Chú giải Thái kinh Tăng Chi Bộ I – Chương 3 – 2.6. Phẩm Người Đóng Xe

๖. อปัณณกสูตร
6. Kinh Upanṇaka

อรรถกถาอปัณณกสูตรที่ ๖
Giải thích về Kinh Upanṇaka thứ 6

พึงทราบวินิจฉัยในอปัณณกสูตรที่ ๖ ดังต่อไปนี้ :-
Cần phải hiểu rõ sự phán quyết trong Upanṇaka Sūtra thứ 6 như sau:

บทว่า อปณฺณกปฏิปทํ ความว่า พระอริยบุคคลเป็นผู้ปฏิบัติข้อปฏิบัติที่ไม่ผิดพลาด คือข้อปฏิบัติที่ดีโดยส่วนเดียว ข้อปฏิบัติที่นำสัตว์ออกจากกาม ข้อปฏิบัติที่ประกอบด้วยเหตุ ข้อปฏิบัติที่มีสาระ ข้อปฏิบัติที่เป็นหลัก (มัณฑปฏิปทา) ข้อปฏิบัติที่ไม่เป็นข้าศึก ข้อปฏิบัติที่เหมาะสม ข้อปฏิบัติธรรมสมควรแก่ธรรม ไม่ใช่ปฏิบัติโดยการคาดคะเน (ตักกวิทยา) หรือโดยถือเอาตามนัย.
Từ “Upaṇṇaka-paṭipadā” có nghĩa là hành giả là bậc thánh, thực hành con đường đúng đắn, không sai lầm, tức là con đường tốt, duy nhất, con đường đưa chúng sinh ra khỏi dục vọng, con đường phù hợp với lý do, con đường có nội dung thiết thực, con đường chính thống (Mānthapaṭipadā), con đường không phải là kẻ thù, con đường thích hợp, con đường phù hợp với đạo lý, không phải là hành động dựa trên suy đoán (Takkavijjā) hoặc dựa trên giải thích của lý thuyết.

เพราะว่า ภิกษุ ภิกษุณี อุบาสก หรืออุบาสิกาผู้ถือปฏิบัติอย่างนี้ (ถือโดยตักกะ ถือโดยนัย) จะเสื่อมจากมนุษยสมบัติ เทวสมบัติและนิพพานสมบัติ.
Bởi vì các Tỳ-kheo, Tỳ-kheo-ni, cư sĩ nam hoặc nữ thực hành như vậy (theo suy đoán, theo lý thuyết) sẽ bị suy giảm phẩm hạnh nhân loại, thiên giới và công đức Niết-bàn.

ส่วนผู้ปฏิบัติอปัณณกปฏิปทา จะไม่เสื่อมจากสมบัติเหล่านั้น
Còn người thực hành con đường Upanṇaka sẽ không bị suy giảm các phẩm hạnh ấy.

นายกองเกวียน ๒ พวก
Hai người chỉ huy đoàn xe

เหมือนในอดีตสมัย เมื่อนายกองเกวียน ๒ พวกเดินทางไปสู่ที่กันดาร นายกองเกวียนผู้โง่เขลา เชื่อคำของยักษ์ ถึงความฉิบหายพร้อมกับพวกพ่อค้า (ส่วน) นายกองเกวียนผู้ฉลาด ไม่เชื่อฟังคำของยักษ์ คิดว่าเราจักทิ้งน้ำในที่ที่เราได้พบน้ำ ดังนี้แล้ว ให้สัญญาณกับพวกพ่อค้า๑- แล้วจึงเดินทางไป ซึ่งท่านหมายเอา กล่าวคาถานี้ว่า
Cũng giống như trong thời kỳ trước đây, khi hai người chỉ huy đoàn xe đi đến nơi hoang vắng, người chỉ huy ngu ngốc tin vào lời của con quái vật và đi đến sự diệt vong cùng với các thương nhân. Còn người chỉ huy khôn ngoan không tin lời của con quái vật, nghĩ rằng: “Chúng ta sẽ để lại nước ở nơi mà chúng ta đã tìm thấy.” Sau đó, ông ta ra tín hiệu cho các thương nhân và tiếp tục hành trình. Ngài đã nói lời thuyết giảng này:

คนพวกหนึ่งได้กล่าวฐานะที่ไม่ผิด
Một nhóm người đã nói về tình trạng đúng đắn.

นักคาดคะเนกล่าวฐานะที่สอง (ผิด)
Những người dự đoán đã nói về tình trạng thứ hai (sai lầm).

นักปราชญ์รู้ฐานะถูกผิดนี้แล้ว ควร
Người trí thức biết rõ về sự đúng sai này rồi, thì nên

ถือเอาแต่ฐานะที่ไม่ผิด.
Chỉ chọn theo tình trạng đúng đắn mà thôi.

