Chú giải Thái kinh Tăng Chi Bộ I – Chương 1 – 14.67. Phẩm Người Tối Thắng

อรรถกถา อังคุตตรนิกาย เอกนิบาต เอตทัคคบาลี
Chú giải Tăng Chi Bộ Kinh, Ekaka Nipāta, Etadagga Vagga.

วรรคที่ ๗
Chương thứ 7

หน้าต่างที่ ๓ / ๙.
Cửa sổ thứ 3 / 9

อรรถกถาสูตรที่ ๓-๔

Chú giải kinh số 3-4

๓-๔. ประวัตินางขุชชุตตราและนางสามาวดี

3-4. Tiểu sử của bà Khujjuttarā và bà Sāmāvati

ในสูตรที่ ๓ และที่ ๔ พึงทราบวินิจฉัยดังต่อไปนี้.
Trong kinh số 3 và 4, nên biết sự phân tích như sau:

โดยบทว่า พหุสฺสสุตานํ ยทิทํ ขุชฺชุตตรา เมตฺตาวิหารีนํ ยทิทํ สามาวตี ท่านแสดงว่า นางขุชชุตตราเป็นเลิศกว่าพวกอุบาสิกาผู้เป็นพหูสูต. นางสามาวดีเป็นเลิศกว่าพวกอุบาสิกาผู้มีปกติอยู่ด้วยเมตตา.
Với đoạn văn “Bahussutānaṃ yadidaṃ Khujjuttarā, Mettāvihārīnaṃ yadidaṃ Sāmāvati”, Ngài cho thấy rằng bà Khujjuttarā vượt trội hơn các nữ cư sĩ khác về kiến thức, trong khi bà Sāmāvati vượt trội hơn về tâm từ bi.

ได้ยินว่า แม้นางทั้งสอง ครั้งพระพุทธเจ้าพระนามว่าปทุมุตตระ ถือปฏิสนธิในเรือนสกุล กรุงหังสวดี ต่อมาคิดกันว่าจักฟังธรรมกถาของพระศาสดา จึงพากันไปวิหาร.
Nghe nói rằng, vào thời Đức Phật Padumuttara, cả hai bà đều tái sinh trong một gia đình quý tộc ở thành Hamsavati. Sau đó, họ quyết định đến tu viện để nghe pháp của Đức Phật.

นางทั้งสองนั้น นางขุชชุตตราเห็นพระศาสดาทรงสถาปนาอุบาสิกาผู้หนึ่งไว้ในตำแหน่งเอตทัคคะเป็นเลิศกว่าพวกอุบาสิกาอริยสาวิกผู้เป็นพหูสูต จึงทำกุศลให้ยิ่งยวดขึ้นไป ปรารถนาตำแหน่งนั้น.
Bà Khujjuttarā nhìn thấy Đức Phật tôn vinh một nữ cư sĩ lên vị trí Etadagga, là người xuất sắc nhất trong các cư sĩ nữ về sự uyên bác, vì vậy bà phát tâm hành thiện nhiều hơn để đạt được vị trí đó.

นางสามาวดีเห็นพระศาสดาทรงสถาปนาอุบาสิกาผู้หนึ่งไว้ในตำแหน่งเอตทัคคะเป็นเลิศกว่าพวกอุบาสิกาอริยสาวิกาผู้อยู่ด้วยเมตตา จึงทำกุศลให้ยิ่งยวดขึ้นไป ปรารถนาตำแหน่งนั้น.
Bà Sāmāvati thấy Đức Phật tôn vinh một nữ cư sĩ lên vị trí Etadagga, là người vượt trội trong các cư sĩ nữ về tâm từ bi, nên bà cũng phát tâm hành thiện nhiều hơn để đạt được vị trí đó.

เมื่อนางทั้งสองทำกุศลจนตลอดชีวิตก็บังเกิดในเทวโลก เวียนว่ายอยู่ในเทวดาและมนุษย์นั่นแล เวลาก็ล่วงไปถึงแสนกัป.
Khi hai bà hành thiện cho đến hết đời, họ tái sinh vào cõi trời, luân hồi giữa các cảnh giới chư thiên và con người, thời gian trôi qua hàng trăm ngàn kiếp.

ครั้งนั้น ก่อนพระศาสดาของเราบังเกิด เกิดอหิวาตกโรคขึ้นในแคว้นอัลลกัปปะ.
Lúc bấy giờ, trước khi Đức Phật của chúng ta ra đời, đã có một trận dịch tả bùng phát ở xứ Allakappa.

ในเรือนหลังหนึ่งๆ คน ๑๐ คนบ้าง ๒๐ คนบ้าง ๓๐ คนบ้างก็ตายพร้อมๆ กันนั่นแหละ. ส่วนผู้คนที่ไปนอกแคว้นก็รอดชีวิต.
Trong mỗi ngôi nhà, có từ 10, 20 đến 30 người chết cùng một lúc. Còn những ai rời khỏi vùng đó thì thoát nạn.

บุรุษผู้หนึ่งรู้เรื่องนั้นแล้วก็พาบุตรภริยาของตนไปนอกแคว้นนั้น ด้วยหมายจะไปแคว้นอื่น.
Một người đàn ông khi biết tin đó đã dẫn con và vợ rời khỏi vùng đất ấy với ý định đến vùng khác.

คราวนั้น เสบียงเดินทางที่เอามาในเรือนของบุรุษนั้นยังไม่ทันข้ามทางกันดารในระหว่างทาง ก็หมดสิ้นไป.
Lúc bấy giờ, lương thực mang theo từ nhà của người đàn ông ấy chưa kịp qua hết đoạn đường khó khăn đã cạn kiệt.

เรี่ยวแรงร่างกายของพวกเขาก็ลดลง.
Thể lực của họ dần suy yếu.

มารดาอุ้มบุตรไปได้ประเดี๋ยวหนึ่ง บิดาก็อุ้มบุตรไปได้ประเดี๋ยวหนึ่ง.
Người mẹ bồng con đi một đoạn, rồi đến lượt người cha lại bồng con đi một đoạn.

ครั้งนั้น บิดาของบุตรนั้นจึงคิดว่า เรี่ยวแรงร่างกายของพวกเขาก็ลดลงแล้ว จะแบกบุตรเดินไปคงไม่อาจข้ามทางกันดารไปได้.
Lúc bấy giờ, người cha nghĩ rằng sức lực của họ đã suy yếu, nếu tiếp tục cõng đứa con thì không thể vượt qua đoạn đường khó khăn được.

บุรุษนั้นไม่ให้มารดาบุตรรู้ ให้บุตรนั่งที่ทาง ทำเป็นเหมือนละไว้ไปหาน้ำ แล้วก็เดินทางไปลำพังคนเดียว.
Người đàn ông không cho vợ biết, để con ngồi bên đường, giả vờ đi tìm nước rồi bỏ đi một mình.

คราวนั้น ภริยาของบุรุษนั้นยืนคอยเขามาไม่เห็นบุตรในมือก็ร้องกล่าวว่า บุตรฉันไปไหนล่ะนาย.
Khi đó, người vợ đứng chờ, không thấy con trên tay chồng nên hỏi: “Con tôi đâu rồi, ông ơi?”

เขาพูดปลอบว่า เจ้าต้องการบุตรไปทำไม เรายังมีชีวิตอยู่จักได้บุตรเอง.
Anh ta an ủi: “Cô cần con để làm gì, chúng ta còn sống thì sẽ có con khác.”

นางกล่าวว่า ชายผู้นี้ใจร้ายนักหนอ แล้วกล่าวว่า ท่านไปเถิด ฉันไม่ไปกับท่านดอก.
Người vợ đáp: “Người đàn ông này thật tàn nhẫn. Ông đi đi, tôi không đi cùng ông đâu.”

เขากล่าวว่า แม่นางจ๋า ฉันไม่ทันใคร่ครวญได้ทำไปแล้ว จงยกโทษข้อนั้นแก่ฉันเสียเถิดแล้วก็พาบุตรไป.
Người đàn ông đáp: “Nàng ơi, ta nhất thời không suy nghĩ đã làm vậy, xin nàng tha thứ cho ta.” Rồi anh ta quay lại đón đứa con.

คนเหล่านั้นข้ามทางกันดารนั้นแล้ว เวลาเย็นก็ถึงบ้านคนเลี้ยงโคตำบลหนึ่ง.
Những người ấy vượt qua đoạn đường khó khăn và đến một ngôi làng của người chăn bò vào buổi tối.

วันนั้น พวกบ้านคนเลี้ยงโค หุงปายาสไม่มีน้ำ เห็นคนเหล่านั้น ก็คิดว่า คนเหล่านี้คงหิวจัด จึงเอาปายาสใส่เต็มภาชนะใหญ่ ลาดเนยเต็มกระบวยให้ไป.
Hôm đó, người dân làng đang nấu cháo sữa (pāyāsa) mà không có nước. Thấy những người này, họ nghĩ chắc họ rất đói, nên đổ đầy cháo sữa vào một bát lớn, thêm bơ vào muôi rồi mang cho.

เมื่อคนเหล่านั้นบริโภคข้าวปายาสนั้น สตรีนั้นก็บริโภคพอประมาณ ส่วนบุรุษบริโภคเกินประมาณ ไม่อาจให้ไฟธาตุย่อยได้ ก็ทำกาละเสียในเวลาหลังเที่ยงคืน.
Người phụ nữ ăn vừa đủ, còn người đàn ông ăn quá mức, hệ tiêu hóa không thể xử lý, và ông qua đời vào lúc nửa đêm.

เขาเมื่อทำกาละ เพราะยังมีความอาลัยในคนเหล่านั้น จึงถือปฏิสนธิในท้องนางสุนัขในเรือนของพวกคนเลี้ยงโค.
Khi chết, vì còn luyến tiếc những người kia, ông ta tái sinh vào bụng một con chó trong nhà của người chăn bò.

ไม่นานนัก นางสุนัขก็ออกลูก คนเลี้ยงโคเห็นสุนัขนั้นมีลักษณะสง่างามก็ปรนเปรอด้วยก้อนข้าว จึงพาสุนัขที่เกิดความรักในตนเที่ยวไปด้วยกัน.
Chẳng bao lâu, con chó cái sinh con. Người chăn bò thấy con chó có vẻ đẹp lạ thường nên cho ăn những miếng cơm ngon và mang nó đi cùng.

ต่อมาวันหนึ่ง พระปัจเจกพุทธเจ้าองค์หนึ่งมาถึงประตูเรือนของคนเลี้ยงโค ในเวลาแสวงหาอาหาร.
Một ngày nọ, một vị Phật Độc Giác đến trước cổng nhà người chăn bò khi đang tìm kiếm thức ăn.

คนเลี้ยงโคนั้นเห็นพระปัจเจกพุทธเจ้านั้นแล้ว ก็ถวายอาหาร ถือปฏิญญาของพระปัจเจกพุทธเจ้าที่จะอยู่อาศัยตน.
Người chăn bò thấy vị Phật Độc Giác liền dâng thức ăn và xin phép để Ngài lưu lại gần nhà mình.

พระปัจเจกพุทธเจ้าก็เข้าอยู่ ณ ราวป่าแห่งหนึ่ง ไม่ไกลสกุลคนเลี้ยงโค.
Vị Phật Độc Giác ở lại trong một khu rừng gần đó, không xa nhà của người chăn bò.

คนเลี้ยงโคไปสำนักพระปัจเจกพุทธเจ้า ก็พาสุนัขนั้นไปด้วย ก็ตีต้นไม้หรือแผ่นหินเพื่อไล่สัตว์ร้าย ในที่อยู่สัตว์ร้ายระหว่างทาง.
Mỗi khi đến gặp vị Phật Độc Giác, người chăn bò mang theo con chó và gõ vào cây hoặc đá để xua đuổi thú dữ trên đường.

แม้สุนัขนั้นก็กำหนดวิธีทำของคนเลี้ยงโคนั้นไว้.
Con chó cũng học theo cách làm của người chăn bò.

ต่อมาวันหนึ่ง คนเลี้ยงโคนั่งในสำนักพระปัจเจกพุทธเจ้ากล่าวว่า ท่านผู้เจริญ กระผมมาไม่ได้ทุกครั้ง แต่สุนัขนี้ฉลาด โดยสัญญาจำหมายที่สุนัขนี้มาแล้ว ก็จะพึงมายังประตูเรือนของกระผมได้.
Một ngày nọ, người chăn bò nói với vị Phật Độc Giác: “Thưa Ngài, tôi không thể đến mỗi ngày, nhưng con chó này rất thông minh, nó có thể nhớ đường đến nhà tôi.”

วันหนึ่ง คนเลี้ยงโคนั้นก็ส่งสุนัขไปด้วยกล่าวว่า เจ้าจงพาพระปัจเจกพุทธเจ้ามา.
Một hôm, người chăn bò bảo con chó: “Hãy đi mời vị Phật Độc Giác đến đây.”

สุนัขนั้นฟังคำของคนเลี้ยงโคนั้นก็ไปในเวลาแสวงหาอาหาร ก็เอาอกหมอบแทบเท้าพระปัจเจกพุทธเจ้า.
Con chó nghe lời chủ và đi vào lúc vị Phật Độc Giác đang tìm thức ăn, nó nằm phục xuống dưới chân Ngài.

พระปัจเจกพุทธเจ้ารู้ว่าสุนัขนี้มาสำนักเราแล้ว ก็ถือบาตรจีวรเดินทาง แต่ท่านจะทดลองสุนัขนั้น จึงแยกออกเดินทางอื่น.
Vị Phật Độc Giác biết con chó đã đến mời mình nên mang bát và y đi theo, nhưng Ngài thử thách con chó bằng cách đi đường khác.

สุนัขก็ยืนข้างหน้า ต้อนให้ไปทางที่ไปหมู่บ้านคนเลี้ยงโค.
Con chó đứng chắn trước mặt, dẫn Ngài đi đúng con đường về làng của người chăn bò.

ก็ในที่ใด คนเลี้ยงโคตีต้นไม้หรือแผ่นหินเพื่อขับไล่สัตว์ร้าย สุนัขถึงที่นั้นแล้ว ก็ส่งเสียงเห่าดังๆ.
Khi đến những chỗ mà người chăn bò từng gõ cây hoặc đá để xua đuổi thú dữ, con chó liền sủa lớn.

ด้วยเสียงของสุนัขนั้น สัตว์ร้ายทั้งหลายก็หนีไป.
Nhờ tiếng sủa của nó, các loài thú dữ đều bỏ chạy.

แม้พระปัจเจกพุทธเจ้าก็ให้ก้อนข้าวที่เย็นๆ ก้อนใหญ่แก่มัน เวลาฉันเสร็จแล้ว แม้สุนัขนั้นก็รักอย่างยิ่งในพระปัจเจกพุทธเจ้าด้วยความอยากได้ก้อนข้าว.
Ngay cả Đức Phật Độc Giác cũng cho con chó một khối cơm nguội lớn sau khi Ngài thọ thực xong. Con chó rất yêu quý Ngài vì khao khát có được khối cơm đó.

คนเลี้ยงโคถวายผ้าพอแก่การที่จะทำจีวรได้ ๓ ผืน แก่พระปัจเจกพุทธเจ้าตลอดไตรมาสแล้วกล่าวว่า ท่านเจ้าข้า ถ้าท่านชอบใจก็โปรดอยู่เสียในที่นี้นี่แหละ แต่ถ้าไม่ชอบใจก็โปรดไปได้ตามสบาย.
Người chăn bò đã dâng cúng ba tấm vải đủ để may y cho Đức Phật Độc Giác trong suốt ba tháng và nói: “Thưa Ngài, nếu Ngài thích thì xin hãy ở lại đây, nếu không thì tùy ý Ngài ra đi.”

พระปัจเจกพุทธเจ้าแสดงอาการว่าจะไป คนเลี้ยงโคตามไปส่งพระปัจเจกพุทธเจ้าแล้วก็กลับ.
Đức Phật Độc Giác ra dấu muốn rời đi, người chăn bò tiễn Ngài và sau đó quay về.

สุนัขรู้ว่าพระปัจเจกพุทธเจ้าไปที่อื่น ก็เกิดความโศกเศร้าอย่างแรงเพราะรัก หัวใจแตกตาย ไปบังเกิดในสวรรค์ชั้นดาวดึงส์.
Khi con chó biết rằng Đức Phật Độc Giác đã rời đi nơi khác, nó đau khổ đến mức trái tim tan vỡ và chết, tái sinh ở cõi trời Đao Lợi (Tāvatiṃsa).

ก็โดยที่สัตว์ร้ายหนีไป เพราะสุนัขนั้นทำเสียงดังเวลาไปกับพระปัจเจกพุทธเจ้า เสียงของเทวบุตรนั้น เมื่อพูดกับเหล่าเทวดาจึงกลบเสียงเทวดาเสียสิ้น.
Bởi vì khi con chó đồng hành cùng Đức Phật Độc Giác, tiếng sủa của nó khiến các loài thú dữ bỏ chạy. Sau khi tái sinh làm thiên tử, giọng nói của thiên tử đó át hẳn tiếng nói của các thiên nhân khác.

ด้วยเหตุนั้นนั่นแล เทวบุตรนั้นจึงได้ชื่อว่าโฆสกเทพบุตร.
Do đó, thiên tử ấy được gọi là Ghosaka Devaputta (Thiên tử Âm Thanh).

ก็เมื่อโฆสกเทพบุตรนั้นเสวยสมบัติในดาวดึงส์นั้น พระราชาพระนามว่าอุเทนเสวยราชสมบัติ ณ กรุงโกสัมพี.
Khi Ghosaka Devaputta đang hưởng phước báo ở cõi trời Đao Lợi, vua Udena trị vì tại thành Kosambī.

ถิ่นมนุษย์เรื่องของพระเจ้าอุเทน พึงทราบโดยนัยที่กล่าวไว้แล้วในอรรถกถาโพธิราชกุมารสูตรนั่นแล.
Câu chuyện về vua Udena trong cõi người nên được hiểu theo chú giải đã nêu trong kinh Bồ Đề Vương Tử (Bodhirajakumara Sutta).

เมื่อพระเจ้าอุเทนนั้นครองราชย์อยู่ โฆสกเทพบุตรก็จุติถือปฏิสนธิในครรภ์ของสตรีผู้อาศัยรูปเลี้ยงชีพผู้หนึ่ง ในกรุงโกสัมพี.
Khi vua Udena đang cai trị, Ghosaka Devaputta tái sinh vào bụng của một người phụ nữ sống bằng nghề nhan sắc ở thành Kosambī.

ล่วงไป ๑๐ เดือน นางก็คลอดบุตร รู้ว่าเป็นชายก็ให้ทิ้งเสียที่กองขยะ.
Sau mười tháng, bà sinh một bé trai nhưng đã bỏ rơi đứa trẻ tại bãi rác khi biết đó là con trai.

ขณะนั้น คนทำงานของโกสัมพิกเศรษฐีกำลังเดินไปเรือนเศรษฐีแต่เช้าตรู่ สงสัยว่าสิ่งนี้อะไรหนอที่เหล่ากากลุ้มรุมกันอยู่.
Lúc đó, một người làm công cho triệu phú Kosambika đang đi đến nhà ông chủ từ sáng sớm, thắc mắc về đám quạ đang bu quanh thứ gì đó.

ก็เข้าไปพบทารก คิดว่าทารกนี้จักมีบุญ จึงส่งเด็กไว้ในมือบุรุษผู้หนึ่งให้ นำไปสู่เรือน (ตน) แล้วก็ไปเรือนเศรษฐี.
Khi tiến đến gần, ông ta thấy một đứa trẻ và nghĩ rằng đứa trẻ này có phước. Ông giao đứa bé cho một người đàn ông khác đưa về nhà mình, rồi tiếp tục đến nhà triệu phú.

