(9) 4. Samaṇavaggo
Chương thứ tư, Phẩm Sa-môn.
1-5. Samaṇasuttādivaṇṇanā
Bài giảng giải thích về Kinh Sa-môn và các kinh liên quan.
82-86. Catutthassa paṭhame sammā ādānaṃ gahaṇaṃ samādānanti āha ‘‘samādānaṃ vuccati gahaṇa’’nti.
Trong phần đầu của đoạn thứ tư, việc nắm giữ đúng đắn được gọi là “gahaṇa” (sự tiếp nhận); điều này nói rằng: “Sự tiếp nhận được gọi là nắm giữ.”
Adhikaṃ visiṭṭhaṃ sīlanti adhisīlaṃ.
Giới cao thượng hơn, đặc biệt hơn được gọi là “adhisīla” (giới thuộc về phần cao).
Lokiyasīlassa adhisīlabhāvo pariyāyenāti nippariyāyameva taṃ dassetuṃ ‘‘apica sabbampi lokiyasīla’’ntiādi vuttaṃ.
Để chỉ rõ trạng thái của giới thế gian như là giới thuộc về phần cao một cách gián tiếp, nên nói rằng: “Ngay cả tất cả giới thế gian…”
Sikkhitabbatoti āsevitabbato.
“Sikkhitabba” nghĩa là cần phải thực hành.
Pañcapi dasapi vā sīlāni sīlaṃ nāma, pātimokkhasaṃvaro adhisīlaṃ nāma anavasesakāyikacetasikasaṃvarabhāvato maggasīlassa padaṭṭhānabhāvato ca.
Dù năm hay mười giới cũng đều gọi là giới; sự kiềm chế theo giới luật Pātimokkha được gọi là “adhisīla” do tính chất không bỏ sót sự kiềm chế thân và tâm, và vì nó là nền tảng cho giới thuộc con đường thánh.
Aṭṭha samāpattiyo cittaṃ, vipassanāpādakajjhānaṃ adhicittaṃ maggasamādhissa adhiṭṭhānabhāvato.
Tám định là tâm; thiền dẫn đến tuệ quán được gọi là “adicitta” (tâm thuộc về phần cao) vì nó là nền tảng cho định thuộc con đường thánh.
Kammassakatañāṇaṃ paññā, vipassanā adhipaññā maggapaññāya adhiṭṭhānabhāvato.
Tri kiến về nghiệp sở hữu là trí tuệ; tuệ quán được gọi là “adhipaññā” (trí tuệ thuộc về phần cao) vì nó là nền tảng cho trí tuệ thuộc con đường thánh.
Apica nibbānaṃ patthayantena samādinnaṃ pañcasīlaṃ dasasīlampi adhisīlameva nibbānādhigamassa paccayabhāvato.
Hơn nữa, năm giới hay mười giới mà người mong cầu Niết-bàn đã thọ trì đều được xem là “adhisīla” vì chúng là điều kiện để đạt được Niết-bàn.
Nibbānaṃ patthayantena samāpannā aṭṭha samāpattiyopi adhicittameva.
Tám định mà người mong cầu Niết-bàn đã đạt được cũng được xem là “adicitta.”
‘‘Kalyāṇakārī kalyāṇaṃ, pāpakārī ca pāpakaṃ;
“Làm việc lành thì hưởng quả lành, làm việc ác thì chịu quả ác;
Anubhoti dvayametaṃ, anubandhañhi kāraṇa’’nti.
Người ấy thừa hưởng cả hai điều này, vì nghiệp là nguyên nhân gắn liền.”
Evaṃ atīte anāgate ca vaṭṭamūlakadukkhasallakkhaṇavasena saṃvegavatthutāya vimuttiākaṅkhāya paccayabhūtā kammassakatapaññāpi adhipaññāti vadanti.
Như vậy, trong quá khứ và tương lai, tri kiến về nghiệp sở hữu cũng được gọi là “adhipaññā” vì nó là điều kiện giúp phát sinh lòng sợ hãi về khổ đau do vòng luân hồi gây ra, và khao khát giải thoát.
Dutiyatatiyacatutthapañcamāni uttānatthāneva.
Phần thứ hai, thứ ba, thứ tư và thứ năm rất rõ ràng ở đây.
Samaṇasuttādivaṇṇanā niṭṭhitā.
Bài giảng giải thích về Kinh Sa-môn và các kinh liên quan đã kết thúc.
6. Paṭhamasikkhāsuttavaṇṇanā
Bài giảng giải thích về Kinh Paṭhamasikkhā.
87. Chaṭṭhe samattakārīti anūnena paripūrena ākārena samannāgato.
Trong đoạn thứ sáu, “samattakārī” nghĩa là người đã hoàn thành đầy đủ và không thiếu sót trong mọi khía cạnh.
Sikkhāpadānaṃ khuddānukhuddakattaṃ apekkhāsiddhanti āha ‘‘tatrāpi saṅghādisesaṃ khuddaka’’ntiādi.
Sự phân loại chi tiết nhỏ nhặt của các điều học được đề cập đến; điều này nói rằng: “Ngay cả Saṅghādisesa cũng thuộc loại nhỏ.”
Aṅguttaramahānikāyavaḷañjanakaācariyāti aṅguttaranikāyaṃ pariharantā ācariyā, aṅguttarabhāṇakāti vuttaṃ hoti.