๑- ปาฐะว่า สตฺถวาเหน สทฺธิ สตเถ อนยพยสนํ ปตฺเต ฉบับพม่าเป็น พาลสตฺถวาโห สทฺธิ สตฺเถน อพฺยสนํ ปตฺโต แปลตามฉบับพม่า.
1. Bài giảng nói rằng “Sattāva hene, satthi sathe, anyapayasanṁ patte,” trong bản Myanmar là “Pālasattāva ho, satthi sathe na apayasanṁ patto” được dịch theo bản Myanmar.

บทว่า โยนิ ในคำว่า โยนิ จสฺส อารทฺธา โหติ นี้ เป็นชื่อของส่วนแห่งขันธ์บ้าง เหตุบ้าง ปัสสาวมรรคบ้าง.
Từ “Yoni” trong câu “Yoni jassa ārtthā hoti” này là tên gọi của một phần trong năm uẩn, hoặc là nguyên nhân, hoặc là con đường thoát khỏi.

จริงอยู่ ส่วนแห่งขันธ์ชื่อว่าโยนิ มีมาในคำมีอาทิว่า จตสฺโส โข สาริปุตฺต โยนิโย แปลว่า ดูก่อนสารีบุตร กำเนิดเหล่านี้มี ๔ อย่างแล.
Đúng vậy, phần trong năm uẩn gọi là “Yoni” đã được nhắc đến trong câu “Cattāro kho Sāriputta yoniyo,” có nghĩa là: “Này Sāriputta, có bốn loại sinh.”

เหตุ ชื่อว่าโยนิ ในบทเป็นต้นว่า โยนิ เหสา ภูมิช ผลสฺส อธิคมาย แปลว่า ดูก่อนภูมิชะ ก็นั้นเป็นเหตุ เพื่อบรรลุผล.
Nguyên nhân gọi là “Yoni” trong câu “Yoni hessā bhūmi ca phalassa atthikāya” có nghĩa là: “Này Bhumicca, đó là nguyên nhân để đạt được kết quả.”

ปัสสาวมรรค ชื่อว่าโยนิ มีมาในคำมีอาทิว่า น จาหํ พฺราหฺมณํ พฺรูมิ โยนิชํ มตฺติสมฺภวํ แปลว่า เราตถาคตไม่กล่าวผู้ที่เกิดจากช่องคลอด (คือ) เกิดจากมารดา ว่าเป็นพราหมณ์เลย
Con đường của những người xuất gia được gọi là “Yoni,” như trong câu “Na chāhaṁ brāhmaṇaṁ puruṁ yoni caṁ matthasambhavaṁ,” có nghĩa là: “Tôi, Tathāgata, không gọi người sinh từ âm đạo (tức là sinh từ mẹ) là Brahmin.”

และในคำมีอาทิว่า ตเมนํ กมฺมชวาตา นิวตฺติตฺวา อุทฺธํปาทํ อโธสิรํ สมฺปริวตฺเตตฺวา มาตุ โยนิมุเข สมฺปฏิปาเทนฺติ แปลว่า ลมกัมมชวาตพัดสัตว์นี้นั้นให้มีเท้าขึ้นข้างศีรษะกลับลงข้างล่าง แล้วไปจดอยู่ที่ปากช่องคลอดของมารดา.
Và trong câu “Tameṁ kammacchavātā nivattitvā utthampātaṁ atthosiraṁ samparivattitvā mātṛ yonimukhe sampatipāten’ti,” có nghĩa là: “Gió của nghiệp thổi con vật này, khiến nó có chân hướng lên đầu, rồi quay ngược lại và đi đến miệng âm đạo của mẹ.”

แต่ในที่นี้ ทรงประสงค์เอาเหตุว่าเป็นโยนิ.
Nhưng ở đây, Ngài muốn nói đến nguyên nhân gọi là Yoni.

บทว่า อารทฺธา ได้แก่ ประคองไว้ คือทำให้บริบูรณ์.
Từ “Ārthā” có nghĩa là sự bảo vệ, tức là làm cho đầy đủ, hoàn thiện.

พึงทราบวินิจฉัย ในบทว่า อาสวานํ ขยาย ดังต่อไปนี้
Cần phải hiểu rõ sự phán quyết trong câu “Āsavānaṁ” như sau:

กิเลสชื่อว่าอาสวะ เพราะอรรถว่าไหลมา. มีอธิบายว่า ไหลมาจากตาบ้าง ฯลฯ จากใจบ้าง.
Phiền não gọi là “Āsava” vì nghĩa là dòng chảy. Có giải thích rằng chúng chảy từ mắt, v.v., và từ tâm.

