Chú giải Thái kinh Tăng Chi Bộ I – Chương 2 – 2.2. Phẩm Tranh Luận

อรรถกถา อังคุตตรนิกาย ทุกนิบาต ปฐมปัณณาสก์

Chú giải Tăng Chi Bộ Kinh, chương Tất Cả Các Pháp, phần Năm Mươi Điều Đầu

อธิกรณวรรคที่ ๒

Chương Phân Tích Sự Việc thứ 2

หน้าต่างที่ ๒ / ๓.
Cửa sổ số 2 / 3.

อรรถกถาสูตรที่ ๖

Chú giải Kinh số 6

ในสูตรที่ ๖ มีวินิจฉัยดังต่อไปนี้.
Trong Kinh số 6, có giải thích như sau.

บทว่า อญฺญตโร ได้แก่ พราหมณ์คนหนึ่งไม่ปรากฏชื่อ.
Từ “Aññataro” có nghĩa là một vị Bà-la-môn không rõ tên.

บทว่า เยน ในคำว่า เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ นี้ เป็นตติยาวิภัตติ ลงในอรรถแห่งสัตตมีวิภัตติ เพราะฉะนั้น พึงทราบเนี้อความในที่นี้อย่างนี้ว่า พระผู้มีพระภาคเจ้าประทับอยู่ในที่ใด พราหมณ์เข้าไปเฝ้าในที่นั้น.
Từ “Yena” trong câu “Yena Bhagavā Tenupasaṅkami” là cách thứ ba được dùng với nghĩa của cách thứ bảy, do đó, nên hiểu nội dung ở đây như sau: Đức Thế Tôn đang an trú ở đâu, vị Bà-la-môn đến yết kiến ở đó.

อีกอย่างหนึ่ง พึงทราบเนี้อความในที่นี้อย่างนี้ว่า พวกเทวดาและมนุษย์เข้าไปเฝ้าพระผู้มีพระภาคเจ้าด้วยเหตุใด พราหมณ์เข้าไปเฝ้าด้วยเหตุนั้น.
Thêm vào đó, nên hiểu rằng, lý do khiến các vị thiên và con người đến yết kiến Đức Thế Tôn cũng là lý do vị Bà-la-môn đến yết kiến.

ก็พราหมณ์นั้นควรเข้าไปเฝ้าพระผู้มีพระภาคเจ้าด้วยเหตุอะไร. ด้วยความประสงค์บรรลุคุณวิเศษนานัปการ เหมือนฝูงนกเข้าหาต้นไม้ใหญ่ที่ออกผลเป็นนิจ ด้วยความต้องการกินผลไม้อร่อยๆ.
Vậy thì, vì lý do gì mà vị Bà-la-môn nên đến yết kiến Đức Thế Tôn? Đó là với mong muốn đạt được những phẩm chất cao quý, giống như bầy chim tìm đến cây lớn luôn trĩu quả, mong muốn thưởng thức trái ngon.

อนึ่ง บทว่า อุปสงฺกมิ ท่านอธิบายว่าไปแล้ว.
Ngoài ra, từ “Upasaṅkami” đã được giải thích là đi đến.

บทว่า อุปสงฺกมิตฺวา เป็นคำแสดงถึงความสิ้นสุดของการเข้าไปเฝ้า. อีกอย่างหนึ่ง ท่านอธิบายว่า ผู้ที่ไปอย่างนี้ ไปยังที่ใกล้กว่านั้น กล่าวคือใกล้ชิดพระผู้มีพระภาคเจ้า.
Từ “Upasaṅkamitvā” biểu thị sự hoàn tất của việc yết kiến. Một ý nghĩa khác, nó ám chỉ rằng người đến như vậy là đến gần hơn, cụ thể là đến gần với Đức Thế Tôn.

บทว่า ภควตา สทฺธึ สมฺโมทิ
Từ “Bhagavatā Saddhiṃ Sammōdi” có nghĩa là vị Bà-la-môn ấy cũng đã có niềm hoan hỷ với Đức Thế Tôn, giống như khi Đức Thế Tôn hỏi thăm vị Bà-la-môn về các vấn đề như sự chịu đựng, nghĩa là đạt được sự hoan hỷ tương tự như giữa nước nóng và nước lạnh.

ก็กถาชื่อสัมโมทนียะ เพราะให้เกิดความชื่นชมกล่าวคือปีติและปราโมทย์ และเพราะภาวะที่ควรชื่นชม ซึ่งชื่นชมด้วยคำเป็นต้นว่า พอทนหรือ ท่านพระโคดมพอเป็นไปได้หรือ ท่านพระโคดมและสาวกของท่านพระโคดม มีอาพาธน้อย มีโรคน้อย กระปรี้กระเปร่า มีกำลัง อยู่สบายดีหรือ.
Cuộc đối thoại được gọi là “Sammōdanīya” vì nó mang lại niềm hoan hỷ, tức là sự vui vẻ và sự an lạc. Nó được xem là phù hợp để bày tỏ niềm vui, thông qua các lời hỏi thăm như: “Ngài có chịu đựng được không? Đức Cồ-đàm có ổn không? Đức Cồ-đàm và các đệ tử của Ngài có ít bệnh tật, khỏe mạnh và an lành chứ?”

ชื่อสาราณียะ เพราะสมควรให้ระลึกถึงกันตลอดกาลนาน ระลึกอยู่เรื่อยๆ และเพราะภาวะที่ควรระลึก เพราะมีความไพเราะทั้งอรรถะและพยัญชนะ.
Nó được gọi là “Sārāṇīya” vì đáng để ghi nhớ lâu dài, luôn được tưởng nhớ và có ý nghĩa vì sự hài hòa trong cả nội dung và ngữ âm.

ชื่อว่าสัมโมทนียะ เพราะเป็นสุขเมื่อฟัง. ชื่อว่าสาราณียะ เพราะเป็นสุขเมื่อระลึกถึง.
Nó được gọi là “Sammōdanīya” vì mang lại niềm vui khi nghe, và “Sārāṇīya” vì mang lại niềm vui khi được tưởng nhớ.

อนึ่ง ชื่อว่าสัมโมทนียะ เพราะพยัญชนะบริสุทธิ์. ชื่อว่าสาราณียะ เพราะอรรถะบริสุทธิ์
Ngoài ra, nó được gọi là “Sammōdanīya” vì sự trong sáng của ngữ âm, và “Sārāṇīya” vì sự trong sáng của nội dung.

พราหมณ์เสร็จการกล่าวสัมโมทนียกถา สาราณียกถา คือให้จบสิ้นโดยอเนกปริยายอย่างนี้ด้วยประการฉะนี้แล้ว ประสงค์จะทูลถามเรื่องที่ตนมา จึงนั่งลง ณ ที่อันสมควร.
Sau khi vị Bà-la-môn hoàn tất cuộc đối thoại “Sammōdanīya” và “Sārāṇīya”, tức là kết thúc theo nhiều cách khác nhau, ông mong muốn hỏi vấn đề mà mình đến, nên đã ngồi xuống ở vị trí thích hợp.

ศัพท์ว่า เอกมนฺตํ แสดงภาวนปุงสกะ เหมือนในประโยคเป็นต้นว่า วิสมํ จนฺทิมสุริยา ปริวตฺตนฺติ พระจันทร์และพระอาทิตย์โคจรไม่เท่ากัน ดังนี้ ฉะนั้น พึงทราบเนี้อความในที่นี้อย่างนี้ว่า นั่งอย่างที่ผู้นั่งนั่งในที่อันสมควร.
Từ “Ekantaṃ” biểu thị trạng thái tĩnh tại, giống như trong câu “Mặt trăng và mặt trời xoay vòng không đều”. Do đó, nên hiểu nội dung ở đây là ngồi xuống như cách mà một người ngồi ở chỗ thích hợp.

อีกอย่างหนึ่ง บทนี้เป็นทุติยาวิภัตติ ลงในอรรถแห่งสัตตมีวิภัตติ.
Ngoài ra, từ này là cách thứ hai được sử dụng với nghĩa của cách thứ bảy.

บทว่า นิสีทิ ได้แก่ เข้าไปใกล้. ธรรมดาคนฉลาดเข้าไปหาผู้ที่มีฐานะเป็นครู ย่อมนั่งในที่อันสมควร ด้วยความเป็นผู้ฉลาดในเรื่องนั่ง. และพราหมณ์นี้ก็เป็นคนหนึ่งในบรรดาคนฉลาดเหล่านั้น ฉะนั้นจึงนั่ง ณ ที่อันสมควร.
Từ “Nisīdi” có nghĩa là tiếp cận. Người khôn ngoan khi đến gặp một bậc thầy sẽ luôn ngồi ở chỗ thích hợp, với sự hiểu biết về cách ngồi đúng. Và vị Bà-la-môn này cũng là một trong số những người khôn ngoan đó, nên đã ngồi ở vị trí phù hợp.

ถามว่า นั่งอย่างไรจึงชื่อว่านั่ง ณ ที่อันสมควร.
Hỏi: Ngồi như thế nào thì được gọi là ngồi ở vị trí thích hợp?

แก้ว่า นั่งเว้นโทษของการนั่ง ๖ อย่าง.
Trả lời: Ngồi sao cho tránh được 6 lỗi khi ngồi.

โทษของการนั่ง ๖ อย่าง อะไรบ้าง.
Các lỗi của việc ngồi là gì?

โทษของการนั่ง ๖ อย่าง คือ ไกลเกินไป ใกล้เกินไป นั่งเหนือลม นั่งที่สูง นั่งตรงหน้าเกินไป นั่งข้างหลังเกินไป.
6 lỗi của việc ngồi bao gồm: ngồi quá xa, ngồi quá gần, ngồi ngược chiều gió, ngồi ở vị trí cao hơn, ngồi trực diện quá mức, và ngồi quá sau lưng.

ผู้นั่งไกลเกินไป ถ้าต้องการจะพูดก็ต้องพูดเสียงดัง.
Người ngồi quá xa, khi muốn nói chuyện phải nói to.

นั่งใกล้เกินไป ย่อมจะเสียดสี.
Ngồi quá gần có thể gây khó chịu.

นั่งเหนือลม ย่อมจะเบียดเบียนด้วยกลิ่นตัว.
Ngồi ngược chiều gió có thể gây khó chịu vì mùi cơ thể.

นั่งที่สูง ย่อมประกาศว่าไม่เคารพ.
Ngồi ở vị trí cao hơn biểu thị sự thiếu tôn trọng.

