Chú giải Thái kinh Tăng Chi Bộ I – Chương 1 – 14.68. Phẩm Người Tối Thắng

อรรถกถา อังคุตตรนิกาย เอกนิบาต เอตทัคคบาลี

Chú giải Kinh Tăng Chi Bộ I – Chương Ekaka Nipāta – Phẩm Vị Tối Thắng

วรรคที่ ๗

Chương thứ 7

หน้าต่างที่ ๔ / ๙.
Cửa sổ số 4/9.

อรรถกถาสูตรที่ ๕

Chú giải Kinh số 5

๕. ประวัตินางอุตตรานันทมารดา

5. Tiểu sử của bà Uttara, mẹ của Nanda

ในสูตรที่ ๕ พึงทราบวินิจฉัยดังต่อไปนี้.
Trong Kinh số 5, cần hiểu sự phân tích như sau.

ด้วยบทว่า ฌายีนํ ท่านแสดงว่า นางอุตตรานันทมารดาเป็นเลิศกว่าพวกอุบาสิกาผู้ยินดีในฌาน.
Với cụm từ “Jhāyīnaṃ”, Đức Phật cho thấy rằng mẹ của Uttara Nanda là người xuất sắc nhất trong số các nữ cư sĩ tinh tấn trong thiền định.

ดังได้สดับมา นางอุตตรานั้น ครั้งพระพุทธเจ้าพระนามว่าปทุมุตตระ บังเกิดในเรือนสกุล กรุงหังสวดี.
Theo lời kể, Uttara trong thời kỳ Đức Phật Padumuttara đã sinh ra trong một gia đình ở thành phố Hamsavati.

ฟังธรรมกถาของพระศาสดา เห็นพระศาสดาทรงสถาปนาอุบาสิกาผู้หนึ่งไว้ในตำแหน่งเอตทัคคะเป็นเลิศกว่าพวกอุบาสิกาสาวิกาผู้ยินดีในฌาน.
Khi nghe Đức Phật thuyết giảng, bà thấy Đức Phật phong một nữ cư sĩ lên vị trí cao nhất trong số những người tinh tấn tu thiền.

ทำกุศลให้ยิ่งยวดขึ้นไป ปรารถนาตำแหน่งนั้น.
Bà đã thực hiện nhiều thiện nghiệp hơn nữa với ước nguyện đạt được vị trí đó.

นางเวียนว่ายอยู่ในเทวดาและมนุษย์ถึงแสนกัป.
Bà đã luân hồi giữa cõi trời và cõi người suốt 100,000 kiếp.

ในพุทธุปบาทกาลนี้ ถือปฏิสนธิในครรภ์ของภริยาปุณณเศรษฐี๑- ผู้อาศัยสุมนเศรษฐี อยู่ในกรุงราชคฤห์.
Trong thời kỳ Đức Phật hiện tại, bà đã tái sinh vào bụng của người vợ của triệu phú Punna, người sống nhờ triệu phú Sumana tại thành Vương Xá (Rajagaha).

บิดามารดาตั้งชื่อนางว่า อุตตรา.
Cha mẹ đặt tên cho bà là Uttara.

๑- ม.ปุณฺณสีหสฺส นาม ของบุรุษชื่อว่า ปุณณสีหะ.
1- Tên đầy đủ của người đàn ông này là Punna Siha.

ในวันงานฉลองนักษัตรฤกษ์ครั้งหนึ่ง ราชคหเศรษฐีเรียกนายปุณณะมากล่าวว่า พ่อปุณณะ นักษัตรฤกษ์หรืออุโบสถจักทำอะไรให้แก่คนยากเข็ญได้.
Vào một ngày lễ hội theo chiêm tinh, một triệu phú ở thành Vương Xá đã gọi Punna đến và nói: “Này Punna, ngày lễ Nakshatra hoặc ngày Bố-tát có thể mang lại gì cho những người nghèo khổ không?”

เมื่อเป็นเช่นนั้น เจ้าจงบอกมาว่า เจ้าจักรับทรัพย์ค่าใช้จ่ายในงานนักษัตรฤกษ์แล้วเล่นนักษัตรฤกษ์ หรือจักพาโคมีกำลัง ผาลและไถไปไถนา.
“Nếu vậy, hãy nói cho ta biết, ngươi muốn nhận tiền thưởng để tham gia lễ hội Nakshatra hay muốn đưa bò, cày và lưỡi cày để đi cày ruộng?”

นายปุณณะกล่าวว่า นายท่าน ผมจักปรึกษากับภริยาผมก่อนจึงจะรู้ แล้วบอกเรื่องนั้นแก่ภริยา.
Punna trả lời: “Thưa ngài, tôi sẽ bàn bạc với vợ trước rồi mới quyết định.” Sau đó, ông kể lại mọi chuyện cho vợ nghe.

ภริยาเขากล่าวว่า ธรรมดาเศรษฐีเป็นนายเป็นอิสรชน คำพูดของเขาที่กล่าวกับท่าน ย่อมงดงาม ส่วนท่านอย่าสละการทำนาของตนเลย.
Vợ ông nói: “Thông thường, những lời của triệu phú có vẻ đẹp đẽ, nhưng ông ấy vẫn là chủ. Chàng không nên từ bỏ công việc cày cấy của mình.”