“Vị thầy giảng dạy và bảo vệ bộ Aṅguttara Nikāya,” được gọi là “aṅguttarabhāṇaka.”
Lokavajjaṃ nāpajjati lokavajjasikkhāpadānaṃ vītikkamasādhakassa kilesagahanassa sabbaso pahīnattā.
Người ấy không phạm vào lỗi lầm thế gian vì đã hoàn toàn diệt trừ phiền não dẫn đến sự vi phạm các điều học liên quan đến lỗi lầm thế gian.
Paṇṇattivajjameva āpajjati paṇṇattivītikkamaṃ vā ajānatopi āpattisambhavato.
Chỉ có thể phạm vào những lỗi vi phạm quy định hoặc do vô tình vượt qua giới hạn quy định vì khả năng phạm giới vẫn tồn tại.
Cittena āpajjanto rūpiyappaṭiggahaṇaṃ āpajjatīti upanikkhittasādiyena āpajjati.
Khi tâm tham gia vào việc nhận tiền vàng, thì việc chấp nhận như vậy được xem là một hành động phạm giới.
Brahmacariyassa ādibhūtāni ādibrahmacariyāni, tāni eva ādibrahmacariyakāni yathā ‘‘vinayo eva venayiko’’ti āha ‘‘maggabrahmacariyassā’’tiādi.
Những yếu tố ban đầu của đời sống Phạm hạnh chính là nền tảng của Phạm hạnh; điều này nói rằng: “Giới luật chính là con đường dẫn đến sự tu tập.”
Cattāri mahāsīlasikkhāpadānīti cattāri pārājikāni sandhāya vadati.
“Bốn điều học lớn” được đề cập đến là bốn điều Pārājika.
Paṭipakkhadhammānaṃ anavasesato savanato paggharaṇato soto, ariyamaggoti āha ‘‘sotasaṅkhātena maggenā’’ti.
Do sự lắng nghe và truyền đạt trọn vẹn các pháp đối nghịch, dòng chảy (sota) được hiểu là con đường thánh.
Vinipāteti virūpaṃ sadukkhaṃ saupāyāsaṃ nipātetīti vinipāto, apāyadukkhe khipanako.
“Vinipāta” nghĩa là sự rơi xuống trạng thái xấu xa, đau khổ, và bất hạnh; đó là sự đẩy vào cảnh khổ của ác đạo.
Dhammoti sabhāvo. Nāssa vinipāto dhammoti avinipātadhammo,
“Dhamma” nghĩa là bản chất. Bản chất của nó không rơi xuống nên được gọi là “avinipātadhamma,”
na attānaṃ apāyesu vinipātanasabhāvoti vuttaṃ hoti.
không có bản chất rơi vào ác đạo, điều này được nói rõ ràng.
Kasmā? Ye dhammā apāyagamanīyā, tesaṃ pahīnattā.
Tại sao? Vì các pháp dẫn đến ác đạo đã được diệt trừ.
Tenāha ‘‘avinipātadhammoti catūsu apāyesu apatanasabhāvo’’ti.
Do đó nói rằng: “Không rơi xuống ác đạo” nghĩa là không có bản chất rơi vào bốn ác đạo.
Tattha apatanasabhāvoti anuppajjanasabhāvo.
Ở đây, “bản chất không rơi xuống” nghĩa là bản chất không tái sinh.
Sotāpattimagganiyāmenaniyatoti uparimaggādhigamassa avassaṃbhāvībhāvato niyato.
Con đường Sotāpanna chắc chắn sẽ đạt được vì không thể nào không đạt được các con đường cao hơn.
Tenevāha ‘‘sambodhiparāyaṇo’’ti.
Do đó nói rằng: “Hướng đến giác ngộ tối thượng.”
Heṭṭhimantato sattamabhavato upari anuppajjanadhammatāya vā niyato.
Hoặc chắc chắn vì không tái sinh vào các cõi thấp từ cõi thứ bảy trở xuống.
Sambujjhatīti sambodhi, ariyamaggo.
“Sự giác ngộ viên mãn” nghĩa là con đường thánh.
So pana paṭhamamaggassa adhigatattā avasiṭṭho ca adhigantabbabhāvena icchitabboti uparimaggattayasaṅkhātā sambodhi paraṃ ayanaṃ parā gati assāti sambodhiparāyaṇo.
Đó là con đường đầu tiên đã đạt được, còn lại ba con đường cao hơn cần phải đạt được; giác ngộ tối thượng là mục tiêu tối hậu.
Tenāha ‘‘uparimaggattayasambodhiparāyaṇo’’ti.
Do đó nói rằng: “Hướng đến giác ngộ tối thượng thông qua ba con đường cao hơn.”
Tanubhāvāti pariyuṭṭhānamandatāya ca kadāci karahaci uppattiyā ca tanubhāvena.
“Tanubhāva” nghĩa là sự yếu ớt do sự phát sinh thưa thớt và sự hoạt động chậm chạp. Sự yếu ớt cần được hiểu qua hai nguyên nhân: sự phát sinh thưa thớt và sự hoạt động chậm chạp.
Tanuttañhi dvīhi kāraṇehi veditabbaṃ adhiccuppattiyā ca pariyuṭṭhānamandatāya ca.
