Chú giải Thái kinh Tăng Chi Bộ I – Chương 2 – 2.3. Phẩm Tranh Luận

อรรถกถา อังคุตตรนิกาย ทุกนิบาต ปฐมปัณณาสก์

Chú giải Kinh Tăng Chi Bộ, Phẩm Một – Chương Hai

อธิกรณวรรคที่ ๒

Phẩm Tranh Luận thứ 2

หน้าต่างที่ ๓ / ๓.

Cửa sổ số 3 trong 3

อรรถกถาสูตรที่ ๗

Chú giải Kinh số 7

ในสูตรที่ ๗ มีวินิจฉัยดังต่อไปนี้.
Trong Kinh số 7, có phần giải thích như sau:

คำว่า ชาณุสฺโสณี ในบทว่า ชาณุสฺโสณี นี้เป็นตำแหน่ง.
Từ “Jāṇussoṇī” trong cụm từ này ám chỉ một chức vị.

ตำแหน่งอะไร. ตระกูลใดได้ตำแหน่ง ตระกูลนั้น ท่านเรียกว่าตระกูลชาณุสโสณี (ตระกูลที่เป็นเหตุให้ได้ตำแหน่งนั้น ท่านเรียกว่าตระกูลชาณุสโสณี).
Đó là chức vị gì? Dòng họ nào được trao chức vị đó thì được gọi là dòng họ Jāṇussoṇī (dòng họ có chức vị được gọi là dòng họ Jāṇussoṇī).

ด้วยว่า พราหมณ์นี้เรียกกันว่าชาณุสโสณี เพราะเกิดในตระกูลนั้นและเพราะได้สักการะตำแหน่งชาณุสโสณีแต่ราชสำนัก.
Vị Bà-la-môn này được gọi là Jāṇussoṇī vì sinh ra trong dòng họ đó và nhận được chức vị Jāṇussoṇī từ triều đình.

บทว่า เตนุปสงฺกมิ ความว่า พราหมณ์ทราบมาว่า พระสมณโคดมเป็นบัณฑิต เป็นผู้เฉียบแหลม เป็นพหูสูต.
Cụm từ “Tenupasaṅkami” có nghĩa là vị Bà-la-môn nghe rằng Đức Thích Ca là bậc hiền triết, thông minh và uyên bác.

คิดว่า ถ้าพระสมณโคดมนั้นจักรู้ประเภทลิงค์ วิภัตติและการเป็นต้นไซร้ พระองค์จักรู้สิ่งที่พวกเรารู้เท่านั้น หรือว่าสิ่งที่พวกเราไม่รู้พระองค์ก็รู้.
Ông ta nghĩ: “Nếu Đức Thích Ca hiểu rõ các loại hình ngữ pháp và biến cách, thì Ngài sẽ chỉ biết những gì chúng ta biết, hay Ngài còn biết cả những điều mà chúng ta chưa biết?”

พระองค์จักตรัสสิ่งที่พวกเรารู้เท่านั้น หรือว่าสิ่งที่พวกเราไม่รู้ พระองค์ก็ตรัส.
“Ngài sẽ chỉ nói về những điều mà chúng ta biết, hay Ngài cũng sẽ nói về những điều mà chúng ta chưa biết?”

เขาถือธงคือมานะชูขึ้นทันที แวดล้อมไปด้วยบริวารเป็นอันมาก เข้าไปเฝ้าพระผู้มีพระภาคเจ้าถึงที่ประทับ.
Ông ta, với lòng kiêu hãnh như cầm ngọn cờ giương cao, dẫn theo một đoàn tùy tùng đông đảo và đến yết kiến Đức Thế Tôn tại nơi Ngài đang cư trú.