นายปุณณะนั้นฟังคำภริยาแล้ว ก็ไปเพื่อนำเครื่องมือนำไปไถนา.
Nghe lời vợ, Punna quyết định tiếp tục công việc đồng áng và chuẩn bị dụng cụ để cày ruộng.

ในวันนั้น พระสารีบุตรเถระออกจากนิโรธสมาบัติ นึกว่าวันนี้ เราควรจะทำการสงเคราะห์ใคร.
Vào ngày đó, Tôn giả Sāriputta sau khi xuất thiền diệt thọ tưởng định, tự nghĩ: “Hôm nay ta nên giúp đỡ ai đây?”

ก็เห็นอุปนิสัยของนายปุณณะนี้ ในเวลาแสวงหาอาหาร จึงถือบาตรจีวรไปยังที่ๆ นายปุณณะไถนา แสดงตัวในที่ไม่ไกล.
Ngài nhận thấy thiện căn của Punna, nên trong khi đi khất thực, Ngài mang bát và y đến cánh đồng nơi Punna đang cày, và đứng hiện diện gần đó.

นายปุณณะเห็นพระเถระก็หยุดไถนาไปหาพระเถระ ไหว้ด้วยเบญจางคประดิษฐ์.
Khi Punna thấy Tôn giả, ông dừng việc cày bừa và tiến đến đảnh lễ Ngài bằng năm vóc sát đất.

พระเถระแลดูเขาแล้ว ถามถึงน้ำที่ใช้ได้.
Tôn giả nhìn ông và hỏi về nước uống.

เขาคิดว่าพระผู้เป็นเจ้านี้จักต้องการบ้วนปาก จึงรีบไปจากที่นั้น นำไม้ชำระฟันมาทำให้เป็นกัปปิยะของสมควร แล้วถวายพระเถระ.
Ông nghĩ rằng Tôn giả cần nước súc miệng, nên vội vàng đi lấy một cây tăm xỉa răng và làm cho nó trở thành vật dùng hợp pháp rồi dâng lên Tôn giả.

เมื่อพระเถระกำลังเคี้ยวไม้ชำระฟัน ก็นำธมกรก หม้อกรองน้ำกับบาตรออกแล้วใส่น้ำเต็มแล้วนำมา.
Khi Tôn giả đang dùng tăm xỉa răng, Punna chuẩn bị một cái lọc nước và bình đựng nước, đổ đầy nước vào bát của Tôn giả.

พระเถระก็บ้วนปาก เดินทางแสวงหาอาหาร.
Tôn giả sau khi súc miệng xong liền tiếp tục hành trình khất thực.

นายปุณณะคิดว่า พระเถระไม่เดินทางนี้ในวันอื่นๆ แต่วันนี้ที่จักเดินทางเพื่อสงเคราะห์เรา.
Punna nghĩ: “Bình thường Tôn giả không đi con đường này, nhưng hôm nay Ngài đã đến đây để giúp ta.”

โอหนอ ภริยาของเราพึงวางอาหารที่จะนำมาให้เราลงในบาตรพระเถระ.
“Ôi, giá mà vợ ta có thể đặt phần ăn của ta vào bát của Tôn giả thì tốt biết bao.”

ครั้งนั้น ภริยาของเขาคิดว่า วันนี้เป็นวันนักษัตรฤกษ์ จึงจัดของเคี้ยวของบริโภค โดยทำนองที่ตนจะได้ ถือไปแต่เช้าตรู่ มายังสถานที่สามีไถนา.
Lúc đó, vợ của ông nghĩ rằng hôm nay là ngày lễ Nakshatra, nên bà chuẩn bị các món ăn và thức uống, rồi mang theo từ sáng sớm đến chỗ chồng đang cày ruộng.

ระหว่างทางพบพระเถระจึงคิดว่า เราพบพระเถระในวันอื่นๆ ไทยธรรมไม่มี แม้เมื่อมีไทยธรรม เราก็ไม่พบพระเป็นเจ้า.
Trên đường đi, bà gặp Tôn giả và nghĩ: “Những lần trước khi gặp Tôn giả, ta không có phẩm vật cúng dường, mà khi có phẩm vật thì lại không gặp Ngài.”

แต่วันนี้ ทั้งสองอย่างมีพร้อมหน้าแล้ว จำเราจะจัดแจงส่วนของสามีของเรานำมาใหม่ จักถวายอาหารส่วนนี้แด่พระเถระเสียก่อน.
“Nhưng hôm nay cả hai đều có đủ, ta nên chuẩn bị phần ăn khác cho chồng và dâng phần này trước cho Tôn giả.”

ทำทานให้ประกอบด้วยเจตนาทั้ง ๓ แล้ววางโภชนะนั้นลงในบาตรพระสารีบุตรเถระแล้วกล่าวว่า ขอดิฉันจงพ้นจากชีวิตยากเข็ญในโลกนี้ด้วยทานอย่างนี้เถิดเจ้าข้า.
Bà phát tâm thiện với cả ba ý hướng và đặt thức ăn vào bát của Tôn giả Sāriputta, rồi thầm nguyện: “Nguyện cho con thoát khỏi cuộc sống khốn khó này nhờ phước cúng dường này.”

แม้พระเถระก็ทำอนุโมทนาแก่นางว่า ขออัธยาศัยของนางจงเต็มเทอญ กลับจากที่นั้นแล้วก็ไปวิหาร.
Tôn giả Sāriputta thọ nhận và chúc phúc: “Nguyện cho tâm ý của bà được viên mãn.” Sau đó, Ngài trở về tinh xá.