Sự yếu ớt cần được hiểu qua hai nguyên nhân: sự phát sinh thưa thớt và sự hoạt động chậm chạp.
Sakadāgāmissa hi vaṭṭānusārimahājanassa viya kilesā abhiṇhaṃ na uppajjanti, kadāci karahaci uppajjanti viraḷākārā hutvā viraḷavāpite khette aṅkurā viya.
Các phiền não của người Sakadāgāmi giống như người phàm theo dòng luân hồi, không thường xuyên phát sinh mà chỉ thỉnh thoảng mới phát sinh, giống như mầm non trong cánh đồng bị cày xới thưa thớt.
Uppajjamānāpi ca vaṭṭānusārimahājanasseva maddantā pharantā chādentā andhakāraṃ karontā na uppajjanti, mandamandā uppajjanti tanukākārā hutvā abbhapaṭalamiva makkhikāpattamiva ca.
Khi chúng phát sinh, các phiền não của người theo dòng luân hồi không mạnh mẽ, không lan rộng, không che phủ như bóng tối, mà chỉ phát sinh yếu ớt, giống như con ruồi đậu trên lá sen hay bụi bặm trên tấm màn.
Tattha keci therā bhaṇanti ‘‘sakadāgāmissa kilesā kiñcāpi cirena uppajjanti, bahalāva uppajjanti. Tathā hissa puttā ca dhītaro ca dissantī’’ti.
Một số vị trưởng lão nói rằng: “Dù các phiền não của người Sakadāgāmi phát sinh sau một thời gian dài, nhưng khi phát sinh thì rất mạnh mẽ. Do đó, họ vẫn có con trai và con gái.”
Etaṃ pana appamāṇaṃ. Puttadhītaro hi aṅgapaccaṅgaparāmasanamattenapi hontīti.
Tuy nhiên, điều này không phải là giới hạn tuyệt đối. Vì con trai và con gái có thể được sinh ra ngay cả khi chỉ có sự tiếp xúc nhẹ nhàng giữa các bộ phận thân thể.
Dvīhiyeva kāraṇehissa kilesānaṃ tanuttaṃ veditabbaṃ adhiccuppattiyā ca pariyuṭṭhānamandatāya cāti.
Sự yếu ớt của các phiền não cần được hiểu qua hai nguyên nhân: sự phát sinh thưa thớt và sự hoạt động chậm chạp.
Heṭṭhābhāgiyānanti ettha heṭṭhāti mahaggatabhūmito heṭṭhā, kāmabhūmiyanti attho.
“Heṭṭhābhāgiya” nghĩa là những thứ thuộc về cõi thấp hơn so với cõi sắc giới; ý nghĩa là cõi dục.
Tesaṃ paccayabhāvena heṭṭhābhāgassa hitāti heṭṭhābhāgiyā, tesaṃ heṭṭhābhāgiyānaṃ, heṭṭhābhāgassa kāmabhavassa paccayabhāvena gahitānanti attho.
Do sự hiện diện của các điều kiện, những thứ thuộc về cõi thấp hơn trở thành lợi ích cho cõi dục; nghĩa là chúng được nắm giữ nhờ các điều kiện của cõi dục.
Saṃyojenti bandhanti khandhagatibhavādīhi khandhagatibhavādayo, kammaṃ vā phalenāti saṃyojanānīti āha ‘‘saṃyojanānanti bandhanāna’’nti.
Chúng ràng buộc và kết nối các uẩn, cảnh giới, và tái sinh; nghiệp cũng vậy, kết nối với quả báo. Do đó gọi là “saṃyojanāni” (các dây trói buộc).
Asamucchinnarāgādikassa hi etarahi khandhādīnaṃ āyatiṃ khandhādīhi sambandho, samucchinnarāgādikassa pana taṃ natthi,
Vì người chưa đoạn tận tham ái v.v… hiện tại vẫn còn mối liên hệ với các uẩn trong tương lai, nhưng người đã đoạn tận tham ái thì không còn mối liên hệ ấy,
katānampi kammānaṃ asamatthabhāvāpattito rāgādīnaṃ anvayato byatirekato ca saṃyojanaṭṭho siddho.
do nghiệp đã tạo không còn khả năng dẫn đến tái sinh, nên ý nghĩa của các dây trói buộc liên quan đến tham ái v.v… đã được chứng minh cả trong trường hợp có liên hệ lẫn không liên hệ.
Parikkhayenāti samucchedena.
“Parikkhayena” nghĩa là sự đoạn tận hoàn toàn.
Opapātikoti upapātikayoniko upapatane sādhukārī.
“Opapātika” nghĩa là những chúng sinh sinh ra tự nhiên, dễ dàng đạt được sự sinh tồn.
Sesayonipaṭikkhepavacanametaṃ.
Đây là lời bác bỏ các loại sinh khác.
Tena gabbhavāsadukkhābhāvamāha.
Do đó, vị ấy nói rằng không có khổ đau của bào thai.
Tattha parinibbāyīti iminā sesadukkhābhāvaṃ.
Trong đó, “parinibbāyin” nghĩa là không còn khổ đau nào nữa.
Tattha parinibbāyitā cassa kāmaloke khandhabījassa apunāgamanavasenevāti dassetuṃ ‘‘anāvattidhammo’’ti vuttaṃ.
