Chú giải Thái kinh Tăng Chi Bộ I – Chương 1 – 16.3. Phẩm Một Pháp

อรรถกถา อังคุตตรนิกาย เอกนิบาต เอกธัมมาทิบาลี อีกนัยหนึ่ง

Chú giải bộ Aṅguttara Nikāya, phần Ekadhamma, một cách khác.

วรรคที่ ๓

Chương thứ ba.

อรรถกถาวรรคที่ ๓

Chú giải chương thứ ba.

บาลี ๑๙๑ – ๒๐๔

Kinh Pāli, đoạn 191-204.

ในวรรคที่ ๓ สูตรที่ ๑ พึงทราบวินิจฉัยดังต่อไปนี้.
Trong chương thứ ba, bài kinh thứ nhất cần hiểu rõ như sau.

บทว่า มิจฺฉาทิฏฺฐิโก ได้แก่ ผู้ไม่เห็นตามความเป็นจริง.
Cụm từ “Micchādiṭṭhiko” có nghĩa là người không thấy đúng sự thật.

บทว่า วิปรีตทสฺสโน ได้แก่ เป็นผู้มีความเห็นแปรปรวนไปตามความเห็นผิดนั้นทีเดียว.
Cụm từ “Viparītadassano” có nghĩa là người có quan kiến sai lệch theo tà kiến.

บทว่า สทฺธมฺมา วุฏฺฐาเปตฺวา ความว่า ให้ออกจากธรรมคือกุศลกรรมบถ ๑๐.
Cụm từ “Saddhammā vuṭṭhāpetvā” có nghĩa là khiến rời xa các thiện pháp, tức mười thiện nghiệp đạo.

บทว่า อสทฺธมฺเม ปติฏฺฐาเปติ ความว่า ให้ตั้งอยู่ในอสัทธรรม กล่าวคืออกุศลกรรมบถ ๑๐.
Cụm từ “Asaddhamme patiṭṭhāpeti” có nghĩa là khiến người khác an trú trong bất thiện pháp, tức mười ác nghiệp đạo.

ก็ในบทว่า เอกปุคฺคโล นี้ พึงทราบว่า ได้แก่ พระเทวทัตกับครูทั้ง ๖ และคนอื่นๆ ที่เป็นอย่างนี้.
Cụm từ “Ekapuggalo” có nghĩa là chỉ đến Devadatta, sáu vị đạo sư khác và những người tương tự.

จบอรรถกถาสูตรที่ ๑
Kết thúc phần chú giải kinh số 1.

อรรถกถาสูตรที่ ๒

Chú giải kinh số 2.

ในสูตรที่ ๒ พึงทราบวินิจฉัยดังต่อไปนี้.
Trong kinh thứ hai, cần hiểu rõ như sau.

บทว่า สมฺมาทิฏฺฐิโก ได้แก่ ผู้มีความเห็นตามความเป็นจริง.
Cụm từ “Sammādiṭṭhiko” có nghĩa là người có chánh kiến, thấy đúng theo sự thật.

บทว่า อวิปรีตทสฺสโน ได้แก่ ผู้มีความเห็นอันไม่แปรปรวนไปจากความเห็นชอบนั้นนั่นแหละ.
Cụm từ “Aviparītadassano” có nghĩa là người có quan kiến không bị sai lệch khỏi chánh kiến.

บทว่า อสทฺธมฺมา ความว่า จากอกุศลกรรมบถ ๑๐.
Cụm từ “Asaddhammā” có nghĩa là rời xa mười ác nghiệp đạo.

บทว่า สทฺธมฺเม ความว่า ในสัทธรรม กล่าวคือกุศลกรรมบถ ๑๐.
Cụm từ “Saddhamme” có nghĩa là thực hành theo thiện pháp, tức mười thiện nghiệp đạo.

ก็ในบทว่า เอกปุคฺคโล นี้ ในเมื่อพระพุทธเจ้ายังมิได้เสด็จอุปบัติ ย่อมได้แก่บุคคลมีอาทิอย่างนี้ คือ พระเจ้าจักรพรรดิ พระสัพพัญญูโพธิสัตว์.
Cụm từ “Ekapuggalo” có nghĩa là khi Đức Phật chưa xuất hiện, chỉ đến những người như Đức Vua Chuyển Luân và các vị Bồ Tát có trí tuệ toàn giác.

เมื่อพระพุทธเจ้าเสด็จอุบัติแล้ว ย่อมได้พระพุทธเจ้าและสาวกของพระพุทธเจ้า.
Khi Đức Phật xuất hiện, cụm từ này ám chỉ Đức Phật và các vị đệ tử của Ngài.

จบอรรถกถาสูตรที่ ๒
Kết thúc phần chú giải kinh số 2.

อรรถกถาสูตรที่ ๓

Chú giải kinh số 3.

ในสูตรที่ ๓ พึงทราบวินิจฉัยดังต่อไปนี้.
Trong kinh thứ ba, cần hiểu rõ như sau.

บทว่า มิจฺฉาทิฏฺฐิปรมานิ นี้ มีวิเคราะห์ว่า มิจฉาทิฏฐิเป็นอย่างยิ่งของโทษเหล่านั้น.
Cụm từ “Micchādiṭṭhiparamāni” có nghĩa là tà kiến là lỗi lầm lớn nhất trong tất cả các tội lỗi.

เหตุนั้น โทษเหล่านั้น ชื่อว่า มิจฺฉาทิฏฺฐิปรมานิ โทษทั้งหลายมีมิจฉาทิฏฺฐิเป็นอย่างยิ่ง.
Vì lý do đó, các tội lỗi này được gọi là “Micchādiṭṭhiparamāni,” tức là tất cả các tội lỗi có tà kiến là tội nặng nhất.

อธิบายว่า อนันตริยกรรม ๕ ชื่อว่ากรรมมีโทษมาก.
Giải thích: Năm loại tội anantarīyakamma (ngũ nghịch đại tội) được gọi là những nghiệp có tội nặng nhất.

มิจฉาทิฏฺฐิเท่านั้น ชื่อว่ามีโทษมากกว่าอนันตริยกรรม ๕ แม้เหล่านั้น.
Tuy nhiên, tà kiến còn nặng hơn cả năm loại anantarīyakamma đó.

ถามว่า เพราะเหตุไร.
Hỏi: Tại sao?

ตอบว่า เพราะอนันตริยกรรม ๕ นั้นมีเขตกำหนด.
Đáp: Bởi vì năm loại anantarīyakamma đó có giới hạn.