อีกอย่างหนึ่ง ชื่อว่าอาสวะ เพราะไหลมาจากธรรม จนถึงโคตรภู จากโอกาสโลกจนถึงภวัคคพรหม. อธิบายว่า ทำธรรมเหล่านี้และโอกาสโลกนั้นไว้ในภายใน เป็นไป.
Một lý do khác là gọi là “Āsava” vì chúng chảy từ pháp, từ gia đình, từ cõi nhân gian đến cõi Phạm thiên. Giải thích rằng các pháp này và cơ hội trong thế giới được giữ lại trong tâm, rồi phát triển.

แท้จริง ความหมายว่า ทำไว้ในภายในนี้ เป็นอาการ (ของอาสวะ).
Thực ra, ý nghĩa của việc làm trong nội tâm này là một hiện tượng (của Ásavā).

ชื่อว่าอาสวะ เพราะเป็นเหมือนเครื่องหมักดองทั้งหลายมีเหล้าดองเป็นต้น โดยความหมายว่าหมักไว้นานบ้าง ด้วยว่า แม้ในทางโลก เขาก็เรียกของที่หมักไว้นานมีเหล้าดองเป็นต้นว่าอาสวะ.
Gọi là Ásavā vì giống như các dụng cụ lên men, như rượu lên men, có nghĩa là đã lên men trong một thời gian dài, bởi vì ngay trong thế gian, người ta cũng gọi những thứ đã lên men lâu như rượu lên men là Ásavā.

ก็ถ้าเครื่องหมักดองทั้งหลายมีเหล้าดองเป็นต้น ชื่อว่าอาสวะ เพราะอรรถว่าหมักไว้นานแล้วไซร้ กิเลสเหล่านั้นก็ควรเป็นอาสวะเหมือนกัน.
Vậy nếu các dụng cụ lên men, như rượu lên men, được gọi là Ásavā vì đã lên men lâu, thì các phiền não cũng nên được gọi là Ásavā tương tự.

สมจริงดังพระพุทธดำรัส ที่ตรัสไว้มีอาทิว่า ปุริมา ภิกฺขเว โกฏิ น ปญฺญายติ อวิชฺชาย อิโต ปุพฺเพ อวิชฺชา นาโหสิ แปลว่า ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย เงื่อนต้นของอวิชชา ไม่ปรากฏ ก่อนแต่นี้ อวิชชาไม่มี.
Điều này hoàn toàn đúng như lời Phật đã dạy, như trong câu “Purimā bhikkhave koṭi na paññāyati avijjā ito pūpā avijjā nāhosi,” có nghĩa là: “Này các Tỳ-kheo, nguồn gốc của vô minh không được nhận thấy. Trước đây, vô minh không tồn tại.”

อีกอย่างหนึ่ง กิเลสชื่อว่าอาสวะ เพราะไหลไป คือประสบสังสารทุกข์ต่อไปดังนี้บ้าง.
Một lý do khác là phiền não được gọi là Ásavā vì chúng trôi đi, tức là chúng dẫn đến vòng luân hồi khổ đau, như vậy.

ก็ในจำนวนวิเคราะห์ทั้ง ๔ นี้ วิเคราะห์ต้นๆ (วิเคราะห์ ๓ อย่างใช้ได้) ในที่ที่กิเลสทั้งหลายมา (โดยชื่อว่า) อาสวะ แต่วิเคราะห์หลังใช้ได้เฉพาะในกรรม.
Vậy trong bốn phân tích này, các phân tích đầu tiên (ba phân tích đầu tiên là có thể áp dụng được) khi phiền não xuất hiện (với tên gọi là) Ásavā, nhưng phân tích sau chỉ có thể áp dụng trong nghiệp.

ก็กรรมกิเลสอย่างเดียวเท่านั้น เป็นอาสวะก็หามิได้ โดยที่แท้แล้ว ถึงอุปัทวนานัปการก็เป็นอาสวะได้.
Vì chỉ có nghiệp phiền não mới là Ásavā, thật ra, dù có các biến thể khác nhau, chúng vẫn có thể là Ásavā.

เพราะในพระสูตรทั้งหลาย กิเลสที่มีการวิวาทเป็นมูล มาแล้ว (โดยชื่อว่า) อาสวะ เช่นในประโยคนี้ว่า นาหํ จุนฺท ทิฏฺฐธมฺมิกานํเอว อาสวานํ สํวราย ธมฺมํ เทเสมิ แปลว่า แน่ะจุนทะ เราตถาคตจะไม่แสดงธรรมเพื่อปิดกั้นอาสวะทั้งหลายในปัจจุบันเท่านั้น.
Vì trong các kinh điển, phiền não có nguồn gốc từ sự tranh cãi được gọi là Ásavā, như trong câu này: “Nāhaṁ Jūnta tiddhadhammikanam eva āsavānaṁ samvaraya dhammaṁ tesemi,” có nghĩa là: “Này Jūnta, tôi, Tathāgata, không chỉ giảng pháp để ngăn chặn các Ásavā trong hiện tại mà thôi.”