นั่งตรงหน้าเกินไป ถ้าต้องการจะดูก็จะสบตากัน.
Ngồi trực diện quá mức có thể gây khó xử vì hay chạm mắt.

นั่งข้างหลังเกินไป ถ้าต้องการจะดูก็จะต้องยื่นคอดู.
Ngồi quá sau lưng, khi muốn nhìn phải cúi người về phía trước.

เพราะฉะนั้น พราหมณ์แม้นี้จึงนั่งเว้นโทษของการนั่ง ๖ อย่างเหล่านี้ เหตุนั้น ท่านจึงกล่าวว่า นั่งลง ณ ที่อันสมควร.
Do đó, vị Bà-la-môn này đã ngồi sao cho tránh được 6 lỗi kể trên, vì vậy, người ta nói rằng ông đã ngồi ở vị trí thích hợp.

บทว่า เอตทโวจ ความว่า คำถามมี ๒ อย่าง คือ คำถามของคฤหัสถ์ ๑ คำถามของบรรพชิต ๑.
Từ “Etad Voca” có nghĩa là có hai loại câu hỏi: một dành cho cư sĩ và một dành cho tu sĩ.

ใน ๒ อย่างนั้น คำถามของคฤหัสถ์มาโดยนัยเป็นต้นว่า ข้าแต่ท่านผู้เจริญ อะไรเป็นกุศล อะไรเป็นอกุศล.
Trong hai loại đó, câu hỏi của cư sĩ thường bắt đầu như: “Thưa Ngài, điều gì là thiện, điều gì là bất thiện?”

คำถามของบรรพชิตมาโดยนัยนี้ว่า ข้าแต่ท่านผู้เจริญ อุปาทานขันธ์ ๕ เหล่านี้หรือหนอแล.
Còn câu hỏi của tu sĩ thường như sau: “Thưa Ngài, có phải năm uẩn này là nguyên nhân của chấp thủ không?”

ก็พราหมณ์นี้เมื่อจะถามคำถามของคฤหัสถ์ซึ่งสมควรแก่ตน จึงได้กราบทูลคำนี้ คือคำเป็นต้นว่า ข้าแต่ท่านพระโคดม อะไรหนอเป็นเหตุ อะไรเป็นปัจจัย.
Vị Bà-la-môn này, khi muốn hỏi câu hỏi phù hợp với mình là cư sĩ, đã thỉnh hỏi như sau: “Thưa Đức Cồ-đàm, điều gì là nguyên nhân và điều gì là duyên?”

บรรดาบทเหล่านั้น บททั้งสองว่า เหตุปจฺจโย นี้เป็นคำแสดงไขถึงเหตุนั่นเอง.
Trong số các từ đó, hai từ “Hetu” và “Paccayo” đều nhằm giải thích về nguyên nhân.

บทว่า อธมฺมจริยา วิสมจริยาเหตุ
Từ “Adhamma-Cariya Visama-Cariya-Hetu” có nghĩa là “vì lý do hành vi không ngay thẳng”, tức là hành vi trái với Chánh Pháp.

แปลว่า เพราะเหตุแห่งความประพฤติไม่เรียบร้อย กล่าวคือความประพฤติผิดธรรม.
Nghĩa là, vì nguyên nhân của hành vi thiếu ngay thẳng, tức là hành vi trái với đạo đức.

อธิบายว่า เพราะความประพฤตินั้นเป็นเหตุ เพราะความประพฤตินั้นเป็นปัจจัย.
Giải thích rằng, vì hành vi đó là nguyên nhân và cũng là yếu tố tạo thành.

ในบทนั้นมีอรรถของบทดังนี้
Trong đoạn này, ý nghĩa của từ ngữ như sau:

ความประพฤติสิ่งที่ไม่เป็นธรรม ชื่อว่าความประพฤติผิดธรรม อธิบายว่า การกระทำที่ไม่เป็นธรรม ความประพฤติที่ไม่เรียบร้อย หรือความประพฤติซึ่งกรรมอันไม่เรียบร้อย เหตุนั้น จึงชื่อว่าความประพฤติไม่เรียบร้อย.
Hành vi không đúng với đạo đức được gọi là “hành vi trái với Chánh Pháp”. Giải thích rằng, đó là hành vi không phù hợp với tiêu chuẩn đạo đức, hành vi thiếu ngay thẳng, hoặc hành vi không đúng đắn, do đó gọi là “hành vi không ngay thẳng”.

ความประพฤติไม่เรียบร้อยนั่นด้วย เป็นความประพฤติผิดธรรมด้วยเหตุนั้น จึงชื่อว่าความประพฤติไม่เรียบร้อย เป็นความประพฤติผิดธรรม.
Hành vi thiếu ngay thẳng cũng đồng nghĩa với hành vi trái với Chánh Pháp, do đó nó được gọi là hành vi thiếu ngay thẳng và cũng là hành vi trái với Chánh Pháp.

แม้ในธรรมฝ่ายขาว ก็พึงทราบเนี้อความโดยอุบายนี้.
Ngay cả với những pháp thiện, cũng nên hiểu nội dung này theo cách tương tự.

แต่โดยใจความในที่นี้ พึงทราบว่า อกุศลกรรมบถ ๑๐ ชื่อว่าความประพฤติไม่เรียบร้อย คือความประพฤติผิดธรรม.
Tuy nhiên, trong ngữ cảnh này, cần hiểu rằng 10 nghiệp bất thiện được gọi là “hành vi không ngay thẳng”, tức là hành vi trái với Chánh Pháp.

กุศลกรรมบถ ๑๐ ชื่อว่าความประพฤติเรียบร้อย กล่าวคือความประพฤติถูกธรรม.
10 nghiệp thiện được gọi là “hành vi ngay thẳng”, tức là hành vi đúng với Chánh Pháp.

อภิกฺกนฺต ศัพท์ ในคำว่า อภิกฺกนฺตํ โภ โคนม อภิกฺกนฺตํ โภ โคตม นี้ แปลว่า สิ้นไป ดี งาม และน่าอนุโมทนายิ่ง.
Từ “Abhikkanta” trong cụm từ “Abhikkantaṃ bho Gotama, Abhikkantaṃ bho Gotama” có nghĩa là “tuyệt vời, tốt đẹp, hoàn mỹ và đáng khen ngợi”.

แปลว่าสิ้นไป ได้ในประโยคเป็นต้นว่า อภิกฺกนฺตา ภนฺเต รตฺติ นิกฺขนฺโต ปฐโม ยาโม จิรนิสินฺโน ภิกฺขุสงฺโฆ
Nó có nghĩa là “đã hết” trong câu: “Abhikkantā bhante rattī, nikkhanto paṭhamo yāmo, ciranisinna bhikkhusaṅgho” — “Thưa Ngài, đêm đã hết, canh đầu đã qua, chúng Tỳ-kheo đã ngồi rất lâu.”

แปลว่าดี ได้ในประโยคเป็นต้นว่า บุคคล ๔ คนเหล่านี้ คนนี้ดีกว่าและประณีตกว่า.
Nó có nghĩa là “tốt” trong câu: “Trong bốn người này, người này tốt hơn và xuất sắc hơn.”

แปลว่างาม ได้ในคาถาเป็นต้นว่า
Nó có nghĩa là “đẹp” trong bài kệ như sau:

ใครมีวรรณะงามยิ่งนัก รุ่งเรืองด้วยฤทธิ์ รุ่งเรืองด้วยยศ ยังทิศทั้งปวงให้สว่างไสว ไหว้เท้าของเรา.
“Ai có dung mạo tuyệt đẹp, rực rỡ với quyền năng, rực rỡ với danh vọng, làm sáng ngời mọi phương hướng, cúi lạy đôi chân của ta.”

แปลว่า น่าอนุโมทนายิ่ง ได้ในคำเป็นต้นว่า น่าอนุโมทนายิ่ง พระเจ้าข้า.
Nó có nghĩa là “rất đáng tán dương” trong các cụm từ như: “Rất đáng tán dương, thưa Ngài.”

แม้ในที่นี้ อภิกฺกนฺตศัพท์ ก็แปลว่า น่าอนุโมทนายิ่งนั่นแล.
Ngay cả ở đây, từ “Abhikkanta” cũng có nghĩa là “rất đáng tán dương.”

และเพราะแปลว่า น่าอนุโมทนายิ่ง ฉะนั้น พึงทราบว่า ท่านอธิบายไว้ว่า ดียิ่ง พระโคดมผู้เจริญ ดังนี้.
Vì nó có nghĩa là “rất đáng tán dương,” do đó cần hiểu rằng lời tán dương này là: “Thưa Đức Cồ-đàm tôn quý, thật là tuyệt vời.”

ท่านผู้รู้ย่อมพูดซ้ำ เพราะความกลัว โกรธ สรรเสริญ รีบด่วน ตื่นตระหนก ร่าเริง โศก และเลื่อมใส.
Bậc trí tuệ thường lặp lại lời nói vì lý do sợ hãi, tức giận, tán dương, vội vã, kinh hãi, vui mừng, buồn đau, và tôn kính.

ก็ อภิกฺกนฺตศัพท์นี้ พึงทราบว่า ท่านกล่าว ๒ ครั้งในที่นี้ ด้วยอำนาจความเลื่อมใส และด้วยอำนาจความสรรเสริญ ตามลักษณะดังกล่าวมานี้.
Từ “Abhikkanta” này, cần hiểu rằng ở đây được lặp lại hai lần vì lòng kính trọng và tán dương, theo các trường hợp đã nêu.

อีกอย่างหนึ่ง บทว่า อภิกฺกนฺตํ แปลว่า น่าปรารถนายิ่ง คือน่าพอใจยิ่ง. อธิบายว่า ดียิ่ง.
Một ý nghĩa khác, từ “Abhikkanta” có nghĩa là “rất đáng mong đợi”, tức là rất đáng hài lòng. Giải thích rằng nó có nghĩa là “rất tốt đẹp.”

ในสองศัพท์นั้น ด้วย อภิกฺกนฺตศัพท์หนึ่ง พราหมณ์ชมเทศนา อีกศัพท์หนึ่งชมความเลื่อมใสของตน.
Trong hai từ đó, từ “Abhikkanta” đầu tiên được vị Bà-la-môn dùng để tán dương lời thuyết pháp, từ thứ hai dùng để ca ngợi lòng tôn kính của chính mình.