ด้วยว่า ท่านกล่าวอนันตริยกรรม ๔ อย่างว่า ให้เกิดในนรก.
Như đã nói, bốn trong năm tội này dẫn đến tái sinh trong địa ngục.

แม้สังฆเภทก็เป็นกรรมตั้งอยู่ในนรกชั่วกัปเท่านั้น.
Ngay cả tội phá hòa hợp Tăng đoàn (saṅghabheda) cũng chỉ khiến phạm nhân chịu quả báo trong địa ngục suốt một kiếp.

อนันตริยกรรมเหล่านั้นมีเขตกำหนดที่สุดก็ยังปรากฏด้วยประการอย่างนี้.
Các tội anantarīyakamma đó vẫn có giới hạn về thời gian chịu quả báo.

ส่วนนิยตมิจฉาทิฏฐิ คือความเห็นผิดอันดิ่ง ไม่มีเขตกำหนด.
Nhưng Niyatamicchādiṭṭhi (tà kiến cố định) thì không có giới hạn.

เพราะนิยตมิจฉาทิฏฐินั้นเป็นรากเหง้าของวัฏฏะ.
Vì tà kiến cố định này là gốc rễ của luân hồi.

การออกไปจากภพ ย่อมไม่มีสำหรับคนผู้ประกอบด้วยนิยตมิจฉาทิฏฐินั้น.
Người có tà kiến cố định sẽ không thể thoát khỏi các cõi tái sinh.

แม้ชนเหล่านั้นก็ย่อมปฏิบัติผิด.
Những người này vẫn tiếp tục thực hành sai lầm.

อนึ่ง ทั้งสวรรค์ ทั้งมรรค ย่อมไม่มีแก่คนผู้ประกอบด้วยนิยตมิจฉาทิฏฐินั้น.
Hơn nữa, cả cõi trời và con đường đạo đều không có đối với người có tà kiến cố định.

ในคราวกัปพินาศ เมื่อมหาชนพากันเกิดในพรหมโลก บุคคลผู้เป็นนิยตมิจฉาทิฏฐิ ไม่เกิดในพรหมโลกนั้น (แต่กลับ) เกิดที่หลังจักรวาล.
Trong thời kỳ diệt kiếp, khi đại chúng được sinh vào cõi Phạm thiên, người có tà kiến cố định sẽ không sinh vào đó mà sinh ra ngoài rìa vũ trụ.

ถามว่า ก็หลังจักรวาลไฟไม่ไหม้หรือ.
Hỏi: Liệu lửa có thiêu đốt khu vực ngoài rìa vũ trụ không?

ตอบว่า ไหม้.
Đáp: Có, lửa sẽ thiêu đốt.

บางอาจารย์กล่าวว่า ก็เมื่อหลังจักรวาลแม้ถูกไฟไหม้อยู่ คนผู้เป็นนิยตมิจฉาทิฏฐินี้ ก็ถูกไฟไหม้อยู่ในโอกาสแห่งหนึ่งในอากาศ.
Một số vị thầy cho rằng ngay cả khi rìa vũ trụ bị lửa thiêu đốt, người có tà kiến cố định này vẫn sẽ bị thiêu đốt ở một nơi nào đó trong không gian.

จบอรรถกถาสูตรที่ ๓
Kết thúc phần chú giải kinh số 3.

อรรถกถาสูตรที่ ๔

Chú giải kinh số 4.

ในสูตรที่ ๔ พึงทราบวินิจฉัยดังต่อไปนี้.
Trong kinh thứ tư, cần hiểu rõ như sau.

บทว่า มกฺขลิ ความว่า เจ้าลัทธิผู้ได้ชื่ออย่างนี้ เพราะยึดคำว่า มา ขลิ อย่าพลาดล้มนะ.
Cụm từ “Makkhali” chỉ người theo tà giáo, tên gọi này có nghĩa là “Đừng để ngã xuống.”

บทว่า นทีมุเข ความว่า ในที่ที่แม่น้ำ ๒ สายมาบรรจบกัน.
Cụm từ “Nadīmukhe” có nghĩa là nơi hai dòng sông gặp nhau.

คำนี้เป็นเพียง (ยกมา) เทศนาเท่านั้น.
Từ này chỉ mang ý nghĩa biểu tượng trong bài giảng.

น้ำแม้อย่างอื่นเห็นปานนั้น ซึ่งมีสถานที่มาบรรจบกันของแม่น้ำสายใดสายหนึ่ง ในบรรดาน้ำแม้เหล่านี้ คือ ลำธาร ๒ สาย สายน้ำ ๒ สาย ทะเลสายน้ำจืด ทะเลสายน้ำเค็ม และแม่น้ำแห่งสมุทร.
Ngay cả những dòng nước khác cũng có nơi giao nhau như sông, suối, biển nước ngọt, biển nước mặn và các dòng chảy lớn.

บทว่า ขิปํ๑- แปลว่า ลอบ.
Cụm từ “Khipaṃ” có nghĩa là “cái lưới bẫy.”

๑- ม. ขิปฺปํ ลอบ.
Ghi chú: Từ “Khippaṃ” trong bản kinh có nghĩa là “cái lưới bẫy.”

บทว่า อุชฺเฌยฺย แปลว่า ดัก.
Từ “Ujjheya” có nghĩa là “bẫy.”

อธิบายว่า พวกมนุษย์เอาไม้อ้อ ต้นอ้อย ไม้ไผ่ หรือเส้นเถาย่านทรายมาสานให้เป็นลอบขนาดเท่าหม้อ ใบเดียวบ้าง ๒ ใบบ้าง ๓ ใบบ้าง.
Giải thích: Người ta lấy cỏ lau, mía, tre, hoặc dây leo để đan thành cái bẫy lớn bằng cỡ một cái nồi, có thể một, hai hoặc ba cái.

ผูกงาที่ปากลอบด้วยหวาย นำไปดักเอาปากลอบจมไว้ในน้ำ ตอกหลักขนาบไว้ทั้งสองข้าง ผูกลอบด้วยหวายไว้กับหลักนั้น.
Họ buộc miệng bẫy bằng dây mây, thả xuống nước và cắm cọc ở hai bên, sau đó buộc bẫy vào cọc.

คำว่า ดักลอบ นี้ ท่านกล่าวหมายเอาการกระทำดังกล่าวแล้วนั้น.
Cụm từ “dùng bẫy” ám chỉ phương pháp trên.