ธรรมที่เป็นเหตุให้เกิดในภูมิ ๓ และอกุศลธรรมที่เหลือมาแล้ว (โดยชื่อว่า) อาสวะ เช่นในประโยคนี้ว่า
Pháp là nguyên nhân sinh ra trong ba cõi và các pháp bất thiện còn lại, được gọi là Ásavā, như trong câu này:

อาสวะทั้งหลายที่เป็นเหตุให้เข้าถึงความ เป็นเทวดา หรือเป็นเหตุให้เป็นคนความ เป็นธรรพ์ เหาะไปในอากาศ เป็นเหตุให้ ถึงความเป็นยักษ์ เป็นมนุษย์และเป็นสัตว์ เกิดในน้ำ ของเราสิ้นแล้ว อาสวะเหล่านั้น เรากำจัดแล้ว ทำให้รากขาดแล้ว.
Các Ásavā là nguyên nhân dẫn đến việc đạt được các trạng thái như làm thần, làm người, làm vũ trụ, bay trên không trung, trở thành quỷ, con người và loài vật, sinh ra trong nước, đã chấm dứt, chúng ta đã diệt trừ, cắt đứt gốc rễ của chúng.

อุปัทวนานัปการมีการว่าร้ายผู้อื่น ก่อความวิปฏิสาร การฆ่า การจองจำเป็นต้นก็ดี เป็นเหตุให้ได้รับทุกข์ในอบายก็ดี มาแล้วโดยชื่อว่าอาสวะ เช่นในประโยคนี้ว่า ทิฏฺฐมฺมิกานํ อาสวานํ สํวราย สมฺปรายิกานํ อาสวานํ ปฏิฆาตาย แปลว่า เราตถาคตแสดงธรรมเพื่อปิดกั้นอาสวะทั้งหลายในปัจจุบัน เพื่อขจัดอาสวะทั้งหลายในภายหน้า.
Các nghiệp xấu như nói xấu người khác, gây loạn lạc, giết người, giam giữ, và các hành động khác cũng là nguyên nhân gây khổ đau trong cõi ác, đã được gọi là Ásavā, như trong câu này: “Tiddhammikanam āsavānam samvaraya, sampārikānāṁ āsavānam patighātāya,” có nghĩa là: “Tôi, Tathāgata, giảng pháp để ngăn chặn các Ásavā trong hiện tại và tiêu trừ các Ásavā trong tương lai.”

ก็อาสวะทั้งหลายเหล่านี้นั้น ในที่ใดมาแล้วอย่างใด ในที่นั้นพึงทราบอย่างนั้น.
Vì vậy, các Ásavā này, nơi nào đã xuất hiện như thế nào, thì cần phải hiểu rõ như vậy.

เพราะว่า อาสวะเหล่านี้ ในพระวินัยมีมา ๒ อย่างว่า เพื่อปิดกั้นอาสวะในปัจจุบัน ๑ เพื่อขจัดอาสวะในภายหน้า ๑.
Bởi vì các Ásavā này trong giáo lý có hai loại: một là để ngăn chặn Ásavā trong hiện tại, hai là để tiêu trừ Ásavā trong tương lai.

ในสฬายตนวรรคมีมา ๓ อย่างว่า ดูก่อนท่านผู้มีอายุ อาสวะมี ๓ อย่างเหล่านี้ คือ กามาสวะ ๑ ภวาสวะ ๑ อวิชชาสวะ ๑.
Trong phần Sālayatana Vagga có ba loại Ásavā: “Này các bậc trưởng thượng, có ba loại Ásavā này: Kāmāsavā, Bhavāsavā, và Avijjāsavā.”

แต่ในพระสูตรอื่นๆ และในอภิธรรมมีมา ๔ อย่างพร้อมกับทิฏฐาสวะ.
Nhưng trong các kinh điển khác và trong Aṭṭhakathā có bốn loại Ásavā, cùng với Tidhthāsavā.

โดยบรรยายที่แยกออกไป อาสวะทั้งหลายมี ๕ อย่างดังนี้ มีอยู่ ภิกษุทั้งหลาย อาสวะเป็นเหตุให้ไปสู่นรก ๑ อาสวะเป็นเหตุให้ไปสู่กำเนิดเดียรัจฉาน ๑ อาสวะเป็นเหตุให้ไปสู่ปิตติวิสัย ๑ อาสวะเป็นเหตุให้ไปสู่มนุษยโลก ๑ อาสวะเป็นเหตุให้ไปสู่เทวโลก ๑.
Trong phần giải thích thêm, các Ásavā có năm loại như sau: Các Tỳ-kheo, Ásavā là nguyên nhân dẫn đến địa ngục 1, Ásavā là nguyên nhân dẫn đến sinh vào loài quái vật 1, Ásavā là nguyên nhân dẫn đến sinh vào cõi ma quái 1, Ásavā là nguyên nhân dẫn đến sinh vào thế gian loài người 1, Ásavā là nguyên nhân dẫn đến sinh vào cõi trời 1.