บทว่า กตตฺตา จ พฺราหฺมณ อกตตฺตา จ ความว่า
Cụm từ “Kataṭṭā ca brāhmaṇa akataṭṭā ca” có nghĩa là:

พระศาสดาทรงสดับคำของพราหมณ์นั้นแล้วมีพระดำริว่า พราหมณ์นี้มาในที่นี้ มิใช่ประสงค์จะรู้ แต่มาเพื่อแสวงหาเนื้อความ.
Đức Phật sau khi lắng nghe lời của vị Bà-la-môn, đã suy nghĩ rằng vị Bà-la-môn này đến đây không phải để tìm kiếm sự hiểu biết, mà để tranh luận.

จึงได้ถือธงคือมานะ ชูขึ้นทันทีที่มา จะมีอะไรหนอ เมื่อเราบอกโดยวิธีที่พราหมณ์นี้จะรู้ทั่วถึงเนื้อความของปัญหา จักมีความเจริญ หรือว่าบอกโดยวิธีที่พราหมณ์ยังไม่รู้ทั่วถึงจึงจักมีความเจริญ.
Ông ta đến với lòng kiêu ngạo như giương cao một lá cờ. Đức Phật tự hỏi liệu có nên giải thích vấn đề này để vị Bà-la-môn hiểu rõ không, hay là tốt hơn nếu để ông ta tự tìm hiểu.

ทรงทราบว่า บอกโดยวิธีที่พราหมณ์ไม่รู้จักมีความเจริญ จึงตรัสว่า กตตฺตา จ พฺราหฺมณ อกตตฺตา จ ดังนี้.
Ngài nhận thấy rằng nếu để vị Bà-la-môn không hiểu, điều đó sẽ mang lại lợi ích lớn hơn, vì thế Ngài nói: “Kataṭṭā ca brāhmaṇa akataṭṭā ca”.

พราหมณ์ได้ฟังดังนั้นแล้วคิดว่า พระสมณโคดมตรัสถึงการบังเกิดในนรก เพราะทำก็มี เพราะไม่ทำก็มี.
Vị Bà-la-môn nghe xong liền nghĩ rằng Đức Thích-ca đang nói về sự tái sinh vào địa ngục, có thể xảy ra do hành động hoặc không hành động.

ข้อนี้รู้ได้ยาก มืดตื้อ เพราะตรัสถึงการบังเกิดในที่แห่งเดียว ด้วยเหตุถึงสองอย่าง.
Điều này rất khó hiểu và phức tạp, vì Ngài nói về sự tái sinh vào cùng một nơi với hai nguyên nhân khác nhau.

เราไม่มีที่พึ่งในเรื่องนี้ แต่ถ้าเราจะนิ่งเสียเลย ถึงเวลาพูดในท่ามกลางพวกพราหมณ์ พราหมณ์ทั้งหลายจะพึงกล่าวกะเราอย่างนี้ว่า
Ông ta cảm thấy bối rối và không biết dựa vào đâu, nhưng nếu im lặng, khi trở về giữa các Bà-la-môn khác, họ sẽ chế nhạo ông rằng:

ท่านยกธงคือมานะชูขึ้นทันทีที่มาในสำนักของพระสมณโคดม ถูกเข้าคำเดียวเท่านั้นก็นิ่งเงียบ พูดอะไรไม่ออก.
“Ông đến gặp Đức Thích-ca với lòng kiêu ngạo, nhưng chỉ cần một lời Ngài nói, ông đã im lặng, không thể nói gì.”

ฉะนั้น ก็ต้องทำเป็นไม่แพ้ จักถามปัญหาในการไปสวรรค์อีก จึงเริ่มปัญหาที่สองว่า กึ ปน โภ โคตม ดังนี้.
Do đó, để giữ thể diện, ông ta quyết định hỏi một câu hỏi khác liên quan đến việc tái sinh lên cõi trời, và bắt đầu bằng câu hỏi thứ hai: “Kim pana bho Gotama?”