ฝ่ายเศรษฐีกำลังไปยังราชสกุลในเวลาเข้าเฝ้า พบปุโรหิตในระหว่างทาง ก็ถามว่า วันนี้ ดาวฤกษ์อะไร.
Triệu phú khi đang trên đường đến cung điện để yết kiến vua đã gặp một vị chiêm tinh và hỏi: “Hôm nay là ngày sao gì?”

ปุโรหิตนั้นยืนอยู่ตรงนั้นนั่นแหละ ก็คำนวณแล้วกล่าวว่า ดาวฤกษ์ชื่อโน้น ทารกที่เกิดตามดาวฤกษ์นี้ในวันนี้ จักได้ตำแหน่งเศรษฐีในนครนี้.
Vị chiêm tinh ngay tại chỗ tính toán và nói: “Hôm nay là ngày sao tốt, đứa trẻ sinh ra vào ngày này sẽ trở thành một triệu phú của thành phố này.”

เศรษฐีนั้นฟังคำของปุโรหิตนั้นแล้ว ก็รีบส่งคนไปยังเรือนว่า ท่านปุโรหิตคนนี้ไม่พูดเป็นคำสอง.
Nghe lời vị chiêm tinh, triệu phú liền sai người về nhà để kiểm tra ngay.

หญิงแม่เรือนมีครรภ์แก่ของเรามีอยู่ พวกเจ้าจงตรวจดูนางว่า คลอดแล้วหรือยัง.
Ông bảo: “Người vợ đang mang thai của ta có sinh con chưa?”

คนเหล่านั้นไปสำรวจรู้แล้วก็กล่าวว่า นายท่าน หญิงมีครรภ์แก่นั้นยังไม่คลอด.
Những người hầu sau khi kiểm tra liền báo lại: “Thưa ông, bà nhà vẫn chưa sinh.”

เศรษฐีจึงสั่งว่า ถ้าอย่างนั้น พวกเจ้าจงไปหาทารกที่เกิดในวันนี้ ในนครนี้.
Triệu phú ra lệnh: “Vậy thì, hãy đi tìm đứa trẻ nào sinh ra trong thành phố hôm nay.”

คนเหล่านั้นแสวงหาก็พบทารกนั้นในเรือนของคนทำงานของเศรษฐีนั้นแล้วบอกแก่เศรษฐี.
Những người hầu tìm kiếm và phát hiện ra đứa bé trong nhà người làm công rồi báo lại với triệu phú.

เศรษฐีกล่าวว่า เจ้าพนาย ถ้าอย่างนั้น พวกเจ้าจงไปเรียกคนทำงานมา.
Triệu phú nói: “Các ngươi hãy gọi người làm công ấy đến đây.”

คนเหล่านั้นก็เรียกคนทำงานมา.
Họ lập tức gọi người làm công đến.

เศรษฐีถามเขาว่า เรือนเจ้ามีทารกหรือ.
Triệu phú hỏi: “Nhà ngươi có đứa trẻ nào không?”

เขาตอบว่า มีขอรับ นายท่าน.
Người làm công đáp: “Thưa ông, có đấy ạ.”

เศรษฐีบอกว่า เจ้าให้ทารกนั้นแก่เราเถิด.
Triệu phú nói: “Hãy giao đứa trẻ đó cho ta.”

เขาว่า ให้ไม่ได้ดอก นายท่าน.
Người làm công đáp: “Tôi không thể làm vậy đâu, thưa ông.”

เศรษฐีกล่าวว่า เจ้ารับทรัพย์ ๑,๐๐๐ แล้วให้เถิด.
Triệu phú nói: “Vậy hãy nhận 1,000 đồng và trao đứa trẻ cho ta.”

คนทำงานนั้นคิดว่า ทารกนี้จะเป็นหรือตาย ข้อนี้ก็รู้กันยาก ดังนี้จึงรับทรัพย์ ๑,๐๐๐ แล้วให้ทารกไป.
Người làm công nghĩ rằng đứa trẻ này có sống hay chết cũng khó biết, nên nhận 1,000 đồng và trao đứa trẻ cho triệu phú.

ลำดับนั้น เศรษฐีคิดว่า ถ้าภริยาเราคลอดธิดา ก็จักทำทารกนี้ให้เป็นบุตร ถ้าคลอดบุตร ก็จักทำทารกนี้ให้ตาย ครั้นคิดแล้วก็เลี้ยงทารกไว้ในเรือน.
Sau đó, vị triệu phú suy nghĩ: “Nếu vợ ta sinh con gái, ta sẽ nuôi đứa trẻ này làm con; nếu sinh con trai, ta sẽ giết đứa trẻ này.” Nghĩ vậy, ông nuôi đứa trẻ trong nhà.

ครั้งนั้น ภริยาของเศรษฐีนั้นก็คลอดบุตร โดยล่วงไป ๒-๓ วัน.
Vài ngày sau, vợ của triệu phú sinh con trai.

แต่นั้น เศรษฐีก็คิดจะให้พวกโคเหยียบทารกนั้นเสียให้ตาย จึงสั่งว่า พวกเจ้าจงเอาทารกนี้ไปนอนที่ประตูคอก.
Sau đó, triệu phú định cho đàn bò dẫm chết đứa trẻ, nên ra lệnh: “Hãy đặt đứa trẻ này ở cửa chuồng bò.”

คนทั้งหลายก็ให้ทารกนั้นนอนที่ประตูคอกนั้น.
Những người hầu liền đặt đứa trẻ nằm ở cửa chuồng.

ครั้งนั้น โคอุสภะจ่าฝูงออกไปก่อน เห็นทารกนั้นก็ยืนคร่อมไว้ในระหว่างเท้าทั้ง ๔ ด้วยหมายใจว่า โคตัวอื่นๆ จักไม่เหยียบทารกนั้น.
Con bò đầu đàn khi ra khỏi chuồng thấy đứa trẻ liền đứng che giữa bốn chân để bảo vệ, không cho các con bò khác dẫm lên.

ขณะนั้น คนเลี้ยงโคพบทารกนั้น คิดว่า ทารกนี้แม้แต่สัตว์ดิรัจฉานยังรู้จักคุณ คงเป็นผู้มีบุญมาก เราจักเลี้ยงทารกนั้น แล้วก็นำไปเรือนตน.
Người chăn bò thấy vậy, nghĩ rằng: “Đứa trẻ này ngay cả loài vật cũng biết bảo vệ, chắc chắn có nhiều phước đức.” Ông quyết định nuôi đứa trẻ và mang về nhà mình.

ฝ่ายเศรษฐีทราบว่าทารกนั้นยังไม่ตาย ได้ฟังเขาว่า พวกคนเลี้ยงโคนำไป ก็ให้ทรัพย์ ๑,๐๐๐ แล้วให้ทิ้งเสียที่สุสานศพสด.
Khi biết đứa trẻ chưa chết và người chăn bò đã mang đi, triệu phú liền cho người hầu 1,000 đồng và ra lệnh bỏ đứa trẻ vào nghĩa địa.

เวลานั้น คนเลี้ยงแพะในเรือนเศรษฐี อาศัยสุสานนำแม่แพะไปเลี้ยง.
Lúc đó, một người chăn dê từ nhà triệu phú thường đưa dê mẹ đến nghĩa địa để chăn thả.

แพะแม่นมตัวหนึ่ง เพราะบุญของทารก ขาไปก็แวะจากทางไปให้นมทารกแล้วก็ไป.
Do phước đức của đứa trẻ, một con dê mẹ trên đường đi đã ghé lại và cho đứa bé bú sữa trước khi đi tiếp.

ขากลับจากที่นั้น ก็ไปให้นมทารกที่นั้นนั่นและ.
Trên đường về, dê mẹ lại ghé vào và cho đứa trẻ bú lần nữa.

คนเลี้ยงแพะคิดว่า แม่แพะตัวนี้แวะจากที่นี้ไปแต่เช้า เพราะเหตุอะไรกันหนอ.
Người chăn dê thắc mắc tại sao con dê mẹ lại rời khỏi đường đi mỗi sáng.

จึงเดินไปตรวจดูก็รู้ถึงทารกนั้นว่า ทารกนี้คงมีบุญมาก แม้แต่สัตว์ดิรัจฉานยังรู้คุณ จำเราจักเลี้ยงทารกนั้นไว้ แล้วพาไปเรือน.
Khi kiểm tra, ông phát hiện ra đứa trẻ và nghĩ rằng đứa trẻ này có phước lớn, ngay cả loài vật cũng bảo vệ. Ông quyết định nuôi và mang đứa bé về nhà.

ฝ่ายเศรษฐีก็ให้ตรวจตราดูอีกว่า ทารกนั้นตายหรือไม่ตาย.
Triệu phú lại cho người kiểm tra xem đứa trẻ đã chết hay chưa.

รู้ว่าคนเลี้ยงแพะรับไว้ ก็ให้ทรัพย์ ๑,๐๐๐ สั่งว่า พรุ่งนี้ บุตรนายกองเกวียนคนหนึ่งจักเข้าไปยังนครนี้ พวกท่านจงนำทารกนี้ไปวางไว้ที่ทางล้อเกวียน.
Khi biết người chăn dê đã giữ đứa trẻ, ông ta cho 1,000 đồng và ra lệnh: “Ngày mai, một người đánh xe bò sẽ vào thành, các ngươi hãy đặt đứa trẻ trên đường xe đi qua.”

ล้อเกวียนนั้นก็จักเฉือนไปอย่างนี้.
Bánh xe sẽ cán qua đứa trẻ như vậy.

เหล่าโคในเกวียนเล่มแรกของนายกองเกวียน แลเห็นทารกที่เขาวางไว้ที่ทางล้อเกวียนนั้น ก็ยืนเอาเท้าทั้ง ๔ คร่อมเหมือนเสาค้ำกันอยู่ฉะนั้น.
Đàn bò kéo xe đầu tiên nhìn thấy đứa trẻ nằm trên đường, liền đứng chắn xung quanh để bảo vệ.

นายกองเกวียนสงสัยว่านั่นอะไรกันหนอ ก็รู้เหตุที่โคเหล่านั้นหยุดยืน เห็นทารกแล้วเข้าใจว่าทารกมีบุญมาก ควรเลี้ยงไว้ จึงพาไปแล้ว.
Người đánh xe thắc mắc vì sao bò lại dừng, khi thấy đứa trẻ liền hiểu rằng đứa trẻ này có phước lớn và mang về nuôi.

ฝ่ายเศรษฐีก็ให้สำรวจว่าเด็กนั้นตายหรือไม่ตายที่ทางเกวียน ทราบว่านายกองเกวียนรับไป ก็ให้ทรัพย์ ๑,๐๐๐ แม้แต่นายกองเกวียนนั้น.
Triệu phú cho người kiểm tra xem đứa trẻ có chết dưới bánh xe hay không. Khi biết người đánh xe đã mang đứa trẻ đi, ông lại đưa cho anh ta 1,000 đồng.

สั่งให้โยนเหวในที่ไม่ไกลพระนคร.
Lần này, ông ra lệnh ném đứa trẻ xuống một vực thẳm gần thành phố.

ทารกนั้น เมื่อตกไปในเหวนั้น ก็ตกลงที่โรงช่างสานในที่ทำงานของพวกช่างสาน.
Khi đứa trẻ bị ném xuống vực, nó rơi vào xưởng của những người thợ dệt.

โรงช่างสานนั้นได้เป็นเสมือนสัมผัสด้วยปุยฝ้าย ๑๐๐ ชั้น ด้วยอานุภาพบุญของทารกนั้น.
Nhờ phước đức của đứa trẻ, xưởng dệt giống như được lót bằng 100 lớp bông mềm.

ครั้งนั้น หัวหน้าช่างสานเข้าใจว่าทารกนี้มีบุญควรเลี้ยงไว้ จึงพาทารกนั้นไปเรือน.
Người thợ dệt trưởng thấy đứa trẻ có phước lớn nên quyết định nuôi nấng và mang về nhà.

เศรษฐีให้เสาะหาในที่ๆ ทารกตกเหวว่าตายหรือไม่ตาย.
Triệu phú tiếp tục cho người tìm kiếm xem đứa trẻ có chết trong vực thẳm hay không.

ทราบว่าหัวหน้าช่างสานรับไป ก็ให้ทรัพย์ ๑,๐๐๐ แม้แก่หัวหน้าช่างสานนั้น ให้นำทารกมา.
Khi biết người thợ dệt trưởng đã nuôi đứa trẻ, ông lại trao 1,000 đồng và yêu cầu mang đứa trẻ về.

ต่อมาทั้งบุตรของเศรษฐีเอง ทั้งทารกนั้น ทั้งสองคนก็เจริญเติบโต.
Sau đó, cả con trai của triệu phú lẫn đứa trẻ đều lớn lên khỏe mạnh.

เศรษฐีก็ครุ่นคิดแต่อุบายที่จะให้เด็กโฆสกะตาย.
Triệu phú vẫn luôn tìm cách để giết đứa trẻ Ghosaka.

จึงไปเรือนช่างหม้อของตน พูดเป็นความลับว่า พ่อคุณ ที่เรือนฉันมีเด็กสกุลต่ำต้อยอยู่คนหนึ่ง ควรจะทำอย่างใดอย่างหนึ่งให้เด็กนั้นตายเสีย.
Triệu phú liền đến nhà người thợ làm gốm của mình và bí mật nói: “Ông bạn ơi, ở nhà ta có một đứa trẻ thuộc tầng lớp thấp hèn. Ông nên làm cách nào đó để đứa trẻ ấy chết đi.”

ช่างหม้อนั้นก็ปิดหูทั้งสองกล่าวว่า ไม่ควรพูดถ้อยคำที่หนักเห็นปานนี้.
Người thợ gốm liền bịt tai lại và nói: “Không nên nói những lời tàn nhẫn như vậy.”

แต่นั้น เศรษฐีคิดว่า ช่างหม้อนี้จักไม่ทำโดยไม่ได้อะไร.
Triệu phú nghĩ rằng người thợ gốm này sẽ không làm gì nếu không có phần thưởng.

จึงกล่าวว่า เอาเถิดพ่อคุณ จงเอาทรัพย์ไป ๑,๐๐๐ ทำงานนี้ให้สำเร็จ.
Vì vậy, ông ta nói: “Thôi được, ông hãy nhận 1,000 đồng và hoàn thành công việc này cho ta.”

ขึ้นชื่อว่าสินบน ย่อมทำลายสิ่งที่ทำลายไม่ได้ง่าย.
Của hối lộ có thể phá hủy những điều mà bình thường khó có thể phá bỏ.

เพราะเหตุนั้น ช่างหม้อนั้นได้ทรัพย์ ๑,๐๐๐ แล้วก็รับแล้วกล่าวว่า นายท่าน กระผมจักจุดไฟเตาเผาหม้อในวันชื่อโน้น.
Vì vậy, người thợ gốm nhận 1,000 đồng và đồng ý, rồi nói: “Thưa ông, tôi sẽ đốt lò nung vào ngày đó.”

ขอนายท่านจงส่งทารกนั้นไปในวันโน้น เวลาโน้น.
“Xin ông hãy mang đứa trẻ đến vào ngày và giờ mà tôi đã chỉ định.”

ฝ่ายเศรษฐีรับคำของช่างหม้อนั้นแล้ว นับวันตั้งแต่วันนั้น รู้ว่าวันที่ช่างหม้อนัดไว้มาถึงแล้ว ก็ให้เรียกนายโฆสกะมาสั่งว่า ลูกเอ๋ย พ่อต้องการภาชนะจำนวนมาก.
Sau khi nhận lời từ người thợ gốm, triệu phú bắt đầu đếm ngược ngày. Khi biết ngày hẹn đã đến, ông gọi Ghosaka đến và bảo: “Con trai, cha cần rất nhiều đồ gốm. Vào ngày hôm đó, con hãy đến gặp thợ gốm và nói rằng cha đã nhờ ông ấy làm một việc, hôm nay mong ông hoàn thành việc đó.”

นายโฆสกะรับคำของเศรษฐีนั้นว่า ดีละ แล้วก็ออกไป.
Ghosaka nhận lệnh từ triệu phú và nói: “Vâng, con sẽ làm ngay.” Rồi cậu lên đường.

ขณะนั้น ในระหว่างทางลูกตัวของเศรษฐีกำลังเล่นกีฬาขลุบ.
Lúc đó, trên đường đi, con trai ruột của triệu phú đang chơi trò đánh đũa cùng với bạn bè.

จึงรีบไปพูดว่า พี่จ๋า ฉันกำลังเล่นกับพวกเด็กๆ ด้วยกัน ถูกเขาเอาชนะเท่านี้ พี่จงกลับเอาชนะเขาให้ฉันนะ.
Cậu bé chạy tới và nói: “Anh ơi, em đang chơi với các bạn và bị thua. Anh hãy giúp em đánh bại họ đi.”

นายโฆสกะกล่าวว่า บัดนี้ โอกาสของพี่ไม่มี ท่านบิดาใช้พี่ไปหาช่างหม้อด้วยกิจรีบด่วนจ้ะ.
Ghosaka đáp: “Bây giờ anh không có thời gian. Cha đã sai anh đến gặp thợ gốm để làm việc gấp.”

ลูกตัวเศรษฐีพูดว่า พี่จ๋า ฉันจักไปแทนเอง พี่จงเล่นกับเด็กเหล่านี้ นำโชคกลับมาให้ฉันนะ.
Con trai của triệu phú nói: “Anh ơi, để em đi thay anh. Anh hãy chơi với các bạn và mang may mắn về cho em nhé.”

นายโฆสกะกล่าวว่า ถ้าอย่างนั้น เจ้าไปเถิด แล้วบอกข่าวที่บิดาบอกแก่ตนแก่น้องชายนั้น แล้วเล่นเสียกับพวกเด็กๆ.
Ghosaka nói: “Nếu vậy thì em đi đi.” Sau đó, cậu kể lại lời dặn của cha cho em trai và quay lại chơi cùng các bạn.

เด็กแม้นั้น [น้องชาย] ไปหาช่างหม้อแล้วบอกข่าวนั้น.
Cậu bé (người em) liền đến gặp người thợ gốm và truyền lại lời nhắn của cha.

ช่างหม้อกล่าวว่า ดีละพ่อคุณ เราจักทำงานให้สำเร็จ แล้วให้เด็กนั้นเข้าไปในห้อง.
Người thợ gốm nói: “Tốt lắm, cậu bé. Ta sẽ hoàn thành công việc.” Rồi dẫn cậu vào trong phòng.

เอามีดคมกริบตัดเป็นชิ้นเล็กชิ้นน้อย ใส่หม้อปิดปากหม้อวางไว้ระหว่างภาชนะ แล้วจุดไฟเตาเผาหม้อ.
Ông dùng dao sắc cắt đứa trẻ thành từng mảnh nhỏ, cho vào nồi, đậy nắp và đặt vào giữa các đồ gốm, sau đó châm lửa đốt lò.

นายโฆสกะเล่นชนะเป็นอันมากก็นั่งคอยน้องมา เขารู้ว่าน้องชักช้า ก็ไปยังส่วนหนึ่งของเรือนช่างหม้อ.
Sau khi chơi thắng nhiều trận, Ghosaka ngồi đợi em. Thấy em trai về trễ, cậu quyết định đến nhà thợ gốm tìm.

ในที่ไหนๆ ก็ไม่พบ คิดว่า น้องคงจักกลับไปบ้านแล้ว จึงกลับไปเรือน.
Dù tìm khắp nơi cũng không thấy, cậu nghĩ em mình đã về nhà nên cũng quay lại.

เศรษฐีเห็นเขาเดินมาแต่ไกลก็สงสัยว่า จักมีเหตุอะไรหรือหนอ.
Triệu phú thấy Ghosaka từ xa và tự hỏi: “Chuyện gì đang xảy ra vậy?”