แต่ในที่นี้ กรรมนั่นเอง ตรัสว่าเป็นอาสวะ.
Tuy nhiên, ở đây, chính nghiệp được gọi là Ásavā.

ในฉักกนิบาต อาสวะทั้งหลายมาแล้ว ๖ อย่าง โดยนัยมีอาทิว่า มีอยู่ภิกษุทั้งหลาย อาสวะที่จะพึงละด้วยสังวร.
Trong Chakkani-bāta, có sáu loại Ásavā, như đã nói: “Các Tỳ-kheo, có các Ásavā mà có thể đoạn trừ bằng sự cẩn trọng.”

ในสัพพาสวปริยายสูตร อาสวะ ๖ อย่างเหล่านั้นแหละ มีมาเป็น ๗ อย่างพร้อมด้วยอาสวะทั้งหลายที่จะพึงละด้วยทัสสนะ.
Trong Sappāsa-vipariyāya Sūtra, sáu loại Ásavā đó được coi là bảy loại, với các Ásavā có thể đoạn trừ bằng trí tuệ.

แต่ในที่นี้ พึงเข้าใจว่าทรงประสงค์เอาอาสวะทั้ง ๔ ตามนัยแห่งพระอภิธรรม.
Tuy nhiên, ở đây, cần hiểu rằng Ngài muốn chỉ ra bốn loại Ásavā theo nghĩa của Aṭṭhakathā.

การทำลายอาสวะได้ชั่วขณะก็ดี อาการที่อาสวะสิ้นไปโดยไม่เหลือก็ดี มรรคผล พระนิพพานก็ดี ตรัสเรียกว่าอาสวักขยะ ในบทว่า ขยาย นี้.
Việc diệt trừ Ásavā trong một khoảnh khắc, sự chấm dứt hoàn toàn của Ásavā mà không còn gì sót lại, con đường quả, Niết-bàn, đều được gọi là Ásavakkhaya trong đoạn này.

จริงอยู่ การทำลายอาสวะได้ชั่วขณะ ตรัสเรียกว่าอาสวักขยะ ดังในประโยคนี้ว่า โย อาสวานํ ขโย วโย เภโท อนิจฺจตา อนฺตรธานํ แปลว่า ความสิ้นไป ความเสื่อมไป การทำลาย ความไม่เที่ยง ความอันตรธานแห่งอาสวะทั้งหลาย (ชื่อว่าอาสวักขยะ).
Đúng vậy, việc diệt trừ Ásavā trong một khoảnh khắc được gọi là Ásavakkhaya, như trong câu này: “Yo āsavānaṁ khayo vayo pheto aniccatā antathānaṁ,” có nghĩa là: “Sự diệt vong, sự suy tàn, sự phá hủy, sự vô thường, sự tiêu tan của các Ásavā (được gọi là Ásavakkhaya).”

การละอาสวะ ความสิ้นไปแห่งอาสวะโดยส่วนเดียว การไม่เกิดขึ้นแห่งอาสวะ อาการที่อาสวะสิ้นไป ความไม่มีแห่งอาสวะทั้งหลาย ตรัสเรียกว่าอาสวักขยะ ดังในประโยคนี้ว่า ชานโต อหํ ภิกฺขเว ปสฺสโต อาสวานํ ขยํ วทามิ แปลว่า ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย เราตถาคตกล่าวความสิ้นไปแห่งอาสวะทั้งหลายไว้ สำหรับภิกษุผู้รู้อยู่ เห็นอยู่.
Việc đoạn trừ Ásavā, sự chấm dứt của Ásavā một cách riêng biệt, sự không tái sinh của Ásavā, các hiện tượng dẫn đến sự chấm dứt của Ásavā, sự không còn tồn tại của các Ásavā, đều được gọi là Ásavakkhaya, như trong câu này: “Chānto ahaṁ bhikkhave passito āsavānaṁ khayaṁ vatāmi,” có nghĩa là: “Này các Tỳ-kheo, tôi, Tathāgata, nói về sự diệt trừ các Ásavā cho các Tỳ-kheo đã biết và đã thấy.”

มรรค ตรัสเรียกว่าอาสวักขยะ ดังในคาถานี้ว่า
Con đường được gọi là Ásavakkhaya, như trong câu kệ này:

เสกฺขสฺส สิกฺขมานสฺส อุชุมคฺคานุสาริโน
Của người đã học, người đang học, những người theo con đường Chánh.

ขยสฺมํ ปฐมํ ญาณํ ตโต อญฺญา อนนฺตรา
Với trí tuệ đầu tiên diệt trừ, sau đó là các trí tuệ khác nữa.