แม้นางก็กลับบ้านตนอีก แล้วจัดหาอาหารสำหรับสามีนำไปยังสถานที่สามีไถนา.
Bà quay về nhà và chuẩn bị thức ăn khác cho chồng, rồi mang ra đồng nơi chồng đang cày.

กลัวสามีจะโกรธ จึงกล่าวว่า นายจ๋า วันนี้ขอนายจงอดกลั้นใจของนายไว้วันหนึ่งเถิด.
Lo sợ chồng giận, bà nói: “Chàng ơi, hôm nay xin chàng kiềm chế một chút.”

เขาถามว่า เพราะเหตุไร.
Ông hỏi: “Vì lý do gì?”

นางตอบว่า วันนี้ ดิฉันกำลังนำอาหารมาสำหรับนาย ระหว่างทางพบพระเถระ จึงวางอาหารส่วนของนายลงในบาตรพระเถระ.
Bà đáp: “Hôm nay, khi thiếp mang thức ăn cho chàng, trên đường thiếp gặp Tôn giả nên đã đặt phần ăn của chàng vào bát của Ngài.”

จึงกลับไปเรือนอีก หุงต้มอาหารแล้วนำมา ณ บัดนี้.
“Sau đó, thiếp quay về nhà nấu ăn lại và mang ra đây.”

เขากล่าวว่า น้องเอ๋ย เจ้าทำถูกใจจริงๆ ถึงฉันก็ถวายไม้ชำระฟันและน้ำบ้วนปากแด่พระเถระแต่เช้าตรู่.
Ông nói: “Nàng ơi, nàng làm đúng lắm. Sáng nay ta cũng đã dâng Tôn giả một cây tăm xỉa răng và nước súc miệng.”

วันนี้ช่างเป็นโชคของเราจริงๆ แม้ของทั้งหมดที่เราถวายพระเถระ ก็เกิดเป็นสมบัติของเราทั้งนั้น.
“Hôm nay quả là ngày may mắn cho chúng ta, mọi thứ ta cúng dường cho Tôn giả đều trở thành phước báu cho ta.”

แม้ทั้งสองคนก็มีจิตเสมือนเป็นอันเดียวกัน.
Cả hai người đều có cùng tâm trí hợp nhất.

ครั้งนั้น นายปุณณะกินอาหารเสร็จแล้ว ก็เอาศีรษะหนุนตักภริยานอนครู่หนึ่ง.
Sau khi ăn xong, Punna gối đầu lên đùi vợ và chợp mắt một lát.

ขณะนั้นเขาก็หลับไป เขาหลับไปหน่อยหนึ่งแล้วก็ตื่นมองดูสถานที่ไถนา.
Trong khi ngủ, ông bất chợt tỉnh dậy và nhìn quanh cánh đồng.

สถานที่มองดูแล้วมองดูอีก ก็ได้เป็นประหนึ่งเต็มไปด้วยดอกบวบขมขนาดใหญ่.
Khi nhìn kỹ lại, ông thấy cánh đồng như được phủ đầy hoa mướp đắng khổng lồ.

เขาจึงพูดกะภริยาว่า น้องเอ๋ย นั่นอะไรกัน วันนี้สถานที่ไถนานี้ปรากฏเป็นทองไปได้.
Ông nói với vợ: “Nàng ơi, đó là gì vậy? Hôm nay cánh đồng trông như biến thành vàng.”

ภริยาพูดว่า นายท่าน วันนี้ เพราะนายท่านเหน็ดเหนื่อยมาทั้งวัน ชะรอยดวงตาจะพร่าไปก็ได้.
Vợ ông đáp: “Thưa chàng, hôm nay chàng đã làm việc vất vả cả ngày, có lẽ mắt chàng bị mờ chăng.”

เขาพูดว่า น้องเอ๋ย เจ้าไม่เชื่อพี่ก็มองดูเองสิ.
Ông nói: “Nàng không tin thì tự nhìn xem.”

เวลานั้น ภริยามองดูแล้วก็พูดว่า นายท่านพูดจริง นั่นคงจักเป็นอย่างนั้น.
Lúc đó, vợ ông nhìn và nói: “Chàng nói đúng, có lẽ là như vậy.”

นายปุณณะลุกขึ้นจับไม้อันหนึ่งตีที่หัวขี้ไถ ดินหัวขี้ไถก็เป็นเหมือนเม็ดกลมๆ ฝังอยู่ในดินหัวขี้ไถฉะนั้น.
Punna liền đứng dậy lấy một cây gậy đập vào mũi cày, và thấy đất từ mũi cày giống như những hạt tròn bằng vàng.

เขาเรียกภริยามากล่าวว่า น้องเอ๋ย เมื่อคนอื่นๆ หว่านเมล็ดพืช พืชก็ให้ผล ๓-๔ เดือน.
Ông gọi vợ lại và nói: “Nàng ơi, khi người khác gieo hạt, cây phải mất 3-4 tháng mới ra quả.”

ส่วนผลทานที่ให้ในวันนี้ ก็ด้วยพืชคือศรัทธาที่เราจะปลูกลงในระหว่างท่านพระสารีบุตรเถระพระผู้เป็นเจ้าของเรา.
“Nhưng phước báo từ việc cúng dường hôm nay giống như hạt giống của đức tin mà chúng ta đã gieo vào Tôn giả Sāriputta.”