ก็เราสั่งมันไปหาช่างหม้อ เพื่อให้ฆ่ามันให้ตาย บัดนี้ เจ้าเด็กนั้นยังมาในที่นี้อีก.
“Ta đã bảo nó đến gặp thợ gốm để giết nó, tại sao nó vẫn trở về đây?”

เขามาถึงจึงถามเขาว่า เจ้าไม่ไปหาช่างหม้อดอกหรือลูก.
Khi Ghosaka đến gần, ông hỏi: “Con không đến gặp thợ gốm sao?”

นายโฆสกะจึงบอกเหตุที่ตนกลับและเหตุที่น้องชายไป.
Ghosaka giải thích lý do mình quay lại và cho biết em trai đã thay mình đi.

เศรษฐีฟังคำเขาแล้วเป็นเหมือนถูกแผ่นดินใหญ่ถล่มทับสัก ๑๐๐ ครั้ง.
Nghe lời Ghosaka, triệu phú cảm thấy như bị đất trời sụp đổ đè nặng lên người hàng trăm lần.

จิตหมุนไปว่า เจ้าพูดเรื่องอะไรอย่างนี้หรือ.
Trong đầu ông quay cuồng: “Con vừa nói điều gì vậy?”

แล้วก็รีบไปหาช่างหม้อ พูดโดยถ้อยคำที่ไม่ควรพูดในสำนักคนเหล่าอื่นว่า ดูสิพ่อคุณ ดูสิพ่อคุณ.
Ông vội vàng chạy đến nhà thợ gốm, không ngần ngại hét lên những lời không nên nói trước mặt người khác: “Ông bạn ơi, xem nào, xem nào!”

ช่างหม้อกล่าวว่า ท่านให้ดูอะไรเล่า งานนั้นเสร็จไปแล้ว.
Người thợ gốm đáp: “Ông bảo tôi xem gì chứ? Việc đó đã xong rồi.”

แต่นั้น เศรษฐีนั้นก็กลับไปเรือน.
Nghe vậy, triệu phú đành quay về nhà trong nỗi sợ hãi và tuyệt vọng.

ตั้งแต่นั้นมา โรคทางใจก็เกิดแก่เศรษฐีนั้น สมัยนั้น เศรษฐีนั้นกินไม่ได้ด้วยโรคทางใจนั้น ครุ่นคิดว่า ควรจะเห็นความพินาศของศัตรูของบุตรเราด้วยอุบายอย่างใดอย่างหนึ่ง.
Từ lúc đó, triệu phú mắc bệnh tâm lý, không thể ăn uống được. Ông suy nghĩ rằng: “Ta phải tìm cách hủy diệt kẻ thù của con trai mình bằng bất kỳ thủ đoạn nào.”

จึงเขียนหนังสือขึ้นฉบับหนึ่ง เรียกนายโฆสกะมาสั่งด้วยปากว่า เจ้าจงถือหนังสือนี้ไปหาคนทำงานของพ่อที่มีอยู่บ้านชื่อโน้น.
Ông liền viết một lá thư, gọi Ghosaka đến và nói: “Con hãy mang lá thư này đến cho người làm công của cha tại ngôi nhà ở làng đó.”

จงบอกว่า ได้ยินว่า ท่านจงรีบทำเรื่องที่มีอยู่ในหนังสือ.
“Hãy nói rằng: Ông hãy nhanh chóng thực hiện điều được ghi trong thư.”

ระหว่างทางจงไปเรือนเศรษฐีคนหนึ่ง ชื่อคามิกเศรษฐีสหายของพ่อ กินอาหารแล้วพึงไป แล้วได้มอบสาสน์ให้ไป.
“Trên đường đi, con hãy ghé thăm nhà của triệu phú Kamika, bạn của cha, ăn cơm rồi hãy tiếp tục đi.” Sau đó, ông giao lá thư cho Ghosaka.

นายโฆสกะนั้นไหว้เศรษฐีแล้ว รับหนังสือออกไป.
Ghosaka cúi chào triệu phú và nhận lá thư rồi lên đường.

ระหว่างทางไปถึงสถานที่อยู่ของคามิกเศรษฐีแล้ว ถามถึงเรือนของเศรษฐี.
Trên đường, cậu đến nhà của Kamika và hỏi về ngôi nhà của triệu phú.

ยืนไหว้คามิกเศรษฐีนั้น ซึ่งนั่งอยู่นอกซุ้มประตูกำลังให้ช่างแต่งหนวดอยู่.
Cậu cúi chào Kamika, người đang ngồi ngoài cổng và cho thợ chỉnh sửa bộ râu.

เมื่อถูกถามว่า พ่อเอ๋ย เจ้ามาแต่ไหนล่ะ จึงตอบว่า ท่านพ่อ ผมเป็นบุตรโกสัมพิยเศรษฐี ขอรับ.
Khi được hỏi: “Con đến từ đâu?”, cậu đáp: “Thưa ông, con là con trai của triệu phú Kosambī.”

คามิกเศรษฐีนั้นก็ร่าเริงยินดีว่า บุตรเศรษฐีสหายเรา.
Triệu phú Kamika vui mừng: “Ồ, đây là con trai của bạn ta!”

ขณะนั้น ทาสีคนหนึ่งของธิดาเศรษฐี นำดอกไม้มาให้ธิดาเศรษฐี.
Lúc đó, một người hầu gái của con gái triệu phú mang hoa đến cho cô ấy.

ลำดับนั้น เศรษฐีจึงกล่าวกะทาสีนั้นว่า พักงานนั้นไว้เสีย จงล้างเท้าพ่อโฆสกะ จัดที่นอนให้.
Kamika liền bảo người hầu gái: “Hãy dừng công việc đó lại, rửa chân cho Ghosaka và chuẩn bị chỗ ngủ cho cậu ấy.”

ทาสีนั้นก็ทำตามคำสั่งแล้วไปตลาด นำดอกไม้มาให้ธิดาเศรษฐี.
Người hầu gái tuân theo lệnh, sau đó đi chợ lấy hoa cho tiểu thư.

ธิดาเศรษฐีเห็นทาสีนั้นแล้วก็ดุนางว่า วันนี้เจ้าชักช้าอยู่ข้างนอกนานนัก.
Khi tiểu thư thấy người hầu trở về, liền quở trách: “Hôm nay ngươi ở bên ngoài quá lâu.”

โกรธแล้วจึงกล่าวว่า เจ้ามัวทำอะไรในที่นั้นตลอดเวลาเท่านี้.
Cô tức giận hỏi: “Ngươi đã làm gì mà mất nhiều thời gian đến vậy?”

ทาสีกล่าวว่า แม่เจ้าอย่าพูดเลยเจ้าค่ะ ดิฉันไม่เคยเห็นชายหนุ่มรูปงามเห็นปานนี้เลย.
Người hầu đáp: “Thưa tiểu thư, xin đừng trách mắng. Tôi chưa từng thấy chàng trai nào đẹp như vậy.”

เขาเป็นชายหนุ่มคนหนึ่ง เป็นบุตรเศรษฐีสหายบิดาของแม่เจ้า.
“Cậu ấy là con trai của bạn cha cô, một triệu phú.”

ดิฉันไม่อาจกล่าวถึงรูปสมบัติของเขาได้ ดิฉันกำลังจะไปนำดอกไม้มา ท่านเศรษฐีก็ใช้ให้ดิฉันล้างเท้าชายหนุ่มคนนั้น ให้จัดที่นอนให้.
“Tôi không thể diễn tả hết vẻ đẹp của cậu ấy. Khi tôi chuẩn bị lấy hoa, ông chủ đã sai tôi rửa chân và chuẩn bị giường ngủ cho cậu ấy.”

ธิดาเศรษฐีแม้นั้นได้เคยเป็นแม่เรือนของชายหนุ่มนั้นในอัตภาพที่ ๔.
Con gái của triệu phú đã từng là vợ của Ghosaka trong kiếp thứ tư.

เพราะเหตุนั้น ตั้งแต่ได้ฟังคำของทาสีนั้น ก็ไม่รู้สึกตัวว่ายืน ไม่รู้สึกตัวว่านั่ง.
Do đó, khi nghe những lời của người hầu, cô cảm thấy ngẩn ngơ, không biết mình đang đứng hay ngồi.

นางก็พาทาสีนั้นไปยังที่นายโฆสกะนั้นนอนอยู่ มองดูเขากำลังหลับ.
Cô dẫn người hầu đến chỗ Ghosaka đang ngủ, ngắm nhìn cậu ấy.

เห็นหนังสือที่ชายผ้า สงสัยว่านั่นหนังสืออะไร.
Cô nhìn thấy một lá thư thò ra từ vạt áo của cậu và tự hỏi đó là gì.

ไม่ปลุกชายหนุ่มให้ตื่น หยิบหนังสือเอามาอ่าน.
Cô lặng lẽ rút lá thư ra và đọc mà không đánh thức chàng trai.

ก็รู้ว่าชายหนุ่มผู้นี้ถือหนังสือฆ่าตัวไปด้วยตนเอง จึงฉีกหนังสือนั้น.
Cô phát hiện ra đó là lá thư mang lệnh giết người, liền xé nát lá thư đó.

เมื่อชายหนุ่มนั้นยังไม่ตื่น ก็เขียนหนังสือ [เปลี่ยนความเสียใหม่].
Khi Ghosaka vẫn đang ngủ, cô viết lại một lá thư mới với nội dung thay đổi.

ว่า ท่านจงส่งสาสน์ของเราไปว่า เราส่งบุตรไปยังสำนักท่าน.
Nội dung thư viết: “Chúng tôi đã gửi con trai đến chỗ của ngài.”

คามิกเศรษฐีสหายเรามีธิดาเจริญวัยแล้ว ท่านจงรีบรวบรวมทรัพย์ที่เกิดในที่อาณาบริเวณของเรา.
“Bạn ta, triệu phú Kamika, có một cô con gái đã đến tuổi trưởng thành. Hãy nhanh chóng chuẩn bị của cải cần thiết.”

ถือเอาธิดาของคามิกเศรษฐี ทำการมงคล แก่บุตรของเรา ด้วยทรัพย์ทุกอย่างๆ ละ ๑๐๐.
“Hãy cưới con gái của Kamika cho con trai ta, với lễ vật mỗi loại là 100 món.”

แล้ว เมื่องานมงคลเสร็จ ท่านจงส่งสาสน์ให้เราทราบว่าทำการมงคลแล้วด้วยวิธีนี้.
“Khi lễ cưới hoàn tất, hãy gửi thư thông báo cho ta.”

เราจักรู้กิจที่พึงทำแก่ท่านในที่นี้ ใส่ตราหนังสือนั้นแล้วก็ผูกไว้ที่ชายผ้าเหมือนเดิม.
“Chúng tôi sẽ biết cách đáp lại ngài.” Cô đóng dấu và buộc lại lá thư vào vạt áo của Ghosaka như cũ.

ชายหนุ่มแม้นั้นอยู่บ้านคามิกเศรษฐีนั้นวันหนึ่งแล้ว รุ่งขึ้นก็อำลาเศรษฐีไปยังบ้านของคนทำงานมอบหนังสือนั้นให้.
Chàng trai Ghosaka ở lại nhà của triệu phú Kamika một ngày, rồi hôm sau từ biệt ông và tiếp tục đến nhà của người làm công để giao lá thư.

คนทำงานอ่านหนังสือแล้ว ก็ให้ประชุมชาวบ้านกล่าวว่า ท่านทั้งหลาย อย่าสนใจเราเลย.
Người làm công sau khi đọc lá thư liền triệu tập dân làng và nói: “Thưa mọi người, xin đừng bận tâm đến chúng tôi.”

นายของเราส่งข่าวมายังสำนักเราว่า จงนำเด็กหญิงมาด้วยทรัพย์ทุกอย่างๆ ละ ๑๐๐ แก่บุตรคนโตของตน.
“Chủ nhân của chúng tôi đã gửi thông điệp yêu cầu chúng ta chuẩn bị của cải, mỗi loại 100 món, để cưới con gái cho con trai cả của ông ấy.”

พวกท่านจงรีบรวบรวมทรัพย์ที่เกิดในที่นี้มา.
“Mọi người hãy nhanh chóng thu thập của cải từ vùng đất này.”

แล้วก็จัดการพิธีมงคลเครื่องสักการะ [แต่งงาน] ทุกอย่าง.
“Sau đó, chúng ta sẽ tổ chức nghi lễ cưới hỏi cùng các đồ cúng lễ.”

ส่งข่าวแก่คามิกเศรษฐีให้รับแล้ว ให้ตกลงงานมงคล [สมรส] ด้วยทรัพย์ทุกอย่างๆ ละ ๑๐๐.
“Gửi tin đến triệu phú Kamika để thống nhất về lễ cưới, với của cải mỗi loại là 100 món.”

แล้วส่งหนังสือถึงโกสัมพิกเศรษฐี๑- ว่า ข้ารู้ข่าวในหนังสือที่ท่านส่งไปแล้ว ก็กระทำกิจอย่างนี้ๆ เสร็จแล้ว.
Sau đó, gửi thư về cho triệu phú Kosambika: “Chúng tôi đã nhận được thông điệp của ngài và đã hoàn thành các nhiệm vụ theo yêu cầu.”

๑- ม. ๓๒๙ เป็นคนเดียวกันกับโกสัมพิยเศรษฐี.
M. 329 là người cùng một người với triệu phú Kosambī.

เศรษฐีฟังข่าวนั้นแล้วเหมือนถูกเผาแล้วในกองไฟฉะนั้น ถึงความเป็นโรคลงโลหิต.
Khi triệu phú nghe tin đó, ông cảm thấy như bị thiêu đốt trong ngọn lửa, đến mức mắc bệnh xuất huyết.

เพราะอำนาจที่คิดว่า บัดนี้เราวอดวายแล้ว ดังนี้ ก็ให้คนเรียกนายโฆสกะนั้นด้วยคิดจะทำอุบายบางอย่าง.
Vì suy nghĩ rằng: “Ta đã hoàn toàn sụp đổ rồi,” ông ra lệnh gọi Ghosaka về, dự định dùng mưu kế nào đó.

หมายใจว่าจักทำมันไม่ให้เป็นเจ้าของทรัพย์สมบัติของตน ตั้งแต่งานมงคลเสร็จแล้ว.
Ông quyết tâm không để Ghosaka trở thành người thừa kế tài sản của mình sau khi lễ cưới kết thúc.

ก็ส่งข่าวไปว่า เหตุไรบุตรของเราจึงอยู่เสียภายนอก จงรีบกลับมาเถิด.
Vì vậy, ông gửi thông điệp: “Tại sao con trai ta còn ở ngoài? Hãy nhanh chóng trở về.”

เมื่อชายหนุ่มฟังข่าวแล้วก็เริ่มจะไป.
Khi Ghosaka nghe được tin, cậu chuẩn bị lên đường trở về.

ธิดาเศรษฐีคิดว่า สามีนี้เขลา ไม่รู้ดอกว่าสมบัตินี้อาศัยเราจึงได้มา ควรที่เราจะทำบางอย่าง.
Con gái của triệu phú nghĩ: “Chồng ta thật ngây thơ, không biết rằng nhờ ta mà cậu ấy có được tài sản này. Ta nên làm điều gì đó.”

แล้วก็ทำอุบายห้ามแม้การไปของเขาเสีย.
Cô lập kế hoạch để ngăn cản không cho chồng mình trở về.

แต่นั้นจึงกล่าวกะสามีว่า พ่อหนุ่มอย่ารีบด่วนนักเลย ดิฉันก็จะไปบ้านของสกุล.
Cô nói với chồng: “Chàng ơi, đừng vội đi. Thiếp cũng sẽ cùng chàng về thăm gia đình.”

ธรรมดาว่าผู้ไปควรจะตระเตรียมการของตนแล้วจึงค่อยไป.
“Người ra đi nên chuẩn bị kỹ lưỡng trước khi lên đường.”

ฝ่ายโกสัมพิกเศรษฐีรู้ว่าบุตรนั้นชักช้าอยู่ ก็ส่งข่าวไปอีกว่า เหตุไรบุตรเราจึงชักช้าอยู่.
Triệu phú Kosambī thấy con trai chậm trễ nên lại gửi tin nhắn: “Tại sao con vẫn còn trì hoãn?”

เราเป็นโรคลงโลหิต ควรที่เจ้าจะมาพบเราขณะที่ยังเป็นอยู่.
“Ta đang bị bệnh xuất huyết, con nên đến gặp ta khi ta còn sống.”

เวลานั้น ธิดาเศรษฐีก็บอกแก่สามีนั้นว่า เศรษฐีนั้นไม่ใช่บิดาของท่านดอก ท่านก็ยังเข้าใจว่าเป็นบิดา.
Lúc đó, con gái của triệu phú nói với chồng: “Triệu phú đó không phải là cha ruột của chàng, nhưng chàng vẫn nghĩ ông ta là cha.”

เศรษฐีนั้นส่งหนังสือแก่คนทำงาน เพื่อให้เขาฆ่าท่าน ดิฉันจึงเปลี่ยนหนังสือนั้น เขียนข้อความเสียใหม่.
“Ông ấy đã gửi thư cho người làm công để giết chàng. Thiếp đã đổi lá thư đó và viết lại nội dung mới.”

ทำสมบัตินี้ให้เกิดแก่ท่าน เศรษฐีนั้นเรียกท่านไป หมายใจจะทำท่านไม่ให้เป็นบุตรต่างหาก.
“Thiếp đã giúp chàng có được tài sản này. Triệu phú gọi chàng về với ý định tước quyền thừa kế của chàng.”

ท่านจงรอการตายของเศรษฐีนั้นเถิด.
“Hãy chờ đến khi ông ấy chết đi.”

ครั้งนั้น นายโฆสกะไม่ไปด้วยทั้งที่เศรษฐีนั้นก็เป็นอยู่ ต่อทราบว่าเขาเพียบหนัก จึงไปนครโกสัมพี.
Ghosaka không trở về ngay, dù biết triệu phú đang bệnh. Khi nghe tin ông ấy trở nặng, cậu mới lên đường đến thành Kosambī.

แม้ธิดาเศรษฐีก็ให้สัญญาจำหมายภายนอกแก่สามีนั้นว่า ท่านเมื่อเข้าไป ก็จัดอารักขาไว้ทั่วบ้านจึงเข้าไป.
Con gái triệu phú căn dặn chồng: “Khi vào nhà, hãy bố trí người bảo vệ khắp nơi trước khi vào.”

ตนเองก็ไปพร้อมกับบุตรเศรษฐี ยกแขนทั้งสองขึ้นทำเป็นร่ำไห้ไปใกล้ๆ เศรษฐี ซึ่งนอนอยู่ในที่ค่อนข้างมืด.
Cô cùng Ghosaka tiến vào nhà, giơ tay lên làm ra vẻ khóc lóc khi đến gần giường của triệu phú, người đang nằm trong bóng tối.

เอาศีรษะกระแทกตรงหัวใจ.
Cô dùng đầu đập mạnh vào ngực triệu phú.

เศรษฐีนั้นก็ทำกาละด้วยการกระแทกนั้นนั่นแหละ เพราะเขาหมดกำลัง.
Triệu phú qua đời ngay lập tức vì cú va đập đó, vì ông đã kiệt sức hoàn toàn.

ชายหนุ่มก็ทำสรีรกิจของบิดา ให้สินบนแก่คนใกล้ชิดว่า พวกท่านจงบอกว่าฉันเป็นบุตรตัวของเศรษฐี.
Chàng trai Ghosaka lo liệu tang lễ cho triệu phú. Cậu cũng lót tay cho những người thân cận và dặn rằng: “Hãy nói với mọi người rằng tôi là con ruột của triệu phú.”

จากนั้นวันที่ ๗ พระราชาทรงดำริว่าควรจะได้คนๆ หนึ่ง ซึ่งควรแก่ตำแหน่งเศรษฐี จึงทรงส่งคนไปสำรวจว่า เศรษฐีมีบุตรหรือไม่มีบุตร.
Sau bảy ngày, nhà vua nghĩ rằng cần phải tìm một người xứng đáng kế thừa vị trí triệu phú, nên cho người điều tra xem triệu phú có con hay không.