ก็แม้ปลาตัวเล็กๆ เข้าไปในลอบนั้นแล้วก็หลุดออกไปไม่ได้.
Ngay cả những con cá nhỏ lọt vào bẫy cũng không thể thoát ra.

บทว่า อนยาย ความว่า เพื่อความไม่เจริญ.
Cụm từ “Anāya” có nghĩa là “để không tiến triển.”

บทว่า พฺยสนาย ความว่า เพื่อความฉิบหาย.
Cụm từ “Byasanāya” có nghĩa là “để dẫn đến sự hủy diệt.”

บทว่า มกฺขลิ โมฆปุริโส ได้แก่ บุรุษเปล่าชื่อ มักขลิโคสาล ผู้นี้.
Cụm từ “Makkhali Moghapuriso” ám chỉ người theo tà giáo tên Makkhali Gosāla.

บทว่า มนุสฺสขิปํ มญฺเญ โลเก อุปฺปนฺโน ความว่า เกิดขึ้นแล้วในโลก เป็นเหมือนลอบดักมนุษย์.
Cụm từ “Manussakhipaṃ maññe loke uppanno” có nghĩa là người này xuất hiện như một cái bẫy bắt lấy con người.

เพื่อห้ามมหาชนไปในทางนั้นคือทางไปสวรรค์และพระนิพพาน.
Để ngăn cản đại chúng đi theo con đường dẫn đến cõi trời và Niết Bàn.

จบอรรถกถาสูตรที่ ๔
Kết thúc phần chú giải kinh số 4.

อรรถกถาสูตรที่ ๕ เป็นต้น

Chú giải kinh số 5 và các kinh tiếp theo.

ในสูตรที่ ๕ เป็นต้น พึงทราบวินิจฉัยดังต่อไปนี้.
Trong kinh số 5 và các kinh tiếp theo, cần hiểu rõ như sau.

บทว่า ทุรกฺขาเต ภิกฺขเว ธมฺมวินเย มีอธิบายว่า คำสอนของเจ้าลัทธินอกพระศาสนา ชื่อว่าธรรมวินัยที่กล่าวไว้ชั่ว.
Cụm từ “Durakkhāte, bhikkhave, dhammavinaye” có nghĩa là giáo pháp và giới luật của các tà giáo được gọi là giáo pháp sai lệch.

เพราะว่า ในคำสอนนั้น แม้ผู้สอนก็ไม่เป็นสัพพัญญู แม้ธรรมก็เป็นธรรมที่กล่าวไว้ชั่ว แม้หมู่คณะก็เป็นผู้ปฏิบัติชั่ว.
Vì trong các giáo lý đó, người giảng dạy không phải là bậc toàn giác, giáo pháp cũng là giáo pháp tà, và những người thực hành theo cũng làm điều xấu ác.

บทว่า โย จ สมาทเปติ ได้แก่ บุคคลผู้เป็นอาจารย์คนใดย่อมชักชวน.
Cụm từ “Yo ca samādapeti” có nghĩa là bất cứ người thầy nào kêu gọi, hướng dẫn.

บทว่า ยญฺจ สมาทเปติ ความว่า ชักชวนอันเตวาสิก (ศิษย์) คนใด.
Cụm từ “Yaṃ ca samādapeti” có nghĩa là kêu gọi bất cứ đệ tử nào.

บทว่า โย จ สมาทปิโต คถตฺตาย ปฏิปชฺชติ ความว่า อันเตวาสิกคนใดถูกอาจารย์ชักชวนแล้ว กระทำตามคำของอาจารย์อยู่ ชื่อว่าปฏิบัติเพื่อความเป็นอย่างนั้น.
Cụm từ “Yo ca samādapito, gathattāya paṭipajjati” có nghĩa là đệ tử nào bị thầy kêu gọi, rồi thực hành theo lời dạy của thầy thì được gọi là thực hành theo đúng như vậy.

บทว่า พหุํ อปุญฺญํ ปสวติ อธิบายว่า ก็บุคคลผู้ชักชวน เมื่อชักชวนคน ๑๐๐ คน ในกรรมมีปาณาติบาตเป็นต้น ย่อมได้อกุศลเท่ากันกับอกุศลของคนผู้ถูกชักชวนแม้ทั้งหมดนั้น.
Cụm từ “Bahuṃ apuññaṃ pasavati” có nghĩa là người kêu gọi, khi kêu gọi 100 người tham gia vào các ác nghiệp như sát sinh, sẽ nhận được ác nghiệp tương đương với tất cả những người bị kêu gọi.

เพราะเหตุนั้น พระผู้มีพระภาคเจ้าจึงตรัสว่า คนเหล่านั้นทั้งหมดย่อมประสบกรรมมิใช่บุญเป็นอันมาก.
Vì vậy, Đức Thế Tôn nói rằng tất cả những người này sẽ nhận lấy quả báo bất thiện lớn lao.

บทว่า สฺวากฺขาเต ได้แก่ ในพระธรรมและพระวินัยที่ตรัสไว้ดีแล้ว คือแสดงไว้ดีแล้ว.
Cụm từ “Svākkhāte” có nghĩa là trong giáo pháp và giới luật được Đức Phật giảng dạy một cách hoàn hảo.

เพราะในพระธรรมและพระวินัยเห็นปานนี้ พระศาสดาก็ทรงเป็นพระสัพพัญญู พระธรรมพระศาสดาก็ตรัสไว้ดีแล้ว และหมู่คณะก็เป็นผู้ปฏิบัติดีแล้ว.
Bởi vì trong giáo pháp và giới luật như vậy, Đức Phật là bậc toàn giác, giáo pháp của Ngài được giảng dạy một cách tuyệt vời, và các đệ tử thực hành rất tốt.

บทว่า สพฺเพ เต พหุ ปุญฺญํ ปสวติ มีอธิบายว่า คนผู้ชักชวนได้เห็นภิกษุทั้งหลายเข้าไปบิณฑบาต ได้ชักชวนคนอื่นๆ ให้ถวายข้าวยาคูและภัตเป็นต้น ย่อมได้กุศลเท่ากับกุศลของผู้ถวายทานแม้ทั้งหมด.
Cụm từ “Sabbe te bahu puññaṃ pasavati” có nghĩa là người kêu gọi thấy các vị tỳ-kheo đi khất thực và khuyến khích người khác dâng cúng cháo, cơm và các món khác, sẽ nhận được công đức ngang bằng với những người đã dâng cúng.