ในพื้นที่ประมาณกรีสหนึ่งนี้ ทองแม้ขนาดเท่าผลมะขามป้อม ชื่อว่าไม่ใช่ทอง ไม่มีเลย.
“Trên mảnh đất này, dù là vàng nhỏ như quả me rừng, cũng toàn là vàng ròng.”

ภริยาพูดว่า นายท่าน บัดนี้เราจักทำอย่างไรเล่า.
Vợ ông nói: “Thưa chàng, giờ chúng ta nên làm gì?”

นายปุณณะพูดว่า น้องเอ๋ย เราไม่อาจนำทองเท่านี้ไปกินได้ดอก.
Punna đáp: “Nàng ơi, chúng ta không thể ăn vàng này được.”

แล้วใส่ทองเต็มถาดที่ภริยานำมาวางไว้ในที่นั้น.
Sau đó, ông chất đầy vàng vào chiếc khay mà vợ mang theo.

ให้ภริยานำไปกราบทูลพระราชาว่า มนุษย์ผู้หนึ่งยืนถือถาดใส่ทอง พระเจ้าข้า.
Ông bảo vợ mang khay vàng đến dâng lên nhà vua và nói: “Thưa bệ hạ, có một người đang mang khay vàng đến.”

พระราชารับสั่งให้เรียกเขาเข้าไปตรัสถามว่า พ่อเอ๋ย เจ้าได้มาแต่ที่ไหน.
Nhà vua truyền lệnh gọi ông vào và hỏi: “Này anh, ngươi đã lấy số vàng này từ đâu?”

เขากราบทูลว่า ข้าแต่เทวะ สถานที่ข้าพระองค์ไถนาแห่งหนึ่ง ขอได้โปรดส่งคนไปให้ขนทองที่เกิดแล้วทั้งหมดมาเสีย พระเจ้าข้า.
Ông tâu: “Tâu bệ hạ, đó là từ cánh đồng nơi hạ thần cày ruộng. Xin hãy cho người đến lấy toàn bộ số vàng đó về, thưa Ngài.”

ตรัสถามว่า เจ้าชื่ออะไร.
Nhà vua hỏi: “Ngươi tên là gì?”

ทูลตอบว่า ชื่อว่าปุณณะ พระเจ้าข้า.
Ông đáp: “Thần tên là Punna, thưa bệ hạ.”

ตรัสสั่งว่า พนาย พวกเจ้าจงไปเทียมเกวียนขนทองมาจากสถานที่นายปุณณะไถนา.
Nhà vua ra lệnh: “Hỡi các quan, hãy chuẩn bị xe và mang vàng từ cánh đồng của Punna về đây.”

เหล่าราชบุรุษไปกับเหล่าเกวียน กล่าวว่า บุญของพระราชา ถือเอาก้อนทองไป.
Các quan quân cùng với xe đến đó và nói: “Đây là phước lành của nhà vua,” rồi lấy những khối vàng.

ก้อนทองที่ถือเอานั้น ก็เป็นก้อนดินขี้ไถไป.
Nhưng những khối vàng mà họ lấy về đã biến thành những cục đất bình thường.

ราชบุรุษเหล่านั้นไปกราบทูลพระราชา.
Các quan trở về và tâu lên nhà vua.

พระราชาตรัสว่า พนาย ถ้าอย่างนั้น พวกเจ้าจงไปกล่าวว่า บุญของนายปุณณะแล้วถือเอาทอง.
Nhà vua phán: “Nếu vậy, hãy quay lại và nói rằng đây là phước báo của Punna rồi mang vàng về.”

สิ่งที่เขาถือเอาก็เป็นทองไปทั้งนั้น.
Lần này, những gì họ lấy đều trở thành vàng thật.

ราชบุรุษเหล่านั้นก็นำทองทั้งหมดนั้นมากองไว้ที่พระลานหลวง.
Các quan quân mang toàn bộ số vàng về chất đống tại sân điện.

กองสูงประมาณเท่าต้นตาล.
Đống vàng cao bằng cây cọ.

พระราชาโปรดให้เรียกพวกพ่อค้ามาตรัสถามว่า ในเรือนใดมีทองเท่านี้บ้าง.
Nhà vua triệu tập các thương gia và hỏi: “Nhà nào có nhiều vàng như thế này không?”

พวกพ่อค้ากราบทูลว่า ข้าแต่เทวะ ของใครๆ ก็ไม่มี พระเจ้าข้า.
Các thương gia tâu: “Thưa bệ hạ, không ai có số vàng như thế này cả.”

ตรัสปรึกษาว่า เราควรจะทำอะไรแก่เจ้าของทรัพย์เท่านี้เล่า.
Nhà vua hỏi ý kiến: “Chúng ta nên làm gì với người sở hữu số của cải này?”

กราบทูลว่า ควรตั้งเขาเป็นธนเศรษฐีสิ พระเจ้าข้า.
Họ tâu: “Nên phong ông ấy làm một triệu phú, thưa bệ hạ.”

พระราชาตรัสว่า ถ้าอย่างนั้น พวกเจ้าจงแต่งตั้งปุณณะชื่อว่าธนเศรษฐีในพระนครนี้.
Nhà vua phán: “Nếu vậy, hãy phong Punna làm triệu phú trong thành phố này.”

