Chú giải Thái kinh Tăng Chi Bộ I – Chương 1 – 14.65. Phẩm Người Tối Thắng

อรรถกถา อังคุตตรนิกาย เอกนิบาต เอตทัคคบาลี
Aṭṭhakathā Anguttaranikāya Ekanipāta Etadaggapāli
วรรคที่ ๗
Chương thứ 7

อุบาสิกาบาลี

Upāsikābāli

อรรถกถาวรรคที่ ๗

Aṭṭhakathā Vagga thứ 7

เรื่องอุบาสิกาผู้มีตำแหน่งเป็นเลิศ ๑๐ คน

Chuyện về mười người nữ cư sĩ có vị trí ưu việt

อรรถกถาสูตรที่ ๑

Aṭṭhakathā Sūtra thứ 1

๑. ประวัตินางสุชาดา เสนียธิดา๑-

1. Tiểu sử của bà Sujātā, con gái Senīya

๑- บาลีข้อ ๑๕๒ เป็นเสนานีกุฎุมพี
1- Theo kinh văn số 152, đây là Senānī, một gia chủ giàu có.

อุบาสิกาบาลี สูตรที่ ๑ พึงทราบวินิจฉัยดังต่อไปนี้.
Trong Upāsikābāli, Sūtra thứ 1, cần hiểu như sau.

ด้วยบทว่า ปฐมํ สรณํ คจฺฉนฺตีนํ ท่านแสดงว่า ธิดาของเสนียะ ชื่อสุชาดา เป็นเลิศกว่าพวกอุบาสิกาผู้ดำรงอยู่ในสรณะก่อนคนอื่นทั้งหมด.
Với lời nói rằng “Paṭhamaṃ saraṇaṃ gacchantīnaṃ”, Ngài đã chỉ ra rằng con gái của Senīya tên Sujātā vượt trội hơn tất cả các nữ cư sĩ khác trong việc quy y trước tiên.

แม้นาง ครั้งพระพุทธเจ้าพระนามว่าปทุมุตตระ บังเกิดในเรือนสกุล กรุงหังสวดี ต่อมา นางฟังธรรมกถาของพระศาสดา เห็นพระศาสดาทรงสถาปนาอุบาสิกาผู้หนึ่งไว้ในตำแหน่งเอตทัคคะเป็นเลิศกว่าพวกอุบาสิกาผู้ถึงสรณะก่อนอุบาสิกาทั้งปวง จึงทำกุศลให้ยิ่งยวดขึ้นไป ปรารถนาตำแหน่งนั้น.
Ngay cả trong thời Đức Phật có tên Padumuttara, bà đã sinh ra trong một gia đình quý tộc ở thành Hamsavatī. Sau đó, khi nghe bài pháp của Đức Phật, bà thấy Đức Phật phong cho một nữ cư sĩ vị trí ưu việt nhất trong những người quy y trước tiên. Vì vậy, bà đã tích lũy thêm công đức với ước nguyện đạt được vị trí đó.

นางเวียนว่ายอยู่ในเทวดาและมนุษย์ถึงแสนกัป บังเกิดในครอบครัวของกุฎุมพีชื่อเสนียะ ณ ตำบลอุรุเวลาเสนานิคม ก่อนพระศาสดาของเราบังเกิด เจริญวัยแล้วได้ทำความปรารถนาไว้ ณ ต้นไทรต้นหนึ่งว่า ถ้านางไปมีเหย้าเรือนกะคนที่เสมอๆ กัน ได้บุตรชายในท้องแรกจักทำพลีกรรมประจำปี. ความปรารถนาของนางก็สำเร็จ.
Bà trải qua vòng luân hồi giữa cõi trời và nhân gian trong suốt hàng trăm nghìn kiếp, sinh vào gia đình của một gia chủ tên Senīya tại làng Urvelā-senānigama trước khi Đức Phật của chúng ta ra đời. Khi trưởng thành, bà đã khấn nguyện dưới một cây đa rằng: Nếu kết hôn với người tương xứng và sinh được con trai đầu lòng, bà sẽ thực hiện nghi lễ cúng dường hàng năm. Ước nguyện của bà đã thành hiện thực.

เมื่อพระมหาสัตว์ทรงทำทุกรกิริยาครบปีที่ ๖ ในวันวิสาขปุณณมี. นางคิดว่า จักทำพลีกรรมแต่เช้าตรู่ จึงตื่นขึ้นเวลาใกล้รุ่งแห่งราตรี แล้วใช้ให้เขารีดนมโค.
Vào năm thứ 6 khi Đức Bồ-tát thực hiện khổ hạnh, vào ngày trăng tròn tháng Visākha, bà quyết định thực hiện nghi lễ cúng dường vào sáng sớm. Bà thức dậy vào lúc gần sáng và sai người vắt sữa bò.