เพราะเหตุนั้น พระองค์จึงตรัสว่า คนเหล่านั้นทั้งหมดย่อมประสบบุญเป็นอันมาก.
Vì lý do đó, Đức Phật dạy rằng tất cả những người này sẽ nhận được rất nhiều phước báu.

บทว่า ทายเกน มตฺตา ชานิตพฺพา ความว่า บุคคลผู้ให้พึงรู้ประมาณคือพึงให้พอประมาณ ให้จนเต็ม ไม่ควรให้จนล้น แต่ไม่กล่าวว่าไม่พึงให้.
Cụm từ “Dāyakena matta jānitabbā” có nghĩa là người cho cần phải biết mức độ, nên cho vừa đủ, cho đến khi đầy đủ nhưng không nên quá mức, nhưng cũng không có nghĩa là không nên cho.

กล่าวว่าพึงให้หน่อยหนึ่งๆ พอประมาณ.
Nên dâng cúng từng chút một, vừa phải.

ถามว่า เพราะเหตุไร.
Hỏi: Tại sao?

ตอบว่า เพราะเมื่อเต็มแล้วแม้จะให้เกินไป มนุษยสมบัติ ทิพยสมบัติ หรือนิพพานสมบัติที่เกินไปย่อมไม่มี.
Đáp: Vì ngay cả khi đã đầy đủ, nếu dâng cúng thêm thì cũng không mang lại thêm tài sản nhân gian, tài sản chư thiên hay tài sản Niết Bàn.

บทว่า โน ปฏิคฺคาหเกน ความว่า ก็สำหรับปฏิคาหก ชื่อว่ากิจในการรู้จักประมาณแล้วรับเอา ย่อมไม่มี.
Cụm từ “No paṭiggāhakena” có nghĩa là đối với người nhận, việc biết mức độ khi nhận không phải là điều cần thiết.

ถามว่า เพราะเหตุไร.
Hỏi: Tại sao?

ตอบว่า เพราะขึ้นชื่อว่าปฏิปทาในความเป็นผู้มักน้อย ซึ่งมีมูลมาแต่การรู้ประมาณ เต็มแล้วรับพอประมาณ ย่อมไม่มีแก่ปฏิคาหกนั้น.
Đáp: Bởi vì việc thực hành sự tiết độ, mà bắt nguồn từ sự biết đủ, không áp dụng cho người nhận khi nhận đủ theo nhu cầu.

แต่ว่าได้เท่าใด ควรรับเอาเท่านั้น. เพราะเค้ามูลในการรับอย่างเหลือล้น สำหรับปฏิคาหกนั้น จักเป็นการรับเพื่อเลี้ยงบุตรและภรรยาไป.
Tuy nhiên, người nhận nên nhận vừa đủ với nhu cầu của mình, bởi vì nếu nhận quá mức, điều đó có thể bị coi là để nuôi dưỡng gia đình của họ.

บทว่า ปฏิคฺคาหเกน มตฺตา ชานิตพฺพา ความว่า บุคคลผู้เป็นปฏิคาหกพึงรู้ประมาณ.
Cụm từ “Paṭiggāhakena matta jānitabbā” có nghĩa là người nhận nên biết giới hạn của mình.

พึงรู้อย่างไร.
Cần biết như thế nào?

คือเมื่อจะรับ ต้องรู้อำนาจของผู้ให้ ต้องรู้อำนาจ (ความมากน้อย) ของไทยธรรม ต้องรู้กำลังของตน.
Khi nhận, cần biết khả năng của người cho, mức độ của vật cúng dường và khả năng của chính mình.

ก็ถ้าไทยธรรมมีมาก ผู้ให้ต้องการให้น้อยไซร้ ควรรับเอาแต่น้อยตามอำนาจของผู้ให้.
Nếu vật cúng dường nhiều nhưng người cho chỉ muốn cho ít, thì chỉ nên nhận ít theo ý muốn của người cho.

ไทยธรรมมีน้อย ผู้ให้ต้องการให้มาก ควรรับเอาแต่น้อยตามอำนาจของไทยธรรม.
Nếu vật cúng dường ít nhưng người cho muốn cho nhiều, thì cũng chỉ nên nhận ít theo mức của vật cúng dường.

แม้ไทยธรรมก็มาก แม้ผู้ให้ก็ต้องการจะให้มาก ปฏิคาหกควรรู้กำลังของตนแล้วรับเอาพอประมาณ.
Nếu vật cúng dường nhiều và người cho cũng muốn cho nhiều, người nhận cần biết khả năng của mình và nhận vừa đủ.

ก็เมื่อรู้ประมาณอย่างนี้แล้วรับเอา ย่อมทำปฏิปทาคือความมักน้อยให้เต็มบริบูรณ์.
Khi nhận biết được mức độ như vậy và nhận vừa đủ, người đó sẽ hoàn thiện con đường thực hành tiết độ.

ลาภย่อมเกิดขึ้นแก่บุคคลผู้ไม่เคยมีลาภเกิดขึ้นแล้ว ลาภที่เกิดขึ้นแล้วย่อมอยู่มั่นคง.
Phước lộc sẽ đến với người chưa từng có lộc, và những lộc đã có sẽ bền vững.

บุคคลผู้ที่ยังไม่เลื่อมใสก็เลื่อมใส บุคคลผู้ที่เลื่อมใสแล้วก็เลื่อมใสยิ่งขึ้น.
Người chưa có niềm tin sẽ có niềm tin, và người đã có niềm tin sẽ càng thêm tin tưởng.

เป็นประหนึ่งบุคคลผู้เป็นที่สนใจของมหาชน กระทำพระศาสนาให้ดำรงอยู่ตลอดกาลนาน.
Như một người được đại chúng yêu mến, duy trì giáo pháp tồn tại lâu dài.

ในข้อนั้นมีเรื่องต่อไปนี้เป็นตัวอย่าง.
Có một câu chuyện minh họa cho điều này như sau.

ได้ยินว่า ในโรหนชนบท มีภิกษุหนุ่มรูปหนึ่งอยู่ในกุฬุมริยวิหาร.
Nghe rằng tại vùng Rohana, có một vị tỳ-kheo trẻ sống tại chùa Kulumarivihara.