แล้วพระราชทานของทั้งหมดนั้นแก่นายปุณณะนั้นเท่านั้น พระราชทานตำแหน่งเศรษฐีแก่เขาในวันนั้นนั่นเอง.
Sau đó, nhà vua ban cho Punna toàn bộ số của cải và phong ông làm triệu phú ngay trong ngày.

เศรษฐีนั้น เมื่อกระทำมงคลก็ได้ถวายทานแด่พระภิกษุสงฆ์มีพระพุทธเจ้าเป็นประมุข ๗ วัน.
Vị triệu phú mới này tổ chức lễ mừng và dâng cúng đến chư Tăng do Đức Phật dẫn đầu trong suốt 7 ngày.

ในวันที่ ๗ เมื่อพระทศพลทรงทำการอนุโมทนาในภัตทานของปุณณเศรษฐีก็ดี ภริยาก็ดี ธิดาก็ดี ทั้งหมดก็ดำรงอยู่ในโสดาปัตติผล.
Vào ngày thứ 7, khi Đức Thế Tôn chúc phúc cho gia đình triệu phú Punna, cả vợ và con gái của ông đều chứng đắc quả Nhập Lưu (Sotāpanna).

ภายหลัง ราชคหเศรษฐีทราบว่า ปุณณเศรษฐีมีธิดาสาวเจริญวัยอยู่ จึงส่งสาสน์ไปเรือนของปุณณเศรษฐีนั้นขอธิดาเพื่อบุตรของตน.
Sau đó, một triệu phú khác ở thành Vương Xá nghe tin rằng triệu phú Punna có con gái đã đến tuổi trưởng thành, nên gửi thư đến hỏi cưới con gái ông cho con trai của mình.

ปุณณเศรษฐีนั้นฟังสาสน์ราชคหเศรษฐีนั้นแล้ว ก็ส่งสาสน์ตอบไปว่า เราไม่ให้ธิดาดอก.
Triệu phú Punna nhận được thư, liền gửi thư đáp lại: “Ta sẽ không gả con gái cho ông.”

ฝ่ายสุมนเศรษฐี [ราชคหเศรษฐี] ส่งสาสน์ไปอีกว่า ท่านอาศัยเรือนเราอยู่ บัดนี้ก็เป็นอิสรชน โดยทันทีทันใด แล้วยังจะไม่ให้ธิดาแก่เราหรือ.
Triệu phú Sumana (cũng là triệu phú ở Vương Xá) gửi thêm một lá thư khác: “Ông đã từng sống nhờ nhà ta, nay đã trở thành người tự do, thế mà vẫn từ chối gả con gái cho ta sao?”

แต่นั้น ปุณณเศรษฐีก็ตอบว่า ท่านพูดถึงแต่สภาพเศรษฐีของท่านก่อนเท่านั้น ชื่อว่าบุรุษ ท่านไม่ควรกำหนดเอาว่า ต้องเป็นอย่างนี้ไปตลอดกาล.
Punna triệu phú đáp lại: “Ngài chỉ nói về địa vị triệu phú của mình từ trước đến nay, nhưng đàn ông không nên nghĩ rằng mọi thứ sẽ luôn như vậy mãi mãi.”

ความจริง เราสามารถรับเอาพวกบุรุษเช่นนั้นทำเป็นทาสก็ได้นะ แต่เราไม่อาจเอื้อมถึงชาติและโคตรของท่านได้ดอก.
“Thực tế, ta có thể biến những người như thế thành nô lệ, nhưng ta không dám hạ thấp gia tộc và dòng dõi của ngài.”

อนึ่งเล่า ธิดาของเราก็เป็นพระอริยสาวิกาผู้พระโสดาบัน กระทำการบูชาด้วยดอกไม้มีค่าหลายกหาปณะทุกๆ วัน.
“Hơn nữa, con gái của ta là một nữ thánh đệ tử đã chứng quả Nhập Lưu (Sotāpanna), mỗi ngày đều dâng hoa quý giá trị hàng nghìn kahapana để cúng dường.”

เราจักไม่ส่งธิดาไปเรือนคนมิจฉาทิฏฐิเช่นท่าน.
“Ta sẽ không gả con gái cho một gia đình có tà kiến như của ngài.”

ราชคหเศรษฐีรู้ว่า ปุณณเศรษฐีปฏิเสธอย่างนั้น ก็ส่งสาสน์ไปอีกว่า โปรดอย่าทำลายความสนิทสนมเก่าๆ เสียเลย.
Khi triệu phú thành Vương Xá biết rằng Punna đã từ chối, ông lại gửi thư tiếp: “Xin đừng phá vỡ mối quan hệ thân thiết lâu đời của chúng ta.”

เราจักให้จัดดอกไม้มีค่า ๒ กหาปณะทุกๆ วันแก่สะใภ้ของเรา.
“Chúng tôi sẽ cung cấp hoa quý trị giá 2 kahapana mỗi ngày cho con dâu của mình.”

ปุณณเศรษฐีก็ตอบรับ แล้วส่งธิดาไปเรือนของราชคหเศรษฐีนั้น.
Punna chấp nhận lời đề nghị và gửi con gái đến nhà của triệu phú thành Vương Xá.

