Chú giải Thái kinh Tăng Chi Bộ I – Chương 3 – 2.1. Phẩm Người Đóng Xe

อรรถกถา อังคุตตรนิกาย ติกนิบาต ปฐมปัณณาสก์ รถการวรรคที่ ๒

Giải thích về phần “Aṅguttaranikāya” – Tiểu bộ Aṅguttara, Tự thuật và phần giải thích về pháp.

๑. ญาตกสูตร

1. Phẩm “Những điều liên quan đến thân quyến”.

รถการวรรควรรณนาที่ ๒
Giai đoạn thứ hai của phần giải thích về các điều luật.

อรรถกถาญาตกสูตรที่ ๑
Giải thích về phẩm “Những điều liên quan đến thân quyến”, phần đầu tiên.

พึงทราบวินิจฉัยในญาตกสูตร แห่งรถการวรรคที่ ๒ ดังต่อไปนี้ :-
Nên hiểu về sự phân tích trong phẩm “Những điều liên quan đến thân quyến”, phần giải thích thứ hai dưới đây:

กายกรรม-วจีกรรม-มโนกรรม

Các hành động thân, khẩu, ý.

บทว่า ญาตโก ได้แก่ ภิกษุผู้มีชื่อเสียง คือประชาชนรู้จักกันทั่วแล้ว ได้แก่ปรากฏแล้ว.
Từ “Những người thân” có nghĩa là các Tỳ-kheo có tên tuổi, tức là những người được công chúng biết đến rộng rãi, đã nổi tiếng.

บทว่า อนนุโลมิเก ความว่า กายกรรมชื่อว่าอนนุโลมิกะ เพราะหมายความว่าไม่เหมาะสมแก่ศาสนา. ในกายกรรมอันไม่เหมาะสมนั้น.

Từ “Anulomika” có nghĩa là các hành động thân không phù hợp với giáo lý, không thích hợp với tôn giáo. Trong các hành động thân không phù hợp ấy.

บทว่า กายกมฺเม ได้แก่ ในกายทุจริตมีปาณาติบาตเป็นต้น.
Từ “Hành động thân” có nghĩa là trong các hành động xấu, bao gồm việc sát sinh.

อีกอย่างหนึ่ง กายทุจริตนั้นเป็นของหยาบ แต่ภิกษุสามารถจะชักชวนให้สมาทาน ในกายทุจริตเป็นต้นนี้ได้ คือชักชวนให้สมาทานคือให้ยึดถือในกรรมเห็นปานนี้ว่า การนอบน้อมทิศทั้งหลายสมควร การทำพลีกรรมให้ภูตย่อมควร.

Một điều nữa, hành động thân không đúng là điều thô thiển, nhưng Tỳ-kheo có thể khuyến khích người khác thực hành những hành động thân xấu này, nghĩa là khuyến khích họ thực hành, xem đó là những hành động hợp lý như việc lễ bái các hướng hay việc dâng cúng cho các linh hồn.

แม้ในวจีกรรม มุสาวาทเป็นต้นเป็นของหยาบ แต่ภิกษุนั้นจะชักชวนให้สมาทานในวจีกรรมเห็นปานนี้ว่า ขึ้นชื่อว่าการพูดเท็จแก่คนโง่นี้ว่าไม่มี เพราะไม่ประสงค์จะให้๑- ของๆ ตนแก่ผู้อื่น ก็ควรพูดได้.
Ngay cả trong các hành động khẩu, lời nói dối là điều thô thiển, nhưng Tỳ-kheo có thể khuyến khích người khác thực hành các hành động khẩu xấu này, xem việc nói dối người ngu dốt là không có hại, vì không mong muốn chia sẻ tài sản của mình với người khác, nên có thể nói dối.

แม้ในมโนกรรม อภิชฌาเป็นต้นก็เป็นของหยาบ แต่ภิกษุเมื่อบอกกัมมัฏฐานผิดพลาดไป ก็ไม่ชื่อว่าชักชวนให้สมาทานให้มโนกรรมอันสมควร เหมือนพระเถระชาวทักษิณวิหาร ฉะนั้น.
Ngay cả trong các hành động tâm, lòng tham cũng là điều thô thiển, nhưng khi Tỳ-kheo chỉ dẫn về thiền không đúng, thì không được coi là khuyến khích thực hành hành động tâm đúng đắn, giống như trường hợp của vị Tỳ-kheo từ Taksin Vihara.

๑- ปาฐะว่า อทาตุกาโม ฉบับพม่าเป็น อทาตุกาเมน แปลตามฉบับพม่า.
1. Từ “Atātukāmo” theo bản Myanmar có dạng “Atātukāmen” dịch theo bản Myanmar.

พระเถระชาวทักษิณวิหาร

Vị Tỳ-kheo từ Taksin Vihara.