อนึ่ง พราหมณ์นั้นได้มีความคิดอย่างนี้ว่า เราจักรู้ปัญหาเบื้องล่างด้วยปัญหาเบื้องบน จักรู้ปัญหาเบื้องบนด้วยปัญหาเบื้องล่าง.
Vị Bà-la-môn nghĩ rằng mình có thể hiểu vấn đề từ trên xuống dưới và từ dưới lên trên.

ฉะนั้น พราหมณ์จึงถามปัญหานี้.
Vì vậy, ông đã hỏi câu hỏi này.

พระศาสดามีพระดำริโดยนัยก่อนนั่นเอง เมื่อจะตรัสโดยวิธีที่พราหมณ์ไม่รู้ จึงตรัสว่า กตตฺตา จ พฺราหฺมณ อกตตฺตา จ ดังนี้อีก.
Đức Phật, với suy nghĩ như trước, đã một lần nữa trả lời bằng cách nói: “Kataṭṭā ca brāhmaṇa akataṭṭā ca”.

เมื่อพราหมณ์ไม่อาจจะดำรงอยู่ในเรื่องนั้นได้จึงตกลงใจว่า เรื่องนั้นจงยกไว้ คนที่มาสำนักของคนขนาดนี้ควรจะรู้เรื่องแล้วไป.
Khi vị Bà-la-môn không thể tiếp tục tranh luận, ông ta quyết định từ bỏ và suy nghĩ rằng người đến học từ một bậc thầy như vậy nên lắng nghe và học hỏi.

เราจักละวาทะของตน อนุวัตรตามพระสมณโคดม แสวงหาประโยชน์จักชำระทางไปสู่ปรโลก.
Ông ta quyết định từ bỏ lập luận của mình, theo lời dạy của Đức Thích-ca, để tìm kiếm con đường giải thoát cho cuộc sống sau này.

เมื่อจะอาราธนาพระศาสดา จึงกล่าวคำเป็นต้นว่า น โข อหํ ดังนี้.
Khi muốn thỉnh cầu Đức Phật, ông đã thưa rằng: “Na kho ahaṃ…” (Con không…)

ลำดับนั้น พระศาสดาทรงทราบว่าพราหมณ์ลดมานะลงแล้ว เมื่อจะทรงขยายเทศนาให้สูงขึ้น จึงตรัสว่า เตนหิ พฺราหฺมณ เป็นต้น.
Sau đó, Đức Phật nhận thấy rằng vị Bà-la-môn đã hạ bớt lòng kiêu hãnh. Để mở rộng thêm bài pháp, Ngài liền nói: “Tena hi, brāhmaṇa…”

บรรดาบทเหล่านั้น บทว่า เตนหิ แสดงถึงเหตุ. อธิบายว่า เพราะพราหมณ์นั้นเมื่อไม่รู้เนื้อความของพระดำรัสที่ตรัสโดยย่อ จึงอาราธนาให้แสดงโดยพิสดารฉะนั้น.
Trong số các từ đó, từ “Tena hi” chỉ nguyên nhân. Giải thích rằng, vì vị Bà-la-môn không hiểu được ý nghĩa của lời dạy ngắn gọn, nên ông đã thỉnh cầu Đức Phật giảng giải chi tiết hơn.

คำที่เหลือในที่นี้ง่ายทั้งนั้นแล.
Những lời còn lại ở đây đều dễ hiểu.

จบอรรถกถาสูตรที่ ๗
Kết thúc phần chú giải Kinh số 7.

อรรถกถาสูตรที่ ๘

Chú giải Kinh số 8

ในสูตรที่ ๘ มีวินิจฉัยดังต่อไปนี้.
Trong Kinh số 8, có phần giải thích như sau:

คำว่า อายสฺมา เป็นคำแสดงความรัก.
Từ “Āyasmā” là từ thể hiện sự kính trọng và yêu mến.

คำว่า อานนฺโท เป็นชื่อของพระเถระนั้น.
Từ “Ānando” là tên của vị Thượng tọa đó.