ต่อมาวันหนึ่ง นางอุตตราธิดาของปุณณเศรษฐีนั้นก็กล่าวกะสามีของตนอย่างนี้ว่า ดิฉันทำอุโบสถกรรมประจำเดือนละ ๘ วันในเรือนสกุลของตน.
Một ngày nọ, Uttara, con gái của Punna, nói với chồng: “Em thường thực hiện Uposatha mỗi tháng 8 ngày tại nhà cha mẹ mình.”

แม้บัดนี้ เมื่อท่านรับให้ความยินยอมได้ เราก็จะพึงอธิษฐานองค์อุโบสถ.
“Nếu giờ đây chàng cho phép, em sẽ tiếp tục thực hiện Uposatha.”

สามีนั้นกล่าวว่า ฉันยินยอมไม่ได้ แล้วก็ไม่รับคำ.
Chồng cô đáp: “Ta không thể đồng ý,” và từ chối yêu cầu của cô.

นางไม่อาจทำสามีนั้นให้ยินยอมได้ ก็นิ่งเสีย คิดว่า เราจักอธิษฐานองค์อุโบสถภายในพรรษาอีก.
Không thể thuyết phục chồng, cô im lặng và nghĩ rằng sẽ thực hiện Uposatha trong mùa an cư.

แม้ครั้งนั้นเมื่อนางขอโอกาส ก็ไม่ได้โอกาสอีกนั่นเอง.
Nhưng ngay cả khi cô xin phép lần nữa, cô vẫn không được đồng ý.

ภายในพรรษา ล่วงไป ๒ เดือนครึ่งยังเหลืออยู่ครึ่งเดือน.
Trong thời gian an cư, hai tháng rưỡi đã trôi qua, còn lại nửa tháng.

นางจึงส่งข่าวไปบอกบิดามารดาว่า ดิฉันถูกท่านพ่อท่านแม่ส่งไปขังไว้ในที่กักขังตลอดกาลยาวนานเท่านี้แล้ว.
Cô gửi tin nhắn về cho cha mẹ mình: “Con đã bị gửi đến đây và bị giam cầm trong thời gian dài như vậy.”

จะอธิษฐานองค์อุโบสถแม้ตลอดวันหนึ่งก็ไม่ได้ โปรดส่งกหาปณะแก่ดิฉัน ๑๕,๐๐๐ กหาปณะเถิด.
“Con thậm chí không thể thực hiện Uposatha dù chỉ một ngày. Xin hãy gửi cho con 15,000 kahapana.”

บิดามารดาฟังข่าวธิดาแล้วก็ไม่ถามว่า เพราะเหตุไร ส่งเงินไปให้เลย.
Cha mẹ cô nhận được tin liền gửi tiền mà không hỏi lý do.

นางอุตตรารับกหาปณะเหล่านั้นแล้ว มีหญิงโสเภณีชื่อสิริมา อยู่ในนครนั้น.
Uttara nhận được số tiền và biết trong thành có một kỹ nữ tên Sirimā.

จึงให้เรียกนางมาแล้วกล่าวว่า แม่สิริมาจ๋า ดิฉันจักอธิษฐานองค์อุโบสถตลอดครึ่งเดือนนี้.
Cô gọi Sirimā đến và nói: “Này chị Sirimā, tôi muốn thực hiện Uposatha trong nửa tháng này.”

ขอแม่นางจงรับกหาปณะ ๑๕,๐๐๐ กหาปณะเหล่านี้ไว้ แล้วบำเรอบุตรเศรษฐีตลอดครึ่งเดือนนี้.
“Xin chị hãy nhận số tiền 15,000 kahapana này và chăm sóc chồng tôi trong nửa tháng tới.”

นางสิริมาก็รับปากว่า ดีละแม่เจ้า.
Sirimā đồng ý: “Được thôi, thưa cô.”

ตั้งแต่นั้นมา บุตรเศรษฐีคิดว่า เราจักสำเริงสำราญกับนางสิริมา จึงอนุญาตให้นางอุตตรารับอุโบสถกรรมตลอดครึ่งเดือน.
Từ đó, con trai của triệu phú nghĩ: “Ta sẽ vui thú cùng Sirimā,” nên đã cho phép Uttara thực hiện Uposatha trong nửa tháng.

นางอุตตรารู้ว่าสามีรับปากยินยอมแล้ว มีหมู่ทาสีแวดล้อมจัดแจงของเคี้ยวของฉันด้วยมือเองแต่เช้าตรู่ทุกๆ วัน.
Uttara biết rằng chồng đã đồng ý, liền tự tay chuẩn bị các món ăn từ sáng sớm mỗi ngày, có các nữ tì phụ giúp.

เมื่อพระศาสดาทรงทำภัตกิจเสร็จ เสด็จไปวิหารแล้ว ก็อธิษฐานองค์อุโบสถ ขึ้นปราสาทอันประเสริฐ นั่งระลึกถึงศีลของตน.
Khi Đức Phật dùng bữa xong và trở về tinh xá, cô lập tức hành trì Uposatha, lên lầu cao và ngồi thiền, suy niệm về giới hạnh của mình.

ล่วงเวลาไปครึ่งเดือนด้วยอาการอย่างนี้ ในวันสละอุโบสถ นางจึงเที่ยวจัดแจงข้าวยาคูและของเคี้ยวเป็นต้นแต่เช้าตรู่.
Nửa tháng trôi qua như thế, vào ngày kết thúc Uposatha, cô lại chuẩn bị cháo và thức ăn từ sáng sớm.