เล่ากันมาว่า บุตรขุนนางคนหนึ่งเข้าไปหาพระเถระนั้นแล้วถามว่า บุคคลเมื่อจะเจริญเมตตา ควรเจริญเมตตาในบุคคลเช่นไรก่อน.
Có kể rằng, một người con trai của một quan chức đã đến gặp vị Tỳ-kheo đó và hỏi rằng: “Khi một người muốn phát triển lòng từ bi, thì nên phát triển lòng từ bi đối với người như thế nào trước?”

พระเถระไม่ยอมบอกถึงบุคคลผู้เป็นสภาคและวิสภาคกัน แต่กลับบอกว่าในบุคคลผู้เป็นที่รัก.
Vị Tỳ-kheo không nói về những người là bạn đồng hành hay bạn đồng môn, mà lại nói rằng nên phát triển lòng từ bi đối với người mình yêu quý.

บุตรขุนนางนั้นมีภรรยาเป็นที่รักใคร่. เขาจึงแผ่เมตตาไปหานางพลางถึงความคลุ้มคลั่ง.
Người con trai của quan chức đó yêu quý vợ mình, nên anh ta đã phát tâm từ bi đối với bà, trong khi đang bị rối bời.

ถามว่า ก็ภิกษุผู้บอกกัมมัฏฐานนี้เป็นผู้ปฏิบัติเพื่อมิใช่ประโยชน์เกื้อกูลแก่ชนเป็นอันมากอย่างไร.
Anh ta hỏi rằng, “Vậy vị Tỳ-kheo người chỉ dẫn thiền này có phải là người thực hành không vì lợi ích cho nhiều người hay không?”

ตอบว่า ก็เพราะบริวารชนของภิกษุเห็นปานนี้มีสัทธิวหาริกเป็นต้นและมีอุปัฏฐากเป็นต้น รวมทั้งเทวดาที่เหลือผู้เป็นมิตรของเทวดาเหล่านั้นๆ เริ่มต้นตั้งแต่อารักขเทวดาของบริวารชนเหล่านั้นจนกระทั่งถึงพรหมโลก ต่างจะพากันทำตามที่ภิกษุนั้นทำแล้วเทียว ด้วยคิดว่าภิกษุนี้ไม่รู้แล้วจักไม่ทำ.
Vị Tỳ-kheo trả lời rằng: “Vì những người hộ pháp của Tỳ-kheo đó, như các tín đồ và người hỗ trợ, cũng như các vị thần và những người bạn của họ, từ các vị thần bảo vệ họ cho đến các cõi trời, tất cả sẽ làm theo những gì Tỳ-kheo đó đã làm, với suy nghĩ rằng nếu Tỳ-kheo này không biết, họ sẽ không làm.”

ภิกษุนี้ชื่อว่าเป็นผู้ปฏิบัติเพื่อมิใช่ประโยชน์เกื้อกูลแก่ชนเป็นอันมากด้วยประการดังพรรณนามาฉะนี้.

Vị Tỳ-kheo này được cho là người thực hành không vì lợi ích của số đông, như đã được giải thích ở trên.

ในธรรมฝ่ายขาวพึงทราบกายกรรมและวจีกรรมด้วยสามารถแห่งเจตนาทั้งหลายมีเจตนาเป็นเครื่องงดเว้นจากปาณาติบาตเป็นต้นนั่นแล.
Trong pháp của những người tu hành theo chánh pháp, cần hiểu rõ các hành động thân, khẩu, ý, với sự chế ngự của tâm, nhằm từ bỏ các hành động như sát sinh, v.v.

ฝ่ายภิกษุผู้บอกกัมมัฏฐานมิให้คลาดเคลื่อน ชื่อว่าสมาทานให้ดำรงอยู่ในธรรมที่เหมาะสม เหมือนพระติสสเถระผู้ชำนาญใน ๔ นิกายชาวโกลิตวิหารฉะนั้น.

Vị Tỳ-kheo chỉ dạy thiền mà không sai sót được gọi là người giữ gìn pháp đúng đắn, giống như Tỳ-kheo Tissa, người thông thạo các pháp của bốn tông phái tại Goliti Vihara.

พระติสสเถระ

Vị Tỳ-kheo Tissa.

เล่ากันว่า พระทัตตาภยเถระผู้เป็นพี่ชายคนโตของพระติสสเถระนั้น อยู่ในเจติยวิหาร เมื่อโรคชนิดหนึ่งเกิดขึ้น ให้เรียกพระน้องชายมาแล้วบอกว่า คุณ คุณช่วยบอกกัมมัฏฐานสักข้อหนึ่งที่เบาๆ แก่ผมทีเถิด.
Có kể rằng, vị Tỳ-kheo Tattābhaya, anh trai lớn của Tỳ-kheo Tissa, đang ở trong chùa Jetavana, khi mắc phải một căn bệnh, đã gọi em trai đến và nói: “Anh, anh hãy chỉ cho tôi một phương pháp thiền nhẹ nhàng nào đó.”