แลในที่นี้มีอธิบายดังนี้ว่า พราหมณ์ชมพระดำรัสของพระผู้มีพระภาคเจ้าหมาย เอาเนื้อความ ๒ เนื้อความว่า ดียิ่ง พระโคดมผู้เจริญ คือธรรมเทศนาของพระโคดมผู้เจริญดียิ่ง และข้าพระองค์เลื่อมใสก็เพราะอาศัยเทศนาของพระโคดมผู้เจริญ.
Ở đây có giải thích rằng vị Bà-la-môn tán dương lời dạy của Đức Thế Tôn bằng hai nội dung rằng: “Thưa Đức Cồ-đàm tôn quý, thật tuyệt vời! Bài thuyết pháp của Đức Cồ-đàm thật tốt đẹp, và con kính phục vì nhờ vào bài thuyết pháp của Ngài.”

พระดำรัสของพระโคดมผู้เจริญดียิ่ง เพราะดียิ่ง เพราะให้บรรลุคุณ.
Lời dạy của Đức Cồ-đàm rất tuyệt vời vì chúng rất tốt đẹp và giúp đạt được các phẩm chất cao quý.

พึงประกอบเหมือนกัน ด้วยบทมีอาทิอย่างนี้ว่า เพราะให้เกิดศรัทธา เพราะให้เกิดปัญญา เพราะมีอรรถ เพราะมีพยัญชนะ เพราะบทตื้น เพราะอรรถลึก เพราะสะดวกหู เพราะถึงใจ เพราะไม่ยกตน เพราะไม่ข่มท่าน เพราะเย็นด้วยกรุณา เพราะตรัสด้วยปัญญา เพราะเป็นทางที่น่ารื่นรมย์ เพราะข่มศัตรูได้ เพราะสบายแก่ผู้ฟัง เพราะน่าพิจารณา และเพราะเกื้อกูล.
Lời dạy của Ngài có nhiều phẩm chất như: tạo ra lòng tin, phát triển trí tuệ, rõ ràng về nội dung và cách diễn đạt, dễ hiểu, sâu sắc, êm dịu tai, đi vào lòng người, khiêm tốn, không chê bai người khác, dịu dàng với lòng từ bi, đầy trí tuệ, con đường dễ chịu, chiến thắng kẻ thù, làm thoải mái người nghe, khơi dậy suy tư và mang lại lợi ích.

แม้ต่อจากนั้น ก็ยังชมเทศนาด้วยอุปมาถึง ๔ ข้อทีเดียว.
Ngoài ra, Ngài còn tán dương lời dạy bằng bốn ví dụ.

บรรดาบทเหล่านั้น บทว่า นิกฺกุชฺชิตํ ได้แก่ ตั้งคว่ำหน้า หรือเอาหน้าไว้ล่าง.
Trong số những từ này, “Nikkucchitaṃ” có nghĩa là lật úp hoặc úp mặt xuống.

บทว่า อุกฺกุชฺเชยฺย แปลว่า หงายหน้า.
Từ “Ukkucchaya” có nghĩa là lật ngửa lên.

บทว่า ปฏิจฺฉนฺนํ ได้แก่ ปกปิดด้วยหญ้าเป็นต้น.
Từ “Paṭicchannaṃ” có nghĩa là che phủ, chẳng hạn như bằng cỏ.

บทว่า วิวเรยฺย แปลว่า หงายหน้าขึ้น.
Từ “Vivaraya” có nghĩa là mở ra hoặc lật ngửa.

บทว่า มูฬฺหสฺส ได้แก่ คนหลงทิศ.
Từ “Mūḷhassa” có nghĩa là người lạc hướng.

บทว่า มคฺคํ อาจิกฺเขยฺย ความว่า จูงมือไปบอกว่าทางนี้.
Từ “Maggaṃ Ācikkheya” có nghĩa là dẫn dắt bằng cách chỉ đường rằng: “Con đường là ở đây.”

บทว่า อนฺธกาเร ได้แก่ มืด ๔ อย่าง คือ แรม ๑๔ ค่ำ เที่ยงคืน ไพรสัณฑ์ทึบ เมฆหนา.
Từ “Andhakāre” có nghĩa là bốn loại bóng tối: đêm trăng non, nửa đêm, rừng rậm, và mây dày.

เนื้อความของบทที่ยากเท่านี้ มีอธิบายดังต่อไปนี้
Nội dung của đoạn văn khó hiểu này được giải thích như sau:

พระโคดมผู้เจริญให้ข้าพระองค์ผู้หันหลังให้พระสัทธรรม ตกอยู่ในอสัทธรรม ออกจากอสัทธรรมได้ เหมือนคนบางคนหงายของที่คว่ำ.
Đức Cồ-đàm tôn quý đã giúp con, người từng quay lưng lại với Chánh Pháp và chìm đắm trong tà pháp, thoát ra khỏi tà pháp, giống như người lật ngửa một vật đã úp.

ทรงเปิดคำสอนที่ถูกมิจฉาทิฏฐิปกปิดจำเดิมแต่ศาสนาของพระผู้มีพระภาคเจ้ากัสสปะอันตรธาน เหมือนเปิดของที่ปิด.
Ngài đã khai mở những giáo pháp bị che giấu bởi tà kiến kể từ khi giáo pháp của Đức Phật Kassapa biến mất, giống như mở ra một vật bị che đậy.

ทรงทำให้แจ้งซี่งทางสวรรค์และนิพพานแก่ข้าพระองค์ผู้ดำเนินทางชั่วทางผิด เหมือนบอกทางแก่คนหลง.
Ngài đã chỉ rõ con đường dẫn đến thiên giới và Niết-bàn cho con, người đã lầm lạc trên con đường sai trái, giống như chỉ đường cho người bị lạc.

ทรงประกาศธรรมแก่ข้าพระองค์ ด้วยทรงชูประทีปคือเทศนา กำจัดความมืดคือโมหะที่ปกปิดพระรัตนตรัยนั้นแก่ข้าพระองค์ผู้จมอยู่ในที่มืดคือโมหะ ไม่เห็นรูปแห่งพุทธรัตนะเป็นต้น เหมือนคนส่องประทีปน้ำมันในที่มืด.
Ngài đã tuyên thuyết Chánh Pháp cho con bằng cách giương cao ngọn đèn của bài pháp, loại bỏ bóng tối của vô minh che phủ Tam Bảo đối với con, người đã chìm đắm trong bóng tối vô minh, không nhìn thấy hình bóng của Phật Bảo và các Bảo khác, giống như người thắp đèn trong bóng tối.

เพราะทรงประกาศโดยปริยายเหล่านี้ เป็นอันทรงประกาศธรรมโดยอเนกปริยาย.
Bằng cách tuyên thuyết theo những phương pháp này, Ngài đã giảng dạy giáo pháp theo nhiều cách khác nhau.

พราหมณ์ชมเทศนาอย่างนี้แล้ว มีจิตเลื่อมใสในพระรัตนตรัยเพราะเทศนานี้ เมื่อกระทำอาการของผู้ที่เลื่อมใส จึงกล่าวคำเป็นต้นว่า เอสาหํ ดังนี้.
Sau khi vị Bà-la-môn tán dương bài thuyết pháp như vậy, ông đã phát sinh lòng kính tín vào Tam Bảo nhờ bài pháp này. Khi thể hiện sự tín tâm, ông đã nói những lời như: “Esāhaṃ.”

บรรดาบทเหล่านั้น บทว่า เอสาหํ ตัดบทเป็น เอโส อหํ แปลว่า ข้าพระองค์นี้.
Trong số các từ đó, “Esāhaṃ” được tách ra thành “Eso Ahaṃ”, có nghĩa là “Con đây”.

บทว่า ภวนฺตํ โคตมํ สรณํ คจฺฉามิ ความว่า ข้าพระองค์ขอถึง คือคบ เสพ นั่งใกล้ ซึ่งพระโคดมผู้เจริญ ด้วยความประสงค์นี้ว่า พระโคดมผู้เจริญเป็นที่พึ่ง เป็นที่ไปในเบื้องหน้า เป็นผู้กำจัดความชั่ว และเป็นผู้ประทานประโยชน์เกื้อกูลแก่ข้าพระองค์.
Từ “Bhavantaṃ Gotamaṃ Saraṇaṃ Gacchāmi” có nghĩa là: Con xin nương tựa vào Đức Cồ-đàm tôn quý, mong muốn rằng Đức Cồ-đàm tôn quý sẽ là nơi nương tựa, là chỗ dựa trong tương lai, là người loại bỏ điều xấu và mang lại lợi ích cho con.

อธิบายว่า ทราบ คือรู้อย่างนี้.
Giải thích rằng: hiểu biết có nghĩa là nhận ra như vậy.

ก็ธาตุเหล่าใดมีความว่าไป ธาตุเหล่านั้นมีความว่ารู้ ก็มี ฉะนั้นความของบทว่า คจฺฉามิ นี้ ท่านจึงกล่าวว่า ชานามิ พุชฺฌามิ ข้าพระองค์ทราบ คือรู้ ดังนี้.
Những gốc từ nào có ý nghĩa “đi” thì cũng có nghĩa “biết”. Vì vậy, từ “Gacchāmi” ở đây được hiểu như “Jānāmi, Bujjhāmi” — có nghĩa là: Con biết, con nhận ra.

ในบทว่า ธมฺมญจ ภิกฺขุสงฺฆญฺจ นี้ ชื่อว่าธรรม เพราะทรงเหล่าสัตว์ผู้บรรลุมรรค และทำนิโรธให้แจ้ง ปฏิบัติตามคำสั่งสอน ไม่ให้ตกไปในอบาย ๔.
Trong cụm từ “Dhammañca Bhikkhu Saṅghañca”, từ “Dhamma” (Pháp) được gọi như vậy vì nó hướng dẫn chúng sinh đạt được đạo và chứng đắc Niết-bàn, đồng thời làm rõ Niết-bàn, giúp họ thực hành theo giáo pháp và tránh rơi vào bốn cõi ác.

โดยอรรถ ได้แก่อริยมรรคและพระนิพพาน.
Theo ý nghĩa, Pháp ở đây bao gồm cả Bát Chánh Đạo và Niết-bàn.

สมจริงดังที่พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสไว้ว่า
Điều này đúng như Đức Phật đã dạy:

ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย บรรดาสังขตธรรมทั้งหลาย อริยมรรคประกอบด้วยองค์ ๘ เรากล่าวว่าเป็นยอดของสังขตธรรมเหล่านั้น.
“Này các Tỳ-kheo, trong tất cả các pháp hữu vi, Bát Chánh Đạo là pháp cao quý nhất.”