ในสมัยที่ภิกษาหายาก (ท่าน) รับภัตตาหารทัพพีเดียวเพื่อฉัน ในเรือนของนายลัมพกัณณ์ (กรรมกร) คนหนึ่งในบ้านนั้น แลัวรับภัตตาหารอีกทัพพีหนึ่งเท่านั้น เพื่อจะไป.
Vào thời kỳ khan hiếm thức ăn, Ngài chỉ nhận một muỗng cơm để dùng trong nhà của một người lao động tên là Lambaṇṇa và nhận thêm một muỗng nữa để mang đi.

วันหนึ่ง ท่านได้เห็นพระภิกษุอาคันตุกะรูปหนึ่งในเรือนนั้น จึงรับเอาภัตตาหารทัพพีเดียวเท่านั้น.
Một ngày nọ, Ngài thấy một vị tỳ-kheo khách trong nhà đó, nên chỉ nhận một muỗng cơm.

เพราะเหตุนั้น ต่อมาภายหลัง กุลบุตรผู้นั้นเลื่อมใสท่าน.
Vì lý do đó, sau này, con trai gia đình đó đã kính trọng Ngài.

จึงบอกแก่พวกมิตรอมาตย์ที่ประตูพระราชวังว่า พระประจำสกุลของเรา เป็นผู้ชื่อว่ามักน้อยเห็นปานนี้.
Anh ta đã kể với các bạn bè và quan lại tại cổng cung điện rằng: “Vị sư của gia đình tôi thật là người biết đủ.”

มิตรอำมาตย์แม้ทั้งปวงเหล่านั้นก็เลื่อมใสในคุณคือความมักน้อยของท่าน.
Các bạn bè và quan lại đó cũng kính trọng đức tính biết đủ của Ngài.

ต่างพากันตั้งภัตตาหารประจำ ๖๐ ที่ เฉพาะวันหนึ่งๆ.
Họ đã dâng cúng cố định 60 phần cơm mỗi ngày.

ภิกษุผู้มักน้อยเป็นธรรมดาอย่างนี้แล ย่อมยังลาภที่ยังไม่เกิดให้เกิดขึ้น.
Một vị tỳ-kheo có đức tính biết đủ như vậy sẽ khiến lộc chưa có trở thành có.

แม้พระเจ้าสัทธาติสสมหาราชทรงให้ติสสอำมาตย์ ผู้เป็นคนอุปัฏฐากใกล้ชิดไปสอบสวน ทรงให้เขาปิ้งนกกระทาตัวหนึ่งมาให้.
Ngay cả Vua Saddhātissa cũng đã ra lệnh cho quan cận thần Tissa kiểm tra và gửi một con chim cút nướng cho Ngài.

เมื่อติสสอำมาตย์ทำอย่างนั้นแล้ว ครั้นเวลาจะเสวยจึงตรัสว่า เราให้ส่วนที่เลิศแล้วจึงจักบริโภค.
Khi quan Tissa làm như vậy, trước khi ăn, nhà vua nói: “Ta sẽ chỉ dùng phần còn lại sau khi đã dâng phần tốt nhất.”

จึงให้ประทานเนื้อนกกระทาแก่สามเณรผู้ถือสิ่งของของพระมหาเถระใกล้บริเวณกัสสัตถศาลา.
Sau đó, Ngài đã dâng thịt chim cút cho một chú sa-di đang hầu cận vị trưởng lão gần Kassatthasala.

เมื่อท่านรับเอาแต่น้อย ก็เลื่อมใสในคุณคือความมักน้อยของท่าน.
Khi chú sa-di chỉ nhận một chút, nhà vua rất kính trọng đức tính biết đủ của chú.

จึงตรัสว่า ดูก่อนพ่อ โยมเลื่อมใส ขอถวายภัตตาหารประจำ ๘ ที่แก่ท่าน.
Nhà vua nói: “Này con, ta rất kính trọng, ta sẽ dâng 8 phần cơm mỗi ngày cho con.”

สามเณรทูลว่า มหาบพิตร ภัตตาหารประจำเหล่านั้น อาตมาถวายอุปัชฌาย์.
Chú sa-di thưa: “Tâu Đại Vương, con xin dâng các phần cơm đó cho thầy của con.”

พระราชาตรัสว่า โยมถวายอีก ๘ ที่.
Nhà vua nói: “Ta sẽ dâng thêm 8 phần nữa.”

สามเณรทูลว่า ภัตตาหาร ๘ ที่นั้น อาตมาขอถวายอาจารย์ของอาตมา.
Chú sa-di thưa: “8 phần cơm đó, con xin dâng cho thầy của con.”

พระราชาตรัสว่า โยมถวายอีก ๘ ที่.
Nhà vua nói: “Ta sẽ dâng thêm 8 phần nữa.”

สามเณรทูลว่า อาตมาถวายภัตตาหาร ๘ ที่นั้นแก่ท่านผู้เสมอด้วยอุปัชฌาย์.
Chú sa-di thưa: “Con xin dâng 8 phần cơm đó cho các vị tôn giả ngang hàng với thầy con.”

พระราชาตรัสว่า โยมถวายอีก ๘ ที่.
Nhà vua nói: “Ta sẽ dâng thêm 8 phần nữa.”

สามเณรทูลว่า อาตมาถวายภัตตาหาร ๘ ที่นั้นแก่ภิกษุสงฆ์.
Chú sa-di thưa: “Con xin dâng 8 phần cơm đó cho chư Tăng.”

พระราชาตรัสว่า โยมถวายภัตตาหารแม้อีก ๘ ที่.
Nhà vua nói: “Ta sẽ dâng thêm 8 phần cơm nữa.”

สามเณรนั้นจึงรับเอา. ลาภอันเกิดขึ้นแก่สามเณรนั้น ย่อมเป็นลาภมั่นคงด้วยประการอย่างนี้.
Chú sa-di đã nhận phần cơm đó. Phước lộc mà chú nhận được trở nên bền vững như vậy.

แม้ในบทว่า อปฺปสนฺนา ปสีทนฺติ นี้ ก็มีตัวอย่างดังต่อไปนี้.
Ngay cả trong cụm từ “Appasannā pasīdanti” (những người chưa tin sẽ trở nên tín tâm), cũng có ví dụ như sau.

ทีฆพราหมณ์นิมนต์พราหมณ์ทั้งหลายมาฉัน ได้ถวายภัตตาหารทีละ ๕ ขันก็ไม่อาจให้อิ่มหนำ.
Một vị Bà-la-môn tên Dīgha mời các Bà-la-môn khác đến thọ thực, dâng cúng mỗi người 5 bát cơm mà vẫn không thể làm họ no đủ.