Ở đây, vị parinibbāyin trong cõi dục không còn hạt giống của các uẩn để tái sinh nữa; điều này được nói rõ qua cụm từ “anāvattidhamma” (không trở lại).
Upariyevāti brahmalokeyeva.
“Upari eva” nghĩa là chỉ ở cõi Phạm thiên.
Anāvattidhammoti tato brahmalokā punappunaṃ paṭisandhivasena na āvattanadhammo.
“Anāvattidhamma” nghĩa là không còn tái sinh theo cách tái kết nối từ cõi Phạm thiên.
Tenāha ‘‘yonigativasena anāgamanadhammo’’ti.
Do đó nói rằng: “Không còn trở lại theo phương thức tái sinh.”
Padesaṃpadesakārī ārādhetīti sīlakkhandhādīnaṃ pāripūriyā ekadesabhūtaṃ heṭṭhimamaggattayaṃ padeso, taṃ karonto padesaṃ ekadesabhūtaṃ heṭṭhimaṃ phalattayameva ārādheti, nipphādetīti attho.
“Padesakārī” nghĩa là người thực hiện một phần; khi hoàn thiện một phần của các chi phần như khối giới (sīlakkhandha) v.v…, họ đạt được một phần thấp hơn của con đường và ba loại quả thấp hơn (Sotāpanna, Sakadāgāmi, Anāgāmi). Ý nghĩa là họ hoàn thành và làm cho phát sinh những điều này.
Tenāha ‘‘padesakārī puggalo nāma sotāpanno’’tiādi.
Do đó nói rằng: “Người thực hiện một phần được gọi là Sotāpanna.”
Paripūraṃ paripūrakārīti sīlakkhandhādīhi saddhindriyādīhi ca parito pūraṇena paripūrasaṅkhātaṃ arahattamaggaṃ karonto nibbattento paripūraṃ arahattaphalaṃ ārādheti, nipphādetīti attho.
“Paripūrakārī” nghĩa là người hoàn thiện toàn bộ; khi hoàn thiện đầy đủ các chi phần như khối giới (sīlakkhandha) v.v… và các giác quan như Tín căn (saddhindriya) v.v…, họ tạo ra và làm phát sinh con đường A-la-hán hoàn thiện, và đạt được quả vị A-la-hán viên mãn. Ý nghĩa là họ hoàn thành và làm cho phát sinh những điều này.
Tenāha ‘‘paripūrakārī nāma arahā’’tiādi.
Do đó nói rằng: “Người hoàn thiện toàn bộ được gọi là A-la-hán.”
Paṭhamasikkhāsuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Bài giảng giải thích về Kinh Paṭhamasikkhā đã kết thúc.
7-10. Dutiyasikkhāsuttādivaṇṇanā
Bài giảng giải thích về Kinh Dutiyasikkhā và các kinh liên quan.
88-91. Sattame kulā kulaṃ gamanakoti kulato kulaṃ gacchanto.
Trong đoạn thứ bảy, “kulā” nghĩa là dòng họ; “gamanako” nghĩa là đi từ dòng họ này sang dòng họ khác.
Dve vā tayo vā bhaveti devamanussavasena dve vā tayo vā bhave.
Hai hoặc ba lần tái sinh trong cõi trời và loài người được tính là hai hoặc ba đời sống. Điều này được nói theo ý nghĩa của các đời sống hỗn hợp (missaka-bhava).
Desanāmattameva cetaṃ ‘‘dve vā tīṇi vā’’ti.
Đây chỉ là cách diễn đạt giáo lý rằng “hai hoặc ba.”
Yāva chaṭṭhabhavā saṃsarantopi kolaṃkolova hoti.
Dù có luân hồi đến sáu đời sống, người ấy vẫn giống như một kẻ lang thang từ nhà này sang nhà khác.
Tenevāha ‘‘ayañhi dve vā bhave…pe… evamettha vikappo daṭṭhabbo’’ti.
Do đó nói rằng: “Người ấy có hai hoặc ba đời sống… nên hiểu cách giải thích ở đây.”
Uḷārakulavacano vā ettha kulasaddo, kulato kulaṃ gacchatīti kolaṃkolo.
Từ “kula” ở đây có thể mang ý nghĩa dòng họ cao quý; đi từ dòng họ này sang dòng họ khác được gọi là “kolaṃkolo.”
Sotāpattiphalasacchikiriyato paṭṭhāya hi nīcakule uppatti nāma natthi, mahābhogakulesu eva nibbattatīti attho.
Kể từ khi chứng đắc quả vị Sotāpanna, không còn sự tái sinh trong dòng họ thấp kém nữa, mà chỉ tái sinh trong những dòng họ giàu có và cao quý. Ý nghĩa là như vậy.
Kevalo hi kulasaddo mahākulameva vadati ‘‘kulaputto’’tiādīsu viya.
Chỉ riêng từ “kula” được dùng để chỉ dòng họ cao quý, như trong các cụm từ “kulaputta” (con trai của dòng họ cao quý) v.v…
Ekabījīti ettha khandhabījaṃ nāma kathitaṃ, khandhabījanti ca paṭisandhiviññāṇaṃ vuccati.
“Ekabījī” nghĩa là ở đây nói đến hạt giống của uẩn (khandha), và hạt giống của uẩn chính là thức tái sinh (paṭisandhiviññāṇa).