ว่าโดยพิสดาร มิใช่แต่อริยมรรคและพระนิพพานเท่านั้น ที่ชื่อว่าธรรมที่จริง แม้ปริยัติธรรมกับอริยผล ก็ชื่อว่าธรรม.
Giải thích thêm, không chỉ Bát Chánh Đạo và Niết-bàn mới được gọi là Pháp, mà ngay cả giáo lý (Pariyatti Dhamma) và quả vị thánh (Ariya-phala) cũng được gọi là Pháp.

สมจริงดังที่ตรัสไว้ในฉัตตมาณเวกวิมานวัตถุว่า
Điều này đúng như đã được nói trong bài kệ Chattamāṇavaka Vimāna Vatthu:

ราควิราคมเนชมโสกํ ธมฺมมสงฺขตมปฺปฏิกูลํ
มธุรมิมํ ปคุณํ สุวิภตฺตํ ธมฺมมิมํ สรณตฺถมุเปหิ.
“Giải thoát khỏi dục vọng và nỗi buồn, Pháp này là vô vi và không bị ô nhiễm. Pháp này ngọt ngào, tốt đẹp và được phân định rõ ràng. Hãy đến nương tựa nơi Pháp này.”

เธอจงเข้าถึงธรรมเครื่องสำรอกราคะ ไม่หวั่นไหว ไม่เศร้าโศก เป็นอสังขตธรรม ไม่ปฏิกูล งาม คล่องแคล่ว จำแนกไว้ดีแล้วนี้ ว่าเป็นสรณะเถิด.
“Hãy nương tựa vào Pháp giúp tiêu trừ dục vọng, không dao động, không buồn phiền, là pháp vô vi, không ô uế, tốt đẹp, thanh thoát, được phân định rõ ràng.”

บทว่า ราควิราโค ในที่นี้ ตรัสหมายถึงมรรค.
Từ “Rāga-Virāga” ở đây ám chỉ Đạo (Magga).

บทว่า อเนชมโสกํ ได้แก่ ผล.
Từ “Anejam-Asokaṃ” có nghĩa là Quả (Phala).

ธมฺมมสงฺขตํ ได้แก่ นิพพาน.
Từ “Dhammaṃ Asankhataṃ” có nghĩa là Niết-bàn (Nibbāna).

บทว่า อปฺปฏิกูลํ มธุรมิมํ ปคุณํ สุวิภตฺตํ ได้แก่ ธรรมขันธ์ทั้งหมดที่จำแนกเป็น ๓ ปิฏก.
Cụm từ “Appaṭikūlaṃ Madhuraṃ Imaṃ Pakkuṇaṃ Suvibhattam” ám chỉ tất cả các pháp được phân loại thành ba tạng kinh điển (Tam Tạng).

ชื่อว่าสงฆ์ เพราะเกี่ยวเนื่องกันโดยทิฏฐิและศีล.
“Saṅgha” được gọi như vậy vì có sự liên kết thông qua chánh kiến và giới hạnh.

สงฆ์นั้น โดยอรรถได้แก่กลุ่มพระอริยบุคคล ๘.
Theo nghĩa lý, Tăng (Saṅgha) là nhóm gồm tám bậc thánh (Aṭṭha Puggala).

สมจริงดังที่ตรัสไว้ในวิมานวัตถุนั้นแหละว่า
Điều này đúng như đã được nói trong Vimana Vatthu:

ยตฺถ จ ทินฺนมหปฺผลมาหุ จตูสุ สุจีสุ ปุริสยุเคสุ
อฏฺฐ จ ปุคฺคลธมฺมทสา เต สงฺฆมิมํ สรณตฺถมุเปหิ.
“Nơi mà bất cứ sự bố thí nào cũng mang lại quả lớn lao, trong bốn cặp người thanh tịnh và tám bậc thánh nhân có trí tuệ thấy rõ Chánh Pháp, hãy đến nương tựa nơi Tăng đoàn này.”

เธอจงเข้าถึงสงฆ์ คือ คนสะอาด ๔ คู่ เป็นพระอริยบุคคล ๘ ซึ่งบัณฑิตกล่าวว่า ทานที่ถวายท่านแล้วมีผลมากนี้ ว่าเป็นสรณะเถิด.
“Hãy nương tựa nơi Tăng đoàn, gồm 4 cặp người thanh tịnh, tức là 8 bậc thánh nhân, những người mà bậc trí tuệ nói rằng việc cúng dường cho họ mang lại quả phước lớn.”

หมู่แห่งภิกษุทั้งหลาย ชื่อภิกษุสงฆ์.
Tập hợp các Tỳ-kheo được gọi là “Bhikkhu Saṅgha” (Tăng đoàn Tỳ-kheo).

พราหมณ์ประกาศการถึงสรณะ ๓ ประการด้วยคำเพียงเท่านี้.
Vị Bà-la-môn đã tuyên bố sự nương tựa vào ba ngôi báu chỉ với những lời như thế này.

เพื่อความเป็นผู้ฉลาดในสรณคมน์เหล่านั้น แม้ในที่นี้ก็ควรทราบวิธีนี้ว่า สรณคมน์ของผู้ที่ถึงสรณะมี ๒ ประเภท คือสรณคมน์ประเภท ๑ อานิสงส์แห่งสรณคมน์ประเภท ๑.
Để hiểu sâu về sự quy y này, cần biết rằng có hai loại quy y: một loại là sự quy y thực sự và một loại là phước báo từ sự quy y.

คือ อย่างไร.
Như thế nào?

พึงทราบโดยเนื้อความของบทก่อน ชื่อว่าสรณะ เพราะอรรถว่ากำจัด.
Cần hiểu từ những đoạn trước rằng, “Sarana” (nương tựa) có nghĩa là loại bỏ.

อธิบายว่า ฆ่าเครื่องเศร้าหมองรอบๆ คือ ความสะดุ้ง ความทุกข์และทุคติ ทำให้พินาศ ด้วยสรณคมน์นั่นแหละของผู้ที่ถึงสรณะ.
Giải thích rằng, quy y có khả năng tiêu diệt những phiền não bao quanh như sợ hãi, đau khổ và các cảnh giới xấu, bằng chính sự quy y đó của người nương tựa.

คำว่า สรณคมน์ นี้เป็นชื่อของพระรัตนตรัย.
Từ “Sarana” (nương tựa) này là tên gọi chung của Tam Bảo.

อีกอย่างหนึ่ง ชื่อว่าพุทธ เพราะกำจัดภัยของเหล่าสัตว์ ด้วยให้สิ่งที่เป็นประโยชน์เป็นไปให้ออกจากสิ่งที่ไม่เป็นประโยชน์.
Thêm vào đó, “Phật” được gọi như vậy vì Ngài loại trừ hiểm nguy cho chúng sinh bằng cách hướng dẫn họ từ bỏ những điều bất thiện để thực hiện những điều lợi ích.

ชื่อว่าธรรม เพราะยกสัตว์ให้ข้ามจากกันดารคือภพ และเพราะทำความเบาใจแก่สัตว์โลก.
“Pháp” được gọi như vậy vì nó giúp chúng sinh vượt qua sa mạc luân hồi và mang lại sự an lạc cho tâm hồn họ.

ชื่อว่าสงฆ์ เพราะทำสักการะแม้มีประมาณน้อย กลับได้ผลไพบูลย์.
“Tăng” được gọi như vậy vì ngay cả những sự cúng dường nhỏ bé cũng mang lại quả phước to lớn.

ฉะนั้น พระรัตนตรัยจึงเป็นสรณะ โดยปริยายแม้นี้
Do đó, Tam Bảo được xem là nơi nương tựa, ngay cả theo nghĩa ẩn dụ này.

จิตตุปบาทที่กำจัดกิเลสได้ด้วยความเลื่อมใสและความเคารพพระรัตนตรัยนั้น ที่เป็นไปโดยอาการ คือ ความเป็นผู้มีพระรัตนตรัยนั้นเป็นเบื้องหน้า ชื่อว่าสรณคมน์
Tâm khởi lên với khả năng diệt trừ phiền não nhờ vào sự kính tín và tôn trọng Tam Bảo, khi nó khởi lên với hành động hướng về Tam Bảo như là nơi nương tựa, được gọi là “Sarana-gamana” (sự quy y).

สัตว์ที่มีความพร้อมเพรียงด้วยสรณคมน์นั้น ถึงสรณะคือถึงรัตนะ ๓ เหล่านี้ว่าเป็นสรณะ ด้วยจิตตุปบาทมีประการดังกล่าวแล้ว.
Những chúng sinh có tâm hợp nhất với sự quy y đó đạt được sự nương tựa vào ba ngôi báu, nghĩa là quy y Tam Bảo, với tâm khởi lên như đã mô tả.

อธิบายว่า เข้าถึงรัตนะ ๓ เหล่านี้ว่า เป็นที่ไปในเบื้องหน้าอย่างนี้ ด้วยประการฉะนี้.
Giải thích rằng, họ đạt được Tam Bảo như là nơi nương tựa trong tương lai theo cách này.

ก็สรณคมน์ของผู้ที่ถึงสรณะ พึงทราบเพียงเท่านี้ก่อน.
Sự quy y của những người đã nương tựa, cần hiểu như vậy trước tiên.

ก็ในประเภทแห่งสรณคมน์ สรณคมน์มี ๒ ประเภท คือ ที่เป็นโลกุตระประเภท ๑ ที่เป็นโลกิยะประเภท ๑.
Có hai loại quy y: một loại là xuất thế gian (Lokuttara) và một loại là thế gian (Lokiya).

ใน ๒ ประเภทนั้น สรณคมน์ที่เป็นโลกุตระสำหรับผู้ที่เห็นอริยสัจแล้ว โดยอารมณ์มีพระนิพพานเป็นอารมณ์ โดยกิจย่อมสำเร็จในพระรัตนตรัยทั้งสิ้น ด้วยการตัดขาดอุปกิเลสด้วยสรณคมน์ในมรรคขณะ.
Trong hai loại này, sự quy y xuất thế gian dành cho những người đã thấy được chân lý thánh (Tứ Diệu Đế), với Niết-bàn làm đối tượng. Sự quy y này đạt được sự viên mãn trong Tam Bảo bằng cách đoạn trừ phiền não trong khoảnh khắc của Đạo.

