(7) 2. Pattakammavaggo
Phẩm Hạnh Phúc thuộc Chương Công Đức.
1-4. Pattakammasuttādivaṇṇanā
Chú giải Kinh Công Đức Đầu Tiên và các kinh liên quan.
61-64. Dutiyassa paṭhame ye aniṭṭhā na honti, te iṭṭhāti adhippetāti āha ‘‘aniṭṭhapaṭikkhepena iṭṭhā’’ti.
Trong phần thứ hai của đoạn đầu, “những điều không mong muốn không xảy ra, những điều mong muốn xảy ra” được nói đến; nghĩa là “những điều mong muốn thay thế cho những điều không mong muốn.”
Iṭṭhāti ca pariyiṭṭhā vā hotu mā vā, iṭṭhārammaṇabhūtāti attho.
“Iṭṭhā” có thể là điều được yêu thích hoặc không, nhưng ý nghĩa chính là “đối tượng mong muốn.”
Gavesitampi hi iṭṭhanti vuccati, taṃ idha nādhippetaṃ.
Mặc dù “iṭṭha” cũng được dùng để chỉ sự tìm kiếm, nhưng ở đây không phải ý này.
Maneti manasmiṃ.
“Mana” nghĩa là trong tâm.
Kantāti vā kamanīyā, kāmetabbāti attho.
“Kantā” nghĩa là đáng yêu, đáng mong muốn.
Manaṃ appāyantīti iṭṭhabhāvena manaṃ vaḍḍhenti.
Những điều đáng yêu làm tăng trưởng tâm, nghĩa là chúng làm tâm phát triển qua sự yêu thích.
Kammasādhano idha bhoga-saddoti āha ‘‘bhogāti bhuñjitabbā’’tiādi.
“Kammasādhana” ở đây được hiểu là tài sản, vì tài sản là những thứ cần được hưởng thụ.
Dhammūpaghātaṃ katvā kusaladhammaṃ vinodetvā.
Sau khi phá hoại pháp thiện, loại bỏ các pháp lành.
Upanijjhāyīyantīti upajjhāyāti āha ‘‘sukhadukkhesu upanijjhāyitabbattā’’ti, sukhadukkhesu uppannesu anussaritabbattāti attho.
“Upanijjhāyīya” nghĩa là vị thầy dạy, bởi vì cần phải quán sát kỹ lưỡng về khổ và lạc, và ghi nhớ khi chúng phát sinh.
Sandiṭṭhasambhattehīti ettha tattha tattha saṅgamma diṭṭhamattā nātidaḷhamittā sandiṭṭhā, suṭṭhu bhattā sinehavanto daḷhamittā sambhattā.
“Sandiṭṭhasambhatta” nghĩa là những người bạn thân thiết đã gặp gỡ và kết giao, không quá gắn bó nhưng đã được nuôi dưỡng bằng tình thương sâu sắc.
Visamalobhanti balavalobhaṃ.
“Visamalobha” nghĩa là lòng tham lam mạnh mẽ.
Sukhitanti sañjātasukhaṃ.
“Sukhita” nghĩa là hạnh phúc đã phát sinh.
Pīṇitanti dhātaṃ suhitaṃ.
“Pīṇita” nghĩa là được nuôi dưỡng tốt đẹp.
Tathābhūto pana yasmā balasampanno hoti, tasmā ‘‘balasampannaṃ karotī’’ti vuttaṃ.
Vì rằng người ấy đầy đủ sức mạnh, nên nói rằng “người ấy tạo ra sự đầy đủ sức mạnh.”
Sobhane kāyikavācasikakamme ratoti sūrato ukārassa dīghaṃ katvā, tassa bhāvo soraccaṃ, kāyikavācasiko avītikkamo.
Người ấy ưa thích hành động thân và khẩu thanh tịnh, chữ “su” được kéo dài để diễn tả ý nghĩa “lành mạnh,” nghĩa là hành động thân và khẩu không bị sai phạm.