พวกคนใกล้ชิดเศรษฐีก็กราบทูลพระราชาถึงว่าเศรษฐีมีบุตร.
Những người thân cận của triệu phú báo với nhà vua rằng triệu phú có một người con trai.

พระราชาทรงรับรองแล้ว ก็ได้พระราชทานตำแหน่งเศรษฐีแก่เขา เขาก็ชื่อว่าโฆสกเศรษฐี.
Nhà vua xác nhận và ban tước vị triệu phú cho Ghosaka, từ đó cậu được gọi là triệu phú Ghosaka.

ครั้งนั้น ภริยาก็กล่าวกะสามีว่า พ่อเจ้า ท่านก็เกิดมาต่ำ ดิฉันก็บังเกิดในสกุลตกยาก.
Lúc đó, vợ của Ghosaka nói với chồng: “Chàng yêu, chàng sinh ra trong tầng lớp thấp, còn thiếp cũng sinh ra trong gia đình nghèo khó.”

เราได้สมบัติเห็นปานนี้ก็ด้วยอำนาจกุศลที่เราทำกันแต่ปางก่อน แม้บัดนี้เราก็จักทำกุศล.
“Chúng ta có được tài sản như thế này là nhờ phước báu đã tích lũy từ kiếp trước. Ngay bây giờ, chúng ta nên tiếp tục tạo phước lành.”

สามีก็รับปากว่า ดีละน้องเอ๋ย ก็สละทรัพย์ ๑,๐๐๐ กหาปณะทุกวัน ตั้งทานไว้เป็นประจำ.
Ghosaka đồng ý và nói: “Được thôi, nàng yêu. Chúng ta sẽ quyên góp 1,000 đồng mỗi ngày để làm từ thiện thường xuyên.”

ในสมัยนั้น บรรดาชนทั้งสองนั้น นางขุชชุตตราจุติจากเทวโลก ถือปฏิสนธิในครรภ์ของแม่นม ในเรือนของโฆสกเศรษฐี.
Vào thời điểm đó, bà Khujjuttarā từ cõi trời tái sinh vào bụng của một người vú nuôi trong nhà của triệu phú Ghosaka.

เวลาที่เกิดนางมีร่างค่อม เพราะฉะนั้น คนทั้งหลายจึงตั้งชื่อว่า ขุชชุตตรา.
Khi sinh ra, bà có thân hình gù lưng, vì vậy mọi người gọi bà là Khujjuttarā.

ส่วนนางสามาวดีจุติจากเทวโลกแล้ว ถือปฏิสนธิในเรือนของภัททวติยเศรษฐี แคว้นภัททวติยะ.
Còn bà Sāmāvati thì tái sinh từ cõi trời vào gia đình triệu phú Bhaddavatiya ở vùng đất Bhaddavatiya.

ต่อมานครนั้นเกิดฉาตกภัยอดอยากผู้คนทั้งหลายกลัวอดอยาก จึงแยกย้ายกันไป.
Sau đó, thành phố đó xảy ra nạn đói, mọi người hoảng sợ và phải ly tán.

ครั้งนั้น ภัททวติยเศรษฐีนี้ปรึกษากับภริยาว่า น้องเอ๋ย ฉาตกภัยนี้ยังไม่ปรากฏภายใน.
Triệu phú Bhaddavatiya bàn với vợ: “Nàng yêu, nạn đói này chưa lan đến vùng của chúng ta.”

จำเราจักไปหาโฆสกเศรษฐีสหายเราในกรุงโกสัมพี.
“Chúng ta nên đi tìm Ghosaka, bạn của ta, ở thành Kosambī.”

สหายนั้นพบเราคงจักไม่รู้จัก นัยว่าเศรษฐีนั้นได้เป็นสหายที่ไม่เคยเห็นกันของโฆสกเศรษฐีนั้น.
“Dù bạn ấy chưa từng gặp ta, nhưng ta tin rằng anh ấy sẽ giúp đỡ.”

ภัททวติยเศรษฐีนั้นให้คนที่เหลือกลับกันแล้ว ก็พาภริยาและธิดาเดินทางไปกรุงโกสัมพี.
Triệu phú Bhaddavatiya cho người hầu quay về, rồi cùng vợ và con gái đi đến thành Kosambī.

ทั้งสามคนประสบทุกข์เป็นอันมากในระหว่างทาง ก็บรรลุกรุงโกสัมพีตามลำดับ พักอาศัยอยู่ ณ ศาลาหลังหนึ่ง.
Ba người trải qua nhiều gian khổ trên đường, cuối cùng cũng đến được Kosambī và tạm trú tại một ngôi nhà nghỉ.

ฝ่ายโฆสกเศรษฐีให้เขาจัดมหาทานแก่พวกคนกำพร้า คนเดินทางไกล วณิพกและยาจกใกล้ประตูเรือนของตน.
Về phần Ghosaka, ông đã tổ chức bố thí lớn cho trẻ mồ côi, người hành hương xa, và những người ăn xin gần cổng nhà mình.

ภัททวติยเศรษฐีนี้ก็คิดว่า เราไม่อาจแสดงตัวแก่เศรษฐีสหายด้วยเพศของคนกำพร้านี้ได้.
Triệu phú Bhaddavatiya nghĩ: “Ta không thể xuất hiện trước bạn mình trong bộ dạng của một người nghèo khổ như thế này.”

แม้ทั้งสองคนก็ส่งธิดาไปโรงทานของโฆสกเศรษฐี เพื่อนำอาหารมาให้ตน.
Cả hai vợ chồng đều quyết định gửi con gái đến nhà bố thí của Ghosaka để lấy thức ăn.

ธิดานั้นก็ถือภาชนะไปโรงทาน ยืนเอียงอายอยู่ ณ โอกาสแห่งหนึ่ง.
Cô con gái mang theo vật đựng đến nhà bố thí, đứng rụt rè ở một góc.

คนจัดการทานเห็นนางก็คิดว่า คนอื่นๆ ทำเสียงดังเหมือนกับชาวประมงแย่งซื้อและขายปลาในที่ประชุมพร้อมหน้ากัน.
Người quản lý việc bố thí thấy cô và nghĩ: “Những người khác thì ồn ào như đám ngư dân đang mua bán cá.”

ได้แล้วก็ไป ส่วนเด็กหญิงผู้นี้คงจักเป็นกุลธิดา เพราะฉะนั้น อุปธิสัมปทาของนางจึงมีอยู่.
“Còn cô gái này thì khác, có lẽ cô ấy là con gái gia đình quý tộc.”

แต่นั้นจึงถามนางว่า แม่หนู เหตุไรเจ้าจึงไม่รับเหมือนกะคนอื่นๆ เล่า.
Ông hỏi cô: “Này cô bé, tại sao con không lấy đồ như những người khác?”

นางตอบว่า พ่อท่าน ดิฉันจักกระทำการเบียดเสียดกันขนาดนี้เข้าไปได้อย่างไร.
Cô đáp: “Thưa ông, con không thể chen lấn như thế được.”

เขาถามว่า แม่หนู พวกเจ้ามีกี่คนเล่า.
Ông hỏi: “Nhà con có bao nhiêu người?”

นางตอบว่า ๓ คนจ้ะพ่อท่าน.
Cô trả lời: “Dạ, có ba người, thưa ông.”

เขาก็ให้ข้าว ๓ ก้อน.
Ông liền đưa cho cô ba phần cơm.

นางก็ให้ข้าวนั้นแก่บิดามารดา บิดาหิวโหยมานานกินเกินประมาณก็เลยตาย.
Cô gái mang phần cơm đó về cho cha mẹ. Người cha vì đã đói quá lâu nên ăn quá nhiều và qua đời.

รุ่งขึ้น นางก็ไปรับข้าวมา ๒ ก้อนเท่านั้น วันนั้นภริยาเศรษฐี ตายเสียต่อจากเวลาเที่ยงคืน เพราะลำบากด้วยอาหารและเพราะเศร้าโศกถึงเศรษฐีที่ตาย.
Hôm sau, cô chỉ nhận hai phần cơm. Vào đêm hôm đó, mẹ cô cũng qua đời vì kiệt sức và đau buồn trước cái chết của chồng.

วันรุ่งขึ้น ธิดาเศรษฐีรับก้อนข้าวก้อนเดียวเท่านั้น.
Ngày hôm sau, cô chỉ nhận một phần cơm duy nhất.

คนจัดการทานใคร่ครวญดูกิริยาของนาง จึงถามว่า แม่หนู วันแรกเจ้ารับก้อนข้าวไป ๓ ก้อน รุ่งขึ้นรับก้อนข้าวไป ๒ ก้อน วันนี้รับก้อนข้าวก้อนเดียวเท่านั้น เกิดเหตุอะไรขึ้นหรือ.
Người quản lý việc bố thí quan sát hành vi của cô và hỏi: “Cô bé, ngày đầu tiên con nhận ba phần cơm, ngày hôm sau nhận hai phần, hôm nay chỉ lấy một phần. Có chuyện gì đã xảy ra vậy?”

นางจึงบอกเล่าเหตุการณ์นั้น.
Cô kể lại toàn bộ sự việc.

เขาถามว่า แม่หนู เจ้าเป็นชาวบ้านไหนเล่า นางก็เล่าเหตุการณ์โดยตลอด.
Ông hỏi: “Cô bé, con là người ở đâu?” Cô liền kể lại câu chuyện của mình.

เขากล่าวว่า แม่หนู เมื่อเป็นดังนั้น เจ้าก็เป็นธิดาเศรษฐีของเรา เราไม่มีเด็กหญิงอื่นๆ เจ้าจงเป็นธิดาเราเสียตั้งแต่บัดนี้ แล้วก็รับนางไว้เป็นธิดา.
Ông nói: “Nếu sự thật là như vậy, từ nay con sẽ là con gái của ta. Ta không có con gái nào khác.” Sau đó, ông nhận cô làm con nuôi.

นางได้ยินเสียงดังอื้ออึงในโรงทานก็ถามว่า พ่อท่าน เหตุไรจึงเสียงดังลั่นดังนี้.
Khi nghe tiếng ồn ào trong nhà bố thí, cô hỏi: “Thưa cha, tại sao lại có tiếng ồn như vậy?”

เขาก็ตอบว่า แม่หนู ในระหว่างคนมากๆ ไม่อาจทำให้มีเสียงเบาลงได้ดอก.
Ông đáp: “Con ơi, khi có đông người, không thể làm cho âm thanh yên lặng được.”

นางกล่าวว่า พ่อท่าน ฉันรู้อุบายในเรื่องนี้.
Cô nói: “Thưa cha, con biết cách giải quyết vấn đề này.”

เขาถามว่า ควรจะทำอย่างไรเล่า แม่หนู.
Ông hỏi: “Con nên làm thế nào, con gái?”

นางบอกว่า พ่อท่าน พวกท่านจงทำรั้วไว้รอบๆ ประกอบประตู ๒ ประตู ให้ตั้งภาชนะ [แจกทาน] ไว้ข้างใน.
Cô trả lời: “Thưa cha, hãy dựng hàng rào xung quanh và đặt hai cổng vào. Đặt các vật đựng thức ăn ở bên trong.”

ให้คนเข้าไปทางประตูหนึ่ง รับอาหารแล้วให้ออกไปทางประตูหนึ่ง.
“Mọi người vào nhận thức ăn từ một cổng và đi ra từ cổng khác.”

เขารับว่า ดีละแม่หนู แล้วก็ให้กระทำอย่างนั้น ตั้งแต่วันรุ่งขึ้น นับแต่นั้นมาโรงทานก็มีเสียงเงียบประหนึ่งสงบไป.
Ông đồng ý và thực hiện theo ý cô. Từ ngày hôm sau, nhà bố thí trở nên trật tự và yên tĩnh.

แต่นั้น โฆสกเศรษฐีได้ยินเสียงดังอื้ออึงในโรงทานมาแต่ก่อน.
Triệu phú Ghosaka trước đây thường nghe thấy tiếng ồn từ nhà bố thí.

ครั้งนั้น เมื่อไม่ได้ยินเสียงนั้น จึงเรียกคนจัดการทานมา ถามว่า วันนี้ท่านให้เขาให้ทานแล้วหรือ.
Khi ông không còn nghe tiếng ồn nữa, ông gọi người quản lý đến hỏi: “Hôm nay các ngươi đã bố thí chưa?”

เขาตอบว่า ให้ทานแล้ว นายท่าน.
Người quản lý đáp: “Dạ, thưa ông, đã bố thí xong rồi.”

เศรษฐีถามว่า ถ้าเช่นนั้น เหตุไรจึงไม่ได้ยินเสียงในโรงทานเหมือนแต่ก่อน.
Triệu phú hỏi: “Vậy tại sao hôm nay lại không nghe tiếng ồn như trước?”

เขาตอบว่า จริงสิ นายท่าน ผมมีธิดาอยู่คนหนึ่ง ผมทำตามอุบายที่นางบอก จึงทำโรงทานให้ไม่มีเสียง.
Người quản lý đáp: “Thưa ông, đúng vậy. Tôi có một cô con gái, và tôi đã làm theo cách mà con bé chỉ dẫn, nhờ đó nhà bố thí mới trở nên yên tĩnh.”

เศรษฐีถามว่า เจ้าไม่มีธิดา เจ้าได้ธิดามาแต่ไหน.
Triệu phú hỏi: “Ngươi đâu có con gái, làm sao có được cô con gái đó?”

คนจัดการทานนั้นก็เล่าเรื่องที่ธิดามาทุกอย่างแก่เศรษฐี เพราะไม่อาจจะหลอกลวงได้.
Người quản lý không thể giấu diếm, nên kể lại toàn bộ câu chuyện cho triệu phú.

เศรษฐีกล่าวว่า พ่อมหาจำเริญ เหตุไรเจ้าจึงได้ทำกรรมหนักเห็นปานนี้ ไม่บอกเรื่องธิดาซึ่งอยู่ในสำนักตนแก่เราเสียตั้งนานเพียงนี้.
Triệu phú nói: “Ngươi thật là bất cẩn! Tại sao ngươi lại giấu ta về việc có một cô con gái sống dưới sự bảo trợ của ngươi trong thời gian dài như vậy?”

เจ้าจงรีบให้นำนางมาไว้เรือนเรา.
“Ngươi hãy mau đưa cô ấy đến nhà ta.”

คนจัดการทานนั้นฟังคำเศรษฐีแล้ว ก็ให้นำนางมา ทั้งที่ตนไม่ประสงค์เช่นนั้น.
Người quản lý tuân theo lệnh của triệu phú, mặc dù trong lòng không muốn.

ตั้งแต่นั้นมา เศรษฐีก็ตั้งนางไว้ในตำแหน่งธิดา คิดว่าจะรับขวัญธิดา.
Từ đó, triệu phú nhận cô gái làm con nuôi và dự định tổ chức lễ nhận con.

จึงจัดหญิงสาว ๕๐๐ นางที่มีวัยรุ่นเดียวกันจากสกุลที่มีชาติทัดเทียมกับตนมาเป็นบริวารของนาง.
Ông triệu tập 500 cô gái đồng tuổi từ các gia đình quý tộc tương xứng để làm thị nữ cho cô.

ต่อมาวันหนึ่ง พระเจ้าอุเทนเสด็จตรวจพระนครทอดพระเนตรเห็นนางสามาวดีนั้นมีหญิงสาวเหล่านั้นแวดล้อมเล่นอยู่.
Một ngày nọ, vua Udena đi tuần tra trong thành phố và thấy nàng Sāmāvati đang chơi đùa cùng những thị nữ vây quanh.

ตรัสถามว่า เด็กหญิงนี้ของใคร ทรงสดับว่า ธิดาของโฆสกเศรษฐี.
Nhà vua hỏi: “Cô gái này là con của ai?” và được báo rằng đó là con gái của triệu phú Ghosaka.

ตรัสถามว่า ไม่มีสามีหรือ เมื่อเขาทูลว่าไม่มีสามี.
Vua hỏi tiếp: “Cô ấy chưa có chồng sao?” và được trả lời rằng nàng chưa có chồng.

จึงดำรัสสั่งว่า พวกเจ้าจงไปบอกเศรษฐีว่าพระราชามีพระราชประสงค์ธิดาท่าน.
Nhà vua liền ra lệnh: “Hãy đi báo với Ghosaka rằng nhà vua muốn cưới con gái của ông ta.”

เศรษฐีฟังแล้วบอกเขาว่า เราไม่มีเด็กหญิงอื่นๆ ไม่อาจให้ธิดาคนเดียวอยู่กับสามีได้.
Triệu phú nghe vậy đáp: “Tôi không có con gái nào khác, không thể để con gái duy nhất của tôi ở với một người chồng.”

พระราชาทรงสดับคำนั้นแล้วสั่งให้เศรษฐีและภริยาอยู่นอกบ้าน ให้ปิดประตูตีตราทั่วทุกหลังเรือน.
Nghe lời từ chối, nhà vua ra lệnh đuổi Ghosaka và vợ ra ngoài, đồng thời niêm phong và khóa cửa tất cả các phòng trong nhà.

นางสามาวดีไปเล่นเสียนอกบ้านกลับมาเห็นบิดามารดานั่งอยู่นอกบ้าน จึงถามว่า แม่จ๋า พ่อจ๋า เหตุไรจึงมานั่งที่นี้.
Khi Sāmāvati trở về sau khi đi chơi bên ngoài, nàng thấy cha mẹ mình ngồi ngoài đường và hỏi: “Cha mẹ ơi, tại sao lại ngồi đây?”

เศรษฐีและภริยาก็แจ้งเหตุนั้น.
Ghosaka và vợ liền kể lại sự việc.

นางจึงกล่าวว่า แม่จ๋า พ่อจ๋า อย่าทูลตอบพระราชาอย่างนั้นสิจ๊ะ.
Sāmāvati liền nói: “Cha mẹ ơi, đừng trả lời nhà vua như vậy.”

บัดนี้จงให้ทูลอย่างนี้นะพ่อนะว่า ธิดาของเราไม่อาจอยู่ผู้เดียวกับสามีได้.
“Hãy thưa với nhà vua rằng: Con gái của chúng tôi không thể sống một mình với chồng.”

ถ้าพระองค์ทรงให้หญิงสาว ๕๐๐ คนบริวารของนางอยู่ด้วย นางจึงจะอยู่ด้วย.
“Nếu nhà vua cho phép 500 thị nữ đi theo nàng, thì nàng mới đồng ý kết hôn.”

เศรษฐีกล่าวว่า ดีละลูกเอ๋ย พ่อไม่รู้จิตใจของเจ้านี่.
Ghosaka nói: “Tốt lắm, con gái yêu. Cha không biết con đã suy nghĩ như vậy.”

เศรษฐีและภริยาจึงกราบทูลอย่างนั้น.
Ghosaka và vợ sau đó trình bày yêu cầu này lên nhà vua.

พระราชาทรงเลื่อมใสยิ่งขึ้นไป ตรัสว่า ๑,๐๐๐ คนก็ช่างเถิด จงนำมาทั้งหมด.
Nhà vua càng thêm ngưỡng mộ và nói: “Dù 1,000 người cũng không thành vấn đề, hãy mang tất cả đến.”

ครั้งนั้น เศรษฐีและภริยาจึงนำธิดานั้นมีหญิง ๕๐๐ คนเป็นบริวารไปยังพระราชนิเวศน์.
Vì thế, Ghosaka và vợ dẫn con gái cùng 500 thị nữ đến cung điện của nhà vua.