สรณคมน์ที่เป็นโลกิยะสำหรับพวกปุถุชน โดยอารมณ์มีพุทธคุณเป็นต้นเป็นอารมณ์ ย่อมสำเร็จด้วยการข่มอุปกิเลสด้วยสรณคมน์แล.
Sự quy y thuộc thế gian dành cho người phàm phu, với các đức tính của Phật làm đối tượng, đạt được bằng cách kiềm chế phiền não thông qua sự quy y.

สรณคมน์นั้นโดยอรรถ ได้แก่การได้ศรัทธาในวัตถุ ๓ มีพระพุทธเจ้าเป็นต้น และสัมมาทิฏฐิที่มีศรัทธาเป็นมูล.
Sự quy y theo ý nghĩa là đạt được niềm tin vào ba đối tượng gồm Phật, Pháp, Tăng, cùng với chánh kiến dựa trên niềm tin.

ในบุญกิริยาวัตถุ ๑๐ ท่านเรียกว่า ทิฏฐุชุกรรม.
Trong mười thiện nghiệp (puññakiriyavatthu), điều này được gọi là “Diṭṭhujukamma” (hành động có chánh kiến).

สรณคมน์นี้นั้นเป็นไปโดยอาการ ๔ คือ
Sự quy y này diễn ra theo bốn cách:

โดยการมอบถวายตน ๑
1. Bằng cách dâng hiến bản thân.

โดยความเป็นผู้มีพระรัตนตรัยเป็นเบื้องหน้า ๑
2. Bằng cách đặt Tam Bảo lên hàng đầu.

โดยเข้าถึงความเป็นศิษย์ ๑
3. Bằng cách trở thành đệ tử.

โดยการนอบน้อม ๑.
4. Bằng cách thể hiện sự tôn kính.

ใน ๔ อย่างนั้น ที่ชื่อว่าการมอบถวายตน ได้แก่การสละตนถวายแด่พระพุทธเจ้าเป็นต้นอย่างนี้ว่า ตั้งแต่วันนี้เป็นต้นไป ข้าพเจ้าขอมอบถวายตนแด่พระพุทธเจ้า แด่พระธรรม แด่พระสงฆ์.
Trong bốn cách đó, điều được gọi là “dâng hiến bản thân” có nghĩa là dâng hiến bản thân cho Đức Phật, Pháp và Tăng, như sau: “Kể từ hôm nay, con xin dâng hiến bản thân cho Đức Phật, cho Pháp và cho Tăng.”

ที่ชื่อว่าความเป็นผู้มีพระรัตนตรัยเป็นเบื้องหน้า ได้แก่ความเป็นผู้มีพระรัตนตรัยเป็นเบื้องหน้าอย่างนี้ว่า ตั้งแต่วันนี้เป็นต้นไป ข้าพเจ้ามีพระพุทธเจ้า พระธรรม พระสงฆ์เป็นเบื้องหน้า ขอท่านทั้งหลายจงทรงจำข้าพเจ้าไว้ ดังนี้.
Điều được gọi là “đặt Tam Bảo lên hàng đầu” có nghĩa là từ nay trở đi, Đức Phật, Pháp, và Tăng sẽ là kim chỉ nam của con, như sau: “Kể từ hôm nay, con có Đức Phật, Pháp và Tăng làm người dẫn đường, xin hãy ghi nhớ con như vậy.”

ที่ชื่อว่าเข้าถึงความเป็นศิษย์ ได้แก่การเข้าถึงความเป็นศิษย์อย่างนี้ว่า ตั้งแต่วันนี้เป็นต้นไป ข้าพเจ้าเป็นอันเตวาสิก (ศิษย์) ของพระพุทธเจ้า ของพระธรรม ของพระสงฆ์ ขอท่านทั้งหลายจงทรงจำข้าพเจ้าไว้ ดังนี้.
Điều được gọi là “trở thành đệ tử” có nghĩa là từ nay trở đi, con là đệ tử của Đức Phật, Pháp và Tăng, như sau: “Kể từ hôm nay, con là đệ tử của Đức Phật, Pháp và Tăng, xin hãy ghi nhớ con như vậy.”

ที่ชื่อว่าทำความนอบน้อม ได้แก่การทำความเคารพอย่างยิ่งในพระพุทธเจ้าเป็นต้นอย่างนี้ว่า ตั้งแต่วันนี้เป็นต้นไป ข้าพเจ้าขอกระทำอภิวาท การลุกขึ้นรับ อัญชลีกรรม สามีจิกรรมแด่วัตถุ ๓ มีพระพุทธเจ้าเป็นต้นเท่านั้น ขอท่านทั้งหลายจงทรงจำข้าพเจ้าไว้ ดังนี้.
Điều được gọi là “thể hiện sự tôn kính” có nghĩa là bày tỏ sự kính trọng sâu sắc đối với Đức Phật, Pháp và Tăng như sau: “Kể từ hôm nay, con xin cúi lạy, đứng dậy đón tiếp, chắp tay cung kính và làm các nghi lễ cúng dường chỉ đối với Tam Bảo. Xin hãy ghi nhớ con như vậy.”

เมื่อทำอาการ ๔ อย่างนี้แม้อย่างใดอย่างหนึ่ง ย่อมเป็นอันรับสรณคมน์แล้วทีเดียว.
Khi thực hiện một trong bốn cách này, sẽ được xem như đã hoàn thành sự quy y.

อีกอย่างหนึ่ง พึงทราบการมอบถวายตน แม้อย่างนี้ว่า ข้าพเจ้าขอสละตนแด่พระผู้มีพระภาคเจ้า ขอสละตนแด่พระธรรม แด่พระสงฆ์ ข้าพเจ้าขอสละชีวิต ดังนี้ เป็นอันข้าพเจ้าสละตนแล้วทีเดียว เป็นอันข้าพเจ้าสละชีวิตแล้วทีเดียว ข้าพเจ้าขอถึงพระพุทธเจ้าเป็นสรณะ พระพุทธเจ้าเป็นสรณะ เป็นที่เร้น เป็นที่พึ่งของข้าพเจ้าจนสุดสิ้นชีวิต ด้วยประการฉะนี้.
Thêm vào đó, cần hiểu rằng sự dâng hiến bản thân có nghĩa như sau: “Con xin dâng hiến bản thân cho Đức Phật, cho Pháp, cho Tăng. Con xin dâng hiến cả sinh mạng của mình. Như vậy, con đã dâng hiến bản thân và sinh mạng của mình. Con xin quy y Đức Phật, Đức Phật là nơi trú ẩn và là chỗ nương tựa của con cho đến cuối đời.”

การเข้าถึงความเป็นศิษย์ พึงเห็นเช่นสรณคมน์ของพระมหากัสสปะ แม้อย่างนี้ว่า ถ้าข้าพเจ้าจะพึงเห็นพระศาสดา ก็ขอเห็นพระผู้มีพระภาคเจ้าเท่านั้น ถ้าข้าพเจ้าจะพึงเห็นพระสุคต ก็ขอเห็นพระผู้มีพระภาคเจ้าเท่านั้น ถ้าข้าพเจ้าจะพึงเห็นพระสัมมาสัมพุทธเจ้า ก็ขอเห็นพระผู้มีพระภาคเจ้าเท่านั้น.
Sự trở thành đệ tử có thể thấy như trường hợp quy y của Đại Đức Mahākassapa, như sau: “Nếu con cần gặp bậc Đạo Sư, con chỉ muốn gặp Đức Thế Tôn. Nếu con cần gặp bậc Chánh Giác, con chỉ muốn gặp Đức Thế Tôn. Nếu con cần gặp bậc Chánh Đẳng Giác, con chỉ muốn gặp Đức Thế Tôn.”

ความเป็นผู้มีพระรัตนตรัยเป็นเบื้องหน้า พึงทราบอย่างสรณคมน์ของอาฬวกยักษ์เป็นต้น แม้อย่างนี้ว่า
Sự đặt Tam Bảo lên hàng đầu có thể thấy như sự quy y của Yakkha Āḷavaka, như sau:

โส อหํ วิจริสฺสามิ กามา คามํ ปุรา ปุรํ นมสฺสมาโน สมฺพุทฺธํ ธมฺมสฺส จ สุธมฺมตํ.
“Ta sẽ đi từ làng này đến làng khác, từ thành này đến thành khác, tôn kính Đức Phật và sự chân chính của Giáo Pháp.”

ข้าพเจ้านั้นจักเที่ยวไป จากบ้านสู่บ้าน จากเมืองสู่เมือง ขอนมัสการพระพุทธเจ้าและพระธรรมของพระองค์อันเป็นธรรมดี ดังนี้แล.
“Con sẽ đi từ làng này đến làng khác, từ thành phố này đến thành phố khác, để đảnh lễ Đức Phật và Pháp của Ngài, những pháp lành và chân chính.”

ครั้งนั้นแล พราหมณ์พรหมายุลุกจากอาสนะ ห่มผ้าเฉวียงบ่า หมอบศีรษะลงแทบพระยุคลบาทของพระผู้มีพระภาคเจ้า จูบพระยุคลบาท นวดด้วยฝ่ามือ และประกาศชื่อว่า ข้าแต่พระโคดมผู้เจริญ ข้าพเจ้าพราหมณ์พรหมายุ ข้าแต่พระโคดมผู้เจริญ ข้าพเจ้าพราหมณ์พรหมายุ การทำความนอบน้อม พึงเห็นแม้อย่างนี้ ด้วยประการฉะนี้.
Lúc đó, vị Bà-la-môn Brahmāyu đứng dậy từ chỗ ngồi, khoác chiếc áo choàng qua vai, cúi đầu xuống chân của Đức Thế Tôn, hôn lên chân Ngài, xoa bóp bằng đôi tay và thưa rằng: “Thưa Đức Cồ-đàm tôn quý, con là Bà-la-môn Brahmāyu. Thưa Đức Cồ-đàm tôn quý, con là Bà-la-môn Brahmāyu.” Hành động kính lễ cần được hiểu như vậy.

ก็การทำความนอบน้อมนี้นั้นมี ๔ อย่างด้วยอำนาจญาติ, ภัย, อาจารย์และทักขิเณยยบุคคล.
Sự kính lễ này có bốn loại dựa trên sự kính trọng đối với người thân, sự sợ hãi, thầy dạy và các bậc đáng cúng dường (dakṣiṇeyya).