So pana atthato susīlabhāvoti āha ‘‘khantisoracce niviṭṭhāti adhivāsanakkhantiyañca susīlatāya ca niviṭṭhā’’ti.
Về ý nghĩa thực tế, đó là trạng thái giới hạnh tốt đẹp, như đã nói: “An trú trong nhẫn nhục và ôn hòa, cả về ý chí lẫn giới hạnh.”
Ekamattānanti ekaṃ cittanti attho.
“Ekamattāna” nghĩa là một tâm duy nhất.
Rāgādīnañhi pubbabhāgiyaṃ damanādi paccekaṃ icchitabbaṃ, na maggakkhaṇe viya ekajjhaṃ paṭisaṅkhānamukhena pajahanato.
Với các phiền não như tham ái v.v…, việc chế ngự từng cái một trước tiên là điều mong muốn, chứ không phải loại bỏ tất cả cùng lúc trên con đường tu tập.
Ekamattānanti vā vivekavasena ekaṃ ekākinaṃ attānaṃ.
Hoặc “ekamattāna” theo nghĩa phân biệt là một mình, một cá nhân độc lập.
Tenevāha ‘‘ekaṃ attanova attabhāva’’ntiādi.
Do đó nói rằng “một bản thân, một trạng thái tự ngã.”
Uparūparibhūmīsūti chakāmasaggasaṅkhātāsu uparūparikāmabhūmīsu.
“Uparūparibhūmi” nghĩa là các cõi dục và sắc, được xem như thuộc về sáu tầng trời dục giới và sắc giới.
Kammassa phalaṃ aggaṃ nāma.
“Kết quả tối thượng của nghiệp” là tên gọi.
Taṃ panettha uccagāmīti āha ‘‘uddhamaggamassā’’ti.
Ở đây, điều đó được nói là “con đường hướng thượng.”
Suvagge niyuttā, suvaggappayojanāti vā sovaggikā.
“Hướng đến thiên đường tốt đẹp” hoặc “liên hệ với thiên đường tốt đẹp.”
Dasannaṃ visesānanti dibbaāyuvaṇṇayasasukhaādhipateyyānañceva iṭṭharūpādīnañca phalavisesānaṃ.
“Mười đặc tính” là tuổi thọ, sắc đẹp, danh vọng, hạnh phúc, quyền lực và các kết quả đặc biệt khác như hình dáng đáng yêu v.v…
Vaṇṇaggahaṇena cettha sako attabhāvavaṇṇo gahito, rūpaggahaṇena bahiddhā rūpārammaṇaṃ.
Ở đây, “vaṇṇa” được hiểu là sắc tướng của bản thân, còn “rūpa” là đối tượng bên ngoài.
Dutiyatatiyacatutthāni uttānatthāneva.
Phần thứ hai, thứ ba và thứ tư chỉ cần hiểu thêm như vậy.
Pattakammasuttādivaṇṇanā niṭṭhitā.
Chú giải Kinh Công Đức Đầu Tiên và các kinh liên quan đến đây là kết thúc.
5. Rūpasuttavaṇṇanā
Chú giải Kinh Sắc.
65. Pañcame paminoti uḷāratādivisesaṃ etenāti pamāṇaṃ, rupakāyo pamāṇaṃ etassāti rūpappamāṇo.
Trong phần thứ năm, “pamana” nghĩa là tiêu chuẩn hoặc thước đo; sắc thân được dùng làm tiêu chuẩn để đánh giá, do đó gọi là “rūpappamāṇa” (tiêu chuẩn dựa trên sắc tướng).
Tato eva rūpe pasannoti rūpappasanno.
Vì vậy, người có lòng tin vào sắc tướng được gọi là “rūpappasanno” (người tín tâm nơi sắc tướng).
Ghosoti cettha thutighoso.
“Ghosa” ở đây nghĩa là âm thanh khen ngợi.
Lūkhanti paccayalūkhatā.
“Lūkha” nghĩa là sự thiếu thốn, nghèo khó về phương tiện.
Dhammāti sīlādayo guṇadhammā adhippetā.