พระน้องชายเรียนว่า หลวงพี่ขอรับ ประโยชน์อะไรด้วยกัมมัฏฐานข้ออื่น หลวงพี่ควรกำหนดวฬิงการาหาร.
Em trai trả lời: “Thưa anh, có lợi ích gì từ các phương pháp thiền khác đâu. Anh nên tập trung vào việc thiền quán về ‘Vālingkārāhārā’, tức là sự nuôi dưỡng bằng cách ăn uống.”

พระพี่ชายถามว่า คุณ กวฬิงการาหารนี้มีประโยชน์อย่างไร.
Anh trai hỏi lại: “Em, phương pháp ‘Vālingkārāhārā’ này có lợi ích gì?”

พระน้องชายตอบว่า หลวงพี่ขอรับ กวฬิงการาหารเป็นอุปาทายรูป และเมื่อเห็นอุปาทายรูปอย่างหนึ่งแล้ว อุปาทายรูป ๒๓ ก็ย่อมปรากฏชัดด้วย.

Em trai trả lời: “Thưa anh, ‘Vālingkārāhārā’ là sự hình thành của các dạng hình, và khi một dạng hình được thấy rõ, các dạng hình tiếp theo sẽ hiện rõ.”

พระพี่ชายนั้นได้ฟังดังนั้นแล้วตอบว่า คุณ กัมมัฏฐานเท่านี้ก็เห็นจะพอเหมาะแหละนะ ดังนี้แล้วส่งพระน้องชายนั้นกลับไป กำหนดกวฬิงการาหาร แล้วกำหนดอุปาทายรูปกลับไปกลับมา ก็ได้สำเร็จเป็นพระอรหันต์.
Anh trai nghe vậy rồi đáp: “Em, phương pháp thiền này có vẻ đủ rồi.” Sau đó, anh gửi em trai trở lại và bảo em quán ‘Vālingkārāhārā’, rồi quán các dạng hình trở đi trở lại, cuối cùng đạt được quả vị A-la-hán.

ทันใดนั้น พระพี่ชายก็เรียกพระเถระ น้องชายนั้นผู้ซึ่งยังไม่ทันออกไปพ้นนอกวิหารเลย มาบอกว่า คุณ คุณเป็นที่พึ่งอย่างใหญ่หลวงของผมแล้วนะดังนี้แล้ว บอกคุณที่ตนได้แล้วแก่พระเถระน้องชาย.

Ngay lập tức, anh trai gọi em trai, người vẫn chưa ra khỏi chùa, và nói rằng: “Em, em là nơi nương tựa lớn lao của tôi!” Sau đó, anh chia sẻ kết quả đạt được với em trai.

บทว่า พหุชนหิตาย ความว่า ก็บริวารชนของภิกษุแม้นี้มีสัทธิวิหาริกเป็นต้น ต่างพากันทำตามสิ่งที่ภิกษุนั้นทำแล้วเทียว ด้วยคิดว่าภิกษุนี้ไม่รู้แล้วจักไม่ทำอุปัฏฐากเป็นต้นก็เหมือนกัน เทวดาทั้งหลายคืออารักขเทวดาของบริวารชนเหล่านั้น ภุมมเทวดาผู้เป็นมิตรของอารักขเทวดาเหล่านั้นและอากาศเทวดาผู้เป็นมิตรของภุมมเทวดาเหล่านั้น รวมถึงเทวดาที่บังเกิดในพรหมโลก ก็พากันทำตามสิ่งที่ภิกษุนั้นทำแล้วเหมือนกัน.
Từ “Pahuchan-hita” có nghĩa là những người hộ pháp của Tỳ-kheo này, như các tín đồ, đã làm theo những gì Tỳ-kheo này làm, vì họ nghĩ rằng nếu Tỳ-kheo này không biết, họ sẽ không thực hiện. Các vị thần bảo vệ tín đồ, các vị thần trời đất, cũng như các vị thần từ cõi trời, tất cả đều làm theo những gì Tỳ-kheo đó làm.

ภิกษุชื่อว่าเป็นผู้ปฏิบัติเพื่อเกื้อกูลแก่ชนเป็นอันมากด้วยประการฉะนี้.

Vị Tỳ-kheo này được xem là người thực hành vì lợi ích của số đông như đã được mô tả.

จบอรรถกถาญาตกสูตรที่ ๑

Kết thúc phần giải thích về phẩm “Những điều liên quan đến thân quyến”, phần đầu tiên.