Yassa hi sotāpannassa ekaṃ khandhabījaṃ atthi, ekaṃ bhavaggahaṇaṃ, so ekabījī nāma.
Vì người Sotāpanna chỉ có một hạt giống của uẩn, tức là một lần nắm giữ đời sống, nên được gọi là “ekabījī.”
Tenāha ‘‘ekasseva bhavassa bījaṃ etassa atthīti ekabījī’’ti.
Do đó nói rằng: “Vì người ấy chỉ có hạt giống cho một đời sống, nên được gọi là ‘ekabījī’.”
‘‘Mānusakaṃ bhava’’nti idaṃ panettha desanāmattameva,
“Mānusakaṃ bhava” (đời sống loài người) chỉ là cách diễn đạt giáo lý ở đây,
‘‘devabhavaṃ nibbattetī’’tipi pana vattuṃ vaṭṭatiyeva.
nhưng cũng có thể nói rằng người ấy tái sinh trong cõi trời.
Uddhaṃvāhibhāvena uddhamassa taṇhāsotaṃ vaṭṭasotaṃ vāti uddhaṃsoto,
Do dòng chảy của khát ái hướng lên trên hoặc dòng chảy của luân hồi hướng lên trên, nên được gọi là “uddhaṃsoto” (dòng chảy hướng lên).
uddhaṃ vā gantvā paṭilabhitabbato uddhamassa maggasotanti uddhaṃsoto.
Hoặc do phải đi lên trên để đạt được con đường thánh, nên được gọi là “uddhaṃsoto.”
Paṭisandhivasena akaniṭṭhabhavaṃ gacchatīti akaniṭṭhagāmī.
Do tái sinh vào cõi Akaniṭṭha qua sự kết nối tái sinh, nên được gọi là “akaniṭṭhagāmī” (người đi đến cõi Akaniṭṭha).
Yattha katthacīti avihādīsu yattha katthaci.
“Ở đâu đó” nghĩa là trong các tầng trời Vô Phiền (Avihā) v.v…, ở bất kỳ nơi nào.
Sappayogenāti vipassanāñāṇābhisaṅkhārasaṅkhātena payogena saha, mahatā vipassanāpayogenāti attho.
“Sappayoga” nghĩa là cùng với sự nỗ lực lớn lao trong việc thực hành tuệ minh sát (vipassanā) và các pháp hành được tích lũy. Ý nghĩa là sự nỗ lực lớn lao trong tuệ minh sát.
Upahaccāti etassa upagantvāti attho.
“Upahacca” nghĩa là tiếp cận điều này. Ý nghĩa là như vậy.
Tena vemajjhātikkamo kālakiriyāpagamanañca saṅgahitaṃ hoti,
Do đó, việc vượt qua giữa đời sống và thời điểm chấm dứt mạng sống được bao gồm,
tasmā āyuvemajjhaṃ atikkamitvā parinibbāyanto upahaccaparinibbāyī nāma hotīti āha ‘‘yo pana kappasahassāyukesu avihesū’’tiādi.
nên người vượt qua giữa tuổi thọ và đang bước vào Niết-bàn cuối cùng được gọi là “upahaccaparinibbāyī.” Do đó nói rằng: “Người ấy trong ngàn kiếp hoặc nhiều hơn ở cõi Avihā…”
So tividho hotīti ñāṇassa tikkhamajjhamudubhāvena tividho hoti.
Người ấy có ba loại, tùy theo trí tuệ mạnh mẽ, trung bình, hoặc yếu ớt.
Tenāha ‘‘kappasahassāyukesū’’tiādi.
Do đó nói rằng: “Trong ngàn kiếp hoặc nhiều hơn…”
Saddhādhurenaabhinivisitvāti ‘‘sace saddhāya sakkā nibbattetuṃ, nibbattessāmi lokuttaramagga’’nti evaṃ saddhādhuravasena abhinivisitvā vipassanaṃ paṭṭhapetvā.
“Saddhādhurena abhinivisitvā” nghĩa là “Nếu có thể đạt được bằng niềm tin, ta sẽ làm phát sinh con đường siêu thế,” và sau khi nương vào gánh nặng của niềm tin (saddhādhura), vị ấy thiết lập tuệ minh sát (vipassanā).
Paññādhurena abhiniviṭṭhoti ‘‘sace paññāya sakkā, nibbattessāmi lokuttaramagga’’nti evaṃ paññādhuraṃ katvā abhiniviṭṭho.
“Paññādhurena abhiniviṭṭho” nghĩa là “Nếu có thể đạt được bằng trí tuệ, ta sẽ làm phát sinh con đường siêu thế,” và sau khi thực hiện gánh nặng của trí tuệ (paññādhura), vị ấy kiên định.
Yathāvuttameva aṭṭhavidhattaṃ kolaṃkolasattakkhattuparamesu atidisanto ‘‘tathā kolaṃkolā sattakkhattuparamā cā’’ti āha.
Như đã nói, có tám loại người: những người lang thang từ nhà này sang nhà khác (kolaṃkola) và những người tái sinh tối đa bảy lần (sattakkhattuparama). Những người vượt qua các giới hạn này được gọi là “những người lang thang” và “những người tái sinh tối đa bảy lần.”
