2. Nāthavaggo
2. Chương về Những Vị Bảo Hộ
1. Senāsanasuttavaṇṇanā
1. Chú giải Kinh về Nơi Ngủ Nghỉ
11. Dutiyassa paṭhame pañcaṅgasamannāgatoti pañcahi guṇaṅgehi samannāgato.
Trong phần thứ hai của kinh đầu tiên, được gọi là “có đủ năm chi phần,” nghĩa là đầy đủ năm đức tính tốt.
Nātidūraṃ hoti nāccāsannanti yañhi atidūre hoti, piṇḍāya caritvā tattha gacchantassa kāyacittadarathā hoti,
Không quá xa cũng không quá gần; vì nếu quá xa, khi đi khất thực rồi trở về đó, thân và tâm sẽ mệt mỏi,
tato anuppannaṃ vā samādhiṃ uppādetuṃ uppannaṃ vā thiraṃ kātuṃ na sakkoti.
do đó không thể phát sinh định nếu chưa có, hoặc làm cho định vững chắc nếu đã có.
Accāsannaṃ bahujanākiṇṇaṃ hoti.
Quá gần thì bị nhiều người lui tới làm xao lãng.
Cattālīsausabhamatte pana padese vasataṃ dūrāsannadosavimuttañca gamanāgamanasampannaṃ nāma hoti.
Nhưng ở nơi cách khoảng bốn mươi tám cubit (cửu thốn), thì tránh được lỗi quá xa hay quá gần, và việc đi lại thuận tiện được gọi là như vậy.
Divāappākiṇṇanti divasabhāge mahājanena anākiṇṇaṃ.
“Ban ngày ít người qua lại” nghĩa là vào ban ngày, thời gian này không bị đám đông làm phiền nhiễu.
2. Pañcaṅgasuttavaṇṇanā
2. Chú giải Kinh về Năm Chi Phần
12. Dutiye kevalīti kevalehi sakalehi guṇehi samannāgato.
Trong phần thứ hai, “kevalī” nghĩa là đầy đủ tất cả các đức tính.
Vusitavāti vutthabrahmacariyavāso.
“Vusitavā” nghĩa là đã hoàn thành đời sống Phạm hạnh.
Asekhenāti asekhadhammapariyāpannena lokuttarena.
“Asekhena” nghĩa là đạt đến sự viên mãn trong Pháp vô thượng thuộc về siêu thế.
Sīlakkhandhenāti sīlarāsinā.
“Sīlakkhandha” nghĩa là khối giới đức.
Vimuttikkhandhenāti ettha ṭhapetvā sīlādayo tayo sesā phaladhammā vimutti nāma, vimuttiñāṇadassanaṃ paccavekkhaṇañāṇaṃ, taṃ lokiyameva.
“Vimuttikkhandha” nghĩa là, ngoài ba yếu tố đầu gồm giới v.v., những pháp còn lại thuộc quả được gọi là giải thoát, trí tuệ thấy biết giải thoát và trí quán sát, nhưng chúng chỉ thuộc về thế gian.
3-4. Saṃyojanasuttādivaṇṇanā
3-4. Chú giải Kinh về Các Kiết Sử và các kinh khác
13-14. Tatiye orambhāgiyānīti heṭṭhābhāgiyāni.
Trong phần thứ ba, “orambhāgiyāni” nghĩa là thuộc về phần dưới.
Uddhambhāgiyānīti uparibhāgiyāni.
“Uddhambhāgiyāni” nghĩa là thuộc về phần trên.
Imasmiṃ sutte vaṭṭameva kathitaṃ.
Trong kinh này chỉ có sự mô tả vòng luân hồi.
Catutthe khilavinibandhā pañcakanipāte vitthāritāyeva.
Trong phần thứ tư, các chướng ngại và ràng buộc được giải thích chi tiết trong năm nhóm.
Ārohapariṇāhenāti dīghaputhulantena.
“Ārohapariṇāha” nghĩa là trải dài và rộng lớn.