อยู่มาวันหนึ่งได้ฟังถ้อยคำว่า ว่ากันว่าพวกพระสมณะเป็นผู้มักน้อย เพื่อจะทดลอง.
Một ngày nọ, ông nghe nói rằng các vị Sa-môn là những người biết đủ, nên ông quyết định thử nghiệm.

จึงให้คนถือภัตตาหารไปยังวิหารในเวลาที่พระภิกษุสงฆ์ทำภัตกิจ.
Ông đã bảo người mang thức ăn đến chùa vào lúc chư Tăng đang thọ thực.

เห็นภิกษุประมาณ ๓๐ รูปฉันอยู่บนหอฉัน จึงถือเอาภัตตาหารขันหนึ่งไปยังที่ใกล้พระสังฆเถระ.
Khi thấy khoảng 30 vị tỳ-kheo đang thọ thực trên giảng đường, ông mang một bát cơm đến gần vị Tăng trưởng.

พระเถระได้ใช้นิ้วมือหยิบเอาหน่อยหนึ่ง.
Vị trưởng lão chỉ lấy một chút bằng đầu ngón tay.

โดยทำนองนี้นั่นแล ภัตตาหารขันเดียวได้ทั่วถึงแก่ภิกษุหมดทุกรูป.
Bằng cách này, chỉ với một bát cơm, tất cả các vị tỳ-kheo đều được chia phần.

แต่นั้น พราหมณ์เลื่อมใสในความมักน้อยว่า ได้ยินว่า พระสมณะเหล่านี้มีคุณทุกอย่างทีเดียว.
Sau đó, vị Bà-la-môn kính phục đức tính biết đủ của chư Tăng và thốt lên rằng: “Các vị Sa-môn này thật sự có đầy đủ đức hạnh.”

จึงสละทรัพย์พันหนึ่ง สร้างพระเจดีย์ไว้ในวิหารนั้นนั่นแล.
Ông đã quyên góp một nghìn đồng để xây dựng một bảo tháp tại ngôi chùa đó.

ผู้ที่ยังไม่เลื่อมใส ย่อมเลื่อมใสด้วยประการอย่างนี้.
Những người chưa có niềm tin sẽ trở nên kính trọng và tín tâm như vậy.

ในบทว่า ปสนฺนา ภิยฺโย ปสีทนฺติ นี้ กิจเนื่องด้วยเรื่องราว (ที่จะนำมาสาธก) ไม่มี.
Trong cụm từ “Pasannā bhiyyō pasīdanti” (người đã tin sẽ càng thêm tín tâm), không có câu chuyện cụ thể để minh họa.

ก็เพราะเห็นความมักน้อย ความเลื่อมใสย่อมเจริญยิ่งทีเดียวแก่ผู้ที่เลื่อมใสแล้ว.
Chính nhờ thấy được đức tính biết đủ, niềm tin sẽ càng tăng trưởng đối với những người đã có lòng tin.

ก็มหาชนได้เห็นคนผู้มักน้อยเช่นพระมัชฌันติกติสสเถระเป็นต้น ย่อมสำคัญที่จะเป็นผู้มักน้อย (ตามอย่าง) บ้าง.
Khi đại chúng nhìn thấy những người biết đủ như ngài Mahā-Majjhantika-Tissa, họ cũng muốn trở thành người biết đủ theo gương của các ngài.

เพราะเหตุนั้น ผู้มักน้อยจึงชื่อว่าเป็นที่สนใจของมหาชน.
Vì vậy, những người biết đủ được đại chúng kính trọng và quan tâm.

อนึ่ง ผู้มักน้อยชื่อว่าย่อมกระทำพระศาสนาให้ตั้งมั่นอยู่ได้นาน.
Ngoài ra, những người biết đủ còn được cho là giúp duy trì giáo pháp được bền vững lâu dài.

เพราะพระบาลีว่า ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ความมักน้อยย่อมเป็นไปเพื่อความตั้งมั่น เพื่อความไม่ฟั่นเฟือน เพื่อความไม่อันตรธานแห่งพระสัทธรรม ดังนี้.
Bởi vì trong Kinh Pāli có nói: “Này các Tỳ-kheo, sự biết đủ sẽ giúp cho giáo pháp được vững bền, không bị suy đồi và không biến mất.”

บทว่า โน ทายเกน ความว่า ก็ในพระธรรมวินัยที่ตรัสไว้ดีแล้ว ชื่อว่ากิจที่จะต้องรู้ประมาณแล้วจึงให้ ย่อมไม่มีแก่ทายก.
Cụm từ “No dāyakena” có nghĩa là trong giáo pháp và giới luật được giảng dạy một cách hoàn hảo, không yêu cầu người cho phải biết giới hạn trước khi dâng cúng.

ไทยธรรมประมาณเท่าใดมีอยู่ ควรให้ไม่เกินประมาณเท่านั้น.
Vật cúng dường có bao nhiêu thì nên dâng bấy nhiêu, không nên dâng quá mức.

ก็ทายกผู้ให้นี้ย่อมได้สิ่งที่ประณีตยิ่งๆ ขึ้น ไม่เกินมนุษยสมบัติและทิพยสมบัติ เพราะเหตุที่ให้จนเกินประมาณ.
Người dâng cúng như vậy sẽ nhận được những phước báu cao quý hơn, nhưng sẽ không nhận được tài sản nhân gian hay thiên giới nếu dâng cúng quá mức.

บทว่า โย อารทฺธวีริโย โส ทุกฺขํ วิหรติ ความว่า ผู้ประกอบเนืองๆ ซึ่งมีวัตรมีการทำให้เร่าร้อนด้วยความร้อน ๕ แห่ง.
Cụm từ “Yo āraddhavīriyo so dukkhaṃ viharati” có nghĩa là người nỗ lực quá mức, thực hiện những khổ hạnh như chịu đựng 5 loại nóng bức.

การทำความเพียรด้วยการหมกในหลุมทราย การพลิกไปมาในแสงพระอาทิตย์ (คือนอนกลางแดด).
Thực hiện khổ hạnh bằng cách chôn mình trong cát hoặc phơi mình dưới ánh nắng mặt trời.

