Chú giải Thái kinh Tăng Chi Bộ I – Chương 3 – 2.9. Phẩm Người Đóng Xe

อรรถกถา อังคุตตรนิกาย ติกนิบาต ปฐมปัณณาสก์ รถการวรรคที่ ๒
Ảnh hưởng của bài chú giải này trong phần đầu của bộ Aṅguttara Nikāya được thể hiện như sau:

ปาปณิกสูตรที่ ๑
Kinh Pháp đầu tiên của bài chú giải này có tên là “Bài chú giải của thương nhân”.

อรรถกถาปฐมปาปณิกสูตรที่ ๙
Đây là phần giải thích về bài chú giải đầu tiên của kinh Thương Nhân.

พึงทราบวินิจฉัยในปฐมปาปณิกสูตรที่ ๙ ดังต่อไปนี้ :-
Cần hiểu rõ sự phân tích trong bài chú giải đầu tiên của kinh Thương Nhân như sau:

พ่อค้าผู้ไม่ตั้งใจทำการงาน
Một thương nhân không có sự chăm chỉ trong công việc.

บทว่า ปาปณิโก แปลว่า พ่อค้าในตลาด เจ้าของร้าน.
Từ “Pāpaniko” có nghĩa là một thương nhân trong chợ, chủ cửa hàng.

คำว่า ปาปณิโก นั่น เป็นชื่อของพ่อค้า ผู้เปิดร้านขายของ.
Từ “Pāpaniko” là tên gọi của người thương nhân, chủ cửa hàng buôn bán.

บทว่า อภพฺโพ แปลว่า เป็นบุคคลไม่เหมาะสม.
Từ “Apappo” có nghĩa là một người không phù hợp.

บทว่า น สกฺกจฺจํ กมฺมนฺตํ อธิฏฺฐาติ ความว่า การงานที่ตั้งใจทำอย่างใด จึงจะนับว่ามั่นคง งานที่ตั้งใจไว้ย่อมสำเร็จสมความตั้งใจด้วยประการใด เขาไม่ตั้งใจทำให้สำเร็จด้วยตนเองอย่างนั้น.
Câu “Na sakkaccham kammantam athiṭṭhāti” có nghĩa là công việc mà một người quyết tâm thực hiện thì sẽ ổn định. Công việc mà họ đã đặt ra sẽ hoàn thành như mong đợi. Tuy nhiên, người này không có sự quyết tâm thực hiện để đạt được thành công.

ในบทว่า น สกฺกจฺจํ กมฺมนฺติ อธิฏฺฐาติ นั้น พึงทราบอธิบายดังต่อไปนี้
Trong câu “Na sakkaccham kammantam athiṭṭhāti”, cần phải hiểu và giải thích như sau:

เวลาเช้ามืด พ่อค้าลุกขึ้นตามประทีป แต่ไม่นั่งจัดสินค้า ชื่อว่าไม่ตั้งใจทำงานโดยเคารพ ในเวลาเช้า.
Vào buổi sáng sớm, người thương nhân thức dậy theo ngọn đèn nhưng không ngồi sắp xếp hàng hóa, điều này gọi là không có sự chăm chỉ trong công việc vào buổi sáng.

ด้วยว่า พ่อค้าผู้นี้จะไม่ได้เป็นเจ้าของ พลาดโอกาส สิ่งของที่ควรจะได้ที่มีโอกาสทั้ง ๓ เป็นปัจจัย คือ สิ่งของที่พวกโจรลักในตอนกลางคืน รีบมาตลาดด้วยคิดว่า เราจักปล่อยของนี้ให้พ้นมือของเราแล้ว ขายให้โดยราคาย่อมเยา ๑ ของที่คนจำนวนมากผู้เป็นคู่แข่งแย่งซื้อแย่งขาย เวลากลางคืนอยู่ในเมือง เช้ามืดไปตลาดซื้อเอา ๑ หรือของที่ผู้คนประสงค์จะไปยังชนบทจะรีบไปตลาดแต่เช้าแล้วซื้อเอา ๑.
Vì thương nhân này sẽ không trở thành chủ sở hữu, lỡ mất cơ hội, những vật phẩm mà đáng lẽ phải có cơ hội thu về, có ba yếu tố tác động. Đó là những món hàng bị trộm cắp vào ban đêm, vội vàng ra chợ vì nghĩ rằng “ta sẽ để hàng hóa này thoát khỏi tay mình rồi bán đi với giá thấp”, hoặc những món hàng mà nhiều người cạnh tranh mua bán. Vào ban đêm, trong thành phố, sáng sớm họ vội vàng đến chợ để mua, hoặc những món hàng mà người ta muốn đưa về vùng nông thôn, họ sẽ vội vã đến chợ mua từ sáng sớm.