5. Appamādasuttavaṇṇanā
5. Chú giải Kinh về Sự Không Phóng Dật
15. Pañcame evameva khoti yathā sabbasattānaṃ sammāsambuddho aggo,
Trong phần thứ năm, câu “evameva kho” nghĩa là giống như Đức Phật Chánh Đẳng Giác là bậc tối thượng của tất cả chúng sinh,
evaṃ sabbesaṃ kusaladhammānaṃ kārāpakaappamādo aggoti daṭṭhabbo.
tương tự vậy, sự không phóng dật là gốc rễ của tất cả các pháp thiện cần phải được xem là tối thượng.
Nanu cesa lokiyova, kusaladhammā pana lokuttarāpi.
Dù rằng bản thân nó chỉ thuộc về thế gian, nhưng các pháp thiện cũng bao gồm cả siêu thế.
Ayañca kāmāvacarova, kusaladhammā pana catubhūmakā.
Nó chỉ thuộc về cảnh dục giới, nhưng các pháp thiện thì trải khắp bốn cấp độ thiền.
Kathamesa tesaṃ aggoti? Paṭilābhakattena.
Làm sao nó được gọi là tối thượng trong số đó? Bởi vì nhờ nó mà các pháp ấy được thành tựu.
Appamādena hi te paṭilabhanti, tasmā so tesaṃ aggo.
Vì nhờ không phóng dật mà các pháp ấy được đạt được, do đó nó là tối thượng trong các pháp ấy.
Teneva vuttaṃ – sabbe te appamādamūlakāti.
Do đó đã nói: Tất cả những pháp ấy đều có gốc rễ từ sự không phóng dật.
Jaṅgalānanti pathavitalacārīnaṃ.
“Jaṅgalā” nghĩa là những loài sống trên mặt đất.
Pāṇānanti sapādakapāṇānaṃ.
“Pāṇā” nghĩa là các loài có chân.
Padajātānīti padāni.
“Padajātāni” nghĩa là các loài có chân.
Samodhānaṃ gacchantīti odhānaṃ pakkhepaṃ gacchanti.
“Samodhānaṃ gacchanti” nghĩa là chúng đi đến chỗ ẩn nấp hoặc bay nhảy.
Aggamakkhāyatīti seṭṭhamakkhāyati.
“Aggamakkhāyati” nghĩa là được tuyên bố là tối thượng.
Yadidaṃmahantattenāti mahantabhāvena aggamakkhāyati, na guṇaggenāti attho.
“Yadidaṃmahantatta” nghĩa là được tuyên bố là tối thượng bởi sự to lớn, chứ không phải bởi phẩm chất cao quý.
Vassikanti sumanapupphaṃ.
“Vassika” nghĩa là hoa sumana.
Idaṃ kira suttaṃ sutvā bhātiyamahārājā vīmaṃsitukāmatāya ekasmiṃ gabbhe catujātigandhehi paribhaṇḍaṃ katvā sugandhapupphāni āharāpetvā ekassa samuggassa majjhe sumanapupphamuṭṭhiṃ ṭhapetvā sesāni tassa samantato muṭṭhiṃ katvā ṭhapetvā dvāraṃ pidhāya bahi nikkhanto.
Nghe nói sau khi nghe kinh này, vua Bhātiya muốn thử nghiệm nên đã chuẩn bị một căn phòng với đủ bốn loại hương thơm, mang hoa thơm vào, đặt một nắm hoa sumana ở giữa chiếc hộp, và xếp các nắm hoa khác xung quanh, đóng cửa lại rồi bước ra ngoài.
Athassa muhuttaṃ bahi vītināmetvā dvāraṃ vivaritvā pavisantassa sabbapaṭhamaṃ sumanapupphagandho ghānaṃ pahari.
Sau một lát đứng bên ngoài, khi mở cửa bước vào, đầu tiên mùi hương của hoa sumana chạm tới mũi ông.
So mahātalasmiṃyeva mahācetiyābhimukho nipajjitvā ‘‘vassikaṃ tesaṃ agganti kathentena sukathitaṃ sammāsambuddhenā’’ti cetiyaṃ vandi.