พระราชาก็ทรงทำหญิง ๕๐๐ คนเป็นบริวารของนางแล้ว ทรงทำอภิเษกให้นางอยู่ในปราสาทหลังหนึ่ง.
Nhà vua cho phép 500 thị nữ trở thành tùy tùng của nàng và tổ chức lễ cưới cho Sāmāvati trong một cung điện riêng.

ก็สมัยนั้น ในกรุงโกสัมพี เศรษฐี ๓ คนคือโฆสกเศรษฐี กุกกุฏเศรษฐี และปาวาริกเศรษฐี เป็นสหายกันและกัน.
Lúc đó, tại thành Kosambī, có ba triệu phú nổi tiếng là Ghosaka, Kukkuta, và Pāvārika. Họ đều là bạn thân của nhau.

เศรษฐีแม้ทั้ง ๓ คนก็บำรุงดาบส ๕๐๐ รูป แม้เหล่าดาบสก็อยู่ในสำนักเศรษฐีทั้ง ๓ คนนั้น ๔ เดือน อยู่ป่าหิมวันต์ ๘ เดือน.
Ba triệu phú này thường xuyên cung dưỡng cho 500 đạo sĩ. Các đạo sĩ ở lại với họ trong bốn tháng, và tám tháng còn lại ở trong rừng Himavanta.

ต่อมาวันหนึ่ง ดาบสเหล่านั้นมาจากป่าหิมวันต์ หิวกระหายลำบากในทางกันดารมาก.
Một ngày nọ, các đạo sĩ từ rừng Himavanta trở về, bị đói khát và gặp nhiều khó khăn trên đường.

จึงพากันไปยังต้นไทรใหญ่ต้นหนึ่ง มุ่งหวังรับการสงเคราะห์จากสำนักเทวดาที่สถิตอยู่ ณ ต้นไทรใหญ่นั้น นั่งกันอยู่.
Họ dừng lại dưới một cây đa lớn, hy vọng sẽ nhận được sự giúp đỡ từ các vị thần trú ngụ ở đó.

เทวดาก็ยื่นมือที่ประดับด้วยเครื่องประดับทุกอย่าง หลั่งถวายน้ำปานะที่ควรแก่การดื่มเป็นต้นแก่ดาบสเหล่านั้น.
Một vị thần hiện ra, với đôi tay được trang sức lộng lẫy, dâng nước uống tinh khiết cho các đạo sĩ, giúp họ giải tỏa cơn khát.

ช่วยบรรเทาความลำบากได้.
Nhờ đó, họ cảm thấy nhẹ nhõm hơn sau những khó khăn trên đường.

ดาบสเหล่านั้นประหลาดใจ เพราะอานุภาพของเทวดา จึงถามว่า ท่านเทวดา ท่านทำกรรมอะไรหนอ จึงได้สมบัตินี้.
Các đạo sĩ kinh ngạc trước năng lực của vị thần và hỏi: “Thưa ngài, ngài đã làm việc thiện gì để có được phước báu này?”

เทวดาบอกว่า
Vị thần trả lời:

พระผู้มีพระภาคเจ้าพระนามว่า พุทธะ ทรงอุบัติแล้วในโลก บัดนี้ พระองค์ประทับอยู่กรุงสาวัตถี.
“Đức Thế Tôn mang tên Phật đã xuất hiện trên thế gian, hiện Ngài đang cư ngụ tại thành Sāvatthī.”

คฤหบดีชื่ออนาถบิณฑิกะอุปัฏฐากพระองค์อยู่.
“Cư sĩ Anāthapiṇḍika đang là người bảo trợ cho Ngài.”

วันอุโบสถ อนาถบิณฑิกเศรษฐีนั้นให้ค่าอาหารประจำวันแก่คนงานของตนแล้วให้คนทำอุโบสถ.
“Vào ngày Uposatha (Bát Quan Trai Giới), triệu phú Anāthapiṇḍika đã chu cấp tiền ăn cho công nhân của mình và cho họ giữ giới.”

ก็เราเข้าไปเพื่อต้องการอาหารเช้า ในตอนกลางวันวันหนึ่ง ไม่เห็นคนงานใครๆ ทำงานเลย จึงถามว่า เหตุไรวันนี้คนงานทั้งหลายไม่ทำงานกัน.
“Một buổi trưa nọ, ta đến để xin thức ăn nhưng không thấy ai làm việc, liền hỏi: ‘Tại sao hôm nay mọi người không làm việc?’”

คนทั้งหลายจึงบอกเรื่องนั้นแก่เรา.
“Mọi người giải thích cho ta lý do.”

เมื่อเป็นดังนั้น เราจึงกล่าวว่า บัดนี้ก็ล่วงไปตั้งครึ่งวันแล้ว เราจะอาจทำอุโบสถได้ครึ่งวันหรือหนอ.
“Khi nghe vậy, ta tự nhủ: ‘Bây giờ đã nửa ngày trôi qua, liệu ta có thể giữ giới Uposatha nửa ngày không nhỉ?’”

แต่นั้น คนทั้งหลายก็บอกแก่เศรษฐีแล้ว เศรษฐีกล่าวว่าทำครึ่งวันก็ได้.
“Mọi người đã báo lại cho triệu phú, và ông ấy nói rằng: ‘Giữ giới nửa ngày cũng được.’”

เราฟังคำนั้นแล้วก็สมาทานอุโบสถครึ่งวัน ทำกาละเสียในวันนั้นนั่นเองแล้วมาได้สมบัตินี้.
“Nghe vậy, ta lập tức phát nguyện giữ giới nửa ngày. Ngày hôm đó, ta qua đời và nhờ công đức ấy, ta có được phước báu này.”

ครั้งนั้น ดาบสเหล่านั้นเกิดปีติปราโมทย์ว่า เขาว่าพระพุทธเจ้าทรงอุบัติแล้วในโลก.
Các đạo sĩ nghe vậy liền tràn ngập niềm vui, nhận ra rằng Đức Phật đã xuất hiện trên thế gian.

แม้ประสงค์จะไปจากที่นั้นสู่กรุงสาวัตถี ก็คิดว่าพวกเศรษฐีผู้อุปัฏฐากเรามีอุปการะมาก จำเราจักบอกเรื่องนั้นแก่เศรษฐีเหล่านั้น.
Dù rất muốn đến Sāvatthī ngay lập tức, họ nghĩ rằng nên thông báo cho các triệu phú đã bảo trợ họ trước.

จึงพากันไปกรุงโกสัมพี.
Vì vậy, họ quay về thành Kosambī.

พวกเศรษฐีกระทำสักการะสัมมานะเป็นอันมาก จึงบอกว่า พวกเราจะไปกันในวันนี้นี่แหละ.
Các triệu phú tiếp đãi họ rất chu đáo, sau đó các đạo sĩ thông báo: “Chúng tôi sẽ lên đường hôm nay.”

พวกเศรษฐีต่อว่าว่า ท่านเจ้าข้า พวกท่านรีบร้อนนักหรือ เมื่อก่อนท่านอยู่กัน ๔-๕ เดือนแล้วจึงไป.
Các triệu phú nói: “Sao các ngài vội vã thế? Trước đây các ngài thường ở lại 4-5 tháng rồi mới đi.”

จึงบอกเรื่องนั้น.
Các đạo sĩ giải thích lý do.

เมื่อเหล่าเศรษฐีบอกว่า ท่านเจ้าข้า ถ้าอย่างนั้นพวกเราก็จะไปกันทั้งหมด.
Khi các triệu phú nói: “Nếu vậy, chúng tôi sẽ cùng đi,”

ก็บอกว่าพวกเราจะไปกัน พวกท่านก็ค่อยๆ มากันเถิด.
Các đạo sĩ đáp: “Chúng tôi sẽ đi trước, còn các ngài cứ chuẩn bị từ từ rồi đi sau.”

แล้วไปถึงกรุงสาวัตถี บวชในสำนักพระผู้มีพระภาคเจ้าแล้วก็บรรลุพระอรหัต.
Họ đến Sāvatthī, xuất gia dưới sự dẫn dắt của Đức Phật và đạt được quả Arahant.

ฝ่ายเศรษฐีเหล่านั้นมีเกวียน ๕๐๐ เล่มเป็นบริวาร ถึงกรุงสาวัตถีในภายหลัง.
Các triệu phú mang theo 500 xe chở đồ tùy tùng, đến Sāvatthī sau đó.

ตั้งค่ายพักในที่ไม่ไกลพระเชตวันวิหาร เข้าไปเฝ้าพระศาสดา ถวายบังคมด้วยเบญจางคประดิษฐ์ นั่ง ณ ที่สมควรส่วนข้างหนึ่ง.
Họ dựng trại gần tinh xá Jetavana, sau đó vào yết kiến Đức Phật, đảnh lễ và ngồi một bên.

พระศาสดาทรงแสดงธรรมด้วยอำนาจจริยาของคนเหล่านั้น.
Đức Phật giảng dạy cho họ một bài pháp phù hợp với căn cơ của họ.

จบเทศนา เศรษฐีทั้ง ๓ คนก็ดำรงอยู่ในโสดาปัตติผล.
Kết thúc buổi thuyết pháp, cả ba triệu phú đều chứng đắc quả Nhập Lưu (Sotāpanna).

นิมนต์เพื่อเสวยในวันรุ่งขึ้น ถวายมหาทานแก่พระภิกษุสงฆ์มีพระพุทธเจ้าทรงเป็นประมุขในวันรุ่งขึ้น.
Họ mời Đức Phật và chư Tăng đến thọ thực vào ngày hôm sau, đồng thời cúng dường đại lễ.

นิมนต์เพื่อเสวยในวันนี้ โดยทำนองนั้นนั่นแล ถวายขันธวารภัตทาน (ทานของคนตั้งค่ายพัก) สิ้นไปครึ่งเดือน.
Ngày hôm sau và các ngày tiếp theo, họ tiếp tục mời Đức Phật và chư Tăng dùng cơm, cúng dường suốt nửa tháng.

จึงทูลอ้อนวอนพระศาสดา เพื่อเสด็จมาสู่นครของตน.
Cuối cùng, họ thỉnh cầu Đức Phật đến thăm thành phố của họ.

พระศาสดาตรัสว่า พระตถาคตทั้งหลายยินดีนักในเรือนว่าง ดังนี้.
Đức Phật dạy: “Chư Phật Như Lai thường ưa thích ở những nơi yên tĩnh.”

เศรษฐีเหล่านั้นกราบทูลว่า พระเจ้าข้า ข้าพระองค์ทราบกันแล้ว.
Các triệu phú thưa rằng: “Bạch Đức Thế Tôn, chúng con đã hiểu.”

แล้วกราบทูลว่า ขอพระองค์โปรดเสด็จมาตามสาสน์ที่พวกข้าพระองค์ส่งมาเถิด พระเจ้าข้า.
“Hỡi bậc Đại Giác Ngộ, xin Ngài hãy đến theo lời thỉnh cầu mà chúng con đã gửi.”

ถวายบังคมพระศาสดาทำประทักษิณเวียนขวา ๓ รอบแล้ว กลับไปนครของตนทั้ง ๓ คน.
Họ đảnh lễ Đức Phật, đi nhiễu quanh Ngài ba vòng theo chiều kim đồng hồ rồi trở về thành phố của mình.

ก็ให้สร้างพระวิหารในอุทยานของตน.
Sau đó, họ cho xây dựng các tinh xá trong khu vườn của họ.

วิหารที่โฆสกเศรษฐีสร้าง ชื่อว่าโฆสิตาราม ที่กุกกุฏเศรษฐีสร้าง ชื่อว่ากุกกุฏาราม.
Tinh xá mà Ghosaka xây dựng có tên là Ghositarama, còn Kukkuta xây dựng tinh xá Kukkutaram.

ที่ปาวาริกเศรษฐีสร้าง ชื่อว่าปาวาริกัมพวันวิหาร.
Triệu phú Pāvārika thì xây dựng tinh xá Pāvārika Ambavana.

เศรษฐีเหล่านั้นให้สร้างวิหารเสร็จแล้วส่งทูตไปทูลพระศาสดาว่า ขอพระศาสดาโปรดเสด็จมาพระนครนี้ เพื่อสงเคราะห์พวกข้าพระองค์เถิด.
Sau khi xây xong, các triệu phú gửi sứ giả đến thỉnh cầu Đức Phật đến thành phố của họ để hoằng hóa.

พระศาสดาทรงพระดำริว่า จักเสด็จไปกรุงโกสัมพี มีภิกษุสงฆ์หมู่ใหญ่เป็นบริวาร.
Đức Phật suy nghĩ rằng Ngài sẽ đến Kosambī, cùng với một đoàn lớn các Tỳ-kheo đi theo.

เสด็จออกจาริก ทรงเห็นอุปนิสัยพระอรหัตของมาคัณฑิยพราหมณ์ ในระหว่างทาง.
Trên đường đi, Ngài nhận thấy rằng Mākaṇḍiya Brahmin có duyên chứng đắc quả Arahant.

จึงงดการเสด็จไปกรุงโกสัมพี เสด็จไปยังนิคม ชื่อว่ากัมมาสธัมมะ แคว้นกุรุ.
Vì vậy, Đức Phật quyết định tạm hoãn chuyến đi đến Kosambī và chuyển hướng đến làng Kammāsadhamma, thuộc xứ Kuru.

สมัยนั้น มาคัณฑิยพราหมณ์บำเรอไฟอยู่นอกบ้านตลอดคืนยังรุ่ง เช้าตรู่ จึงเข้ามาบ้าน.
Lúc bấy giờ, Mākaṇḍiya Brahmin suốt đêm cúng tế lửa bên ngoài nhà, và sáng sớm trở về nhà.

วันรุ่งขึ้น แม้พระศาสดาก็เสด็จเข้าไปบิณฑบาตในบ้าน เดินสวนทางกัน แสดงพระองค์แก่มาคัณฑิยพราหมณ์.
Sáng hôm sau, Đức Phật đi khất thực và gặp Brahmin trên đường, Ngài hiện thân cho ông thấy.

มาคัณฑิยพราหมณ์นั้นเห็นพระทศพล ก็คิดว่า เราเที่ยวแสวงหาเด็กหนุ่มที่ทัดเทียมกันกับรูปสมบัติแห่งธิดาของเรา.
Khi Mākaṇḍiya Brahmin nhìn thấy Đức Phật, ông suy nghĩ: “Ta đã tìm kiếm khắp nơi một chàng trai có nhan sắc tương xứng với con gái của ta.”

ตลอดเวลาเท่านี้ เมื่อรูปสมบัติแม้มีอยู่ เราก็ปรารถนาการบรรพชาที่ผู้นี้ถืออยู่เช่นนี้เหมือนกัน.
“Suốt thời gian qua, dù thấy nhiều người có nhan sắc, nhưng ta vẫn mong muốn con ta kết duyên với một vị xuất gia như người này.”

แต่บรรพชิตผู้นี้งามน่าชม ช่างเหมาะสมกับธิดาของเราจริงๆ จึงรีบกลับไปเรือน.
“Nhà sư này thật tuyệt mỹ, vô cùng xứng đáng với con gái ta.” Nghĩ vậy, ông vội vã trở về nhà.

นัยว่า พราหมณ์นั้นเป็นวงศ์บรรพชิตวงศ์หนึ่งมาก่อน ด้วยเหตุนั้น พอเห็นบรรพชิตเท่านั้น จิตใจของเขาจึงน้อมไป.
Được biết, gia đình Brahmin này có truyền thống xuất gia từ trước, nên khi nhìn thấy một vị xuất gia, tâm ông liền hướng về.

พราหมณ์ปรึกษากะนางพราหมณีว่า น้องเอ๋ย ฉันปรารถนาการบรรพชาอย่างนี้ ฉันไม่เคยพบบรรพชิตเห็นปานนี้.
Brahmin nói với vợ mình: “Nàng ơi, ta khao khát tìm một vị xuất gia như thế này. Ta chưa từng thấy ai giống như nhà sư này.”

เป็นเพศพราหมณ์มีผิวพรรณดั่งทอง ช่างเหมาะสมกับธิดาแท้ๆ จงรีบแต่งตัวธิดาของเจ้าสิ.
“Vị sa môn ấy có làn da vàng rực rỡ, thực sự rất phù hợp với con gái của chúng ta. Hãy nhanh chóng chuẩn bị cho con gái mình đi.”

เมื่อนางพราหมณีกำลังแต่งตัวธิดาอยู่ พระศาสดาก็ทรงแสดงพระเจดีย์คือรอยพระบาทไว้ในที่ที่เขาพบพระองค์ เสด็จเข้าไปภายในพระนคร.
Khi vợ của Brahmin đang chuẩn bị cho con gái, Đức Phật đã để lại dấu chân của Ngài như một bảo tháp tại nơi Brahmin gặp Ngài, rồi tiếp tục đi vào thành phố.

ขณะนั้น พราหมณ์พาธิดาพร้อมกับนางพราหมณีมายังที่นั้น ตรวจดูรอบๆ.
Lúc đó, Brahmin dẫn con gái cùng vợ đến nơi đó và nhìn xung quanh.

เพราะเขามาเวลาที่พระศาสดาเสด็จเข้าไปในหมู่บ้าน ไม่เห็นพระทศพล ก็บริภาษนางพราหมณีว่า การกระทำของเจ้านี้ ชื่อว่าดีไม่มีเลย.
Khi họ đến nơi thì Đức Phật đã vào làng. Không thấy Ngài, Brahmin liền quở trách vợ mình: “Việc làm của nàng thật chẳng ra gì.”

เพราะเจ้ามัวทำชักช้าอยู่ บรรพชิตผู้นั้นจึงออกไปเสีย.
“Vì nàng chậm chạp nên vị sa môn ấy đã rời đi mất.”

พราหมณ์ตรวจดูที่พระศาสดาเสด็จไปว่า บรรพชิตไปแล้ว ช่างก่อนเถิด ไปทางทิศไหนหรือไปทางทิศนี้.
Brahmin liền tìm kiếm dấu vết Đức Phật để lại và tự nhủ: “Nhà sư đã rời đi, nhưng Ngài đã đi về hướng nào?”

ก็พบเจดีย์คือรอยพระบาท กล่าวว่า แม่มหาจำเริญ นี้รอยเท้าบุรุษนั้น เขาคงจักไปทางนี้.
Ông tìm thấy dấu chân giống như một bảo tháp và nói: “Này nàng yêu, đây là dấu chân của vị ấy, chắc hẳn Ngài đã đi theo hướng này.”

ขณะนั้น นางพราหมณีเห็นเจดีย์คือรอยพระบาทของพระศาสดา คิดว่า ตาพราหมณ์ผู้นี้ช่างโง่จริงหนอ.
Khi thấy dấu chân như một bảo tháp, vợ của Brahmin nghĩ thầm: “Lão Brahmin này thật ngu ngốc.”

ไม่รู้ความหมายแม้เพียงคัมภีร์ของตน จึงทำการเย้ยหยัน พูดกับพราหมณ์นั้นว่า.
“Ông ta chẳng hiểu gì ngay cả trong kinh điển của chính mình.” Bà liền chế giễu Brahmin và nói:

ท่านพราหมณ์ ท่านโง่เพียงนี้แล้วยังจะมาพูดว่า เราจะให้ธิดาแก่บุรุษผู้เห็นปานนั้น.
“Này Brahmin, ông thật ngu ngốc khi nói rằng sẽ gả con gái cho một người như vậy.”

ด้วยว่าธรรมดารอยเท้าของบุรุษผู้ที่ราคะย้อมแล้ว โทสะประทุษร้ายแล้ว โมหะให้ลุ่มหลงแล้วจะไม่เป็นเช่นนั้น.
“Dấu chân của một người đàn ông bị tham dục, sân hận và si mê chi phối sẽ không giống như thế này.”

ดูสิพราหมณ์ นั่นเป็นรอยเท้าของพระสัพพัญญูพุทธะ ผู้มีหลังคาเปิดแล้วในโลก.
“Hãy nhìn đi, Brahmin! Đây là dấu chân của bậc Toàn Giác, người đã phá tan mọi xiềng xích trong thế gian.”