เมื่อเราผู้ศึกษาอยู่ ดำเนินไปตามทางอันตรง
Khi chúng ta, những người đang học, đi theo con đường đúng đắn.

ในขณะสิ้นอาสวะ ญาณจะเกิดขึ้นก่อน ต่อจาก
Khi Ásavā đã diệt trừ, trí tuệ sẽ phát sinh trước, và tiếp theo sau đó,

นั้น อรหัตผลจึงจะเกิด.
kết quả của Arahantship sẽ xuất hiện.

ผล ตรัสเรียกว่าอาสวักขยะ ดังในประโยคนี้ว่า ชื่อว่าเป็นสมณะ เพราะสิ้นอาสวะทั้งหลาย.
Kết quả được gọi là Ásavakkhaya, như trong câu này: “Được gọi là Sa-môn vì đã diệt trừ tất cả các Ásavā.”

นิพพาน เรียกว่าอาสวักขยะ ในคาถานี้ว่า
Niết-bàn được gọi là Ásavakkhaya, như trong câu kệ này:

ปรวชฺชานุปสฺสิสฺส นิจฺจํ อุชฺฌานสญฺญิโน
Của người đi theo con đường cao thượng, luôn luôn duy trì sự quán chiếu tĩnh lặng.

อาสวา ตสฺส วฑฺฒนฺติ อารา โส อาสวกฺขยา.
Các Ásavā sẽ không còn tăng trưởng, và con đường này là Ásavakkhaya.

อาสวะทั้งหลาย ย่อมเจริญแก่ผู้เพ่งเล็งโทษผู้อื่น
Các Ásavā sẽ phát triển đối với người luôn chỉ trích lỗi của người khác.

ชอบยกโทษอยู่เป็นนิตย์ เขาย่อมอยู่ไกลจากพระนิพพาน.
Người này luôn tha thứ cho lỗi lầm, và họ sẽ xa cách Niết-bàn.

แต่ในพระสูตรนี้ พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสว่า อาสวานํ ขยาย โดยทรงหมายถึงผล.
Tuy nhiên, trong kinh này, Đức Phật nói rằng “Ásavā” có nghĩa là kết quả.

อธิบายว่า เพื่อประโยชน์แก่อรหัตผล.
Giải thích rằng nó có lợi cho việc đạt được Arahantship.

บทว่า อินฺทฺริเยสุ คุตฺตทฺวาโร ความว่า มีทวารอันปิดแล้วในอินทรีย์ทั้งหลายมีใจเป็นที่ ๖.
Câu “Indriyesu Kuttatvaro” có nghĩa là các cửa giác quan đã bị đóng lại, với tâm là cửa thứ sáu.

บทว่า โภชเน มตฺตญฺญู ความว่า รู้ประมาณในโภชนะ.
Câu “Bhogane Mattanjū” có nghĩa là biết điều độ trong việc ăn uống.

อธิบายว่า รู้ประมาณในการรับ การฉันและการพิจารณา.
Giải thích rằng có sự điều độ trong việc nhận thức, ăn uống và suy ngẫm.

บทว่า ชาคริยํ อนุยุตฺโต ความว่า เป็นผู้แบ่งกลางคืนกลางวันออกเป็น ๖ ส่วน แล้วประกอบเนืองๆ ซึ่งความเป็นผู้ตื่นใน ๕ ส่วน.
Câu “Chākhriyāṃ Anuyutto” có nghĩa là người chia ngày và đêm thành sáu phần, rồi luôn luôn duy trì sự thức tỉnh trong năm phần còn lại.

อธิบายว่า ขะมักเขม้นในการตื่นอยู่นั่นเอง.
Giải thích rằng điều này có nghĩa là siêng năng tỉnh thức.

พระผู้มีพระภาคเจ้า ครั้นทรงวางมาติกาไว้อย่างนี้แล้ว เมื่อจะแจกมาติกานั่นแหละ ตามลำดับที่ทรงวางไว้แล้ว จึงตรัสคำมีอาทิว่า กตญฺจ ภิกฺขเว ภิกฺขุ ดังนี้.
Sau khi Đức Phật thiết lập giới luật như vậy, Ngài liền giảng dạy những lời theo thứ tự mà Ngài đã chỉ định, bắt đầu bằng câu: “Katiṃca Bhikkhave Bhikkhu…”

บรรดาบทเหล่านั้น เนื้อความของบทว่า จกฺขุนา รูปํ ทิสฺวา เป็นต้น ได้ให้พิสดารแล้วในปกรณ์พิเศษชื่อว่าวิสุทธิมรรค.
Trong các bài giảng đó, nghĩa của câu “Cakkhunā rūpaṃ tissvā” và các câu tương tự đã được giải thích chi tiết trong phần đặc biệt có tên là Visuddhimagga.