Rồi ông quỳ xuống trước đại tháp và nói: “Hoa sumana là tối thượng trong số ấy,” lời dạy của Đức Phật Chánh Đẳng Giác thật đúng đắn, và ông đã đảnh lễ tháp.
Khuddarājānoti khuddakarājāno.
“Khuddarājāno” nghĩa là các vị vua nhỏ.
Kūṭarājānotipi pāṭho.
“Kūṭarājāno” cũng là cách đọc.
6. Āhuneyyasuttavaṇṇanā
6. Chú giải Kinh về Những Đáng Cúng Dường
16. Chaṭṭhe gotrabhūti sikhāpattavipassanābhūtena nibbānārammaṇena gotrabhuñāṇena samannāgato.
Trong phần thứ sáu, “gotrabhū” nghĩa là được trang bị trí tuệ thuộc giai đoạn chuyển tiếp từ phàm nhân sang bậc Thánh, với đối tượng là Niết Bàn thông qua sự thực hành thiền quán và giới luật.
7. Paṭhamanāthasuttavaṇṇanā
7. Chú giải Kinh Nātha Thứ Nhất
17. Sattame sanāthāti sañātakā bahuñātivaggā hutvā viharatha.
Trong phần thứ bảy, “sanāthā” nghĩa là những người có người bảo hộ, hãy sống theo nhóm nhiều người có sự che chở.
Nāthaṃ karontīti nāthakaraṇā, attano sanāthabhāvakarā patiṭṭhākarāti attho.
“Nāthaṃ karonti” nghĩa là làm cho mình có người bảo hộ, tạo nên trạng thái có sự bảo hộ và sự nương tựa.
Kalyāṇamittotiādīsu sīlādiguṇasampannā kalyāṇā mittā assāti kalyāṇamitto.
“Kalyāṇamitta” nghĩa là bạn lành, những người sở hữu các đức tính như giới luật v.v., và là bạn tốt.
Tevassa ṭhānanisajjādīsu saha ayanato sahāyāti kalyāṇasahāyo.
“Kalyāṇasahāya” nghĩa là bạn đồng hành tốt, cùng nhau đi trên con đường thiện lành trong các tư thế đứng, ngồi, nằm v.v.
Cittena ceva kāyena ca kalyāṇamittesuyeva sampavaṅko oṇatoti kalyāṇasampavaṅko.
“Kalyāṇasampavaṅka” nghĩa là người gần gũi với bạn lành cả về thân và tâm, luôn cúi mình trước họ với lòng tôn kính.
Suvacohotīti sukhena vattabbo hoti, sukhena anusāsitabbo.
“Suvaco” nghĩa là dễ dạy bảo, dễ dàng tiếp nhận lời chỉ dạy một cách vui vẻ.
Khamoti gāḷhena pharusena kakkhaḷena vutto khamati na kuppati.
“Khama” nghĩa là khi bị mắng nhiếc bằng lời lẽ thô lỗ, nặng nề vẫn chịu đựng được mà không nổi giận.
Padakkhiṇaggāhī anusāsaninti yathā ekacco ovadiyamāno vāmato gaṇhāti, paṭippharati vā, assuṇanto vā gacchati, evaṃ akatvā ‘‘ovadatha , bhante, anusāsatha, tumhesu anovadantesu ko añño ovadissatī’’ti padakkhiṇaṃ gaṇhāti.
“Padakkhiṇaggāhī anusāsani” nghĩa là khi ai đó được khuyên bảo nhưng phản ứng trái chiều, chống đối hoặc bỏ đi không nghe, thì người này không làm như vậy mà thay vào đó chấp nhận lời khuyên với lòng biết ơn, nói rằng: “Kính bạch Chư Tôn giả, xin hãy khuyên bảo và chỉ dạy chúng con. Nếu quý vị không khuyên bảo, thì ai khác sẽ khuyên bảo chúng con?”
Uccāvacānīti uccanīcāni.
“Uccāvacāni” nghĩa là cao thấp, tức là các công việc ở trên cao và dưới thấp.
Kiṃkaraṇīyānīti ‘‘kiṃ karomī’’ti evaṃ vatvā kattabbakammāni.