รตฺตสฺส หิ อุกฺกุฏิกํ ปทํ ภเว
“Người bị tham dục, dấu chân sẽ cong lên trên.”

ทุฏฺฐสฺส โหติ อวกฑฺฒิตํ ปทํ
“Người bị sân hận, dấu chân sẽ xiên lệch.”

มูฬฺหสฺส โหติ สหสานุปีฬิตํ
“Người bị si mê, dấu chân sẽ dày đặc và sâu.”

วิวฏจฺฉทสฺส อิทมีทิสํ ปทนฺติ.
“Nhưng dấu chân này thuộc về bậc đã khai ngộ hoàn toàn, không còn bị che lấp bởi vô minh.”

แท้จริงรอยเท้าของผู้ที่ถูกราคะย้อมแล้ว พึงเป็นรอยเท้ากระหย่ง.
Thực ra, dấu chân của người bị tham dục chi phối sẽ là dấu chân nhón gót.

รอยเท้าของผู้ที่ถูกโทสะประทุษร้ายแล้ว พึงเป็นรอยเท้าจิกปลาย.
Dấu chân của người bị sân hận làm tổn hại sẽ là dấu chân nhọn đầu.

รอยเท้าของผู้ที่ถูกโมหะให้ลุ่มหลงแล้ว พึงเป็นรอยเท้าที่กดลงส้นเท้า.
Dấu chân của người bị si mê lầm lạc sẽ là dấu chân nặng ở phần gót.

นี้เป็นรอยเท้าของผู้ที่มีหลังคาเปิดแล้วแล.
Nhưng dấu chân này thuộc về người đã khai ngộ, thoát khỏi mọi sự che phủ của vô minh.

เมื่อนางพราหมณีพูดเพียงนั้น พราหมณ์นั้นก็ไม่ฟังคำ กลับหาว่าเป็นหญิงปากร้ายเสียซ้ำไป.
Dù vợ Brahmin đã giải thích như vậy, ông ta vẫn không lắng nghe và còn trách bà là người phụ nữ lắm lời.

เมื่อสองสามีภริยาพูดทุ่มเถียงกันอยู่นั่นแล พระศาสดาเสด็จเที่ยวไปบิณฑบาตพร้อมกับภิกษุสงฆ์.
Trong khi hai vợ chồng đang tranh cãi, Đức Phật cùng với các Tỳ-kheo đang đi khất thực.

เสวยเสร็จแล้วจึงเสด็จออกไป ใกล้ทางที่พราหมณ์แลเห็นได้.
Sau khi thọ thực xong, Ngài đi ngang qua nơi mà Brahmin có thể nhìn thấy.

พราหมณ์แลเห็นพระศาสดาเสด็จมาแต่ไกล ก็บอกนางพราหมณี ร่าเริงยิ้มแย้มพูดว่า ผู้นี้คือบุรุษผู้นั้น.
Khi thấy Đức Phật từ xa, Brahmin vui mừng gọi vợ: “Đó chính là người đàn ông ấy.”

จึงยืนตรงพระพักตร์ทูลว่า ท่านบรรพชิตผู้เจริญ ข้าพเจ้าเที่ยวหาท่านตั้งแต่เช้า.
Ông đứng trước mặt Đức Phật và nói: “Thưa Ngài, con đã tìm kiếm Ngài từ sáng.”

ในชมพูทวีปนี้ ไม่มีสตรีผู้ใดมีรูปงามเสมอกับธิดาของข้าพเจ้า แม้บุรุษก็ไม่มีผู้ใดมีรูปงามเสมอกับท่าน.
“Trên khắp cõi Jambudvīpa này, không có người phụ nữ nào xinh đẹp bằng con gái của con, và cũng không có người đàn ông nào sánh được với Ngài.”

ข้าพเจ้าให้ธิดาของข้าพเจ้า เพื่อท่านจะได้เลี้ยงดู ท่านรับนางไปเถิด.
“Con xin dâng con gái của con cho Ngài, để Ngài có thể chăm sóc nàng. Xin hãy nhận nàng.”

ครั้งนั้น พระศาสดาจึงตรัสกะพราหมณ์นั้นว่า พราหมณ์ แม้แต่เหล่าเทพธิดาอยู่ในสวรรค์ชั้นกามาวจร.
Đức Phật liền đáp: “Này Brahmin, ngay cả những tiên nữ trên cõi trời Dục giới, dù có sắc đẹp tuyệt mỹ và làn da rực rỡ.”

มีรูปเลอเลิศ มีผิวพรรณต่างๆ กัน มายืนในสำนักกล่าวถ้อยคำเพื่อประเล้าประโลมเรา เรายังไม่ปรารถนา.
“Đứng trước mặt Ta và dùng lời ngọt ngào để quyến rũ, Ta vẫn không hề dao động.”

จะป่วยกล่าวไปไยถึงธิดาของท่านว่าเราจะรับ.
“Huống chi con gái của ông, Ta hoàn toàn không có ý muốn tiếp nhận.”

ครั้นตรัสแล้ว จึงตรัสพระคาถานี้ว่า
Sau đó, Ngài nói lên bài kệ:

ทิสฺวาน ตณฺหํ อรติญฺจ ราคํ
“Thấy rõ sự thèm khát và dục vọng, Ta đã từ bỏ chúng.”

นาโหสิ ฉนฺโท อปิ เมถุนสฺมึ
“Ta không còn mong muốn dù chỉ là một sự dính mắc nhỏ nhoi nào.”

กิเมวิทํ มุตฺตกรีสปุณฺณํ
“Cớ gì phải đắm say những thứ nhơ nhớp như nước tiểu và phân?”

ปาทาปิ นํ สมฺผุสิตุํ น อิจฺเฉ
“Ngay cả bàn chân Ta cũng không muốn chạm vào chúng.”

เพราะเห็นนางตัณหา นางอรดี นางราคา แม้ความพอใจในเมถุน ก็ไม่มีเลย.
“Ta đã thấy rõ sự thèm khát, sự đố kỵ và dục vọng, đến cả niềm vui trong những lạc thú xác thịt, Ta cũng chẳng còn hứng thú.”

สรีระนี้ เต็มไปด้วยอุจจาระปัสสาวะ ทั้งนั้นหนอ แม้แต่เท้า เราก็ไม่ปรารถนาจะแตะต้องนาง.
“Thân thể này chỉ toàn phân và nước tiểu, ngay cả đôi chân của Ta cũng không muốn chạm vào.”

นางมาคัณฑิยาคิดว่า ธรรมดาคนที่ไม่ต้องการพูดปฏิเสธว่า อย่าเลย เท่านี้ก็ควร.
Nàng Mākaṇḍiyā nghĩ thầm: “Người không muốn thường chỉ cần từ chối bằng lời ‘Không, cảm ơn’ là đủ.”

แต่บรรพชิตผู้นี้ทำสรีระของเราให้เป็นที่เต็มไปด้วยอุจจาระปัสสาวะ แล้วยังพูดว่า แม้แต่เท้า ก็ไม่ปรารถนาจะแตะต้อง.
“Nhưng vị sa môn này lại coi thân thể của ta như thứ đầy rẫy phân và nước tiểu, rồi còn nói rằng ngay cả đôi chân của Ngài cũng không muốn chạm vào.”

เราเมื่อได้ตำแหน่งยิ่งใหญ่ตำแหน่งหนึ่ง จักดูจุดจบของบรรพชิตนั้นแล้วผูกอาฆาตไว้.
“Nếu một ngày ta có quyền lực, ta sẽ tìm cách hủy hoại vị sa môn này.” Nàng giữ lòng thù hận từ đó.

พระศาสดามิได้ทรงใส่พระทัยนาง ทรงเริ่มพระธรรมเทศนาโปรดพราหมณ์ด้วยอำนาจจริยาของเขา.
Đức Phật không để tâm đến sự oán hận của nàng, Ngài bắt đầu giảng pháp cho Brahmin dựa theo căn cơ của ông.

จบเทศนา สองสามีภริยาก็ดำรงอยู่ในอนาคามิผล.
Khi bài thuyết pháp kết thúc, cả hai vợ chồng đều chứng đắc quả Anāgāmī (Bất Lai).

แล้วดำริว่า บัดนี้เราไม่ต้องการครองเรือนแล้ว.
Cả hai đều nghĩ rằng: “Giờ đây, chúng ta không còn muốn sống đời gia đình nữa.”

จึงให้มาคัณฑิยพราหมณ์ผู้เป็นอารับธิดาไว้.
Vì vậy, họ giao con gái cho Mākaṇḍiya Brahmin, người chú của nàng.

ทั้งสองคนก็บวชแล้วบรรลุพระอรหัต.
Cả hai sau đó xuất gia và cuối cùng chứng đắc quả Arahant.

ครั้งนั้น พระเจ้าอุเทนได้ทรงทำการพูดจาตกลงกับมาคัณฑิยพราหมณ์ผู้เป็นอา.
Vua Udena đã thỏa thuận với Mākaṇḍiya Brahmin, người chú của nàng.

แล้วทรงนำเด็กสาวมาคัณฑิยามายังพระราชนิเวศน์ด้วยพระราชานุภาพ.
Sau đó, nhà vua mang nàng Mākaṇḍiyā về cung điện của mình.

ทรงอภิเษกพระราชทานปราสาทต่างหาก เพื่อพระนางมาคัณฑิยากับบริวารสตรี ๕๐๐ ได้อยู่.
Nhà vua phong nàng làm hoàng hậu và ban cho nàng cùng 500 thị nữ một cung điện riêng biệt.

ฝ่ายพระศาสดาเสด็จจาริกโดยลำดับ มาถึงกรุงโกสัมพี.
Đức Phật tiếp tục hành trình hoằng pháp của Ngài và đến thành Kosambī.

ท่านพวกเศรษฐี [๓ คน] รู้ว่าพระศาสดาเสด็จมา จึงออกไปรับเสด็จ.
Ba vị triệu phú nghe tin Đức Phật đến, liền ra ngoài đón tiếp Ngài.

ถวายบังคมด้วยเบญจางคประดิษฐ์นั่ง ณ ที่สมควรส่วนข้างหนึ่ง.
Họ đảnh lễ Đức Phật bằng năm điểm tiếp đất và ngồi ở một góc thích hợp.

กราบทูลพระผู้มีพระภาคเจ้าว่า ข้าแต่พระองค์ผู้เจริญ วิหารทั้ง ๓ นี้ ข้าพระองค์สร้างเจาะจงพระองค์.
Họ thưa rằng: “Bạch Đức Thế Tôn, ba ngôi tinh xá này chúng con đã xây dựng dành riêng cho Ngài.”

ขอได้โปรดทรงรับวิหารทั้งหลาย เพื่อสงเคราะห์สงฆ์ที่จาริกมาแต่ทิศทั้ง ๔ เถิด พระเจ้าข้า.
“Xin Ngài hãy thọ nhận chúng để làm nơi cư trú cho chư Tăng đến từ bốn phương, thưa Ngài.”

พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงรับวิหารไว้.
Đức Phật đã thọ nhận các tinh xá.

แม้เศรษฐีเหล่านั้นก็อาราธนาพระศาสดา เพื่อเสวยอาหารในวันรุ่งขึ้น ถวายบังคมแล้วก็กลับบ้าน.
Các triệu phú sau đó thỉnh Đức Phật đến thọ thực vào ngày hôm sau, rồi đảnh lễ Ngài trước khi trở về nhà.

ฝ่ายพระนางมาคัณฑิยาทรงทราบว่า พระศาสดาเสด็จมา จึงให้เรียกเหล่านักเลงผู้ตัดช่องมาแล้ว.
Khi nghe tin Đức Phật đã đến, hoàng hậu Mākaṇḍiyā liền cho triệu tập những kẻ lưu manh đã từng làm việc cho mình.

ให้สินจ้างแก่นักเลงเหล่านั้น ตรัสว่า พวกเจ้าจงด่าพระสมณโคดมด้วยทำนองอย่างนี้ แล้วส่งไป.
Bà trả tiền cho bọn chúng và ra lệnh: “Các ngươi hãy mắng chửi Sa-môn Gotama theo cách này,” rồi sai chúng đi.

นักเลงเหล่านั้นก็ด่าพระศาสดาพร้อมทั้งบริวาร เวลาเสด็จเข้าภายในหมู่บ้าน ด้วยเรื่องสำหรับด่ามีอย่างต่างๆ.
Bọn lưu manh đó liền mắng chửi Đức Phật cùng chư Tăng trên đường Ngài đi khất thực vào làng, dùng đủ mọi lời lẽ thô tục.

ท่านพระอานนท์กราบทูลพระศาสดาว่า ข้าแต่พระองค์ผู้เจริญ เราจักไม่อยู่ในสถานที่ด่ากันเห็นปานนี้ จักไปนครอื่น.
Tôn giả Ānanda thưa với Đức Phật: “Bạch Đức Thế Tôn, chúng ta không nên ở lại nơi có những lời mắng chửi như thế này. Chúng ta hãy đi đến một thành phố khác.”

พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสว่า อานนท์ ธรรมดาพระตถาคตย่อมไม่หวั่นไหวด้วยโลกธรรม ๘ ประการ.
Đức Phật dạy: “Này Ānanda, Như Lai không bị dao động bởi tám pháp thế gian.”

เสียง [ด่า] แม้นี้ก็จักดำเนินไปไม่เกิน ๗ วัน.
“Những lời mắng chửi này sẽ không kéo dài quá bảy ngày.”

ทัณฑ์อย่างใดอย่างหนึ่งจักตกอยู่เหนือพวกที่ด่านั่นแหละ เธออย่าวิตกไปเลย.
“Sự trừng phạt sẽ xảy ra với những kẻ mắng chửi đó. Đừng lo lắng.”

ส่วนเศรษฐีของนครทั้ง ๓ คนนั้นทูลให้พระผู้มีพระภาคเจ้าเสด็จเข้าไป ด้วยสักการะยิ่งใหญ่ ถวายมหาทาน.
Ba vị triệu phú của thành phố mời Đức Phật vào thành, tổ chức nghi lễ cúng dường long trọng và cúng dường đại lễ.

เศรษฐีเหล่านั้นกำลังถวายทานต่อเนื่องกันไป ก็ล่วงเวลาไปเดือนหนึ่ง.
Các triệu phú tiếp tục cúng dường liên tục trong suốt một tháng.

ครั้งนั้น เศรษฐีเหล่านั้นก็ดำริอย่างนี้ว่า ธรรมดาพระพุทธเจ้าทั้งหลายทรงอุบัติมาอนุเคราะห์โลกทั้งปวง.
Khi đó, các triệu phú nghĩ rằng: “Đức Phật xuất hiện là để ban phước cho tất cả chúng sinh.”

เราจักให้โอกาสแก่คนเหล่าอื่นกันบ้าง.
“Hãy nhường cơ hội này cho những người khác.”

เศรษฐีชาวกรุงโกสัมพีนั้นจึงให้โอกาสแก่ประชาชนตั้งแต่นั้นมา.
Các triệu phú của thành Kosambī quyết định nhường cơ hội cúng dường cho dân chúng.

ชาวกรุงทั้งหลายจึงถวายมหาทาน โดยจัดเป็นสายคนร่วมถนน สายคนร่วมคณะ.
Người dân trong thành bắt đầu tổ chức các buổi cúng dường đại lễ, xếp thành hàng dài dọc theo đường phố.

ต่อมาวันหนึ่ง พระศาสดามีภิกษุสงฆ์แวดล้อม ประทับนั่งในเรือนของหัวหน้าช่างทำดอกไม้.
Một ngày nọ, Đức Phật cùng các Tỳ-kheo ngồi nghỉ tại nhà của người thợ làm hoa.

ขณะนั้น นางขุชชุตตราหญิงรับใช้พระนางสามาวดี นำกหาปณะ ๘ กหาปณะไปเรือนนั้น เพื่อต้องการดอกไม้.
Lúc đó, Khujjuttarā, nữ tỳ của hoàng hậu Sāmāvati, mang theo tám đồng kahapana đến nhà đó để mua hoa.

หัวหน้าช่างทำดอกไม้เห็นนางก็กล่าวว่า แม่อุตตรา ไม่มีเวลาทำดอกไม้ให้เธอดอก.
Người thợ làm hoa nhìn thấy Khujjuttarā và nói: “Này Uttara, ta không có thời gian làm hoa cho cô.”

ฉันจักเลี้ยงดูพระภิกษุสงฆ์มีพระพุทธเจ้าเป็นประมุข แม้เธอก็จงเป็นสหายในการเลี้ยงดูด้วย.
“Ta đang chuẩn bị cúng dường cho chư Tăng với Đức Phật đứng đầu. Cô cũng hãy tham gia cúng dường cùng ta.”

ด้วยอาการอย่างนี้ ตั้งแต่นี้ไป เธอก็จักพ้นจากการต้องขวนขวายรับใช้คนเหล่าอื่น.
“Nếu cô tham gia cúng dường từ nay, cô sẽ không còn phải lao nhọc phục vụ người khác nữa.”

แต่นั้น นางขุชชุตตราบริโภคอาหารที่ตนได้แล้ว ก็ทำการขวนขวายในโรงอาหาร เพื่อพระพุทธะทั้งหลาย.
Sau đó, Khujjuttarā ăn xong phần cơm của mình và bắt đầu làm việc trong nhà ăn, chuẩn bị cúng dường cho chư Phật.

นางเรียนธรรมที่พระศาสดาตรัสด้วยอำนาจอุปนิสินนกถาไว้ได้ทั้งหมด.
Cô lắng nghe toàn bộ bài pháp mà Đức Phật giảng về các câu chuyện liên quan đến nghiệp duyên.

แต่ฟังอนุโมทนาแล้วก็ดำรงอยู่ในโสดาปัตติผล.
Sau khi nghe bài pháp xong, Khujjuttarā chứng đắc quả Nhập Lưu (Sotāpanna).

นางให้ ๔ กหาปณะในวันอื่นๆ รับดอกไม้ทั้งหลายแล้วก็ไป.
Vào những ngày khác, cô thường chỉ trả 4 đồng kahapana để mua hoa.

แต่ในวันนั้นไม่เกิดจิตคิดอยากได้ในทรัพย์ของผู้อื่น เพราะเป็นผู้เห็นสัจจะแล้ว.
Nhưng ngày hôm đó, cô không còn ham muốn chiếm đoạt tài sản của người khác nữa, vì đã giác ngộ chân lý.

จึงให้หมดทั้ง ๘ กหาปณะ แล้วบรรจุดอกไม้เต็มกระเช้า นำดอกไม้ไปสำนักพระนางสามาวดี.
Vì thế, cô trả đủ 8 đồng kahapana, chất đầy hoa vào giỏ và mang về cho hoàng hậu Sāmāvati.

ลำดับนั้น พระนางตรัสถามนางว่า แม่อุตตรา ในวันก่อนๆ เจ้านำดอกไม้มาไม่มากเลย แต่วันนี้ดอกไม้มาก พระราชาของเราทรงเลื่อมใสยิ่งขึ้นหรือ.
Hoàng hậu hỏi Khujjuttarā: “Này Uttara, những ngày trước con mang ít hoa, nhưng hôm nay lại nhiều như vậy. Có phải nhà vua đã cúng dường nhiều hơn không?”

นางไม่ปิดบังกรรมที่ตนทำแต่ก่อน เพราะเป็นผู้ไม่ควรพูดเท็จ บอกเรื่องทั้งหมดเลย.
Khujjuttarā, người không bao giờ nói dối, đã kể lại toàn bộ sự việc mà cô đã làm trước đây.

ครั้นถูกถามว่า เพราะเหตุไรวันนี้จึงนำมามาก จึงกล่าวอย่างนี้ว่า วันนี้ดิฉันฟังธรรมของพระทศพล กระทำให้แจ้งอมตธรรมแล้ว.
Khi được hỏi tại sao hôm nay mang nhiều hoa hơn, cô trả lời: “Hôm nay con đã nghe pháp từ Đức Phật và đã chứng ngộ chân lý bất tử.”