Vuttanayeneva aṭṭha kolaṃkolā, aṭṭha sattakkhattuparamāti vuttaṃ hoti.
Theo cách giải thích trên, có tám loại người lang thang và tám loại người tái sinh tối đa bảy lần.
Tattha sattakkhattuṃ paramā bhavūpapatti attabhāvaggahaṇaṃ assa, tato paraṃ aṭṭhamaṃ bhavaṃ nādiyatīti sattakkhattuparamo.
Trong đó, “sattakkhattuparama” nghĩa là người tái sinh tối đa bảy lần trong các đời sống; sau đó, họ không còn tái sinh lần thứ tám nữa.
Bhagavatā gahitanāmavaseneva cetāni ariyāya jātiyā jātānaṃ tesaṃ nāmāni jātāni kumārānaṃ mātāpitūhi gahitanāmāni viya.
Các tên gọi này được Đức Thế Tôn đặt theo cách mà cha mẹ đặt tên cho con cái của họ.
Ettakañhi ṭhānaṃ gato ekabījī nāma hoti, ettakaṃ kolaṃkolo, ettakaṃ sattakkhattuparamoti bhagavatā etesaṃ nāmaṃ gahitaṃ.
Đức Thế Tôn đã quy định rằng: người này thuộc loại “ekabījī” (chỉ có một hạt giống tái sinh), người này thuộc loại “kolaṃkola” (lang thang từ nhà này sang nhà khác), và người này thuộc loại “sattakkhattuparama” (tái sinh tối đa bảy lần).
Niyamato pana ayaṃ ekabījī, ayaṃ kolaṃkolo, ayaṃ sattakkhattuparamoti natthi.
Tuy nhiên, không có quy luật cố định rằng người này chắc chắn là “ekabījī,” người này chắc chắn là “kolaṃkola,” hoặc người này chắc chắn là “sattakkhattuparama.”
Ko pana nesaṃ etaṃ pabhedaṃ niyametīti?
Vậy ai là người quyết định sự phân biệt này?
Keci tāva therā ‘‘pubbahetu niyametī’’ti vadanti,
Một số trưởng lão nói rằng: “Nguyên nhân trước đây quyết định điều này,”
keci paṭhamamaggo, keci upari tayo maggā, keci tiṇṇaṃ maggānaṃ vipassanāti.
một số nói rằng con đường đầu tiên quyết định, một số nói rằng ba con đường cao hơn quyết định, và một số nói rằng tuệ minh sát của ba con đường quyết định.
Tattha ‘‘pubbahetu niyametī’’ti vāde paṭhamamaggassa upanissayo kato nāma hoti,
Trong quan điểm “nguyên nhân trước đây quyết định,” điều kiện cho con đường đầu tiên được xem là đã được thiết lập,
‘‘upari tayo maggā nirupanissayā uppannā’’ti vacanaṃ āpajjati.
và câu nói rằng “ba con đường cao hơn không cần điều kiện vẫn phát sinh” trở nên hợp lý.
‘‘Paṭhamamaggo niyamehī’’ti vāde upari tiṇṇaṃ maggānaṃ niratthakatā āpajjati.
Trong quan điểm “con đường đầu tiên quyết định,” ba con đường cao hơn trở nên vô ích.
‘‘Upari tayo maggā niyamentī’’ti vāde paṭhamamagge anuppanneyeva upari tayo maggā uppannāti āpajjatīti.
Trong quan điểm “ba con đường cao hơn quyết định,” thì ngay cả khi con đường đầu tiên chưa phát sinh, ba con đường cao hơn vẫn phát sinh.
‘‘Tiṇṇaṃ maggānaṃ vipassanā niyametī’’ti vādo pana yujjati.
Tuy nhiên, quan điểm rằng “tuệ minh sát của ba con đường quyết định” là hợp lý.
Sace hi upari tiṇṇaṃ maggānaṃ vipassanā balavatī hoti, ekabījī nāma hoti,
Vì nếu tuệ minh sát của ba con đường mạnh mẽ, người ấy được gọi là “ekabījī,”
tato mandatarāya kolaṃkolo,
còn nếu yếu hơn, người ấy là “kolaṃkolo,”
tato mandatarāya sattakkhattuparamoti.
và nếu yếu hơn nữa, người ấy là “sattakkhattuparama.”
Ekacco hi sotāpanno vaṭṭajjhāsayo hoti vaṭṭābhirato, punappunaṃ vaṭṭasmiṃyeva carati sandissati.
Một số người Sotāpanna có khuynh hướng tái sinh trong vòng luân hồi (vaṭṭa), yêu thích vòng luân hồi, và liên tục đi lại trong vòng luân hồi này.
Anāthapiṇḍiko seṭṭhi, visākhā upāsikā, cūḷarathamahārathā devaputtā, anekavaṇṇo devaputto, sakko devarājā, nāgadatto devaputtoti ime hi ettakā janā vaṭṭajjhāsayā vaṭṭābhiratā ādito paṭṭhāya cha devaloke sodhetvā akaniṭṭhe ṭhatvā parinibbāyissanti, ime idha na gahitā.
