Chú giải Thái kinh Tăng Chi Bộ I – Chương 3 – 2.5. Phẩm Người Đóng Xe

อรรถกถา อังคุตตรนิกาย ติกนิบาต ปฐมปัณณาสก์ รถการวรรคที่ ๒
Giải thích bộ Aṅguttaranikāya, Tăng Chi Bộ, phần đầu của bộ Tiểu Bộ, chương thứ hai.

ปเจตนสูตร
Kinh Pháp Tâm.

อรรถกถาปเจตนสูตรที่ ๕
Giải thích Kinh Pháp Tâm số 5.

พึงทราบวินิจฉัยในปเจตนสูตรที่ ๕ ดังต่อไปนี้ :-
Cần phải biết sự giải thích trong Kinh Pháp Tâm số 5 như sau:

ความหมายของคำว่า อิสิปตนะ
Ý nghĩa của từ “Iṣipatta”.

บทว่า อิสิปตเน ความว่า อันเป็นที่ที่พวกฤาษี กล่าวคือพระพุทธเจ้า และพระปัจเจกพุทธเจ้ามาพัก เพื่อประกาศธรรมจักร และเพื่อต้องการทำอุโบสถ.
Từ “Iṣipattha” có nghĩa là nơi các vị thiền sư, tức là Đức Phật và các Bậc Chánh Đẳng Giác, đến nghỉ ngơi để giảng Pháp và để thực hiện việc xây dựng Chùa.

อธิบายว่า สถานที่ประชุม.
Giải thích rằng đó là một nơi họp hội.

ปาฐะว่า ปทเน ดังนี้ก็มี ความหมายก็อย่างนี้เหมือนกัน.
Cũng có thể nói rằng từ “Pattane” có nghĩa là như vậy.

บทว่า มิคทาเย ความว่า ในป่าที่พระราชทานเพื่อต้องการให้เป็นสถานที่ที่ไม่มีภัย สำหรับเนื้อทั้งหลาย.
Từ “Mikhthaye” có nghĩa là trong khu rừng mà vua đã ban tặng, nhằm làm nơi an toàn không có nguy hiểm cho các loài vật.

บทว่า ฉหิ มาเสหิ ฉารตฺตูเนหิ ความว่า ได้ยินว่า ช่างรถนั้นจัดแจงอุปกรณ์ทุกชนิด แล้วเข้าป่าพร้อมด้วยอันเตวาสิก ในวันที่ได้รับกระแสพระบรมราชโองการเลยทีเดียว เว้นต้นไม้ที่ขึ้นอยู่ตามประตูหมู่บ้าน กลางหมู่บ้าน เทวสถานและสุสานเป็นต้น และต้นไม้ที่ถูกไฟไหม้ ต้นไม้ล้มและต้นไม้แห้ง เลือกเอาต้นไม้ที่ขึ้นอยู่ในภูมิประเทศที่ดี ปราศจากโทษทั้งหมด สมควรใช้ทำดุม ซี่ กำและกงได้ มาทำเป็นล้อรถนั้น.
Từ “Cchi Māsēhi Cārattūnehi” có nghĩa là nghe rằng thợ làm xe đã chuẩn bị các dụng cụ cần thiết và vào rừng cùng với các đồ đệ, vào ngày nhận lệnh của Đức Vua. Họ tránh những cây mọc gần cửa làng, giữa làng, nơi thờ tự, và nghĩa trang, cũng như cây bị cháy, cây ngã, cây khô. Họ chọn những cây mọc ở những khu vực tốt, không có tật, có thể sử dụng để làm bánh xe, nan xe, trục và các bộ phận khác để chế tạo bánh xe.

เมื่อช่างไม้เลือกเอาต้นไม้มาทำเป็นล้อรถอยู่นั้น เวลาเท่านี้ ๖ เดือนหย่อน ๖ ราตรี ก็ล่วงเลยไป ด้วยเหตุนั้น พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสว่า ฉหิ มาเสหิ ฉารตฺตูเนหิ ดังนี้.
Khi thợ mộc chọn cây để làm bánh xe, thì thời gian đã trôi qua, khoảng sáu tháng, thiếu sáu đêm. Vì vậy, Đức Phật đã nói rằng: “Cchi Māsēhi Cārattūnehi” như vậy.

บทว่า นานากรณํ ได้แก่ ความแตกต่างกัน.
Từ “Nānākarṇaṁ” có nghĩa là sự khác biệt nhau.

บทว่า นสํ ตัดบทเป็น น เอสํ แปลว่า เรามองไม่เห็นความแตกต่างของล้อเหล่านั้น.
Từ “Nasaṁ” cắt thành “Na Esāṁ” có nghĩa là chúng ta không nhìn thấy sự khác biệt của những bánh xe đó.

บทว่า อตฺเถสํ ตัดบทเป็น อตฺถิ เอสํ แปลว่า ข้าแต่สมมติเทพ ล้อทั้ง ๒ นั้นมีความแตกต่างกันอยู่.
Từ “Attheṣaṁ” cắt thành “Attī Esāṁ” có nghĩa là, kính bạch Thiên Chủ, hai bánh xe đó có sự khác biệt nhau.

บทว่า อภิสงฺขารสฺส คติ ได้แก่ การหมุนไป.
Từ “Apisaṅkhārassa” có nghĩa là sự quay đi.

บทว่า จิงฺคุลายิตฺวา แปลว่า ตะแคงไป.
Từ “Jinkulāyitvā” có nghĩa là nghiêng đi.