เวลานั้น บุตรเศรษฐีอยู่บนปราสาทอันประเสริฐกับนางสิริมา เปิดหน้าต่างกรุตาข่าย ยืนดูสิ่งของไปตามลำดับ.
Lúc đó, con trai của triệu phú đang ở trên lầu cao với Sirimā, mở cửa sổ có lưới sắt, đứng nhìn cảnh vật.

นางอุตตราแหงนดูไปทางช่องหน้าต่าง.
Uttara ngước lên nhìn qua cửa sổ.

บุตรเศรษฐีมองดูนางอุตตราคิดว่า หญิงผู้นี้คงถือกำเนิดแต่สัตว์นรกหนอ.
Con trai của triệu phú nhìn Uttara và nghĩ: “Người phụ nữ này chắc sinh ra từ địa ngục.”

ละสมบัติอย่างนี้แล้วเป็นผู้เปรอะเปื้อนด้วยเขม่าหม้อข้าว วุ่นวายอยู่ระหว่างทาสีทั้งหลายโดยหาควรแก่เหตุไม่ แล้วกระทำการยิ้มแย้ม.
“Bỏ qua sự giàu sang như thế mà lại bẩn thỉu, dính đầy tro bếp, bận rộn giữa các nữ tì mà không có lý do, rồi còn cười tươi.”

นางอุตตราทราบความที่บุตรเศรษฐีนั้นประมาท คิดว่า บุตรเศรษฐีนี้ชื่อว่าเป็นคนเขลา.
Uttara nhận ra con trai triệu phú đang khinh thường mình, nghĩ: “Người này thật là ngu dốt.”

คงจักสำคัญว่าสมบัติของตนจะอยู่ถาวรทุกเวลา ดังนี้แล้ว แม้ตนเองก็ทำการยิ้มแย้มบ้าง.
“Hắn tưởng rằng của cải của mình sẽ tồn tại mãi mãi.” Rồi cô cũng mỉm cười đáp lại.

แต่นั้น นางสิริมาก็โกรธแล้วบริภาษว่า นางทาสีผู้นี้เมื่อเรายืนอยู่ก็ยังทำการยิ้มแย้มกับสามีของเราอย่างนี้ จึงรีบลงจากปราสาท.
Sirimā tức giận và mắng: “Con hầu này dám cười với chồng ta ngay cả khi ta đang đứng đây!” Rồi cô vội vã chạy xuống từ lầu cao.

โดยอากัปกิริยาที่มาของนางสิริมานั้นนั่นแหละ นางอุตตราก็ทราบว่า หญิงโง่คนนี้อยู่ในเรือนหลังนี้เพียงครึ่งเดือน.
Nhìn thái độ của Sirimā, Uttara hiểu rằng: “Người phụ nữ ngu ngốc này chỉ mới ở trong nhà này nửa tháng.”

ก็เกิดสำคัญว่าเรือนหลังนี้เป็นของเราคนเดียวดังนี้ ทันใดนั้นนั่นเองก็ยืนเข้าฌานมีเมตตาเป็นอารมณ์.
“Vậy mà đã nghĩ rằng ngôi nhà này là của riêng cô ta.” Ngay lập tức, Uttara nhập thiền với tâm từ bi.

ฝ่ายนางสิริมาก็มาในระหว่างทาสีทั้งหลาย จับกระบวยเต็มด้วยน้ำมันที่เดือด ในกระทะทอดขนม ราดลงบนศีรษะนางอุตตรา.
Sirimā đi vào giữa các nữ tì, cầm lấy gáo đầy dầu sôi từ chảo chiên và đổ lên đầu Uttara.

ด้วยการแผ่เมตตาฌาน น้ำมันเดือดที่นางสิริมาราดลงบนศีรษะนางอุตตรา ก็ไหลกลับไป เหมือนน้ำที่ราดลงบนใบบัวฉะนั้น.
Nhờ sức mạnh từ bi trong thiền định, dầu sôi đổ xuống đầu Uttara liền chảy ngược lại, giống như nước rơi trên lá sen.

ขณะนั้น ทาสีทั้งหลายที่ยืนใกล้นางสิริมา เห็นเหตุนั้นแล้วก็บริภาษนางสิริมานั้นต่อหน้าว่า ไฮ้ แม่มหาจำเริญ เจ้ารับมูลค่าจากมือแม่นายของเรามาอยู่ในเรือนหลังนี้.
Lúc đó, các nữ tì đứng gần Sirimā chứng kiến cảnh tượng đó liền mắng thẳng vào mặt cô ta: “Này con đàn bà trơ trẽn kia! Ngươi đã nhận tiền từ tay tiểu thư của chúng ta để sống trong nhà này.”

ยังพยายามจะมาทำเทียมแม่นายของพวกข้าหรือ.
“Vậy mà còn dám đối xử tệ bạc với tiểu thư của chúng ta sao?”