“Dhamma” ở đây chỉ các pháp đức hạnh như giới, định, tuệ v.v…
Imesaṃ pana catunnaṃ puggalānaṃ nānākaraṇaṃ pāḷiyaṃyeva āgataṃ.
Sự phân biệt bốn hạng người này đã được ghi lại trong kinh điển Pāli.
Vuttañhetaṃ –
Như đã nói:
‘‘Katamo ca puggalo rūpappamāṇo rūpappasanno? Idhekacco puggalo ārohaṃ vā passitvā pariṇāhaṃ vā passitvā saṇṭhānaṃ vā passitvā pāripūriṃ vā passitvā tattha pamāṇaṃ gahetvā pasādaṃ janeti. Ayaṃ vuccati puggalo rūpappamāṇo rūpappasanno.
“Người nào là người có tiêu chuẩn dựa trên sắc tướng và tín tâm nơi sắc tướng? Ở đây, có một số người khi thấy dáng vẻ cao quý, hình thể đầy đặn, cấu trúc hài hòa, hay sự hoàn thiện của thân thể, liền lấy đó làm tiêu chuẩn và phát sinh lòng tin. Người ấy được gọi là người có tiêu chuẩn dựa trên sắc tướng và tín tâm nơi sắc tướng.”
‘‘Katamo ca puggalo ghosappamāṇo ghosappasanno? Idhekacco puggalo paravaṇṇanāya parathomanāya parapasaṃsanāya paravaṇṇahārikāya tattha pamāṇaṃ gahetvā pasādaṃ janeti. Ayaṃ vuccati puggalo ghosappamāṇo ghosappasanno.
“Người nào là người có tiêu chuẩn dựa trên âm thanh và tín tâm nơi âm thanh? Ở đây, có một số người khi nghe lời khen ngợi từ người khác, tiếng tăm tốt đẹp, hay danh vọng, liền lấy đó làm tiêu chuẩn và phát sinh lòng tin. Người ấy được gọi là người có tiêu chuẩn dựa trên âm thanh và tín tâm nơi âm thanh.”
‘‘Katamo ca puggalo lūkhappamāṇo lūkhappasanno? Idhekacco puggalo cīvaralūkhaṃ vā passitvā pattalūkhaṃ vā passitvā senāsanalūkhaṃ vā passitvā vividhaṃ vā dukkarakārikaṃ passitvā tattha pamāṇaṃ gahetvā pasādaṃ janeti. Ayaṃ vuccati puggalo lūkhappamāṇo lūkhappasanno.
“Người nào là người có tiêu chuẩn dựa trên sự thiếu thốn và tín tâm nơi sự thiếu thốn? Ở đây, có một số người khi thấy y phục đơn sơ, bình bát đơn giản, chỗ ngồi nằm khiêm tốn, hay những công việc khó nhọc, liền lấy đó làm tiêu chuẩn và phát sinh lòng tin. Người ấy được gọi là người có tiêu chuẩn dựa trên sự thiếu thốn và tín tâm nơi sự thiếu thốn.”
‘‘Katamo ca puggalo dhammappamāṇo dhammappasanno? Idhekacco puggalo sīlaṃ vā passitvā samādhiṃ vā passitvā paññaṃ vā passitvā tattha pamāṇaṃ gahetvā pasādaṃ janeti. Ayaṃ vuccati puggalo dhammappamāṇo dhammappasanno’’ti (pu. pa. 171-172).
“Người nào là người có tiêu chuẩn dựa trên pháp và tín tâm nơi pháp? Ở đây, có một số người khi thấy giới, định, tuệ, liền lấy đó làm tiêu chuẩn và phát sinh lòng tin. Người ấy được gọi là người có tiêu chuẩn dựa trên pháp và tín tâm nơi pháp.” (Puggalapaññatti 171-172).
Tattha ārohanti uccataṃ.
Ở đây, “āroha” nghĩa là dáng vẻ cao quý.
Sā ca kho tasmiṃ tasmiṃ kāle pamāṇayuttā daṭṭhabbā.