เพราะความเพียรในการนั่งกระหย่งเป็นต้น ย่อมอยู่เป็นทุกข์ในปัจจุบัน.
Vì tu tập khổ hạnh như ngồi kiết già liên tục, nên chịu đựng khổ đau trong hiện tại.

เมื่อคนผู้นั้นนั่นแหละสมาทาน (วัตร) ในลัทธิภายนอกพระศาสนา (เขา) เกิดในนรกด้วยวิบากของการประพฤติตบะนั้น ชื่อว่าย่อมอยู่เป็นทุกข์ในสัมปรายภพ.
Người tu khổ hạnh theo ngoại đạo, khi chết sẽ phải chịu quả báo trong địa ngục vì các hành vi khổ hạnh đó, và sẽ chịu khổ trong kiếp sau.

บทว่า โย กุสีโต โส ทุกฺขํ วิหรติ ความว่า แม้คนผู้เกียจคร้านนี้ ก็อยู่เป็นทุกข์ทั้งในปัจจุบันและสัมปรายภพ.
Cụm từ “Yo kusīto so dukkhaṃ viharati” có nghĩa là ngay cả người lười biếng cũng chịu khổ trong hiện tại và kiếp sau.

ถามว่า อยู่เป็นทุกข์อย่างไร.
Hỏi: Họ chịu khổ như thế nào?

ตอบว่า บุคคลใด จำเดิมแต่บวชมา ไม่มีการใส่ใจโดยแยบคาย.
Đáp: Người nào, từ khi xuất gia, không chú tâm một cách khéo léo.

ไม่เรียนพระพุทธวจนะ ไม่กระทำอาจริยวัตรและอุปัชฌายวัตร.
Không học lời dạy của Đức Phật, không thực hiện bổn phận với thầy và vị hướng dẫn.

ไม่กระทำวัตร (คือการปัดกวาด) ลานพระเจดีย์และลานโพธิ์.
Không thực hiện các công việc như quét dọn sân chùa và khu vực xung quanh cây bồ đề.

บริโภคศรัทธาไทย (ของที่เขาให้ด้วยศรัทธา) ของมหาชน ด้วยการไม่พิจารณา.
Tiêu thụ của cải cúng dường từ lòng tin của đại chúng mà không cân nhắc.

ประกอบเนืองๆ ซึ่งความสบายในการนอนตลอดวัน.
Thường xuyên tận hưởng sự thoải mái, ngủ cả ngày.

ในเวลาตื่นขึ้นมาก็ตรึกด้วยวิตก ๓ ประการ (คือกามวิตก พยาบาทวิตก วิหิงสาวิตก).
Khi tỉnh dậy, lại suy nghĩ về ba điều bất thiện: dục vọng, sân hận, và hại người.

บุคคลนั้นย่อมเคลื่อนจากภิกษุภาวะความเป็นภิกษุ โดย ๒-๓ วันเท่านั้น.
Người như vậy sẽ đánh mất phẩm hạnh của một tỳ-kheo chỉ trong vòng 2-3 ngày.

ชื่อว่าอยู่เป็นทุกข์ในปัจจุบัน ด้วยประการอย่างนี้.
Đó là cách mà người ấy sống trong đau khổ ngay trong hiện tại.

และก็เพราะบวชแล้วไม่กระทำสมณธรรมโดยชอบ.
Và vì đã xuất gia nhưng không thực hành đúng đắn các pháp của Sa-môn.

กุโส ยถา ทุคฺคหิโต หตฺถเมวานุกนฺตติ.
Giống như cỏ lau nếu cầm sai cách sẽ cắt vào tay.

สามญฺญํ ทุปฺปรามฏฺฐํ นิรยายูปกฑฺฒตีติ.
Cũng vậy, khi hành Sa-môn không đúng cách sẽ dẫn đến địa ngục.

แปลความว่า
Dịch nghĩa:

คุณเครื่องเป็นสมณะ (พรหมจรรย์) ที่บุคคล จับต้องไม่ดี ย่อมคร่าไปนรก.
Nếu không thực hành đúng đắn đức hạnh của bậc Sa-môn (Phạm hạnh), người đó sẽ bị lôi kéo vào địa ngục.

เหมือนหญ้าที่ บุคคลจับไม่แน่น (แล้วดึงมา) ย่อมบาดมือ นั่นแหละฉะนั้น.
Giống như khi nắm cỏ không đúng cách, cỏ sẽ cắt vào tay người đó.

เขาย่อมถือปฏิสนธิในอบายทีเดียว ชื่อว่าย่อมอยู่เป็นทุกข์ในสัมปรายภพ ด้วยประการอย่างนี้.
Người đó chắc chắn sẽ tái sinh vào cõi khổ và chịu đựng khổ đau ở kiếp sau theo cách này.

บทว่า โย กุสีโน โส สุขํ วิหรติ ความว่า บุคคลกระทำการประพฤติตบะอะไรๆ.
Cụm từ “Yo kusīno so sukhaṃ viharati” có nghĩa là người nào thực hiện khổ hạnh theo cách riêng.

ในการประพฤติตบะซึ่งมีประการดังกล่าวแล้วตามเวลา นุ่งผ้าขาว ทัดทรงดอกไม้และลูบไล้ของหอม.
Họ mặc y phục trắng, đeo hoa và thoa hương liệu, thực hiện khổ hạnh trong những thời gian nhất định.

บริโภคโภชนะที่อร่อย นอนบนที่นอนอันอ่อนนุ่มตามเวลา.
Họ ăn những món ăn ngon và ngủ trên giường êm ái đúng thời gian.

ย่อมอยู่เป็นสุขในปัจจุบันและสัมปรายภพ.
Những người này sống hạnh phúc trong cả hiện tại và kiếp sau.

ก็เพราะเขาไม่ยึดมั่นการประพฤติตบะนั้น จึงไม่เสวยทุกข์ในนรกมากยิ่ง.
Vì họ không quá bám chấp vào khổ hạnh, nên không phải chịu đựng khổ đau trong địa ngục.

เพราะฉะนั้น จึงชื่อว่าอยู่เป็นสุขในสัมปรายภพ.
Vì vậy, họ được xem là sống hạnh phúc ngay cả trong kiếp sau.

บทว่า โย อารทฺธวีริโย โส สุขํ วิหรติ ความว่า บุคคลปรารภความเพียร จำเดิมแต่กาลที่ได้บวชมา.
Cụm từ “Yo āraddhavīriyo so sukhaṃ viharati” có nghĩa là người nào nỗ lực tinh tấn kể từ khi xuất gia.

