapātanti ekaṃ divasaṃ yāpanappahonakaṃ piṇḍapātaṃ.
“Ekapiṇḍapāta” nghĩa là bữa ăn khất thực duy nhất trong một ngày.
Yāva anto paviṭṭhavāto bahi nikkhamati, bahi nikkhantavātovā anto pavisatīti ekasseva pavesanikkhamo viya vuttaṃ, taṃ nāsikāvātabhāvasāmaññenāti daṭṭhabbaṃ.
Việc đi vào rồi ra ngoài, hoặc ra ngoài rồi đi vào, được coi như một lần ra vào duy nhất, điều này cần được hiểu theo ý nghĩa liên quan đến hơi thở.
Paṭhamamaraṇassatisuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Phẩm Giải Thích Kinh Đầu Tiên Về Niệm Về Cái Chết đã kết thúc.
10. Dutiyamaraṇassatisuttavaṇṇanā
Phẩm Giải Thích Kinh Thứ Hai Về Niệm Về Cái Chết
20. Dasame nikkhanteti vītivatte.
Trong phần thứ mười, “nikkhanta” nghĩa là đã vượt qua.
Patigatāyāti paccāgatāya, sampattāyāti attho.
“Patigatā” nghĩa là đã trở lại, đạt được trạng thái tốt đẹp.
Tenāha ‘‘paṭipannāyā’’ti.
Do đó nói rằng: “đã thực hành đúng đắn.”
So mamassa antarāyoti yathāvuttā na kevalaṃ kālakiriyāva, mama atidullabhaṃ khaṇaṃ labhitvā tassa satthusāsanamanasikārassa ceva jīvitassa ca saggamokkhānañca antarāyo assa, bhaveyyāti attho.
“Điều đó sẽ là trở ngại cho ta” nghĩa là không chỉ đơn giản là việc chờ đợi thời gian, mà khi ta đã đạt được khoảnh khắc quý giá này, nếu không chú tâm đến giáo pháp của bậc Đạo sư, cuộc sống, và giải thoát, thì đó sẽ là trở ngại lớn.
Tenāha ‘‘tividho antarāyo’’tiādi.
Do đó nói rằng: “ba loại trở ngại…”
Vipajjeyyāti vipattiṃ gaccheyya.
“Vipajjeyya” nghĩa là gặp phải thất bại.
Satthakena viya aṅgapaccaṅgānaṃ kantanakārakā kāye sandhibandhanacchedakavātā satthakavātā.
Giống như những kẻ mang dao sắc bén cắt đứt các khớp nối trên cơ thể.
Kattukamyatāchandoti niyyānāvaho kattukamyatākusalacchando.
“Kattukamyatāchanda” nghĩa là mong muốn hoàn thành việc làm, nhưng đây là ham muốn bất thiện.
Payogavīriyanti bhāvanānuyogavīriyaṃ.
“Payogavīriya” nghĩa là tinh tấn trong việc tu tập.
Na paṭivāti na paṭinivattatīti appaṭivānī, antarā vosānānāpajjanavīriyaṃ.
“Appaṭivānī” nghĩa là không quay đầu lại, tinh tấn không để gián đoạn hay thoái lui.
Tenāha ‘‘anukkaṇṭhanā appaṭisaṅgharaṇā’’ti.
Do đó nói rằng: “liên tục không ngừng nghỉ.”
Dutiyamaraṇassatisuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Phẩm Giải Thích Kinh Thứ Hai Về Niệm Về Cái Chết đã kết thúc.
Sāraṇīyavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
Phẩm Giải Thích Chương Về Những Điều Đáng Được Nhớ Đến đã kết thúc.