“Kiṃkaraṇīyāni” nghĩa là tự hỏi “ta phải làm gì?” rồi tiến hành làm các công việc cần thiết.
Tattha uccakammaṃ nāma cīvarassa karaṇṃ rajanaṃ, cetiye sudhākammaṃ, uposathāgāracetiyagharabodhigharesu kattabbakammanti evamādi.
Trong đó, “uccakamma” nghĩa là các công việc trên cao như may y áo, quét vôi, làm sạch tháp, và các công việc cần làm tại tịnh xá, tháp, nhà thờ, hay cây Bồ Đề.
Avacakammaṃ nāma pādadhovanamakkhanādikhuddakakammaṃ.
“Avacakamma” nghĩa là các công việc thấp như rửa chân, lau chùi, và các công việc nhỏ khác.
Tatrūpāyāyāti tatrupagamaniyāya.
“Tatrūpāyāya” nghĩa là phương tiện để đạt được điều đó.
Alaṃ kātunti kātuṃ samattho hoti.
“Alaṃ kātuṃ” nghĩa là đủ khả năng để làm.
Alaṃ saṃvidhātunti vicāretuṃ samattho hoti.
“Alaṃ saṃvidhātuṃ” nghĩa là đủ khả năng để suy xét và sắp xếp.
Dhamme assa kāmo sinehoti dhammakāmo, tepiṭakaṃ buddhavacanaṃ piyāyatīti attho.
“Đối với Pháp, người ấy có lòng khao khát và yêu thích,” nghĩa là người ấy yêu mến Pháp (Dhamma), tức ba tạng kinh điển và lời Phật dạy.
Piyasamudāhāroti parasmiṃ kathente sakkaccaṃ suṇāti, sayañca paresaṃ desetukāmo hotīti attho.
“Piyasamudāhāra” nghĩa là khi người khác thuyết giảng, người ấy lắng nghe cẩn thận, và chính mình cũng mong muốn giảng dạy cho người khác.
Abhidhamme abhivinayeti ettha dhammo abhidhammo, vinayo abhivinayoti catukkaṃ veditabbaṃ.
“Trong Abhidhamma và Abhivinaya, ở đây Dhamma là Abhidhamma, Vinaya là Abhivinaya,” cần hiểu bốn phần này.
Tattha dhammoti suttantapiṭakaṃ. Abhidhammoti satta pakaraṇāni.
Trong đó, “Dhamma” là Tạng Kinh (Suttanta Piṭaka). “Abhidhamma” là bảy bộ luận.
Vinayoti ubhatovibhaṅgo. Abhivinayoti khandhakaparivārā.
“Vinaya” là Phân Tích Song Hành (Ubhatovibhaṅga). “Abhivinaya” là các chương Khandhaka và Parivāra.
Atha vā suttantapiṭakampi abhidhammapiṭakampi dhammo eva, maggaphalāni abhidhammo.
Hoặc, cả Tạng Kinh và Tạng Luận đều là Dhamma, nhưng Abhidhamma đặc biệt liên quan đến Đạo và Quả.
Sakalavinayapiṭakaṃ vinayo, kilesavūpasamakaraṇaṃ abhivinayo.
Toàn bộ Tạng Luật là Vinaya, và sự nhiếp phục phiền não là Abhivinaya.
Iti sabbasmimpi ettha dhamme ca abhidhamme ca vinaye ca abhivinaye ca uḷārapāmojjo hotīti attho.
Như vậy, trong tất cả những điều này, đối với Dhamma, Abhidhamma, Vinaya và Abhivinaya, niềm vui lớn lao sẽ phát sinh.
Kusalesu dhammesūti kāraṇatthe bhummaṃ, cātubhūmakakusaladhammakāraṇā tesaṃ adhigamatthāya anikkhittadhuro hotīti attho.
“Kusalesu dhammesu” nghĩa là vì mục đích đạt được các pháp thiện thuộc bốn cấp độ thiền, người ấy không từ bỏ trách nhiệm trong việc tu tập để đạt được chúng.