Điều này cần được hiểu là tiêu chuẩn phù hợp với từng thời điểm cụ thể.
Pariṇāhanti nātikisathūlatāvasena pīṇataṃ.
“Pariṇāha” nghĩa là sự đầy đặn, không quá gầy cũng không quá mập.
Saṇṭhānanti tesaṃ tesaṃ aṅgapaccaṅgānaṃ susaṇṭhitataṃ dīgharassavaṭṭādiyuttaṭṭhānesu tathābhāvaṃ.
“Saṇṭhāna” nghĩa là sự sắp xếp hài hòa của các bộ phận cơ thể, như chiều dài, ngắn, tròn v.v… đều cân đối.
Pāripūrinti sabbesaṃ sarīrāvayavānaṃ paripuṇṇataṃ avikalataṃ.
“Pāripūri” nghĩa là sự hoàn thiện và toàn vẹn của tất cả các bộ phận cơ thể, không bị khuyết thiếu.
Tattha pamāṇaṃ gahetvāti tasmiṃ rūpe rūpasampattiyaṃ pamāṇabhāvaṃ upādāya.
“Lấy đó làm tiêu chuẩn” nghĩa là dựa vào sự thành tựu của sắc tướng để xác lập tiêu chuẩn.
Pasādaṃ janetīti adhimokkhaṃ janeti uppādeti.
“Phát sinh lòng tin” nghĩa là tạo ra niềm tin sâu sắc.
Paravaṇṇanāyāti ‘‘asuko ediso ca ediso cā’’ti parassa guṇavacanena.
“Paravaṇṇanā” nghĩa là lời khen ngợi của người khác, như “người này có đức hạnh này và đức hạnh kia.”
Parathomanāyāti parammukhā parassa silāghuppādakena abhitthavanena parena thutivasena, gāthādiupanibandhanena vuttāya thomanāyāti vuttaṃ hoti.
“Parathomanā” nghĩa là sự tôn kính dành cho người khác, được thể hiện qua việc tán dương công đức của họ bằng những bài kệ hoặc lời nói gắn liền với sự ca ngợi.
Parapasaṃsanāyāti parammukhā parassa guṇasaṃkittanena.
“Parapasaṃsanā” nghĩa là sự tóm lược các đức tính tốt đẹp của người khác để ca ngợi họ.
Paravaṇṇahārikāyāti paramparavaṇṇahārikāya paramparāya parassa kittanasaddassa upasaṃhārena.
“Paravaṇṇahārikā” nghĩa là tiếng tăm tốt đẹp được truyền từ người này sang người khác, tạo thành chuỗi danh vọng.
Tatthāti tasmiṃ thutighose.
“Tattha” nghĩa là trong âm thanh khen ngợi đó.
Cīvaralūkhanti thūlajiṇṇabahutunnakatādicīvarassa lūkhabhāvaṃ.
“Cīvaralūkha” nghĩa là sự đơn sơ của y phục, như y phục thô ráp, cũ kỹ, vá víu nhiều lần.
Pattalūkhanti anekaganthikāhaṭatādipattassa lūkhabhāvaṃ.
“Pattalūkha” nghĩa là sự đơn sơ của bình bát, như bình bát được buộc lại nhiều chỗ.
Vividhaṃ vā dukkarakārikanti dhutaṅgādivasena pavattanānāvidhaṃ dukkaracariyaṃ.
“Vividhaṃ dukkarakārika” nghĩa là các hình thức khổ hạnh khó khăn, như thực hành các pháp đầu đà.
Sīlaṃ vā passitvāti sīlapāripūrivasena visuddhaṃ kāyavacīsucaritaṃ ñāṇacakkhunā passitvā, jhānādiadhigamasuddhisamādhiṃ vā vipassanābhiññāsaṅkhātaṃ paññaṃ vā passitvāti attho.
“Thấy giới” nghĩa là thấy sự hoàn thiện của giới luật thông qua đời sống thân khẩu trong sạch; “thấy định” nghĩa là thấy sự thanh tịnh của thiền định; “thấy tuệ” nghĩa là thấy trí tuệ đạt được qua thiền quán và thần thông.