Anāthapiṇḍika trưởng giả, Visākhā cận sự nữ, Cūḷaratha và Mahāratha chư thiên, Anekavaṇṇa chư thiên, Sakka Thiên chủ, Nāgadatta chư thiên – những người này có khuynh hướng và yêu thích vòng luân hồi, bắt đầu từ đây, sau khi thanh tẩy qua sáu cõi trời, sẽ dừng lại ở cõi Akaniṭṭha và đạt Niết-bàn cuối cùng. Họ không được tính vào đây.
Na kevalañcimeva, yopi manussesuyeva sattakkhattuṃ saṃsaritvā arahattaṃ pāpuṇāti, yopi devaloke nibbatto devesuyeva sattakkhattuṃ aparāparaṃ saṃsaritvā arahattaṃ pāpuṇāti.
Không chỉ những người này, mà cả những ai tái sinh bảy lần trong loài người rồi đạt quả vị A-la-hán, hoặc những ai tái sinh trong cõi trời và tiếp tục tái sinh bảy lần trong các cõi trời rồi đạt quả vị A-la-hán.
Imepi idha na gahitā, kālena deve, kālena manusse saṃsaritvā pana arahattaṃ pāpuṇantova idha gahito, tasmā ‘‘sattakkhattuparamo’’ti idaṃ idhaṭṭhakavokiṇṇabhavūpapattikasukkhavipassakassa nāmaṃ kathitanti veditabbaṃ.
Những người này cũng không được tính vào đây. Chỉ những ai, sau khi luân chuyển qua cõi trời và loài người, đạt quả vị A-la-hán mới được tính vào đây. Do đó, danh xưng “sattakkhattuparama” được nói đến để chỉ những người thuộc loại tái sinh tối đa bảy lần với tuệ minh sát yếu ớt.
‘‘Sakideva imaṃ lokaṃ āgantvā’’ti (pu. pa. 34) vacanato pañcasu sakadāgāmīsu cattāro vajjetvā ekova gahito.
Theo lời dạy “Sakideva đến thế gian này,” trong năm loại Sakadāgāmi, bốn loại bị loại trừ, chỉ một loại được tính.
Ekacco hi idha sakadāgāmiphalaṃ patvā idheva parinibbāyati, ekacco idha patvā devaloke parinibbāyati , ekacco devaloke patvā tattheva parinibbāyati, ekacco devaloke patvā idhūpapajjitvā parinibbāyati.
Một số người đạt quả Sakadāgāmi ngay tại đây và nhập Niết-bàn tại đây; một số đạt quả tại đây nhưng nhập Niết-bàn ở cõi trời; một số đạt quả ở cõi trời và nhập Niết-bàn ngay tại đó; một số đạt quả ở cõi trời, tái sinh trở lại đây và nhập Niết-bàn.
Ime cattāropi idha na gahitā. Yo pana idha patvā devaloke yāvatāyukaṃ vasitvā puna idhūpapajjitvā parinibbāyissati, ayaṃ ekova idha gahitoti veditabbo.
Bốn loại này không được tính vào đây. Chỉ có người đạt quả Sakadāgāmi tại đây, sống ở cõi trời cho đến hết tuổi thọ, tái sinh trở lại đây và nhập Niết-bàn, mới được tính vào đây.
Idāni tassa pabhedaṃ dassento ‘‘tīsu pana vimokkhesū’’tiādimāha.
Bây giờ, để trình bày sự phân biệt của chúng, vị ấy nói: “Trong ba loại giải thoát…”
Imassa pana sakadāgāmino ekabījinā saddhiṃ kiṃ nānākaraṇanti? Ekabījissa ekāva paṭisandhi, sakadāgāmissa dve paṭisandhiyo, idaṃ tesaṃ nānākaraṇaṃ.
Điều gì làm cho Sakadāgāmi khác với Ekabījī? Người Ekabījī chỉ có một lần tái sinh, còn người Sakadāgāmi có hai lần tái sinh. Đây là sự khác biệt giữa họ.
Suññatavimokkhena vimuttakhīṇāsavo paṭipadāvasena catubbidho hoti, tathā animittaappaṇihitavimokkhehīti evaṃ dvādasa arahantā hontīti āha ‘‘yathā pana sakadāgāmino, tatheva arahanto dvādasa veditabbā’’ti.
Những vị A-la-hán được giải thoát nhờ vào ba loại giải thoát (suññata, animitta, appaṇihita) và theo bốn phương pháp hành trì, tạo thành mười hai vị A-la-hán. Do đó nói rằng: “Giống như Sakadāgāmi, mười hai vị A-la-hán cũng cần được hiểu.”
Aṭṭhamanavamadasamāni uttānatthāneva.
Phần thứ tám, chín và mười rất rõ ràng ở đây.
Dutiyasikkhāsuttādivaṇṇanā niṭṭhitā.
Bài giảng giải thích về Kinh Dutiyasikkhā và các kinh liên quan đã kết thúc.
11. Saṅkavāsuttavaṇṇanā
Bài giảng giải thích về Kinh Saṅkavā.
92. Ekādasame vihārapaṭibaddhanavakammādibhāraṃ harati pavattetīti bhārahāro.
Trong đoạn thứ mười một, “vihārapaṭibaddhanavakammādibhāra” nghĩa là gánh vác các công việc liên quan đến tu viện như xây dựng mới, sửa chữa, và những trách nhiệm khác; người đảm nhận điều này được gọi là “bhārahāro” (người gánh vác).