เนื้อความแห่งบททั้งหลายมีอาทิว่า ปฏิสงฺขา โยนิโส อาหารํ อาหาเรติ เนว ทวาย
Nội dung của các câu như “Paṭisaṅkhā Yoniso Āhāraṃ Āhāreti Neva Tava” đã được giải thích chi tiết trong phần đặc biệt có tên Visuddhimagga.

ภิกษุพิจารณาโดยแยบคายแล้ว จึงจะนำอาหารมา (ฉัน) มิใช่เพื่อจะเล่น
Các tỳ-kheo sau khi suy nghĩ thấu đáo sẽ dùng bữa, không phải để thỏa mãn dục vọng.

ได้ให้พิสดารแล้วในปกรณ์พิเศษ ชื่อว่าวิสุทธิมรรคนั้นเหมือนกัน.
Điều này đã được giải thích chi tiết trong phần đặc biệt có tên Visuddhimagga.

บทว่า อาวรณิเยหิ ธมฺเมหิ ความว่า จากนิวรณ์ธรรม ๕ ประการ เพราะนิวรณ์จะกางกั้นจิตใจไว้ เพราะฉะนั้น นิวรณ์เหล่านั้น จึงตรัสเรียกว่าอาวรณิยธรรม.
Câu “Āvāraṇiyehi Dhammihi” có nghĩa là từ năm trở ngại tâm lý, bởi vì các trở ngại này ngăn chặn tâm thức. Vì vậy, các trở ngại này được gọi là “Āvāraṇiya Dhamma” (những pháp ngăn che).

บทว่า สีหเสยฺยํ กปฺเปติ ความว่า สำเร็จการนอนเหมือนราชสีห์.
Câu “Sīhasaṭṭhaṃ Kappeti” có nghĩa là ngủ như một con sư tử.

บทว่า ปาเทน ปาทํ อจฺจาธาย ได้แก่ วางเท้าซ้ายเหลื่อมเท้าขวา.
Câu “Pāteṃ Pāṭaṃ Ajjāthāya” có nghĩa là đặt chân trái chồng lên chân phải.

เพราะว่าเมื่อวางเท้าไว้เสมอกัน เข่าจะกระทบเข่า ข้อเท้าก็จะกระทบข้อเท้า ทุกขเวทนาจะเกิดเพราะการกระทบกันนั้น
Bởi vì nếu đặt chân thẳng hàng, đầu gối sẽ chạm vào nhau, và mắt cá chân cũng sẽ chạm vào nhau, gây ra cảm giác đau đớn vì sự va chạm đó.

เพราะฉะนั้น เพื่อจะเว้นโทษนั้น เธอจะวางเท้าให้เหลื่อมกันหน่อยหนึ่ง.
Vì lý do này, người ta sẽ đặt chân chéo nhẹ để tránh sự va chạm.

ด้วยเหตุนั้น จึงตรัสว่า ปาเทน ปาทํ อจฺจาธาย ดังนี้.
Vì vậy, Đức Phật nói rằng “Pāteṃ Pāṭaṃ Ajjāthāya”.

บทว่า สโต สมฺปชาโน ความว่า ประกอบด้วยสติและสัมปชัญญะ.
Câu “Sto Sampajāno” có nghĩa là đầy đủ với sự tỉnh thức và sự nhận thức.

ถามว่า ภิกษุนั้น เมื่อหลับจะชื่อว่า มีสติสัมปชัญญะได้อย่างไร.
Câu hỏi là: Làm thế nào một tỳ-kheo có thể được gọi là có tỉnh thức và nhận thức khi đang ngủ?

ตอบว่า ด้วยสามารถแห่งความเป็นไป (ของกัมมัฏฐานก่อนหลับ).
Trả lời rằng, nhờ khả năng của việc tu tập trước khi ngủ (của các hành giả thiền).

เพราะว่า ภิกษุนี้ เมื่อจงกรมในที่จงกรม รู้ตัวว่าง่วงนอน จึงพักกัมมัฏฐานที่กำลังบำเพ็ญอยู่ แล้วนั่งบนเตียง หรือบนแผ่นกระดานหลับไป เมื่อตื่นก็ตื่นมาบำเพ็ญกัมมัฏฐานในที่ที่พักไว้นั่นแหละอีก
Vì khi tỳ-kheo này đi khất thực trong lúc đang thiền, nhận thức được sự buồn ngủ, họ dừng lại việc thiền đang thực hành và nằm xuống trên giường hoặc tấm ván. Khi thức dậy, họ tiếp tục thực hành thiền ngay tại nơi nghỉ ngơi.

เพราะฉะนั้น ถึงเธอจะหลับ ก็ยังชื่อว่ามีสติสัมปชัญญะอยู่.
Do đó, mặc dù tỳ-kheo này ngủ, nhưng vẫn được coi là có tỉnh thức và nhận thức.

นี้เป็นนัยในมูลกัมมัฏฐานก่อน.
Ý nghĩa này liên quan đến phần đầu của việc tu tập.