บทว่า เอกํเสน แปลว่า โดยส่วนเดียว.
Từ “Ekaṃsena” có nghĩa là “theo một chiều hướng duy nhất”.

บทว่า อนุวิจฺจ แปลว่า ใคร่ครวญแล้ว.
Từ “Anuvicca” có nghĩa là “suy xét kỹ lưỡng”.

บทว่า วิญฺญู ได้แก่ บัณฑิต.
Từ “Viññū” có nghĩa là “bậc trí tuệ” hoặc “người thông thái”.

บทว่า ครหนฺติ แปลว่า ตำหนิ คือกล่าวโทษ.
Từ “Garahanti” có nghĩa là “khiển trách” hoặc “buộc tội”.

คำที่เหลือในที่นี้ง่ายทั้งนั้น.
Những từ còn lại ở đây đều dễ hiểu.

จบอรรถกถาสูตรที่ ๘
Kết thúc phần chú giải Kinh số 8.

อรรถกถาสูตรที่ ๙

Chú giải Kinh số 9

คำทั้งหมดในสูตรที่ ๙ ง่ายทั้งนั้น.
Tất cả các từ trong Kinh số 9 đều dễ hiểu.

จบอรรถกถาสูตรที่ ๙
Kết thúc phần chú giải Kinh số 9.

อรรถกถาสูตรที่ ๑๐

Chú giải Kinh số 10

ในสูตรที่ ๑๐ มีวินิจฉัยดังต่อไปนี้.
Trong Kinh số 10, có phần giải thích như sau:

บทว่า ทุนฺนิกฺขิตฺตญฺจ ปทพฺยญฺชนํ ได้แก่ บาลีที่เรียงไว้ผิดลำดับ.
Cụm từ “Dunnikkhittaṃ ca padabyajjanaṃ” có nghĩa là đoạn văn Pāli được sắp xếp sai thứ tự.

ก็บทนั่นแหละเรียกว่าพยัญชนะ เพราะเป็นที่ปรากฏชัดแห่งข้อความ. บทและพยัญชนะทั้งสองนั้นเป็นชื่อของบาลีนั่นเอง.
Chính từ đó được gọi là “chữ cái” (byajjana) vì nó làm rõ ý nghĩa của văn bản. Cả từ và chữ cái đều là các thành phần của văn bản Pāli.

บทว่า อตฺโถ จ ทุนฺนีโต ความว่า อรรถกถาแห่งบาลีที่แปลจับความผิดลำดับ.
Cụm từ “Attho ca dunnīto” có nghĩa là phần chú giải của Pāli bị dịch sai ý nghĩa.

บทว่า ทุนฺนิกฺขิตสฺส ภิกฺขเว ปทพฺยญฺชนสฺส อตฺโถปิ ทุนฺนโย โหติ ความว่า อรรถกถาของบาลีที่แปลจับความผิดลำดับสับสน ย่อมชื่อว่านำมาชั่ว ทำชั่ว.
Cụm từ “Dunnikkhitas bhikkhave padabyajjana atthopi dunnayo hoti” có nghĩa là nếu văn bản Pāli bị sắp xếp sai thứ tự, thì phần chú giải cũng sẽ bị hiểu sai, dẫn đến ý nghĩa bị lệch lạc.

จบอรรถกถาสูตรที่ ๑๐
Kết thúc phần chú giải Kinh số 10.

อรรถกถาสูตรที่ ๑๑

Chú giải Kinh số 11

ในสูตรที่ ๑๑ พึงทราบเนื้อความโดยนัยตรงกันข้ามกับที่กล่าวแล้ว
Trong Kinh số 11, nội dung cần được hiểu theo hướng ngược lại so với những gì đã được giải thích trước đó.

จบอรรถกถาสูตรที่ ๑๑
Kết thúc phần chú giải Kinh số 11

จบอธิกรณวรรคที่ ๒
Kết thúc chương Phẩm Tranh Luận thứ 2