เพราะเหตุนั้นดิฉันจึงไม่หลอกลวงพวกท่านเจ้าค่ะ.
“Vì lý do đó, từ nay con sẽ không lừa dối ai nữa.”

สตรีทั้งหลายฟังคำนั้นแล้ว กล่าวว่า แม่อุตตรา เจ้าจงให้อมตธรรมที่เจ้าได้แล้วแก่พวกเราด้วย แล้วก็พากันเหยียดมือออกขอทุกคน.
Các phụ nữ nghe vậy liền nói: “Này Uttara, hãy chia sẻ với chúng ta chân lý bất tử mà con đã đạt được.” Họ cùng chìa tay ra xin.

นางจึงกล่าวว่า แม่เจ้าเอ๋ย ให้อย่างนั้นไม่ได้ดอก แต่ดิฉันจักแสดงธรรมแก่ท่าน ตามทำนองที่พระศาสดาตรัสแล้ว.
Khujjuttarā đáp: “Thưa các bà, con không thể trao tặng chân lý đó, nhưng con có thể giảng lại những gì Đức Phật đã dạy.”

เมื่อเหตุของตนมีอยู่ พวกท่านจักได้ธรรมนั้น.
“Khi các bà có đủ nhân duyên, các bà sẽ tự mình đạt được chân lý đó.”

สตรีทั้งหลายกล่าวว่า ถ้าอย่างนั้น จงกล่าวเถิดแม่อุตตรา.
Các phụ nữ nói: “Vậy thì hãy giảng cho chúng ta nghe đi, Uttara.”

นางกล่าวว่า จะกล่าวอย่างนั้นไม่ได้ดอก จงจัดอาสนะสูงๆ แก่ดิฉัน พวกท่านจงนั่งอาสนะต่ำๆ.
Khujjuttarā yêu cầu: “Con không thể giảng nếu ngồi cùng hàng với các bà. Hãy chuẩn bị cho con một chỗ ngồi cao hơn, còn các bà hãy ngồi thấp hơn.”

สตรีแม้ทั้ง ๕๐๐ นางนั้นก็ให้อาสนะที่สูงแก่นางขุชชุตตรา ส่วนตนเองนั่งอาสนะที่ต่ำ.
Tất cả 500 phụ nữ đều chuẩn bị cho Khujjuttarā một chỗ ngồi cao, còn họ ngồi trên chỗ thấp hơn.

แม้นางขุชชุตตราตั้งอยู่ในเสกขปฏิสัมภิทา แสดงธรรมแก่สตรีเหล่านั้น.
Khujjuttarā, với trí tuệ của một vị Sekha (bậc Thánh đang tu học), giảng pháp cho các phụ nữ.

จบเทศนา สตรีทั้งหมดมีพระนางสามาวดีเป็นพระประมุข ก็ดำรงอยู่ในโสดาปัตติผล.
Kết thúc bài giảng, tất cả các phụ nữ, đứng đầu là hoàng hậu Sāmāvati, đều chứng đắc quả Nhập Lưu (Sotāpanna).

ตั้งแต่นั้นมา สตรีเหล่านั้นก็ให้นางขุชชุตตราเลิกทำหน้าที่ทำงานรับใช้.
Từ đó, các phụ nữ yêu cầu Khujjuttarā không cần phải làm công việc hầu hạ nữa.

แล้วกล่าวว่า ท่านฟังธรรมกถาของพระศาสดา แล้วนำมาให้พวกเราฟัง.
Họ nói: “Hãy nghe pháp từ Đức Phật và giảng lại cho chúng ta nghe.”

ตั้งแต่นั้นมา แม้นางขุชชุตตราก็ได้กระทำอย่างนั้น.
Từ đó, Khujjuttarā bắt đầu thực hiện việc này, nghe pháp từ Đức Phật và truyền đạt lại cho các phụ nữ.

ถามว่า ก็เพราะเหตุไร นางขุชชุตตรานี้จึงบังเกิดเป็นทาสี.
Hỏi: Tại sao Khujjuttarā lại tái sinh làm nữ tỳ?

ตอบว่า ดังได้สดับมา นางขุชชุตตรานี้ ในศาสนาพระพุทธเจ้าพระนามว่ากัสสปะ ได้ให้สามเณรีรูปหนึ่งทำการรับใช้ตน.
Đáp: Theo lời kể, trong thời Đức Phật Kassapa, Khujjuttarā đã bắt một nữ tu trẻ phục vụ mình.

ด้วยกรรมนั้น นางจึงบังเกิดเป็นทาสีของคนอื่นถึง ๕๐๐ ชาติ.
Do nghiệp đó, cô đã phải tái sinh làm nữ tỳ trong 500 kiếp.

ถามว่า เพราะเหตุไร จึงเป็นหญิงค่อม.
Hỏi: Tại sao cô ấy lại sinh ra với lưng gù?

ตอบว่า เขาเล่าว่า เมื่อพระพุทธเจ้ายังไม่อุบัติ นางอยู่ในราชนิเวศน์ของพระเจ้ากรุงพาราณสี.
Đáp: Theo truyền thuyết, trước khi Đức Phật xuất hiện, cô ấy sống trong hoàng cung của vua Ba-la-nại.

เห็นพระปัจเจกพุทธเจ้าองค์หนึ่งประจำราชสกุลเป็นคนค่อม จึงทำการเย้ยหยันต่อหน้าเหล่าสตรีที่อยู่ด้วยกันกับตน.
Cô đã nhìn thấy một vị Độc Giác Phật gù lưng đang đi trong cung và chế nhạo Ngài trước mặt các cung nữ khác.

เที่ยวทำอาการว่าเป็นคนค่อม.
Cô đã giả vờ làm điệu bộ như người gù.

เพราะเหตุนั้น นางจึงบังเกิดเป็นหญิงค่อม.
Vì lý do đó, cô đã tái sinh thành một người phụ nữ gù lưng.

ถามว่า ก็นางทำบุญอะไรจึงเกิดเป็นผู้มีปัญญา.
Hỏi: Vậy nhờ công đức gì mà cô ấy lại có trí tuệ?

ตอบว่า เขาเล่าว่า เมื่อพระพุทธเจ้ายังไม่อุบัติ นางบังเกิดแล้วอยู่ในราชนิเวศน์ของพระเจ้ากรุงพาราณสี.
Đáp: Theo truyền thuyết, trước khi Đức Phật xuất hiện, cô đã sinh ra trong hoàng cung của vua Ba-la-nại.

เห็นพระปัจเจกพุทธเจ้า ๘ องค์ถือบาตรที่เต็มด้วยข้าวปายาสร้อนจากราชนิเวศน์เดินไป.
Cô nhìn thấy 8 vị Độc Giác Phật đang mang bát đầy cháo ngọt nóng từ hoàng cung.

กล่าวว่า ท่านเจ้าข้า โปรดหยุดพักตรงนั้น แล้วค่อยไป จึงปลดทองปลายแขน ๘ วง ถวายไป.
Cô đã thưa rằng: “Thưa các Ngài, xin hãy dừng lại và nghỉ ngơi một chút,” rồi tháo 8 vòng vàng trên tay dâng lên các Ngài.

ด้วยผลของกรรมนั้น นางจึงบังเกิดเป็นผู้มีปัญญา.
Nhờ công đức đó, cô đã tái sinh với trí tuệ siêu việt.

ครั้งนั้นแล สตรี ๕๐๐ นางบริวารของพระนางสามาวดี แม้แทงตลอดสัจจะแล้ว ก็ไม่ได้ไปสำนักของพระศาสดา.
Lúc bấy giờ, 500 cung nữ của hoàng hậu Sāmāvati dù đã chứng ngộ chân lý, nhưng không thể đến gặp Đức Phật.

เพราะพระราชาไม่ทรงมีศรัทธา.
Vì vua không có lòng tin vào Đức Phật.

เพราะเหตุนั้น เมื่อพระทศพลเสด็จพระราชดำเนินระหว่างถนน เมื่อหน้าต่างทั้งหลายมีไม่พอ.
Do đó, khi Đức Phật đi qua các con đường trong thành phố, số cửa sổ không đủ để họ nhìn thấy Ngài.

สตรีเหล่านั้นจึงเจาะช่องในห้องของตนมองดู [พระศาสดา].
Các cung nữ đã khoét lỗ trên tường phòng mình để có thể nhìn thấy Đức Phật.

ต่อมาวันหนึ่ง พระนางมาคัณฑิยาเสด็จดำเนินออกจากชั้นปราสาทของพระองค์ ไปยังที่อยู่ของสตรีเหล่านั้น.
Một ngày nọ, hoàng hậu Mākaṇḍiyā rời khỏi cung điện và đến nơi ở của các cung nữ.

เห็นช่องของห้องจึงทรงถามว่า นี้อะไร.
Khi thấy những lỗ khoét trên tường, bà hỏi: “Đây là gì?”

เมื่อสตรีเหล่านั้นไม่รู้เรื่องการผูกอาฆาตในพระศาสดาของพระนางมาคัณฑิยาจึงทูลว่า.
Các cung nữ, không biết rằng hoàng hậu Mākaṇḍiyā có ác cảm với Đức Phật, liền thưa rằng:

พระศาสดาเสด็จมาพระนครนี้ พวกเรายืนที่ตรงนั้น จักเห็นจักบูชาพระศาสดา เจ้าค่ะ.
“Thưa hoàng hậu, Đức Phật đã đến thành phố, chúng tôi đứng ở đó để nhìn và tỏ lòng kính ngưỡng Ngài.”

ทรงคิดว่า สตรีเหล่านี้เป็นอุปัฏฐายิกาของพระสมณโคดมนั้น เราจักรู้กิจที่พึงทำแม้แก่สตรีเหล่านี้ แล้วเสด็จไป.
Hoàng hậu nghĩ: “Những người phụ nữ này là tín đồ của Sa-môn Gotama. Ta sẽ tìm cách trừng phạt họ,” rồi bà rời đi.

กราบทูลพระราชาว่า ข้าแต่พระมหาราชเจ้า สตรีเหล่านี้พร้อมกับพระนางสามาวดี ปรารถนาจะออกไปภายนอก.
Bà tâu với vua: “Thưa bệ hạ, những người phụ nữ này cùng với hoàng hậu Sāmāvati muốn ra ngoài.”

มันจะทำชีวิตของพระองค์ให้ม้วยมรณ์ที่สุด ๒-๓ วัน เพคะ.
“Họ có ý định ám sát bệ hạ trong vòng 2-3 ngày tới.”

พระราชาไม่ทรงเชื่อว่าสตรีเหล่านั้นจักกระทำอย่างนั้น แม้เมื่อพระนางมาคัณฑิยาทูลอีก ก็ไม่ทรงเชื่ออยู่นั่นเอง.
Nhà vua không tin rằng các cung nữ sẽ làm điều như vậy, dù hoàng hậu Mākaṇḍiyā có tâu đi tâu lại, Ngài vẫn không tin.

ครั้งนั้น แม้เมื่อพระนางกราบทูลถึง ๓ ครั้ง พระราชาก็มิได้ทรงเชื่อ.
Ngay cả khi hoàng hậu tâu đến ba lần, nhà vua vẫn không tin lời bà.

พระนางมาคัณฑิยาจึงกราบทูลว่า ข้าแต่พระมหาราชเจ้า ถ้าพระองค์ไม่ทรงเชื่อ ขอพระองค์โปรดเสด็จไปยังที่อยู่ของสตรีเหล่านั้นแล้วทรงสอบสวนดู เพคะ.
Mākaṇḍiyā thưa rằng: “Thưa bệ hạ, nếu Ngài không tin, xin Ngài hãy tự mình đến kiểm tra chỗ ở của các cung nữ.”

พระราชาเสด็จไปพบช่องในห้องทั้งหลาย ตรัสถามว่า อะไร.
Nhà vua đích thân đến và thấy các lỗ hổng trên tường, liền hỏi: “Đây là gì?”

เมื่อเขากราบทูลความข้อนั้น ก็มิได้ทรงกริ้วสตรีเหล่านั้น ไม่ตรัสอะไร เพียงรับสั่งให้ปิดช่องเหล่านั้นเสีย.
Khi các cung nữ thưa về lý do, Ngài không tỏ ra giận dữ, chỉ ra lệnh cho họ bịt các lỗ lại.

พระนางมาคัณฑิยาตรัสว่า พระนางสามาวดีกับบริวารไม่ทรงมีความเยื่อใย หรือความรักในพระองค์.
Mākaṇḍiyā nói: “Hoàng hậu Sāmāvati và các cung nữ không có chút tình cảm nào với bệ hạ.”

เมื่อหน้าต่างมีไม่พอ จึงเจาะช่องเหล่านั้น ทำโอกาสมองดูพระสมณโคดมเสด็จไประหว่างถนน.
“Vì cửa sổ không đủ, họ đã khoét lỗ để nhìn theo Sa-môn Gotama đi trên đường.”

ตั้งแต่นั้นมา พระราชาจึงโปรดให้ทำหน้าต่างกรุตาข่ายไว้ในปราสาทของสตรีเหล่านั้น.
Từ đó, nhà vua ra lệnh làm cửa sổ có lưới che trong cung điện của các cung nữ.

พระนางมาคัณฑิยานั้นไม่อาจทำพระราชาให้ทรงกริ้วด้วยเหตุนั้นได้.
Tuy nhiên, Mākaṇḍiyā không thể khiến nhà vua nổi giận chỉ với lý do đó.

จึงกราบทูลว่า เทวะ สตรีเหล่านั้นมีความรักหรือไม่มีความรักในพระองค์ เราจักรู้กัน.
Bà liền thưa: “Thưa bệ hạ, chúng ta sẽ biết được liệu các cung nữ có thật lòng yêu thương Ngài hay không.”

ขอพระองค์โปรดส่งไก่ ๘ ตัวไปให้สตรีเหล่านั้นปิ้งถวายพระองค์สิ เพคะ.
“Xin bệ hạ hãy gửi 8 con gà cho họ để nướng dâng lên Ngài.”

พระราชาทรงสดับคำนั้นแล้วรับสั่งว่า จงปิ้งไก่เหล่านี้ส่งไป.
Nhà vua nghe vậy liền ra lệnh: “Hãy nướng những con gà này rồi gửi cho họ.”

ทรงส่งไก่ ๘ ตัวแก่พระนางสามาวดี.
Ngài đã gửi 8 con gà cho hoàng hậu Sāmāvati.

พระอริยสาวิกาผู้เป็นโสดาบันรู้ว่า ไก่ยังเป็นอยู่ จักปิ้งได้อย่างไร.
Hoàng hậu Sāmāvati, một bậc Thánh Nhập Lưu, biết rằng gà vẫn còn sống, nên tự nhủ: “Làm sao có thể nướng chúng được?”

จึงตรัสปฏิเสธว่า อย่าเลย ไม่ปรารถนาแม้แต่จะเอาพระหัตถ์จับต้อง.
Vì vậy, bà từ chối và nói: “Ta không muốn đụng tay vào chúng.”

พระนางมาคัณฑิยากราบทูลว่า ข้อนั้นยกไว้ก็ได้ พระมหาราชเจ้า.
Mākaṇḍiyā thưa: “Bệ hạ, chuyện đó không sao cả.”

ขอได้โปรดทรงส่งไก่เหล่านี้นี่แหละ เพื่อปิ้งถวายพระสมณโคดม.
“Xin Ngài hãy gửi những con gà này cho Sa-môn Gotama để Ngài nướng.”

พระราชาก็ทรงทำอย่างนั้น.
Nhà vua làm theo lời bà ta.

พระนางมาคัณฑิยาทรงให้คนฆ่าไก่เสียในระหว่างทางแล้วส่งไป.
Mākaṇḍiyā sai người giết gà trên đường đi rồi gửi đến.

ด้วยรับสั่งว่า พระนางสามาวดีจงแกงไก่เหล่านี้ถวายพระสมณโคดม.
Bà truyền lệnh: “Hoàng hậu Sāmāvati hãy nấu những con gà này để dâng lên Sa-môn Gotama.”

พระนางสามาวดีนั้น เพราะทรงเข้าพระทัยอย่างนั้น และเพราะมีพระทัยจดจ่อต่อพระทศพล.
Hoàng hậu Sāmāvati, vì nghĩ rằng đó là ý muốn của Đức Phật và vì lòng kính ngưỡng Ngài,

จึงแกงไก่ส่งไปถวายแด่พระทศพล.
nên đã nấu gà và gửi dâng lên Đức Thế Tôn.

พระนางมาคัณฑิยาทูลว่า ทอดพระเนตรเอาเถิด พระมหาราชเจ้า.
Mākaṇḍiyā tâu: “Xin bệ hạ hãy nhìn xem.”

ดังนี้ ก็ไม่สามารถทำพระราชาให้ทรงกริ้วได้ด้วยเหตุเพียงเท่านี้.
Tuy nhiên, bà vẫn không thể khiến nhà vua nổi giận chỉ với lý do này.

ก็พระเจ้าอุเทนนี้ประทับอยู่ในสถานที่อยู่ของบรรดานางเทวีเหล่านั้นพระองค์หนึ่งๆ พระองค์ละ ๗ วัน.
Vua Udena thường luân phiên ở lại với mỗi hoàng hậu trong 7 ngày.

ส่วนพระนางมาคัณฑิยานี้ใช้ให้คนเอาลูกงูเห่าตัวหนึ่งใส่ไว้ในปล้องไม้ไผ่ วางไว้ ณ สถานที่อยู่ของตน.
Hoàng hậu Mākaṇḍiyā bí mật sai người bỏ một con rắn hổ mang non vào một ống tre và giấu trong cung điện của mình.

พระราชาเสด็จไปที่แห่งใดแห่งหนึ่ง ก็ทรงถือพิณชื่อหัตถิกันตะ.
Khi nhà vua đi đâu, Ngài thường mang theo cây đàn có tên là Hatthikanṭha.

เวลาพระราชาเสด็จมาหาตน พระนางมาคัณฑิยาก็ใส่ลูกงูนั้นไว้ภายในพิณ ให้ปิดช่องไว้.
Khi nhà vua đến thăm hoàng hậu Mākaṇḍiyā, bà đã bí mật giấu con rắn vào bên trong cây đàn và bịt kín lại.

กราบทูลว่า พระมหาราชเจ้า เวลาเสด็จไปหานางสามาวดี ขึ้นชื่อว่านางสามาวดีเข้าข้างพระสมณโคดม.
Bà tâu với vua: “Thưa bệ hạ, mỗi khi Ngài đến thăm hoàng hậu Sāmāvati, bà ấy chỉ thiên vị Sa-môn Gotama.”

ไม่นำพาพระองค์เลย ทำการอย่างใดอย่างหนึ่ง ก็คิดแต่จะให้โทษพระองค์เท่านั้น.
“Bà ấy chẳng quan tâm đến Ngài, mọi việc bà làm chỉ là chống đối Ngài.”

ขอพระองค์อย่าทรงประมาทนะเพคะ.
“Xin bệ hạ đừng mất cảnh giác.”

พระราชาทรงถึงสถานที่อยู่ของพระนางสามาวดี ประทับอยู่ ๗ วัน ได้เสด็จไปนิเวศน์ของพระนางมาคัณฑิยาอีก ๗ วัน.
Nhà vua đến ở lại với hoàng hậu Sāmāvati trong 7 ngày, sau đó lại quay về cung của hoàng hậu Mākaṇḍiyā.

เมื่อพระราชากำลังเสด็จมา พระนางมาคัณฑิยาทำเหมือนจะทูลว่า พระมหาราชเจ้า พระนางสามาวดีไม่หาความผิดของพระองค์ดอกหรือเพคะ.
Khi nhà vua đang đến, Mākaṇḍiyā giả vờ tâu: “Thưa bệ hạ, hoàng hậu Sāmāvati chẳng phải có ác ý với Ngài sao?”