ในเวลาที่คนอื่นพักรับประทานอาหารกัน เขาก็กลับมารับประทานอาหารบ้าง คือเก็บสินค้าแต่เช้าตรู่ แล้วกลับไปบ้าน รับประทานอาหารแล้วนอนหลับ ตอนเย็นจึงกลับมายังร้านตลาดอีกครั้นหนึ่ง อย่างนี้ชื่อว่าไม่ตั้งใจทำการงานโดยเคารพในเวลาเที่ยงวัน.
Vào lúc mọi người nghỉ ngơi để ăn uống, anh ta cũng quay lại ăn một chút, tức là thu gom hàng hóa từ sáng sớm, rồi trở về nhà ăn uống và ngủ một giấc. Buổi chiều lại quay trở lại cửa hàng chợ. Cách làm này được gọi là không có sự chăm chỉ trong công việc vào giờ nghỉ trưa.

ด้วยพ่อค้าตนั้นจะไม่ได้เป็นเจ้าของ หมดโอกาส สิ่งของที่ควรจะได้อันมีโอกาสทั้งสองเป็นปัจจัย คือ สิ่งที่พวกโจรมาปล่อยไม่ทันในตอนเช้าตรู่ แต่เวลากลางวัน ขณะที่คนอื่นๆ ยังไม่สัญจรไปมา พวกโจรก็จะไปยังร้านตลาด แล้วขายให้ด้วยราคาถูก ๑ สิ่งใดที่พวกอิสรชนผู้มีบุญใช้คนไปให้นำมาในเวลารับประทานอาหาร ด้วยสั่งว่าควรจะได้สิ่งนี้ๆ มาจากร้านตลาด ๑.
Bởi vì người thương nhân đó sẽ không trở thành chủ sở hữu, bỏ lỡ cơ hội, những món hàng mà đáng lẽ có thể sở hữu, và có hai yếu tố tác động. Đó là những món hàng mà bọn trộm không kịp thả ra vào sáng sớm. Nhưng vào buổi trưa, khi mọi người vẫn chưa di chuyển, bọn trộm sẽ đến cửa hàng chợ và bán với giá rẻ. Những món hàng mà những người có phúc sẽ cử người đi lấy trong giờ ăn, vì họ đã ra lệnh rằng những món hàng này phải được lấy từ cửa hàng chợ.

ส่วนเวลาเย็น จนกระทั่งถึงเวลาที่เขาตีบอกยาม เขาก็ไม่ตามประทีปแล้วนั่ง ภายในร้านตลาด อย่างนี้ชื่อว่าไม่ตั้งใจทำงานโดยเคารพในเวลาเย็น.
Còn vào buổi chiều, cho đến khi đến giờ mà người ta ra tín hiệu, anh ta cũng không theo ngọn đèn và ngồi trong cửa hàng chợ. Cách làm này được gọi là không có sự chăm chỉ trong công việc vào buổi tối.

ด้วยว่า พ่อค้านั้นจะไม่ได้เป็นเจ้าของสิ่งของที่ควรได้ ที่มีโอกาสนั้นเป็นปัจจัย คือ สิ่งของที่พวกโจรมาปล่อย
Bởi vì người thương nhân đó sẽ không trở thành chủ sở hữu những món hàng đáng lẽ phải có, và cơ hội này lại bị ảnh hưởng bởi những món hàng mà bọn trộm thả ra.

ไม่ทันทั้งเวลาเช้าและเวลากลางวัน แต่กลับไปยังร้านตลาดในตอนเย็น แล้วขายให้ด้วยราคาถูก.
Không kịp cả buổi sáng lẫn buổi trưa, nhưng lại quay lại cửa hàng chợ vào buổi chiều và bán với giá rẻ.

ภิกษุไม่ตั้งใจฝึกสมาธิ
Tỳ kheo không có sự chăm chỉ trong việc tu tập thiền.