บทว่า อกฺขาหตํ มญฺเญ ความว่า เหมือนวางสอดเข้าไปในเพลา.๑-
Từ “Akkāhatam Manye” có nghĩa là giống như đặt vào trục bánh xe.

๑- ปาฐะว่า อกฺเข ปเวเสตฺวา ฐปิตมิว มญฺญามิ ฉบับพม่าเป็น อกฺเขปเวเสตฺวา ฐปิตมิว แปลตามฉบับพม่า.
Dẫn thuyết rằng: “Có người cho rằng, khi đã mặc áo chúc thọ, sẽ đạt được sự giác ngộ, như trong bản Myanmar, có nghĩa là đã mặc áo chúc thọ và đạt được sự giác ngộ theo bản Myanmar.”

บทว่า สโทสา ความว่า มีปม คือประกอบด้วยที่สูงๆ ต่ำๆ.
Từ “Sthosa” có nghĩa là có nút thắt, tức là có sự kết hợp giữa cao và thấp.

บทว่า สกสาวา ความว่า ติดแก่นที่เน่าและกระพี้.
Từ “Sakasa” có nghĩa là dính vào phần cứng và phần vỏ, tức là những điều hư hoại và tệ hại.

บทว่า กายวงฺกา เป็นต้น เป็นชื่อของทุจริตทั้งหลาย มีกายทุจริตเป็นต้น.
Từ “Kayavanga” và các từ tương tự là tên gọi của các hành vi xấu, trong đó có hành động của thân thể.

บทว่า เอวํ ปปติตา ความว่า ตกไปโดยพลาดจากคุณความดีอย่างนี้.
Từ “Evam papatita” có nghĩa là rơi vào sai lầm, lạc lối, bỏ quên các phẩm hạnh tốt đẹp.

บทว่า เอวํ ปติฏฺฐิตา ความว่า ดำรงอยู่โดยคุณธรรมอย่างนี้.
Từ “Evam patitthita” có nghĩa là duy trì được phẩm hạnh tốt đẹp như thế này.

ในคน ๖ ประเภทนั้น โลกิยมหาชน ชื่อว่าตกไปแล้วจากคุณความดี.
Trong sáu loại người ấy, những người phàm tục được gọi là đã rơi khỏi các phẩm hạnh tốt đẹp.

ส่วนพระอริยบุคคลมีพระโสดาบันเป็นต้น ชื่อว่าตั้งมั่นอยู่แล้วในคุณความดี.
Còn các bậc Thánh nhân, như A-la-hán, được gọi là đã vững chắc trong phẩm hạnh tốt đẹp.

แม้ในสำนวนของพระอริยบุคคล ๔ ประเภทเหล่านั้น พระอริยบุคคล ๓ ประเภทข้างต้น ชื่อว่าตกไปแล้วจากคุณงามความดี ในขณะที่กิเลสทั้งหลายฟุ้งขึ้น.
Ngay cả trong lời nói của các bậc Thánh nhân, ba loại người trong bốn bậc Thánh này được cho là đã rơi khỏi các phẩm hạnh tốt đẹp khi phiền não dâng trào.

ส่วนพระขีณาสพ ชื่อว่าตั้งมั่นอยู่แล้วโดยส่วนเดียวโดยแท้.
Còn đối với bậc A-la-hán, được gọi là đã hoàn toàn vững chãi trong phẩm hạnh.

บทว่า ตสฺมา ความว่า เพราะเหตุที่พระอริยเจ้า ๓ ประเภทข้างต้น ผู้ยังละความคดทางกายไม่ได้เป็นต้นจึงตกไป ส่วนพระขีณาสพทั้งหลายผู้ละความคดทางกายเป็นต้นได้แล้ว ย่อมตั้งมั่นอยู่ในคุณความดี.
Từ “Tasma” có nghĩa là: Vì lý do là các bậc Thánh nhân ba loại đã nói trên, những người chưa từ bỏ sự gian dối về thân thể, v.v., thì sẽ rơi vào sai lầm, còn các bậc A-la-hán đã từ bỏ sự gian dối về thân thể và các tội lỗi khác, thì sẽ vững chãi trong phẩm hạnh tốt đẹp.

อนึ่ง พึงทราบการละความคดทางกายเป็นต้น ดังต่อไปนี้
Ngoài ra, cần phải biết cách từ bỏ sự gian dối về thân thể và các tội lỗi khác như sau:

ก่อนอื่น อกุศลกรรมบถ ๖ ข้อเหล่านี้ คือ ปาณาติบาต อทินนาทาน มิจฉาจาร มุสาวาท ปิสุณาวาจา มิจฉาทิฏฐิ พระอริยบุคคลย่อมละได้ด้วยโสดาปัตติมรรค.
Trước hết, sáu hành động bất thiện này gồm: sát sinh, trộm cắp, tà dâm, nói dối, nói lời thô tục và tà kiến, các bậc Thánh nhân có thể từ bỏ bằng con đường của Dự lưu.

สองอย่างคือ ผรุสวาจา พยาบาท จะละได้ด้วยอนาคามิมรรค.
Hai điều là: lời nói thô bạo và ác ý, có thể từ bỏ bằng con đường của Nhất lai.

สองอย่างคือ อภิชฌา สัมผัปปลาปะ จะละได้ด้วยอรหัตมรรค.
Hai điều là: tham lam và sân hận, có thể từ bỏ bằng con đường của A-la-hán.

จบอรรถกถาปเจตนสูตรที่ ๕
Kết thúc phần chú giải của kinh Paṭiccasamuppāda, phẩm thứ năm.