Evametasmiṃ catuppamāṇe lokasannivāse buddhesu appasannā mandā, pasannā bahukā.
Như vậy, trong bốn tiêu chuẩn này, ở thế gian, có ít người không tín tâm nơi chư Phật và nhiều người có tín tâm.
Rūpappamāṇassa hi buddharūpato uttari pasādāvahaṃ rūpaṃ nāma natthi.
Đối với tiêu chuẩn dựa trên sắc tướng, không có sắc tướng nào vượt hơn sắc tướng của chư Phật để làm tăng thêm lòng tin.
Ghosappamāṇassa buddhānaṃ kittighosato uttari pasādāvaho ghoso nāma natthi.
Đối với tiêu chuẩn dựa trên âm thanh, không có âm thanh nào vượt hơn tiếng tăm của chư Phật để làm tăng thêm lòng tin.
Lūkhappamāṇassa kāsikāni vatthāni mahārahāni kañcanabhājanāni tiṇṇaṃ utūnaṃ anucchavike sabbasampattiyutte pāsādavare pahāya paṃsukūlacīvaraselamayapattarukkhamūlādisenāsanasevino buddhassa bhagavato lūkhato uttari pasādāvahaṃ aññaṃ lūkhaṃ nāma natthi.
Đối với tiêu chuẩn dựa trên sự thiếu thốn, không có sự nghèo khó nào vượt hơn sự giản dị của Đức Phật – Ngài từ bỏ áo quý, đồ dùng bằng vàng, ba mùa lạnh nóng mưa, sống trong cung điện tráng lệ, nhưng chọn y phấn tảo, bình bát bằng lá, và gốc cây làm chỗ ngồi nằm.
Dhammappamāṇassa sadevake loke asādhāraṇasīlādiguṇassa tathāgatassa sīlādiguṇato uttari pasādāvaho añño sīlādiguṇo nāma natthi.
Đối với tiêu chuẩn dựa trên pháp, trong thế gian gồm cả chư thiên, không có giới đức hay công đức nào vượt hơn giới đức và công đức của Đức Tathāgata để làm tăng thêm lòng tin.
Iti bhagavā imaṃ catuppamāṇikaṃ lokasannivāsaṃ muṭṭhinā gahetvā viya ṭhitoti.
Như vậy, Đức Thế Tôn nắm giữ bốn tiêu chuẩn này của thế gian như nắm trong lòng bàn tay và an trú vững chắc.
Pamāṇiṃsūti pamāṇaṃ aggahesuṃ.
“Họ nắm lấy tiêu chuẩn,” nghĩa là họ chấp nhận tiêu chuẩn.
Niyakajjhatte tassa guṇaṃ na jānātīti tassa abbhantare pavattamānaṃ sīlādiguṇaṃ na jānāti.
“Người dẫn dắt không biết đức tính của mình,” nghĩa là họ không hiểu rõ các đức tính như giới v.v… đang hoạt động bên trong họ.
Sesaṃ suviññeyyameva.
Phần còn lại dễ hiểu.
Rūpasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Chú giải Kinh Sắc đến đây là kết thúc.
7. Ahirājasuttavaṇṇanā
Chú giải Kinh Rắn Độc.
67. Sattame daṭṭhavisānevāti avadhāraṇena diṭṭhavisādayo nivatteti.
Trong phần thứ bảy, “daṭṭhavisāneva” nghĩa là những con rắn độc đã được nhìn thấy đều quay đầu bỏ đi.
Kaṭṭhamukhādayo hi cattāro āsīvisā daṭṭhaviso, diṭṭhaviso, phuṭṭhaviso, vātavisoti paccekaṃ catubbidhā hontīti visavegavikāravasena soḷasa vuttā.
Thật vậy, có bốn loại rắn độc như Kaṭṭhamukha v.v… được phân thành bốn loại: rắn độc khi nhìn thấy, rắn độc khi chạm vào, rắn độc khi ngửi mùi, và rắn độc qua hơi thở; do sự biến đổi của độc tính mà mười sáu loại được đề cập.