ย่อมกระทำให้บริบูรณ์ในวัตรทั้งหลาย เรียนเอาพระพุทธพจน์ กระทำกรรมในโยนิโสมนสิการ.
Người đó thực hiện đầy đủ các nghi thức, học lời dạy của Đức Phật và thực hành suy nghĩ chân chính.

ครั้นเมื่อเขานึกถึงการบำเพ็ญวัตร การเล่าเรียนพระพุทธพจน์และการทำสมณธรรม จิตย่อมเลื่อมใส.
Khi nghĩ đến việc tu tập, học hỏi lời dạy của Đức Phật và thực hành Phạm hạnh, tâm của họ trở nên thanh tịnh.

เพราะเหตุนั้น จึงชื่อว่าอยู่เป็นสุขในปัจจุบันด้วยประการฉะนี้.
Vì vậy, họ sống hạnh phúc ngay trong hiện tại.

แต่เมื่อไม่อาจบรรลุพระอรหัตในปัจจุบัน ย่อมจะเป็นผู้ตรัสรู้เร็วในภพที่เกิด.
Nếu không thể chứng đắc Arahant trong kiếp hiện tại, họ sẽ nhanh chóng đạt được giác ngộ trong kiếp sau.

เพราะเหตุนั้น จึงชื่อว่าอยู่เป็นสุขแม้ในสัมปรายภพ.
Do đó, họ cũng được xem là sống hạnh phúc ngay cả trong kiếp sau.

พระสูตรนี้มีคำเป็นต้นว่า ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย คูถแม้มีจำนวนน้อยก็มีกลิ่นเหม็น แม้ฉันใด ดังนี้.
Bài kinh này bắt đầu với câu: “Này các Tỳ-kheo, dù chỉ một ít phân vẫn có mùi hôi, cũng như vậy.”

ตรัสไว้เพราะอัตถุปปัติเหตุเกิดเรื่อง.
Kinh này được giảng dạy dựa trên sự kiện thực tế đã xảy ra.

ถามว่า เหตุเกิดเรื่องไหน.
Hỏi: Sự kiện nào là nguyên nhân dẫn đến câu chuyện này?

ตอบว่า เหตุเกิดเรื่องแห่งสตุปปาทสูตร ในนวกนิบาต.
Đáp: Nguyên nhân là câu chuyện trong Suttuppāda Sutta thuộc Navaka Nipāta.

จริงอยู่ พระตถาคต เมื่อจะตรัสเรื่องนั้นได้ตรัสว่า บุคคล ๙ จำพวกพ้นจากนรก พ้นจากกำเนิดสัตว์เดียรัจฉาน พ้นจากเปรตวิสัย ดังนี้เป็นต้น.
Thật vậy, Đức Thế Tôn đã giảng rằng có 9 loại người thoát khỏi địa ngục, thoát khỏi sự tái sinh làm loài súc sinh và thoát khỏi cảnh giới ngạ quỷ.

ครั้งนั้น พระตถาคตมีพระดำริว่า ก็ถ้าบุตรของเราฟังธรรมเทศนานี้แล้วสำคัญว่า พวกเราเป็นผู้สิ้นนรก สิ้นกำเนิดสัตว์เดียรัจฉาน สิ้นเปรตวิสัย สิ้นอบาย ทุคติ วินิบาตแล้ว.
Khi đó, Đức Thế Tôn nghĩ rằng: “Nếu các đệ tử của ta nghe bài pháp này và cho rằng họ đã thoát khỏi địa ngục, súc sinh, ngạ quỷ và tất cả cảnh giới khổ đau rồi.”

ก็จะไม่พึงสำคัญที่จะพยายามเพื่อมรรคผลสูงๆ ขึ้นไป.
Họ sẽ không còn nỗ lực để đạt được những quả vị cao hơn nữa.

เราจักทำความสังเวชให้เกิดแก่บุตรของเราเหล่านั้น.
Ta sẽ khơi dậy sự tinh tấn nơi các đệ tử của ta.

ดังนี้แล้ว จึงทรงเริ่มพระสูตรนึ้ว่า เสยฺยถาปิ ภิกฺขเว ดังนี้เป็นต้น เพื่อจะให้เกิดสังเวช.
Do đó, Đức Thế Tôn đã bắt đầu bài kinh này với câu: “Seyyathāpi bhikkhave…” nhằm khơi dậy sự tinh tấn.

บรรดาบทเหล่านั้น บทว่า อปฺปมตฺตโก แปลว่า มีประมาณหน่อยหนึ่ง คือมีประมาณน้อย.
Trong các từ đó, từ “Appamattako” có nghĩa là “một lượng nhỏ.”

คูถนั้น ชั้นที่สุดแม้แต่ปลายใบหญ้าคาแตะแล้วดม กลิ่นก็เหม็นอยู่นั่นแหละ.
Ngay cả một ít phân, chỉ cần chạm vào bằng đầu lá cỏ và ngửi cũng đã có mùi hôi.

บทว่า อปฺปมตฺตกํปิ ภวํ น วณฺเณมิ ความว่า เราไม่สรรเสริญการถือปฏิสนธิในภพชั่วกาลเวลาเล็กน้อย.
Cụm từ “Appamattakaṃ pi bhavaṃ na vaṇṇemi” có nghĩa là: “Ta không ca ngợi sự tái sinh dù chỉ trong một thời gian ngắn.”

บัดนี้ เมื่อจะทรงแสดงการเปรียบเทียบกาลเวลานั้น จึงตรัสว่า โดยชั้นที่สุดแม้ชั่วกาลเวลาลัดนิ้วมือ ดังนี้.
Để minh họa cho thời gian đó, Đức Thế Tôn đã nói rằng: “Ngay cả trong thời gian ngắn như cái búng tay.”

ในคำนี้ ท่านอธิบายว่า ชั่วกาลเวลาแม้สักว่าเอานิ้ว ๒ นิ้ว มารวมกันแล้วก็ดีดแยกออกเป็นกำหนดอย่างต่ำที่สุด.
Giải thích rằng thời gian ngắn nhất có thể chỉ là khoảng thời gian gộp hai ngón tay lại rồi búng ra.

คำที่เหลือในที่ทุกแห่ง มีความง่ายทั้งนั้นแล.
Những đoạn còn lại đều rất dễ hiểu.

จบอรรถกถาวรรคที่ ๓
Kết thúc phần chú giải chương thứ ba.