ใน ๔ อย่างนั้น สรณคมน์ย่อมมีได้ด้วยการทำความนอบน้อมแก่ทักขิเณยยบุคคล มิใช่มีด้วย ๓ อย่างนอกนี้.
Trong bốn loại này, sự quy y chỉ có thể đạt được thông qua sự kính lễ đối với các bậc đáng cúng dường, chứ không phải với ba loại còn lại.

ด้วยว่า สรณะอันบุคคลถือด้วยอำนาจคนประเสริฐนั่นแล ขาดก็ด้วยอำนาจคนประเสริฐเหมือนกัน.
Bởi vì sự quy y dựa trên lòng kính trọng đối với những người cao quý, và sự quy y cũng có thể mất đi nếu thiếu sự kính trọng đối với họ.

ฉะนั้น ผู้ใดเป็นศากยะก็ตาม เป็นโลกิยะก็ตาม ไหว้ด้วยคิดว่า พระพุทธเจ้าเป็นพระญาติของเรา ดังนี้ สรณะย่อมไม่เป็นอันผู้นั้นรับเลย.
Vì vậy, bất kỳ ai dù thuộc dòng dõi Thích Ca hay người bình thường, nếu cúi lạy với suy nghĩ rằng Đức Phật là họ hàng của mình, thì sự quy y đó sẽ không được chấp nhận.

อีกอย่างหนึ่ง ผู้ใดไหว้ด้วยความกลัวว่า พระสมณโคดมเป็นผู้ที่พระราชาบูชา มีอานุภาพมาก เมื่อเราไม่ไหว้ จะพึงทำความพินาศให้ ดังนี้ สรณะย่อมไม่เป็นอันผู้นั้นรับเหมือนกัน.
Ngoài ra, nếu ai cúi lạy vì sợ hãi, nghĩ rằng Đức Thích-ca Mâu-ni được các vị vua tôn kính và có quyền lực lớn, và nếu không cúi lạy sẽ gặp tai họa, thì sự quy y đó cũng không được chấp nhận.

ผู้ใดระลึกถึงอะไรๆ ที่ตนเล่าเรียนในสำนักของพระผู้มีพระภาคเจ้า ครั้งเป็นพระโพธิสัตว์ และเล่าเรียนอนุสาสนี ครั้งเป็นพระพุทธเจ้า เห็นปานนี้ว่า
Bất kỳ ai nhớ lại những gì mình đã học được dưới sự hướng dẫn của Đức Phật khi Ngài còn là Bồ-tát, và những lời dạy mà Ngài đã truyền lại khi đã thành Phật, đều hiểu rằng:

เอเกน โภเค ภุญฺเชยฺย ทฺวีหิ กมฺมํ ปโยชเย จตุตฺถญฺจ นิธาเปยฺย อาปทาสุ ภวิสฺสติ.
“Một phần tài sản nên dùng để sinh sống, hai phần nên đầu tư vào công việc, và phần thứ tư nên tiết kiệm để phòng khi gặp khó khăn.”

บุคคลพึงใช้ทรัพย์ส่วนหนึ่งกินอยู่ ใช้ทรัพย์ ๒ ส่วนประกอบการงาน ส่วนที่ ๔ พึงเก็บไว้ เผื่อคราวอันตราย ดังนี้.
“Một người nên sử dụng một phần tài sản để ăn ở, hai phần để đầu tư vào công việc, và phần thứ tư nên tiết kiệm để phòng khi gặp khó khăn.”

แล้วไหว้ด้วยคิดว่าเป็นอาจารย์ของเราดังนี้ สรณะย่อมไม่เป็นอันผู้นั้นรับเหมือนกัน.
Nếu cúi lạy với suy nghĩ rằng đây là thầy của mình, thì sự quy y cũng sẽ không được chấp nhận.

แต่ผู้ใดไหว้ด้วยคิดว่า ผู้นี้เป็นอัครทักขิเณยยบุคคลในโลก สรณะย่อมเป็นอันผู้นั้นรับแล้วทีเดียว.
Nhưng ai cúi lạy với suy nghĩ rằng người này là bậc đáng cúng dường tối thượng trên thế gian, thì sự quy y đó sẽ được chấp nhận.

ผู้ที่รับสรณะอย่างนี้แล้ว เป็นอุบาสกก็ตาม เป็นอุบาสิกาก็ตาม ไหว้ญาติแม้บวชในพวกอัญญเดียรถีย์ ด้วยคิดว่า ผู้นี้เป็นญาติของเรา ดังนี้ สรณคมน์ไม่ขาด.
Những ai đã quy y như vậy, dù là cư sĩ nam hay nữ, nếu cúi lạy người thân ngay cả khi họ đã xuất gia theo ngoại đạo, với suy nghĩ rằng “người này là thân nhân của ta”, thì sự quy y của họ không bị gián đoạn.

จะป่วยกล่าวไปไยถึงผู้ที่มิได้บวช ไหว้พระราชาด้วยอำนาจความกลัวว่า ธรรมดาว่าพระราชานั้น เพราะเขาบูชากันทั่วประเทศ เมื่อเราไม่ไหว้ จะพึงทำความพินาศให้ดังนี้ก็เหมือนกัน.
Huống chi là đối với những người chưa xuất gia, nếu cúi lạy vua vì sợ rằng nhà vua được tôn kính khắp nơi và nếu không cúi lạy thì có thể gặp họa, thì sự quy y đó cũng không bị gián đoạn.

แม้ไหว้เดียรถีย์ผู้สอนศิลปะอย่างใดอย่างหนึ่ง ด้วยคิดว่าผู้นี้เป็นอาจารย์ของเรา สรณคมน์ไม่ขาด.
Ngay cả khi cúi lạy một giáo sĩ ngoại đạo dạy cho một kỹ năng nào đó với suy nghĩ rằng “người này là thầy của ta”, thì sự quy y cũng không bị gián đoạn.

พึงทราบประเภทแห่งสรณคมน์ด้วยประการฉะนี้.
Cần hiểu các loại quy y như vậy.

และในที่นี้ สรณคมน์ที่เป็นโลกุตระมีสามัญญผล ๔ เป็นวิบากผล มีความสิ้นทุกข์ทั้งหมด เป็นอานิสังสผล.
Ở đây, sự quy y thuộc về xuất thế gian có bốn quả thánh (samannaphala) là quả báo, và sự giải thoát khỏi mọi khổ đau là lợi ích cuối cùng.

สมจริงดังที่ตรัสไว้ว่า
Điều này đúng như Đức Phật đã dạy:

โย จ พุทฺธญฺจ ธมฺมญฺจ สงฺฆญฺจ สรณํ คโต
จตฺตาริ อริยสจฺจานิ สมฺมปฺปญฺญาย ปสฺสติ
ทุกขํ ทุกฺขสมุปฺปาทํ ทุกฺขสฺส จ อติกฺกมํ
อริยญฺจฏฺฐงฺคิกํ ทุกฺขูปสมคามินํ
เอตํ โข สรณํ เขมํ เอตํ สรณมุตฺตมํ
เอตํ สรณมาคมฺม สพฺพทุกฺขา ปมุจฺจติ.
“Ai nương tựa vào Phật, Pháp, và Tăng, với trí tuệ chân chính thấy rõ bốn chân lý cao quý: khổ, nguyên nhân của khổ, sự chấm dứt khổ, và con đường Bát Chánh Đạo đưa đến sự tịnh diệt khổ, thì đây chính là nơi nương tựa an toàn, nơi nương tựa tối thượng. Nhờ nương tựa vào đây, họ thoát khỏi mọi khổ đau.”

ผู้ใดถึงพระพุทธเจ้า พระธรรม และพระสงฆ์ เป็นสรณะ ผู้นั้นย่อมเห็นอริยสัจ ๔ ด้วยปัญญาอันชอบ คือเห็นทุกข์ ทุกขสมุทัย ทุกขนิโรธ และอริยมรรคประกอบด้วยองค์ ๘ ซึ่งให้ถึงความสงบทุกข์ นั่นแลเป็นสรณะอันเกษม นั่นเป็นสรณะสูงสุดผู้อาศัยสรณะนี้ ย่อมพ้นจากทุกข์ทั้งปวง ดังนี้.
“Ai quy y Phật, Pháp, và Tăng, người đó sẽ thấy rõ Tứ Diệu Đế với chánh trí: thấy khổ, nguyên nhân của khổ, sự chấm dứt khổ, và Bát Chánh Đạo dẫn đến sự diệt khổ. Đó là nơi nương tựa an lạc, là nơi nương tựa cao nhất. Người nương tựa vào đây sẽ thoát khỏi mọi khổ đau.”

อีกอย่างหนึ่ง พึงทราบอานิสังสผลของสรณคมน์นั้น แม้ด้วยสามารถความไม่เข้าไปยึด โดยความเป็นของเที่ยงเป็นต้น.
Ngoài ra, cần hiểu rằng lợi ích của sự quy y đó là không chấp thủ vào những điều như sự trường tồn và tính vĩnh cửu.

สมจริงดังที่ตรัสไว้ว่า ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย มิใช่ฐานะ มิใช่โอกาสที่บุคคลผู้สมบูรณ์ด้วยทิฏฐิจะพึงเข้ายึดสังขารอะไรๆ ว่าเที่ยง ว่าเป็นสุข เข้าถึงธรรมอะไรๆ ว่าเป็นตัวตน ฆ่าแม่ ฆ่าพ่อ ฆ่าพระอรหันต์ คิดร้ายทำพระตถาคตถึงห้อเลือด ทำลายสงฆ์ อุทิศศาสดาอื่น นั่นมิใช่ฐานะที่จะมีได้.
Như Đức Phật đã dạy: “Này các Tỳ-kheo, không có trường hợp, không có cơ hội nào để một người có chánh kiến lại chấp thủ vào các hành (saṅkhāra) là thường hằng, là hạnh phúc, hoặc coi bất cứ pháp nào là tự ngã. Cũng không thể có trường hợp người ấy giết mẹ, giết cha, giết một bậc A-la-hán, cố ý làm hại Đức Như Lai đến chảy máu, phá hoại Tăng đoàn, hay tôn thờ một đạo sư khác. Điều đó không thể xảy ra.”

แต่ทั้งภวสมบัติ ทั้งโภคสมบัติ ก็เป็นผลของสรณคมน์ที่เป็นโลกิยะนั่นเอง.
Tuy nhiên, cả tài sản vật chất (bhava-sampatti) và tài sản tinh thần (bhoga-sampatti) đều là quả báo của sự quy y thuộc về thế gian (lokiya).