Tesu daṭṭhavisānaṃyeva idha gahaṇaṃ, na itaresanti dasseti.
Trong số đó, ở đây chỉ đề cập đến loại rắn độc khi nhìn thấy, không phải các loại khác.
Sesaṃ suviññeyyameva.
Phần còn lại dễ hiểu.
Ahirājasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Chú giải Kinh Rắn Độc đến đây là kết thúc.
8. Devadattasuttavaṇṇanā
Chú giải Kinh Đề Bà Đạt Đa.
68. Aṭṭhame kāle sampatteti gabbhassa paripākagatattā vijāyanakāle sampatte.
Trong phần thứ tám, “đến thời điểm chín muồi” nghĩa là thai nhi đã phát triển đầy đủ và sẵn sàng để chào đời.
Potakanti assatariyā puttaṃ.
“Potaka” nghĩa là con ngựa con, tức là con của con ngựa cái.
‘‘Phalaṃ ve kadaliṃ hantī’’tiādigāthāya kukkujakeneva pattavaṭṭipasavassa ucchinnattā phaluppatti kadaliyā parābhavāya hotīti āha ‘‘phalaṃ ve kadaliṃ hantī’’ti.
Theo bài kệ “Phalaṃ ve kadaliṃ hantī,” vì hoa chuối bị cắt đứt bởi sâu đục thân (kukkujaka), nên chuối không thể kết trái, dẫn đến sự thất bại của cây chuối.
Kukkujakaṃ nāma kadaliyā pupphanāḷaṃ.
“Kukkujaka” là tên gọi của sâu đục thân, loài sâu phá hoại cuống hoa chuối.
Tathā phalapākapariyosānattā osadhīnaṃ ‘‘phalaṃ veḷuṃ naḷa’’nti vuttaṃ.
Tương tự, vì sự hoàn thiện của quả và quá trình chín muồi, các loại thảo mộc được nói rằng “quả của cây tre và lau sậy.”
Ayaṃ panettha piṇḍattho – yathā attano phalaṃ kadaliveḷunaḷe vināseti, gabbho ca assatariṃ, evaṃ attano kammabhūto sakkāro asappurisaṃ vināsetīti.
Ý nghĩa tổng quát ở đây là: cũng như chính quả chuối, tre và lau sậy bị hủy hoại, bào thai của con ngựa cái cũng vậy; tương tự, sự tôn trọng do nghiệp tạo ra sẽ hủy hoại kẻ ác.
Devadattasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Chú giải Kinh Đề Bà Đạt Đa đến đây là kết thúc.
9. Padhānasuttavaṇṇanā
Chú giải Kinh Tinh Tấn.
69. Navame padahati etehīti padhānāni.
Trong phần thứ chín, “padahati etehi” nghĩa là các nỗ lực tinh tấn.
Uttamavīriyāni seṭṭhavīriyāni visiṭṭhassa atthassa sādhanato.
“Nỗ lực tối thượng” hay “nỗ lực xuất sắc” là để đạt được mục tiêu cao quý.
Kilesānaṃ saṃvaratthāyāti yathā abhijjhādayo na uppajjanti, evaṃ satiyā upaṭṭhānena kilesānaṃ saṃvaraṇatthāya.
Để ngăn chặn phiền não như tham lam v.v… không phát sinh, nhờ sự hiện diện của chánh niệm mà các phiền não được kiềm chế.
Pajahanatthāyāti kāmavitakkādīnaṃ vinodanatthāya.
“Để từ bỏ” nghĩa là để loại bỏ các tư tưởng về dục vọng v.v…
Padhānanti tasseva pajahanassa sādhanavasena pavattavīriyaṃ.
“Nỗ lực” là sự tinh tấn được thực hiện để đạt được sự từ bỏ ấy.
Kusalānaṃ dhammānaṃ brūhanatthāyāti bojjhaṅgasaṅkhātānaṃ kusaladhammānaṃ vaḍḍhanatthāya.