Tenevāha ‘‘nave āvāse samuṭṭhāpeti, purāṇe paṭijaggatī’’ti.
Do đó nói rằng: “Người ấy thiết lập các tu viện mới và chăm sóc các tu viện cũ.”
Sikkhitabbato sikkhā, pajjitabbato, pajjanti etehīti vā padāni, sikkhāyeva padāni sikkhāpadānīti āha ‘‘sikkhāsaṅkhātehi padehī’’ti.
“Sikkhā” nghĩa là cần phải học tập; “pajjanti” nghĩa là đi vào, hoặc cũng có thể hiểu là các từ ngữ chỉ sự học tập. Do đó nói rằng: “Các từ ngữ được xem như thuộc về học tập.”
Dassetīti paccakkhato dasseti, hatthāmalakaṃ viya pākaṭe vibhūte katvā vibhāveti.
“Dasseti” nghĩa là làm cho rõ ràng trước mắt, giống như quả chanh trong lòng bàn tay, làm cho hiển lộ và tỏa sáng.
Gaṇhāpetīti te dhamme manasā anupakkhite diṭṭhiyā suppaṭividdhe kārento uggaṇhāpeti.
“Gaṇhāpeti” nghĩa là khuyến khích nắm giữ các pháp bằng tâm không thiên vị, với quan điểm thấu suốt và thực hành đúng đắn.
Samussāhetīti samādhimhi ussāhaṃ janeti.
“Samussāheti” nghĩa là tạo ra sự nỗ lực trong thiền định.
Paṭiladdhaguṇehīti tāya desanāya tannissayapaccattapurisakārena ca tesaṃ paṭividdhaguṇehi.
“Paṭiladdhaguṇehi” nghĩa là nhờ vào bài thuyết giảng ấy và bởi cá nhân đã đạt được các phẩm chất cao quý qua sự thực hành.
Vodāpetīti tesaṃ cittasantānaṃ assaddhiyādikilesamalāpagamanena pabhassaraṃ karoti.
“Vodāpeti” nghĩa là làm cho dòng tâm của họ trở nên trong sáng bằng cách loại bỏ các ô nhiễm như thiếu niềm tin và làm cho tâm rực sáng.
Saṇhaṃ saṇhaṃ kathetīti ativiya sukhumaṃ katvā katheti.
“Saṇhaṃ saṇhaṃ katheti” nghĩa là giảng dạy rất chi tiết và tỉ mỉ.
Accayanaṃ sādhumariyādaṃ madditvā vītikkamanaṃ accayoti āha ‘‘aparādho’’ti.
“Accayanaṃ” nghĩa là vượt quá giới hạn tốt đẹp; “vītikkamanaṃ” nghĩa là vi phạm; do đó nói rằng: “Đó là lỗi lầm.”
Acceti atikkamati etenāti vā accayo, vītikkamassa pavattanako akusaladhammo.
“Accayo” nghĩa là vượt qua, hoặc là nguyên nhân dẫn đến sự vi phạm; đó là pháp bất thiện thúc đẩy sự vi phạm.
So eva aparajjhati etenāti aparādho.
Chính sự vượt qua này trở thành lỗi lầm.
So hi aparajjhantaṃ purisaṃ adhibhavitvā pavattati.
Lỗi lầm ấy sau khi chế ngự con người thì phát sinh.
Tenāha ‘‘atikkammaadhibhavitvā pavatto’’ti.
Do đó nói rằng: “Sau khi vượt qua và chế ngự, nó phát sinh.”
Paṭiggaṇhātūti adhivāsanavasena sampaṭicchatūti atthoti āha ‘‘khamatū’’ti.
“Paṭiggaṇhātu” nghĩa là chấp nhận theo ý nghĩa đồng thuận; điều này nói rằng: “Hãy tha thứ.”
Sadevakena lokena nissaraṇanti araṇīyato ariyo, tathāgatoti āha ‘‘ariyassa vinayeti buddhassa bhagavato sāsane’’ti.
“Saṃvaraṃ āpajjatī” nghĩa là thoát khỏi thế gian bao gồm cả chư thiên, đạt được trạng thái không tranh cãi của bậc Thánh, của Như Lai. Do đó nói rằng: “Giới luật của bậc Thánh, lời dạy của Đức Phật, Đấng Thế Tôn.”
Puggalādhiṭṭhānaṃ karontoti kāmaṃ ‘‘vuddhi hesā’’ti dhammādhiṭṭhānavasena vākyaṃ āraddhaṃ,
“Puggalādhiṭṭhānaṃ karonti” nghĩa là xác lập dựa trên cá nhân, hoặc có thể nói rằng: “Đây là sự tăng trưởng,” theo ý nghĩa xác lập dựa trên pháp.
tathāpi desanaṃ pana puggalādhiṭṭhānaṃ karonto ‘‘saṃvaraṃ āpajjatī’’ti āhāti yojanā.
Tuy nhiên, dù bài thuyết giảng vẫn dựa trên cá nhân, nhưng khi thực hiện thì nói rằng: “Hãy thực hành sự kiềm chế.”
Saṅkavāsuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Bài giảng giải thích về Kinh Saṅkavā đã kết thúc.
Samaṇavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
Bài giảng giải thích về Phẩm Sa-môn đã kết thúc.