รับพิณจากพระหัตถ์ของพระราชามาเขย่าตรัสว่า พระมหาราชเจ้า อะไรอยู่ข้างในนี้เพคะ.
Bà cầm lấy cây đàn từ tay nhà vua, lắc nhẹ và hỏi: “Thưa bệ hạ, có gì bên trong đây vậy?”

แล้วทำโอกาสให้งูออกไป ร้องว่า ว้าย งูอยู่ข้างในแล้วทิ้งพิณลงหนีไป.
Bà khéo léo làm con rắn bò ra ngoài, rồi la lên: “Ôi! Có rắn trong đó!” và ném cây đàn xuống, giả vờ bỏ chạy.

เวลานั้น พระราชาทรงตวาดด้วยความเกรี้ยวกราด เหมือนไฟไหม้ป่าไม้ไผ่ฉะนั้น.
Nhà vua nổi giận như một đám cháy rừng, gầm lên dữ dội.

และเหมือนเตาไฟใส่เม็ดเกลือลงไปฉะนั้น รับสั่งว่าจงเรียกสามาวดีกับบริวารมา.
Cơn giận của Ngài bùng phát như lửa trong lò khi bỏ muối vào, liền ra lệnh gọi Sāmāvati và các cung nữ đến.

พวกราชบุรุษก็ไปเรียก.
Các quan liền đi triệu tập họ.

พระนางสามาวดีนั้นทรงทราบว่าพระราชาทรงกริ้ว จึงให้สัญญาแก่เหล่าสตรีพวกนั้น.
Hoàng hậu Sāmāvati biết rằng nhà vua đang giận dữ, nên bảo các cung nữ:

ตรัสว่า พระราชาทรงประสงค์จะฆ่าพวกเราจึงเรียกมา วันนี้พวกเราจงแผ่เมตตาเจาะจงพระราชาตลอดวันนะ.
“Nhà vua muốn giết chúng ta, đó là lý do Ngài triệu tập chúng ta. Hôm nay, hãy rải tâm từ bi đến nhà vua suốt cả ngày.”

พระราชาทรงเรียกหญิงเหล่านั้น ให้ทุกคนยืนเรียงกัน ทรงจับธนูคันใหญ่.
Nhà vua cho gọi tất cả các cung nữ, bắt họ xếp hàng và cầm lấy một cây cung lớn.

ทรงสอดลูกธนูกำซาบยาพิษ ประทับยืนเหนี่ยวธนูเต็มที่.
Ngài lắp tên có tẩm độc và kéo căng dây cung.

ขณะนั้น สตรีทั้งหมดนั้นมีพระนางสามาวดีเป็นประมุข ก็พากันแผ่เมตตาโดยเจาะจง.
Lúc đó, tất cả các cung nữ do hoàng hậu Sāmāvati dẫn đầu, đồng loạt rải tâm từ bi hướng về nhà vua.

พระราชาก็ไม่สามารถยิงลูกธนูและปลดลูกธนูลงได้.
Nhà vua không thể bắn tên, và cuối cùng phải hạ cung xuống.

พระเสโทก็หลั่งออกจากพระวรกาย พระวรกายสั่นเทิ้ม.
Mồ hôi tuôn ra khắp cơ thể, người Ngài run rẩy.

พระเขฬะไหลออกจากพระโอษฐ์ ไม่ทรงเห็นที่พึ่งที่ควรจะพึ่งได้.
Nước bọt chảy ra từ miệng, nhà vua cảm thấy bối rối, không biết phải nương tựa vào đâu.

ลำดับนั้น พระนางสามาวดีกราบทูลพระราชาว่า พระมหาราชเจ้าทรงลำบากหรือเพคะ.
Lúc đó, hoàng hậu Sāmāvati thưa với nhà vua: “Thưa bệ hạ, Ngài đang cảm thấy khó khăn phải không?”

พระราชาตรัสว่า จริงจ้ะเทวี พี่ลำบาก. ดีละ เจ้าจงเป็นที่พึ่งของพี่ด้วย.
Nhà vua đáp: “Đúng vậy, hoàng hậu ơi, ta đang rất khó chịu. Tốt lắm, nàng hãy giúp ta thoát khỏi tình trạng này.”

พระนางสามาวดีกราบทูลว่า ดีละ พระมหาราชเจ้า ขอพระองค์จงทรงหันลูกธนูลงดินเพคะ.
Hoàng hậu Sāmāvati thưa: “Thưa bệ hạ, xin Ngài hãy hướng mũi tên xuống đất.”

พระราชาก็ทรงปฏิบัติตาม.
Nhà vua làm theo lời hoàng hậu.

พระนางอธิษฐานว่า ขอลูกธนูจงหลุดจากพระหัตถ์ของพระราชา.
Hoàng hậu liền thầm nguyện: “Cầu cho mũi tên rơi khỏi tay nhà vua.”

ขณะนั้นลูกธนูก็หลุด.
Lập tức, mũi tên liền rơi xuống đất.

ในขณะนั้นเอง พระราชาทรงดำลงในน้ำ เสด็จมาทั้งที่พระเกศาเปียก พระภูษาเปียก.
Ngay sau đó, nhà vua như thể bị nhấn chìm trong nước, Ngài đến với mái tóc và y phục ướt đẫm.

หมอบลงแทบพระบาทพระนางสามาวดี ตรัสว่า ยกโทษให้พี่เถิด เทวี พี่ไม่ทันได้ใคร่ครวญก็ทำกรรมนั้น.
Nhà vua quỳ xuống dưới chân hoàng hậu Sāmāvati và nói: “Xin nàng tha thứ cho ta, hoàng hậu. Ta đã hành động mà không suy nghĩ kỹ.”

พระนางตรัสว่า เทวะ หม่อมฉันขออดโทษถวายเจ้าพี่เพคะ.
Hoàng hậu đáp: “Thưa bệ hạ, thần thiếp xin dâng lời tha thứ cho Ngài.”

พระราชาตรัสว่า ดีละเทวี ข้อนี้ก็เป็นอันเจ้ายกโทษให้พี่แล้ว.
Nhà vua nói: “Tốt lắm, hoàng hậu. Nàng đã thực sự tha thứ cho ta rồi.”

แล้วตรัสอีกว่า ตั้งแต่บัดนี้เป็นต้นไป พวกเจ้าจงถวายทานแด่พระทศพลได้ตามที่เจ้าจะต้องการ.
Ngài tiếp tục: “Từ nay, các nàng có thể cúng dường Đức Phật bất cứ khi nào các nàng muốn.”

ภายหลังภัตจะไปวิหารฟังธรรมกถาก็ได้ เราจะให้การรักษาดูแลเอง.
“Sau bữa ăn, các nàng có thể đến tinh xá để nghe pháp. Ta sẽ đảm bảo sự an toàn cho các nàng.”

พระนางกราบทูลว่า เทวะ ถ้าอย่างนั้น ตั้งแต่วันนี้ไป ขอทรงโปรดขอพระภิกษุสักองค์หนึ่งมาสอนธรรมแก่พวกหม่อมฉันเพคะ.
Hoàng hậu thưa: “Thưa bệ hạ, nếu vậy, xin Ngài cho mời một vị Tỳ-kheo đến để giảng dạy giáo pháp cho chúng thần.”

พระราชาเสด็จไปสำนักพระศาสดา เมื่อจะทรงขอก็ทรงขอพระอานันทเถระ.
Nhà vua đến gặp Đức Phật và thỉnh cầu Tôn giả Ānanda đến giảng dạy.

จำเดิมแต่นั้น สตรีเหล่านั้นให้นิมนต์พระเถระมาแล้วทำสักการะเคารพนับถือ เล่าเรียนธรรมในสำนักพระเถระ.
Từ đó, các cung nữ mời Tôn giả đến, cúng dường và học hỏi giáo pháp từ Ngài.

เมื่อท่านฉันเสร็จแล้ว.
Sau khi Tôn giả Ăn xong,

วันหนึ่ง สตรีเหล่านั้นเลื่อมใสในอนุโมทนาของพระเถระ ได้ถวายอุตตราสงค์ ผ้าห่ม ๕๐๐ ผืนแด่พระเถระ.
Một ngày nọ, vì lòng kính ngưỡng, các cung nữ đã dâng tặng Tôn giả 500 tấm y.

เขาว่า ในชาติก่อน พระเถระได้ถวายชิ้นผ้าบนฝ่าพระหัตถ์พร้อมด้วยเข็มเล่มหนึ่งแด่พระปัจเจกพุทธเจ้าองค์หนึ่งในเวลาเย็บผ้า.
Theo truyền thuyết, trong một kiếp trước, Tôn giả Ānanda đã dâng tặng một mảnh vải cùng với một chiếc kim cho một vị Độc Giác Phật khi Ngài đang vá y phục.

ด้วยผลของเข็ม พระเถระนั้นได้เป็นผู้มีปัญญามากในอัตภาพนี้.
Nhờ công đức từ việc tặng kim, Tôn giả đã có trí tuệ xuất chúng trong kiếp này.

ทั้งได้ผ้า ๕๐๐ ผืนตามทำนองนี้ด้วยผลแห่งชิ้นผ้า.
Và nhờ công đức từ việc dâng tặng mảnh vải, Ngài đã nhận được 500 tấm y như vậy.

แต่นั้น พระนางมาคัณฑิยาไม่เห็นกิจที่จะพึงทำอย่างอื่น จึงกราบทูลว่า พระมหาราชเจ้า พวกเราจะไปพระอุทยานกันนะเพคะ.
Sau đó, khi không còn cách nào khác, hoàng hậu Mākaṇḍiyā tâu với nhà vua: “Thưa bệ hạ, chúng ta hãy đi dạo trong vườn nhé.”

พระราชาทรงอนุญาตว่า ดีละเทวี ดังนี้แล้ว.
Nhà vua chấp thuận và nói: “Được thôi, hoàng hậu.”

พระนางจึงให้เรียกอามาสั่งว่า เวลาพวกฉันไปสวน อาจงไปสถานที่อยู่ของพระนางสามาวดี.
Hoàng hậu Mākaṇḍiyā liền bí mật ra lệnh cho một người hầu: “Khi ta đi dạo trong vườn, ngươi hãy đến nơi ở của hoàng hậu Sāmāvati.”

ขังพระนางสามาวดีพร้อมทั้งบริวารไว้ข้างใน บอกว่าเป็นพระรับสั่งของพระราชา.
“Hãy nhốt hoàng hậu Sāmāvati và các cung nữ bên trong, nói rằng đó là lệnh của nhà vua.”

แล้วปิดประตูเสีย ให้เอาฟางมาพันไว้แล้วจงจุดไฟเผานิเวศน์เสีย.
“Sau đó, hãy đóng kín cửa, chất rơm xung quanh và đốt cung điện.”

นายมาคัณฑิยาฟังคำพระนางแล้ว ก็กระทำตามที่พระนางสั่งทุกประการ.
Người hầu của Mākaṇḍiyā nghe theo lệnh và làm đúng như bà đã dặn.

วันนั้น สตรีเหล่านั้นทั้งหมดไม่อาจเข้าสมาบัติได้ เพราะอานุภาพของอุปปีฬกกรรมที่ทำในชาติก่อน.
Ngày hôm đó, tất cả các cung nữ không thể nhập định được vì nghiệp ác đã tạo từ kiếp trước.

ก็มอดไหม้ประหนึ่งกองขี้เถ้าพร้อมกันหมด.
Họ đều bị thiêu cháy thành tro bụi cùng một lúc.

เหล่าทหารรักษาสตรีเหล่านั้นก็ไปเฝ้ากราบทูลว่า ข้าแต่เทวะ คนทั้งหลายได้กระทำกรรมชื่อนี้.
Các lính canh liền đến bẩm báo với nhà vua: “Thưa bệ hạ, người ta đã làm việc này.”

พระราชาทรงสืบสวนว่าใครทำ ก็ทรงทราบว่าพระนางมาคัณฑิยาใช้ให้คนทำ.
Nhà vua điều tra và phát hiện rằng hoàng hậu Mākaṇḍiyā đã sai người thực hiện.

จึงรับสั่งให้เรียกพระนางมาตรัสว่า เจ้าทำกรรมได้งดงามแล้ว เจ้ากระทำกรรมที่เรากำลังจะทำ.
Ngài triệu tập bà ta và nói: “Ngươi đã làm tốt lắm, ngươi đã làm điều mà ta định làm.”

แม่มหาจำเริญ ความพยายามเพื่อจะฆ่าเราที่ก่อขึ้นและก่อขึ้นแล้ว ถูกทำลายลงแล้ว.
“Nàng đã phá hủy âm mưu sát hại ta mà nàng dựng lên.”

เราจะให้สมบัติแก่เจ้า จงเรียกพวกญาติของเจ้ามา.
“Ta sẽ ban thưởng cho ngươi. Hãy gọi hết người thân của ngươi đến đây.”

พระนางฟังพระราชดำรัสแล้ว ก็ให้เรียกคนที่ไม่เป็นญาติทำให้เป็นญาติมาแล้ว.
Mākaṇḍiyā nghe lệnh liền gọi những người không phải thân thích đến và coi họ như là người thân.

พระราชาทรงทราบว่า คนทั้งหมดประชุมกันพร้อมแล้ว ก็ให้ขุดหลุมฝังคนเหล่านั้นลงเหลือแค่คอ.
Nhà vua, khi thấy tất cả đã tập hợp đầy đủ, liền ra lệnh đào hố và chôn họ xuống đến tận cổ.

แล้วให้ทำลายศีรษะที่โผล่ขึ้นมาโดยให้ไถด้วยไถเหล็กขนาดใหญ่.
Sau đó, Ngài cho xe cày với lưỡi cày sắt cán qua đầu họ.

ให้ตัดพระนางมาคัณฑิยาเป็นชิ้นเล็กชิ้นน้อย ให้ทอดในกระทะทอดขนม.
Mākaṇḍiyā bị chặt thành từng mảnh và ném vào chảo dầu nóng.

ถามว่า กรรมที่พระนางสามาวดีกับบริวารถูกไฟเผา คือกรรมอะไร.
Hỏi: Tội nghiệp nào khiến hoàng hậu Sāmāvati và các cung nữ bị thiêu sống?

ตอบว่า ดังได้สดับมา พระนางสามาวดีนั้น เมื่อพระพุทธเจ้ายังไม่อุบัติ.
Đáp: Theo lời kể, trong một kiếp trước, khi Đức Phật chưa xuất hiện,

เล่นน้ำในแม่น้ำคงคากับสตรี ๕๐๐ คนนั้นนั่นแหละ.
Hoàng hậu Sāmāvati đã cùng 500 phụ nữ khác tắm ở sông Hằng.

ยืนนอกท่าน้ำก็เกิดหนาวเย็น เห็นบรรณศาลาของพระปัจเจกพุทธเจ้าในที่ไม่ไกล.
Khi đứng trên bờ sông và cảm thấy lạnh, họ nhìn thấy túp lều của một vị Độc Giác Phật ở gần đó.

ไม่ตรวจดูข้างในแล้วจุดไฟพากันผิงไฟ.
Họ không kiểm tra bên trong mà đốt lửa để sưởi ấm.

ภายในบรรณศาลาพระปัจเจกพุทธเจ้านั่งเข้าสมาบัติ.
Nhưng bên trong túp lều, vị Độc Giác Phật đang nhập định.

สตรีเหล่านั้น เมื่อเปลวไฟโทรมลงจึงเห็นพระปัจเจกพุทธเจ้า.
Khi lửa tàn, họ mới nhìn thấy vị Độc Giác Phật bên trong.

คิดกันว่า พวกเราทำกรรมอะไรหนอ พระปัจเจกพุทธเจ้าองค์นี้เป็นพระประจำราชสกุล.
Họ nghĩ: “Chúng ta đã làm gì thế này? Vị Độc Giác Phật này là bậc thánh trong hoàng gia.”

พระราชาทรงพบเห็นเหตุนี้แล้ว จักทรงกริ้วพวกเรา.
“Hẳn nhà vua sẽ nổi giận nếu biết chuyện này.”

บัดนี้ ควรที่พวกเราจะฌาปนกิจพระองค์ให้เสร็จเรียบร้อยไป.
“Bây giờ chúng ta nên hỏa táng Ngài để xóa sạch dấu vết.”

จึงใส่ฟืนอื่นๆ จุดไฟ.
Vì vậy, họ chất thêm củi và đốt lửa.

เมื่อเปลวไฟโทรมลงอีก พระปัจเจกพุทธเจ้าออกจากสมาบัติ.
Nhưng khi lửa tàn một lần nữa, vị Độc Giác Phật thoát khỏi định.

สะบัดจีวรแล้วก็เหาะขึ้นสู่เวหา.
Ngài vung y áo và bay lên trời.

ทั้งที่สตรีเหล่านั้นมองเห็นอยู่นั่นแล.
Tất cả những người phụ nữ đều tận mắt chứng kiến cảnh đó.

สตรีเหล่านั้นไหม้ในนรกด้วยกรรมนั้น แล้วก็ถึงความพินาศครั้งนี้ด้วยเศษกรรมที่สุกงอมแล้ว.
Những người phụ nữ ấy đã phải chịu thiêu đốt trong địa ngục vì nghiệp xấu trong quá khứ, và trong kiếp này, họ lại chịu sự hủy diệt do dư nghiệp đã chín muồi.

แต่ในบริษัท ๔ เกิดการสนทนากันขึ้นว่า นางขุชชุตตราผู้พหูสูตตั้งอยู่ในอัตภาพเป็นสตรี.
Trong cộng đồng bốn chúng, có cuộc thảo luận rằng Khujjuttarā, một người phụ nữ có trí tuệ vượt trội,

กล่าวธรรมแก่สตรี ๕๐๐ คน ให้ดำรงอยู่ในโสดาปัตติผล.
đã giảng dạy giáo pháp cho 500 phụ nữ và giúp họ đạt đến quả Nhập Lưu (Sotāpanna).

ฝ่ายพระนางสามาวดีแผ่เมตตาห้ามลูกธนูที่พระราชาทรงกริ้วตนได้.
Còn hoàng hậu Sāmāvati đã dùng tâm từ bi để ngăn chặn mũi tên của nhà vua khi Ngài giận dữ muốn sát hại bà.

มหาชนก็กล่าวคุณของพระนาง.
Nhân dân đều ca ngợi đức hạnh của hoàng hậu Sāmāvati.

เรื่องที่เกิดขึ้นอย่างนี้.
Đó là câu chuyện đã xảy ra.

ต่อมา พระศาสดาประทับนั่ง ณ พระเชตวันวิหาร.
Sau đó, Đức Phật đang an tọa tại tịnh xá Kỳ Viên.

ทรงทำเหตุนั้นแลให้เป็นอัตถุปปัตติเหตุเกิดเรื่อง.
Ngài đã lấy sự kiện này làm nguyên nhân để giảng pháp.

แล้วทรงสถาปนานางขุชชุตตราไว้ในตำแหน่งเอตทัคคะเป็นเลิศกว่าอุบาสิกาอริยสาวิกาผู้เป็นพหูสูต.
Ngài tôn phong Khujjuttarā là vị ưu tú nhất trong số các nữ cư sĩ thâm hiểu giáo pháp.

ทรงสถาปนาพระนางสามาวดีไว้ในตำแหน่งเอตทัคคะเป็นเลิศกว่าอุบาสิกาผู้มีปกติอยู่ด้วยเมตตาแล.
Và Ngài tôn phong hoàng hậu Sāmāvati là vị ưu tú nhất trong số các nữ cư sĩ thực hành tâm từ bi.

จบอรรถกถาสูตรที่ ๓-๔
Kết thúc phần chú giải Kinh số 3-4.