ส่วนภิกษุนี้ชื่อว่ามีสติสัมปชัญญะ แม้ด้วยกัมมัฏฐานตามที่กำหนด ถือเอาข้อนี้อย่างไร.
Còn vị Tỳ kheo này được gọi là có sự tỉnh thức và chánh niệm, ngay cả khi tu tập theo các pháp môn đã được chỉ dạy, thì hiểu rõ vấn đề này như thế nào?

อธิบายว่า ภิกษุนี้เมื่อจงกรม รู้ตัวว่าง่วงนอน ก็นอนตะแคงขวาบนแผ่นหินหรือบนเตียง พิจารณาว่ากายไม่มีใจนอนอยู่บนเตียงที่ไม่มีใจ เตียงที่ไม่มีใจก็วางอยู่บนปฐพีที่ไม่มีใจ ปฐพีที่ไม่มีใจก็อยู่เหนือน้ำที่ไม่มีใจ น้ำที่ไม่มีใจก็อยู่เหนือลมที่ไม่มีใจ ลมที่ไม่มีใจก็อยู่บนอากาศที่ไม่มีใจ บรรดาสิ่งเหล่านั้น แม้อากาศก็ไม่รู้ว่าเราอุ้มลมไว้ ถึงลมก็ไม่รู้ว่าเราสถิตอยู่บนอากาศ ถึงลมก็เช่นนั้นไม่รู้ว่าเราอุ้มน้ำไว้ ฯลฯ เตียงก็ไม่รู้ว่าเรายกกายไว้ กายก็ไม่รู้ว่าเราอยู่บนเตียง เป็นอันว่าสิ่งเหล่านั้นต่างฝ่ายต่างไม่มีการคำนึงถึงกัน ไม่มีการสนใจกัน ไม่มีการใส่ใจกัน ไม่มีเจตนา หรือไม่มีความปรารถนาต่อกันเลย ดังนี้
Giải thích rằng, khi vị Tỳ kheo này đi thiền hành, nhận ra bản thân đang mệt mỏi và buồn ngủ, thì nằm nghiêng bên phải trên một tấm đá hoặc trên giường, quán tưởng rằng thân thể này không có tâm, nằm trên giường vô tâm, giường vô tâm này lại đặt trên mặt đất vô tâm, mặt đất vô tâm lại nằm trên nước vô tâm, nước vô tâm lại nằm trên gió vô tâm, gió vô tâm lại nằm trên không khí vô tâm. Tất cả những vật ấy, ngay cả không khí, cũng không biết rằng ta mang theo gió, gió cũng không biết rằng ta đang trú trên không khí, gió cũng vậy, không biết rằng ta mang theo nước, và tiếp theo như vậy. Giường không biết rằng ta nâng thân lên, thân thể cũng không biết rằng ta đang ở trên giường. Tất cả những thứ này đều không có sự giao tiếp, không có sự chú ý, không có sự quan tâm, không có ý định hay mong muốn lẫn nhau.

เมื่อภิกษุนั้นพิจารณาอยู่อย่างนี้ ปัจจเวกขณจิตนั้น ย่อมหยั่งลงสู่ภวังค์. เธอแม้เมื่อหลับอยู่อย่างนี้ ก็ย่อมชื่อว่ามีสติสัมปชัญญะอยู่.
Khi vị Tỳ kheo này quán chiếu như vậy, tâm thức của ngài sẽ lắng xuống vào trạng thái tĩnh lặng. Mặc dù ngài đang ngủ như thế này, nhưng vẫn được gọi là có chánh niệm và tỉnh thức.

บทว่า อุฏฺฐานสญฺญํ มนสิกริตฺวา ความว่า ใส่ใจถึงสัญญาที่กำหนดเวลาลุกขึ้นว่า เมื่อดวงจันทร์หรือดวงดาวขึ้นถึงตรงนี้ เราจักลุกขึ้น. อธิบายว่า วางสัญญาไว้ในใจ. เพราะว่า เมื่อภิกษุนั้นปฏิบัติอย่างนี้แล้วนอนก็จะลุกขึ้นได้ตรง ในเวลาตามที่กำหนดไว้แล้วนั่นแล.
Câu nói “Uṭṭhāna-saññaṃ manasikāretvā” có nghĩa là chú ý đến dấu hiệu của thời gian thức dậy, ví dụ, khi trăng hoặc các ngôi sao đạt đến một vị trí nhất định, ta sẽ thức dậy. Giải thích rằng, đặt dấu ấn trong tâm. Vì vậy, khi vị Tỳ kheo này hành trì như vậy, ngài sẽ thức dậy đúng vào thời gian đã định.

จบอรรถกถาอปัณณกสูตรที่ ๖
Kết thúc phần giải thích về kinh A-paṭṭhāka, tập 6.