สมจริงดังที่ตรัสไว้ว่า
Điều này đúng như Đức Phật đã dạy:

เยเกจิ พุทฺธํ สรณํ คตาเส น เต คมิสฺสนฺติ อปายภูมึ ปหาย มานุสํ เทหํ เทวกายํ ปริปูเรสฺสนฺติ
“Bất cứ ai quy y Phật, người đó sẽ không rơi vào cõi khổ. Sau khi từ bỏ thân người, họ sẽ tái sinh vào cõi trời, hoàn thành kiếp sống thiên giới.”

ชนเหล่าใดเหล่าหนึ่งถึงพระพุทธเจ้า เป็นสรณะ ชนเหล่านั้นจักไม่ไปสู่อบายภูมิ เขาละกายมนุษย์แล้ว จักทำกายเทพให้บริบูรณ์ ดังนี้.
“Bất kỳ ai quy y Đức Phật làm nơi nương tựa, người đó sẽ không rơi vào cõi khổ. Sau khi từ bỏ thân người, họ sẽ tái sinh và hoàn thiện thân trời.”

ท่านกล่าวไว้อีกอย่างหนึ่งว่า
Thêm vào đó, có lời dạy rằng:

ครั้งนั้นแล ท้าวสักกะจอมเทพพร้อมด้วยเทวดา ๘๔,๐๐๐ เข้าไปหาท่านมหาโมคคัลลานะถึงที่อยู่ ฯลฯ ท่านมหาโมคคัลลานะได้กล่าวคำนี้กะท้าวสักกะจอมเทพผู้ยืนอยู่ ณ ที่อันสมควรว่า
“Lúc đó, Đức Đế Thích (Sakka) cùng với 84.000 chư thiên đã đến gặp Đại đức Mahāmoggallāna tại nơi cư trú của Ngài. Đại đức Mahāmoggallāna đã nói với Đức Đế Thích đang đứng tại một nơi thích hợp rằng:”

ดูก่อนจอมเทพ การถึงพระพุทธเจ้าเป็นสรณะมีประโยชน์จริง.
“Này Đại vương, quy y Đức Phật làm nơi nương tựa quả thật mang lại lợi ích lớn lao.”

ดูก่อนจอมเทพ เพราะเหตุที่ถึงพระพุทธเจ้าเป็นสรณะนั่นแหละ สัตว์บางพวกในโลกนี้ เมื่อแตกกายตายไป ย่อมเข้าถึงสุคติโลกสวรรค์ เขาทั้งหลายย่อมเหนือเทวดาอื่นๆ โดยฐานะ ๑๐ ประการ คือ อายุทิพย์ วรรณะทิพย์ สุข ยศ อธิปไตยทิพย์ รูป เสียง กลิ่น รสและโผฏฐัพพะอันเป็นทิพย์.
“Này Đại vương, nhờ quy y Đức Phật mà một số chúng sinh sau khi chết sẽ tái sinh vào cõi trời an lành. Họ vượt trội hơn các chư thiên khác ở 10 phương diện: tuổi thọ thần tiên, sắc đẹp thần tiên, hạnh phúc, danh vọng, quyền lực thần tiên, hình tướng, âm thanh, hương thơm, vị và xúc chạm thần tiên.”

ในพระธรรมและพระสงฆ์ก็นัยนี้.
Điều này cũng đúng với sự quy y Pháp và Tăng.

อีกอย่างหนึ่ง พึงทราบผลวิเศษแห่งสรณคมน์ แม้ด้วยอำนาจเวลามสูตรเป็นต้น.
Ngoài ra, cần hiểu về những lợi ích cao quý của sự quy y thông qua các bài kinh như Velāma Sutta.

ผลแห่งสรณคมน์พึงทราบอย่างนี้.
Lợi ích của sự quy y nên được hiểu như vậy.

แลในสรณคมน์ ๒ อย่างนั้น สรณคมน์ที่เป็นโลกิยะย่อมเศร้าหมองด้วยไม่รู้ สงสัยและรู้ผิดเป็นต้นในพระรัตนตรัย ย่อมไม่มีผลรุ่งโรจน์ ไม่มีผลแผ่ไพศาล.
Trong hai loại quy y, sự quy y thuộc thế gian (lokiya) thường bị vẩn đục bởi sự vô minh, nghi ngờ, và hiểu sai về Tam Bảo, do đó không mang lại kết quả rực rỡ hoặc rộng lớn.

สรณคมน์ที่เป็นโลกุตระไม่มีเศร้าหมอง.
Ngược lại, sự quy y xuất thế gian (lokuttara) không bị vẩn đục.

อนึ่ง สรณคมน์ที่เป็นโลกิยะมี ๒ ชนิด คือชนิดมีโทษ ๑ ชนิดไม่มีโทษ ๑.
Quy y thuộc thế gian có hai loại: loại có lỗi và loại không có lỗi.

ใน ๒ ชนิดนั้น ชนิดมีโทษย่อมมีได้ด้วยการมอบถวายตนในศาสดาอื่นเป็นต้น ชนิดนั้นมีผลไม่น่าปรารถนา.
Loại có lỗi là sự quy y đối với các đạo sư khác, dẫn đến kết quả không mong muốn.

ชนิดไม่มีโทษ ย่อมมีได้ด้วยกาลกิริยา [ตาย] ชนิดนั้นไม่มีผลเพราะไม่มีวิบาก.
Loại không có lỗi có thể xảy ra vào lúc chết, nhưng không mang lại kết quả vì không có nghiệp báo (vipāka).

ส่วนสรณคมน์ที่เป็นโลกุตระไม่มีขาดเลยทีเดียว ด้วยว่าแม้ในระหว่างภพ พระอริยสาวกก็ไม่อุทิศศาสดาอื่น.
Sự quy y xuất thế gian (lokuttara) thì không bao giờ bị gián đoạn, bởi vì ngay cả trong khoảng cách giữa các kiếp sống, bậc thánh đệ tử (ariyasāvaka) cũng không bao giờ nương tựa vào đạo sư khác.

พึงทราบความเศร้าหมองและความขาดแห่งสรณคมน์อย่างนี้ด้วยประการฉะนี้.
Cần hiểu sự vẩn đục và sự gián đoạn của sự quy y như vậy.

บทว่า อุปาสกํ มํ ภวํ โคตโม ธารตุ ความว่า ขอท่านพระโคดมผู้เจริญจงทรงจำ คือจงทรงทราบข้าพระองค์อย่างนี้ว่า ผู้นี้เป็นอุบาสก ดังนี้.
Cụm từ “Upāsakaṃ Maṃ Bhavaṃ Gotamo Dhāratu” có nghĩa là: “Xin Đức Cồ-đàm tôn quý hãy nhớ rằng con là một cận sự nam.”

เพื่อความเป็นผู้ฉลาดในเรื่องของอุบาสก พึงทราบข้อเบ็ดเตล็ดในที่นี้ดังนี้ว่า
Để hiểu rõ hơn về người cận sự nam (upāsaka), cần biết các chi tiết sau:

อุบาสกคือใคร เหตุไรจึงเรียกอุบาสก อุบาสกมีศีลเท่าไร มีอาชีวะอย่างไร มีวิบัติอย่างไร มีสมบัติอย่างไร.
Upāsaka là ai? Tại sao gọi là upāsaka? Họ có bao nhiêu giới, nghề nghiệp của họ là gì, những điều gì làm họ suy đồi và những phẩm chất tốt đẹp nào họ có?

บรรดาบทเหล่านั้น บทว่า โก อุปาสโก ได้แก่ คฤหัสถ์บางคนที่ถึงสรณะสาม.
Trong số các định nghĩa, từ “Ko Upāsako” ám chỉ một người cư sĩ đã quy y Tam Bảo.

สมจริงดังที่ตรัสไว้ว่า ดูก่อนมหานามะ บุคคลเป็นอุบาสกด้วยเหตุใดแล บุคคลเป็นผู้ถึงพระพุทธเจ้าเป็นสรณะ ถึงพระธรรมเป็นสรณะ ถึงพระสงฆ์เป็นสรณะ. ดูก่อนมหานามะ บุคคลย่อมเป็นอุบาสกด้วยเหตุเพียงนี้แล.
Điều này đúng như Đức Phật đã dạy: “Này Mahānāma, vì lý do gì mà một người được gọi là upāsaka? Đó là người đã quy y Phật, quy y Pháp, quy y Tăng. Này Mahānāma, chỉ với lý do đó, người ấy được gọi là upāsaka.”

ถามว่า เหตุไรจึงเรียกอุบาสก.
Hỏi: Tại sao được gọi là “upāsaka” (cận sự nam)?

แก้ว่า เรียกว่าอุบาสก เพราะนั่งใกล้พระรัตนตรัย คือเรียกเขาว่า อุบาสก เพราะนั่งใกล้พระพุทธเจ้า เรียกว่าอุบาสก เพราะนั่งใกล้พระธรรม พระสงฆ์.
Trả lời: Được gọi là “upāsaka” vì ngồi gần Tam Bảo. Họ được gọi là upāsaka vì ngồi gần Đức Phật, gần Pháp, và gần Tăng.

ถามว่า อุบาสกมีศีลเท่าไร.
Hỏi: Upāsaka có bao nhiêu giới?

แก้ว่า มีเจตนาเครื่องงดเว้นบาป ๕ ข้อ.
Trả lời: Họ có ý chí tránh xa năm điều ác.

อย่างที่ตรัสว่า ดูก่อนมหานามะ ด้วยเหตุใดแล อุบาสกเป็นผู้งดเว้นจากปาณาติบาต เป็นผู้งดเว้นจากอทินนาทาน จากกาเมสุมิจฉาจาร จากมุสาวาท จากการดื่มน้ำเมา คือสุราและเมรัยอันเป็นที่ตั้งแห่งความประมาท.
Như Đức Phật đã dạy: “Này Mahānāma, vì lý do gì mà upāsaka kiêng sát sinh, trộm cắp, tà dâm, nói dối, và uống các loại đồ uống có cồn gây ra sự phóng dật?”

ดูก่อนมหานามะ อุบาสกย่อมมีศีลด้วยเหตุเพียงนี้แล.
“Này Mahānāma, upāsaka giữ giới nhờ vào các điều này.”

ถามว่า มีอาชีวะอย่างไร.
Hỏi: Upāsaka sống bằng nghề gì?