8. Dutiyanāthasuttavaṇṇanā
8. Chú giải Kinh Nātha Thứ Hai
18. Aṭṭhame therānukampitassāti therehi ovādānusāsanidānasamussāhitāya hitapharaṇāya anukampitassa.
Trong phần thứ tám, “therānukampitassa” nghĩa là được các vị trưởng lão thương xót thông qua việc ban bố giáo huấn và chỉ dạy vì lợi ích của người ấy.
9. Paṭhamaariyāvāsasuttavaṇṇanā
9. Chú giải Kinh Ariyāvāsa Thứ Nhất
19. Navame ariyavāsāti ariyānaṃ āvāso, te āvasiṃsu āvasanti āvasissantīti ariyāvāsā.
Trong phần thứ chín, “ariyavāsa” nghĩa là nơi cư trú của bậc Thánh; họ đã cư trú, đang cư trú, và sẽ cư trú, nên gọi là Ariyāvāsa.
Yadariyāti ye vāse ariyā.
“Yadariya” nghĩa là những chỗ mà các bậc Thánh cư trú.
10. Dutiyaariyāvāsasuttavaṇṇanā
10. Chú giải Kinh Ariyāvāsa Thứ Hai
20. Dasamaṃ yasmā kururaṭṭhavāsino bhikkhū gambhīrapaññākārakā yuttappayuttā, tasmā yathā tesaṃ dīghanikāyādīsu mahānidānādīni kathitāni, evamidampi gambhīraṃ sukhumaṃ tilakkhaṇāhataṃ suttaṃ tattheva avoca.
Trong phần thứ mười, vì các vị Tỳ-khưu cư trú tại nước Kururaṭṭha có trí tuệ sâu sắc và luôn tinh tấn hành trì, nên giống như những gì đã được thuyết giảng trong Trường Bộ Kinh (Dīghanikāya) như Mahānidāna v.v., bài kinh này cũng sâu sắc, vi tế, liên quan đến ba dấu ấn của sự thật và được Đức Phật thuyết ngay tại đó.
Tattha pañcaṅgavippahīnoti pañcahi aṅgehi vippayutto hutvā khīṇāsavo avasi vasati vasissati.
Trong đó, “pañcaṅgavippahīno” nghĩa là vị ấy đã xa lìa năm chi phần và trở thành bậc A-la-hán, đang sống, sẽ sống, và đã sống an trú.
Tasmā ayaṃ pañcaṅgavippahīnatā ariyāvāsoti vutto.
Do đó, trạng thái xa lìa năm chi phần này được gọi là “Ariyāvāsa” (Nơi Cư Trú của Bậc Thánh).
Esa nayo sabbattha.
Nguyên tắc này áp dụng cho mọi trường hợp.
Evaṃ kho, bhikkhave, bhikkhu chaḷaṅgasamannāgato hotīti chaḷaṅgupekkhāya samannāgato hoti.
Như vậy, này các Tỳ-khưu, vị Tỳ-khưu đầy đủ sáu pháp nghĩa là đầy đủ sáu pháp quán chiếu.
Chaḷaṅgupekkhā dhammā nāma keti? Ñāṇādayo.
Sáu pháp quán chiếu là gì? Đó là trí tuệ v.v.
‘‘Ñāṇa’’nti vutte kiriyato cattāri ñāṇasampayuttacittāni labbhanti,
Khi nói “trí tuệ” (ñāṇa), bốn tâm liên hệ với trí tuệ được tìm thấy trong hoạt động thực hành.
‘‘satatavihāro’’ti vutte aṭṭha mahācittāni,
Khi nói “luôn luôn an trú” (satatavihāra), tám tâm đại thiện được tìm thấy.
‘‘rajjanadussanaṃ natthī’’ti vutte dasa cittāni labbhanti.
Khi nói “không còn sự ràng buộc hay xung đột,” mười tâm được tìm thấy.
Somanassaṃ āsevanavasena labbhati.
Chúng đạt được thông qua việc thực hành niềm hoan hỷ.
Satārakkhena cetasāti khīṇāsavassa hi tīsu dvāresu sabbakāle sati ārakkhakiccaṃ sādheti.