“Để nuôi dưỡng” nghĩa là để làm tăng trưởng các pháp thiện như bảy giác chi.
Padhānanti tasseva vaḍḍhanassa sādhanavasena pavattavīriyaṃ.
“Nỗ lực” là sự tinh tấn được thực hiện để đạt được sự tăng trưởng ấy.
Padhānasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Chú giải Kinh Tinh Tấn đến đây là kết thúc.
10. Adhammikasuttavaṇṇanā
Chú giải Kinh Phi Pháp.
70. Dasame visamanti bhāvanapuṃsakametaṃ. Tenāha ‘‘visamā hutvā’’ti.
Trong phần thứ mười, “visama” nghĩa là sự bất bình đẳng, điều này liên quan đến người thực hành sai lệch. Do đó nói rằng “trở nên bất bình đẳng.”
Asamayenāti akāle.
“Asamayena” nghĩa là không đúng thời, không hợp thời.
Bhummatthe hetaṃ karaṇavacanaṃ.
“Bhummattha” ở đây mang ý nghĩa của một lời giải thích về hành động.
Pakaṭṭhaṃ padhānaṃ añjasaṃ etesanti pañjasā, añjasaṃ pagatā paṭipannāti vā pañjasā, pakatimaggagāmino.
“Nỗ lực hiển lộ, đi theo con đường tự nhiên,” nghĩa là những người bước đi trên con đường chân chính.
Na pañjasā apañjasā, amaggappaṭipannā.
Không phải là những kẻ đi sai đường, không tuân theo con đường chân chính.
Te pana yasmā maggato apagatā nāma honti, tasmā vuttaṃ ‘‘maggato apagatā’’tiādi.
Vì rằng họ đã rời khỏi con đường (chân chính), do đó nói rằng “đã lìa xa con đường.”
Gāthāsu pana evamettha sambandho veditabbo.
Trong các bài kệ, mối liên hệ ở đây cần được hiểu như sau:
Gunnaṃ ce taramānānanti gāvīsu mahoghaṃ tarantīsu.
“Nếu vượt qua dòng nước lớn,” ám chỉ những con bò đang vượt qua dòng nước mạnh.
Jimhaṃ gacchati puṅgavoti yadi yūthapati usabho kuṭilaṃ gacchati.
“Nếu con bò đực đầu đàn đi lệch lạc,” nghĩa là nếu con bò chúa đi sai hướng.
Sabbā tā jimhaṃ gacchantīti sabbā tā gāviyo kuṭilameva gacchanti.
“Tất cả chúng đều đi lệch lạc,” nghĩa là tất cả những con bò đều đi sai hướng.
Kasmā? Nette jimhaṃ gate sati tassa kuṭilagatattā.
Tại sao? Vì khi con dẫn đầu đi lệch lạc, thì tất cả sẽ theo nó đi sai hướng.
So hi tāsaṃ paccayiko upaddavaharo ca.
Nó chính là nguyên nhân và nguồn gốc của tai họa cho cả đàn.
Evamevanti yathā cetaṃ, evameva yo manussesu padhānasammato, yadi so adhammacārī siyā, ye tassa anujīvino, sabbepi adhammikā honti.
Cũng vậy, trong loài người, nếu một người có nỗ lực chân chính nhưng lại hành xử phi pháp, thì tất cả những ai sống phụ thuộc vào người ấy đều trở thành phi pháp.
Sāmisampadā hi pakatisampadaṃ sampādeti.
Sự thịnh vượng vật chất luôn dựa trên nền tảng của bản tính tự nhiên.
Yasmā etadevaṃ, tasmā sabbaṃ raṭṭhaṃ dukkhaṃ seti, rājā ce hoti adhammiko.
Vì lý do này, khi vua là người phi pháp, cả quốc gia sẽ chịu đau khổ.
Adhammikasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Chú giải Kinh Phi Pháp đến đây là kết thúc.
Pattakammavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
Chú giải Phẩm Công Đức đến đây là kết thúc.