แก้ว่า ละเว้นการค้าขายที่ผิด ๕ อย่าง เลี้ยงชีพโดยธรรมโดยเหมาะสม.
Trả lời: Họ tránh năm nghề buôn bán sai trái và sống bằng nghề lương thiện.

สมจริงดังที่ตรัสไว้ว่า ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย การค้าขาย ๕ อย่าง อุบาสกไม่พึงกระทำ ๕ อย่างอะไรบ้าง คือขายศัสตรา ขายสัตว์ ขายเนื้อ ขายน้ำเมา ขายยาพิษ.
Như Đức Phật đã dạy: “Này các Tỳ-kheo, có năm nghề buôn bán mà upāsaka không nên thực hiện: buôn bán vũ khí, buôn bán động vật, buôn bán thịt, buôn bán đồ uống có cồn, và buôn bán chất độc.”

ถามว่า มีวิบัติอย่างไร.
Hỏi: Những sự suy đồi nào có thể xảy ra đối với upāsaka?

แก้ว่า ศีลวิบัติและอาชีววิบัตินั้นแหละเป็นวิบัติของอุบาสก.
Trả lời: Sự suy đồi về giới và sự suy đồi về nghề nghiệp là những sự suy đồi của upāsaka.

อีกอย่างหนึ่ง กิริยาที่เป็นเหตุให้อุบาสกนี้เป็นผู้ต่ำช้า มัวหมอง เลวทราม แม้นั้นพึงทราบว่า เป็นวิบัติของอุบาสกนั้น.
Ngoài ra, những hành vi làm cho upāsaka trở nên thấp kém, ô uế, và đồi bại cũng được xem là sự suy đồi của họ.

กิริยาที่ว่านั้น โดยความก็คือธรรม ๕ ประการมีความเป็นผู้ไม่มีศรัทธาเป็นต้น.
Những hành vi đó bao gồm năm đặc điểm như thiếu lòng tin, v.v.

เหมือนอย่างที่ตรัสว่า ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย อุบาสกประกอบด้วยธรรม ๕ ประการย่อมเป็นอุบาสกต่ำช้า เป็นอุบาสกมัวหมอง เป็นอุบาสกเลวทราม ธรรม ๕ ประการอะไรบ้าง คือเป็นผู้ไม่มีศรัทธา ๑ ทุศีล ๑ ถือมงคลตื่นข่าว คิดเชื่อมงคล ไม่เชื่อกรรม ๑ แสวงหาเขตบุญนอกพุทธศาสนา ๑ ไม่บำเพ็ญบุญแต่ในพุทธศาสนา ๑ ดังนี้.
Như Đức Phật đã dạy: “Này các Tỳ-kheo, một cận sự nam (upāsaka) với năm đặc điểm sẽ trở thành người thấp kém, ô uế, và đồi bại. Năm đặc điểm đó là gì? Đó là: không có đức tin, không giữ giới, tin vào các điềm lành sai lệch và các nghi lễ mê tín thay vì tin vào nghiệp, tìm kiếm phước báo ngoài Phật giáo, và không hành trì các thiện pháp trong Phật giáo.”

ถามว่า มีสมบัติอย่างไร.
Hỏi: Upāsaka có những phẩm chất gì?

แก้ว่า ศีลสมบัติและอาชีวสมบัตินั่นแหละ เป็นสมบัติของอุบาสก ธรรม ๕ ประการมีศรัทธาเป็นต้น ทำอุบาสกนั้นให้เป็นอุบาสกแก้วเป็นต้น.
Trả lời: Giữ giới (sīla) và nghề nghiệp chân chính (ājīva) là những phẩm chất của upāsaka. Năm đức tính như có đức tin sẽ giúp upāsaka trở thành người cao quý như “Upāsaka Ngọc.”

เหมือนอย่างที่ตรัสว่า ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย อุบาสกประกอบด้วยธรรม ๕ ประการย่อมเป็นอุบาสกแก้ว อุบาสกปทุมและอุบาสกบุณฑริก ธรรม ๕ ประการอะไรบ้าง คือเป็นผู้มีศรัทธา ๑ มีศีลบริสุทธิ์ ๑ ไม่ถือมงคลตื่นข่าว คือเชื่อกรรม ไม่เชื่อมงคล ๑ ไม่แสวงหาเขตบุญนอกพุทธศาสนา ๑ บำเพ็ญบุญแต่ในพุทธศาสนา ๑ ดังนี้.
Như Đức Phật đã dạy: “Này các Tỳ-kheo, một upāsaka với năm đức tính sẽ trở thành người cao quý như Upāsaka Ngọc, Upāsaka Sen và Upāsaka Sen Trắng. Năm đức tính đó là gì? Đó là: có đức tin, giữ giới thanh tịnh, không tin vào các điềm lành sai lệch mà tin vào nghiệp, không tìm kiếm phước báo ngoài Phật giáo, và chỉ hành trì các thiện pháp trong Phật giáo.”

อคฺคศัพท์ในบทว่า อชฺชตคฺเค นี้ ย่อมปรากฏในความว่า (แปลว่า) เป็นต้น ปลาย ส่วน และประเสริฐที่สุด.
Từ “agga” trong cụm từ “Ajjatagge” có thể mang nghĩa “khởi đầu”, “cuối cùng”, “phần”, và “cao quý nhất”.

ปรากฏในความว่าเป็นต้น ในประโยคเป็นต้นว่า แน่ะนายประตูเพื่อนรัก ตั้งแต่วันนี้เป็นต้นไป ท่านจงกั้นประตูพวกนิครนถ์ชายหญิง ดังนี้.
Nó mang nghĩa “khởi đầu” trong câu: “Này người gác cổng thân mến, từ nay trở đi, hãy ngăn cản những người ngoại đạo nam nữ.”

ในความว่าปลาย ในประโยคเป็นต้นว่า พึงเอาปลายนิ้วนั่นแหละจดปลายนิ้ว ปลายอ้อย ปลายไผ่ดังนี้.
Nó mang nghĩa “cuối cùng” trong câu: “Hãy đặt đầu ngón tay chạm vào đầu ngón tay khác, đầu cây mía, đầu cây tre.”

ในความว่าส่วน ในประโยคเป็นต้นว่า ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย เราอนุญาตให้แบ่งส่วนของมีรสเปรี้ยว หรือส่วนน้ำผึ้ง ตามส่วนของวิหาร หรือตามส่วนของบริเวณ ดังนี้.
Nó mang nghĩa “phần” trong câu: “Này các Tỳ-kheo, chúng ta cho phép chia phần những thực phẩm có vị chua hoặc mật ong theo từng phần của tu viện hoặc từng khu vực.”

ในความว่าประเสริฐที่สุด ในประโยคเป็นต้นว่า ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย สัตว์เหล่าใดไม่มีเท้าก็ตาม ฯลฯ บรรดาสัตว์เหล่านั้น เรากล่าวพระตถาคต ว่าประเสริฐที่สุด ดังนี้.
Nó mang nghĩa “cao quý nhất” trong câu: “Này các Tỳ-kheo, trong tất cả chúng sinh dù có chân hay không, chúng ta nói rằng Đức Như Lai là cao quý nhất.”

ก็ในที่นี้ อคฺคศัพท์นี้ พึงเห็นในความว่า เป็นต้น. ฉะนั้น ในบทว่า อชฺชตคฺเค นี้ พึงเห็นความอย่างนี้ว่า ทำวันนี้ให้เป็นต้น (ตั้งต้นแต่วันนี้เป็นต้นไป).
Ở đây, từ “agga” nên được hiểu là “khởi đầu”. Do đó, trong cụm từ “Ajjatagge” có nghĩa là “bắt đầu từ hôm nay trở đi”.

บทว่า อชฺชตํ แปลว่า ความเป็นวันนี้.
Từ “Ajjataṃ” có nghĩa là “hôm nay”.

ปาฐะว่า อชฺชทคฺเค ดังนี้ก็มี. ท อักษรทำหน้าที่เชื่อมบท. ความว่า ทำวันนี้ให้ เป็นต้น.
Có một phiên bản khác là “Ajjadagge”. Chữ “da” đóng vai trò là từ nối, nghĩa là “lấy hôm nay làm khởi đầu”.

บทว่า ปาณุเปตํ ความว่า เข้าถึงด้วยลมปราณทั้งหลาย คือเข้าถึงชั่วเวลาที่ชีวิตของข้าพระองค์ยังเป็นไปอยู่.
Từ “Pāṇupetaṃ” có nghĩa là “gắn bó với hơi thở”, tức là suốt thời gian mà cuộc sống của con vẫn còn tiếp diễn.

ขอท่านพระโคดมผู้เจริญจงทรงจำ คือทรงทราบข้าพระองค์ว่าไม่มีศาสดาอื่น เป็นอุบาสกผู้ถึงสรณะด้วยไตรสรณคมน์.
“Con xin Đức Cồ-đàm tôn quý hãy nhớ rằng con không có đạo sư nào khác, là một upāsaka đã quy y Tam Bảo.”

เป็นกัปปิยการก ถ้าแม้จะมีใครเอาดาบคมกริบมาตัดศีรษะของข้าพระองค์ ข้าพระองค์ก็จะไม่ยอมกล่าวพระพุทธเจ้าว่าไม่ใช่พระพุทธเจ้า พระธรรมว่าไม่ใช่พระธรรม หรือพระสงฆ์ว่าไม่ใช่พระสงฆ์.
“Là người thực hành đúng pháp, ngay cả khi có ai đó dùng kiếm sắc cắt đầu con, con cũng sẽ không bao giờ phủ nhận rằng Đức Phật là Phật, Pháp là Pháp, hay Tăng là Tăng.”

พราหมณ์ (ไม่ปรากฏนาม) ถึงสรณะด้วยการมอบถวายตนอย่างนี้ด้วยประการฉะนี้ ปวารณาด้วยปัจจัย ๔ แล้วลุกจากอาสนะ ถวายบังคมพระผู้มีพระภาคเจ้า กระทำประทักษิณ ๓ รอบแล้วหลีกไปแล.
Vị Bà-la-môn (không rõ tên) đã quy y bằng cách dâng hiến bản thân theo cách này, cúng dường bốn vật dụng cần thiết, rồi đứng dậy khỏi chỗ ngồi, đảnh lễ Đức Thế Tôn, đi nhiễu ba vòng và sau đó rời đi.

จบอรรถกถาสูตรที่ ๖
Kết thúc phần chú giải Kinh số 6.