บทว่า น สกฺกจฺจํ สมาธินิมิตฺตํ อธิฏฺฐาติ ความว่า ภิกษุไม่เข้าสมาธิโดยกิริยาที่เคารพ.
Câu “Na sakkaccham samāthinimittam athiṭṭhāti” có nghĩa là Tỳ kheo không vào thiền bằng hành động đầy sự kính trọng.

ก็ในบทว่า น สกฺกจฺจํ สมาธินิมิตฺตํ นี้ พึงทราบวินิจฉัยดังต่อไปนี้
Trong câu “Na sakkaccham samāthinimittam”, cần phải hiểu rõ phân tích như sau:

ภิกษุทำวัตรที่ลานเจดีย์และลานโพธิ์แล้วเข้าไปสู่เสนาสนะ แต่ว่าไม่ยอมนั่งเข้าสมาบัติจนถึงเวลาภิกษาจาร ชื่อว่าไม่ตั้งใจกำหนดนิมิตโดยเคารพ.
Tỳ kheo thực hiện các nghi thức ở sân chùa và sân Bồ Đề rồi vào tịnh xá, nhưng không chịu ngồi nhập định cho đến giờ đi khất thực. Đây được gọi là không có sự chăm chỉ trong việc định tâm với lòng kính trọng.

ส่วนเวลาภายหลังฉันภัตตาหาร เธอกลับจากบิณฑบาตแล้วเข้าไปยังที่พักกลางคืน และที่พักกลางวัน แต่ว่าไม่นั่งเข้าสมาบัติจนถึงเวลาเย็น ชื่อว่าไม่ตั้งใจกำหนดสมาธินิมิตโดยเคารพในเวลาเที่ยงวัน.
Sau khi ăn cơm xong, Tỳ kheo quay về từ việc khất thực và vào nơi nghỉ ngơi buổi tối cũng như buổi trưa, nhưng không chịu ngồi nhập định cho đến giờ chiều. Đây được gọi là không có sự chăm chỉ trong việc định tâm với lòng kính trọng vào giờ trưa.

อนึ่ง เวลาเย็น เธอไหว้เจดีย์ ทำการบำรุงพระเถระ แล้วเข้าไปสู่เสนาสนะ แต่ว่าไม่ยอมนั่งเข้าสมาบัติตลอดปฐมยาม ชื่อว่าไม่ตั้งใจกำหนดสมาธินิมิตโดยเคารพในเวลาเย็น.
Còn vào buổi chiều, Tỳ kheo lễ bái chùa, thực hiện công việc phụng sự các vị tôn túc, rồi vào tịnh xá, nhưng không chịu ngồi nhập định trong suốt buổi tối. Đây được gọi là không có sự chăm chỉ trong việc định tâm với lòng kính trọng vào buổi tối.

ส่วนความหมายพึงทราบตามนัยตรงกันข้ามกับที่กล่าวแล้วในสุกปักษ์.
Về phần ý nghĩa, cần hiểu theo chiều ngược lại so với những gì đã nói trong nửa tháng trước.

อนึ่ง ในบทนี้ ในที่ที่ท่านกล่าวไว้ว่า สมาปตฺตึ อปฺเปตฺวา เข้าสมาบัติ เมื่อไม่มีสมาบัติ แม้วิปัสสนาก็ควร.
Thêm vào đó, trong đoạn này, khi nói rằng “Sāmāpattiṁ appetvā”, có nghĩa là dù không có thiền định, việc hành thiền Vipassanā vẫn cần thiết.

และในบทว่า สมาธินิมิตฺตํ แม้อารมณ์ของสมาธิก็ควรเช่นกัน.
Và trong câu “Samāthinimittam”, cũng có nghĩa là đối tượng của thiền cũng cần thiết.

สมจริงดังพระดำรัสที่พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสไว้ดังนี้ว่า แม้สมาธิก็ชื่อว่าสมาธินิมิต แม้อารมณ์ของสมาธิก็ชื่อว่าสมาธินิมิต.
Điều này hoàn toàn phù hợp với lời dạy của Đức Phật rằng: Dù là thiền định hay đối tượng của thiền, cả hai đều được gọi là “sāmāthinimitta”.

จบอรรถกถาปฐมปาปณิกสูตรที่ ๙
Kết thúc bài chú giải đầu tiên của kinh Thương Nhân.