“Satārakkha cetasā” nghĩa là tâm luôn tỉnh giác bảo vệ ba cửa (thân, khẩu, ý) ở mọi thời điểm đối với bậc A-la-hán.
Tenevassa carato ca tiṭṭhato ca suttassa ca jāgarassa ca satataṃ samitaṃ ñāṇadassanaṃ paccupaṭṭhitaṃ hotīti vuccati.
Do đó, khi vị ấy đi đứng, ngủ nghỉ, hoặc tỉnh thức, trí tuệ và sự thấy biết luôn hiện diện một cách liên tục và bình ổn.
Puthusamaṇabrāhmaṇānanti bahūnaṃ samaṇabrāhmaṇānaṃ.
“Puthusamaṇabrāhmaṇā” nghĩa là nhiều Sa-môn và Bà-la-môn.
Ettha samaṇāti pabbajjūpagatā, brāhmaṇāti bhovādino.
Ở đây, “samaṇa” là những người đã xuất gia, “brāhmaṇa” là những người tự xưng là thông thái.
Puthupaccekasaccānīti bahūni pāṭekkasaccāni.
“Puthupaccekasaccāni” nghĩa là nhiều chân lý cá biệt.
‘‘Idameva dassanaṃ saccaṃ, idameva sacca’’nti evaṃ pāṭiyekkaṃ gahitāni bahūni saccānīti attho.
Nghĩa là “đây là sự thật duy nhất, đây là sự thật” – nhiều chân lý được nắm giữ riêng lẻ theo cách này.
Nuṇṇānīti nīhaṭāni.
“Nuṇṇa” nghĩa là bị loại bỏ.
Panuṇṇānīti suṭṭhu nīhaṭāni.
“Panuṇṇa” nghĩa là bị loại bỏ hoàn toàn.
Cattānīti vissaṭṭhāni.
“Catta” nghĩa là được buông bỏ.
Vantānīti vamitāni.
“Vanta” nghĩa là được nôn ra.
Muttānīti chinnabandhanāni katāni.
“Mutta” nghĩa là các ràng buộc đã bị cắt đứt.
Pahīnānīti pajahitāni.
“Pahīna” nghĩa là đã từ bỏ.
Paṭinissaṭṭhānīti yathā na puna cittaṃ ārohanti, evaṃ paṭinissajjitāni.
“Paṭinissaṭṭha” nghĩa là không còn tái sinh vào tâm ấy nữa, tức là đã hoàn toàn từ bỏ.
Sabbāneva tāni gahitaggahaṇassa vissaṭṭhabhāvavevacanāni.
Tất cả những điều này đều là cách diễn đạt về trạng thái buông bỏ hoàn toàn.
Samavayasaṭṭhesanoti ettha avayāti anūnā, saṭṭhāti vissaṭṭhā.
“Samavayasaṭṭhesano” nghĩa là ở đây, “avaya” là không thiếu sót, “saṭṭha” là hoàn toàn buông bỏ.
Sammā avayā saṭṭhā esanā assāti samavayasaṭṭhesano, suṭṭhuvissaṭṭhasabbaesanoti attho.
“Sammā avayā saṭṭhā esanā” nghĩa là sự hiểu biết đúng đắn, hoàn toàn buông bỏ mọi tham ái – đây là ý nghĩa của “samavayasaṭṭhesano.”
Rāgā cittaṃ vimuttantiādīhi maggassa kiccanipphatti kathitā.
“Rāgā cittaṃ vimutta” nghĩa là tâm được giải thoát khỏi tham ái v.v., qua đó diễn tả sự hoàn thành nhiệm vụ của Đạo (Magga).
Rāgo me pahīnotiādīhi paccavekkhaṇaphalaṃ kathitaṃ.
“Rāgo me pahīno” nghĩa là tham ái của ta đã bị diệt trừ, qua đó diễn tả kết quả của sự quán sát (paccavekkhaṇa).
Sesaṃ sabbattha uttānatthamevāti.
Phần còn lại ở mọi nơi đều có ý nghĩa rõ ràng và sâu sắc.
Nāthavaggo dutiyo.
Chương thứ hai về Những Vị Bảo Hộ (Nāthavaggo).