ขณะนั้น นางสิริมารู้ว่าตัวเป็นอาคันตุกะมาอยู่ชั่วคราว ก็ไปจากที่นั้นแล้วหมอบลงแทบเท้านายอุตตรา กล่าวว่า แม่นาง ดิฉันไม่ทันใคร่ครวญก็ทำกรรมอย่างนี้ โปรดยกโทษให้ดิฉันเสียเถิด.
Lúc đó, Sirimā nhận ra mình chỉ là khách tạm trú, liền rời khỏi chỗ đó và quỳ sụp dưới chân Uttara, nói: “Thưa cô, tôi đã không suy nghĩ thấu đáo và đã làm điều sai trái. Xin cô hãy tha thứ cho tôi.”

นางอุตตรากล่าวว่า แม่สิริมาจ๋า ฉันยกโทษให้แม่ในฐานะนี้ไม่ได้ดอก ฉันเป็นธิดามีบิดา จะยกโทษให้ก็ต่อเมื่อพระทศพลทรงยกโทษให้แม่เท่านั้น.
Uttara đáp: “Này Sirimā, ta không thể tha thứ cho chị trong trường hợp này. Ta là con gái còn cha mẹ, chỉ khi Đức Thế Tôn tha thứ thì ta mới có thể tha thứ cho chị.”

แม้พระศาสดามีภิกษุสงฆ์เป็นบริวาร ก็เสด็จมาประทับเหนืออาสนะที่จัดไว้ ณ นิเวศน์ของนางอุตตรา.
Lúc đó, Đức Phật cùng chư Tăng đã đến và ngồi trên pháp tòa được chuẩn bị tại nhà của Uttara.

นางสิริมาจึงไปหมอบแทบพระยุคลบาทพระศาสดา กราบทูลว่า ข้าแต่พระองค์ผู้เจริญ ข้าพระองค์กระทำความผิดอย่างหนึ่ง ในระหว่างแม่นางอุตตรา.
Sirimā sau đó quỳ dưới chân Đức Phật, thưa rằng: “Bạch Đức Thế Tôn, con đã phạm sai lầm với Uttara.”

นางกล่าวว่า เมื่อพระองค์ทรงยกโทษประทาน เราก็จักยกโทษให้ ข้าแต่พระผู้มีพระภาคเจ้า ขอพระองค์โปรดทรงยกโทษประทานแก่ข้าพระองค์ซึ่งขมาโทษอยู่ด้วยเถิด.
“Nàng ấy nói rằng nếu Ngài tha thứ, thì nàng cũng sẽ tha thứ cho con. Kính xin Đức Thế Tôn hãy từ bi tha thứ cho con.”

พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสว่า สิริมา เรายกโทษให้เจ้า.
Đức Phật nói: “Này Sirimā, Ta tha thứ cho con.”

เวลานั้น นางสิริมานั้นก็ไปขอให้นางอุตตรายกโทษให้.
Lúc đó, Sirimā quay lại xin Uttara tha thứ cho mình.

และในวันนั้น นางสิริมาฟังอนุโมทนาภัตทานของพระทศพลว่า
Vào ngày hôm đó, Sirimā lắng nghe Đức Thế Tôn thuyết bài kệ chúc phúc:

อกฺโกเธน ชิเน โกธํ
“Hãy chiến thắng sự tức giận bằng sự không tức giận.”

อสาธุํ สาธุนา ชิเน
“Hãy chiến thắng điều ác bằng điều thiện.”

ชิเน กทริยํ ทาเนน
“Hãy chiến thắng sự keo kiệt bằng sự bố thí.”

สจฺเจนาลิกวาทินํ
“Hãy chiến thắng lời dối trá bằng sự chân thật.”

พึงชำนะคนโกรธด้วยความไม่โกรธ
“Hãy chiến thắng người giận dữ bằng sự không giận dữ.”

พึงชำนะคนไม่ดีด้วยความดี
“Hãy chiến thắng kẻ xấu bằng điều thiện.”

พึงชำนะคนตระหนี่ด้วยการให้
“Hãy chiến thắng người keo kiệt bằng sự bố thí.”

พึงชำนะคนพูดเท็จด้วยคำจริง
“Hãy chiến thắng kẻ dối trá bằng sự chân thật.”

เมื่อจบพระคาถา ก็ดำรงอยู่ในโสดาปัตติผล นิมนต์พระทศพลถวายมหาทาน ในวันรุ่งขึ้น.
Khi kết thúc bài kệ, Sirimā đã chứng đạt quả Nhập Lưu (Sotāpanna). Ngày hôm sau, cô đã cung thỉnh Đức Thế Tôn và dâng cúng đại thí.

เรื่องนี้เกิดขึ้นอย่างนี้.
Câu chuyện này đã xảy ra như vậy.

ภายหลัง พระศาสดาประทับอยู่ ณ พระเชตวันวิหารเมื่อทรงสถาปนาพวกอุบาสิกาไว้ในตำแหน่งต่างๆ.
Sau đó, khi Đức Phật đang an cư tại Kỳ Viên Tịnh Xá, Ngài đã thiết lập các nữ cư sĩ vào những vị trí đặc biệt.

จึงทรงสถาปนานางอุตตรานันทมารดา ไว้ในตำแหน่งเอตทัคคะเป็นเลิศกว่าพวกอุบาสิกาผู้เข้าฌาน แล.
Ngài đã tôn phong Uttara, mẹ của Nanda, là người xuất sắc nhất trong các nữ cư sĩ tinh thông thiền định.

จบอรรถกถาสูตรที่ ๕
Kết thúc Chú giải Kinh số 5.