เหล่าลูกโคก็ไม่ไป ถือเอาเต้านมของเหล่าแม่โคนม. พอเอาภาชนะใหม่ๆ เข้าไปรองใกล้นม หยาดน้ำนมก็ไหลโดยธรรมดาของตน นางสุชาดาเห็นความอัศจรรย์นั้น ก็ถือเอาน้ำนมด้วยมือของตนเองใส่ภาชนะใหม่ เริ่มเคี่ยว.
Tuy nhiên, các con bê không chịu đi đâu cả mà chỉ giữ chặt bầu sữa của bò mẹ. Khi dùng những chiếc bình mới đưa đến gần bầu sữa, dòng sữa tự nhiên chảy ra. Thấy điều kỳ diệu này, bà Sujātā tự tay lấy sữa và đổ vào một chiếc bình mới, bắt đầu nấu lên.

เมื่อข้าวมธุปายาสกำลังเคี่ยวอยู่ ฟองใหญ่ๆ ก็ผุดขึ้นเวียนขวาไปรอบๆ หยาดมธุปยาสสักหยดหนึ่งก็ไม่กระเด็นออกข้างนอก.
Khi món cháo sữa mật đang được nấu, các bọt lớn nổi lên xoay theo chiều kim đồng hồ mà không một giọt nào tràn ra ngoài.

ท้าวมหาพรหมกั้นฉัตร ท้าวโลกบาลทั้ง ๔ ถือพระขรรค์ตั้งการรักษา ท้าวสักกะรวบรวมฟืนติดไฟ เหล่าเทวดานำโอชะใน ๔ ทวีปมาใส่ในข้าวมธุปายาสนั้น.
Đại Phạm Thiên che lọng, bốn vị hộ thế cầm kiếm đứng bảo vệ, còn vua Sakka gom củi nhóm lửa. Chư thiên từ bốn châu lục mang tinh chất đến cho vào món cháo sữa mật đó.

ในวันนั้นนั่นเอง นางสุชาดาเห็นข้ออัศจรรย์เหล่านี้ จึงเรียกนางปุณณทาสีมาสั่งว่า แม่ปุณณะ วันนี้ เทวดาของเราน่าเลื่อมใสเหลือเกิน ตลอดเวลาเท่านี้. ข้าไม่เคยเห็นความอัศจรรย์เห็นปานนี้เลย เจ้าจงรีบไปปฏิบัติเทวสถาน.
Trong ngày hôm đó, bà Sujātā thấy những hiện tượng kỳ diệu này và liền gọi cô hầu gái Punna đến và dặn: “Này Punna, hôm nay, thần linh của chúng ta thật đáng kính nể vô cùng. Suốt thời gian qua, ta chưa bao giờ thấy điều kỳ diệu như thế này. Con hãy mau chóng đi đến chùa thần.”

นางปุณณทาสีรับคำนางว่า ดีละแม่เจ้า ขมีขมันรีบไปยังโคนต้นไม้.
Punna đáp lời: “Vâng, thưa bà chủ.” Rồi nhanh chóng đi đến gốc cây đa.

ฝ่ายพระโพธิสัตว์รอเวลาแสวงหาอาหาร ก็เสด็จไปประทับนั่ง ณ โคนต้นไม้แต่เช้าตรู่.
Về phần Đức Bồ-tát, khi chờ đợi thời điểm tìm kiếm thức ăn, Ngài đã ngồi dưới gốc cây từ sáng sớm.

นางปุณณะเดินไปเพื่อจะปัดกวาดโคนต้นไม้ ก็มาบอกนางสุชาดาว่า เทวดาประทับนั่งอยู่โคนต้นไม้แล้ว.
Punna đi quét dọn dưới gốc cây, sau đó quay về báo với bà Sujātā rằng: “Thần linh đang ngồi dưới gốc cây.”

นางสุชาดากล่าวว่า แม่มหาจำเริญ ถ้าเจ้าพูดจริง เจ้าก็ไม่ต้องเป็นทาสีละ.
Bà Sujātā nói: “Này Mahañcarīya, nếu điều con nói là thật thì con sẽ không còn là nô tì nữa.”

แล้วประดับเครื่องประดับทุกอย่าง จัดข้าวมธุปายาสอย่างดีลงในถาดทองมีค่าแสนหนึ่ง เอาถาดทองอีกถาดหนึ่งปิดแล้วหุ้มห่อด้วยผ้าขาว ห้อยพวงของหอมพวงมาลัยไว้รอบๆ ยกขึ้นเดินไป.
Bà trang điểm mọi trang sức, chuẩn bị món cháo sữa mật ngon nhất vào một chiếc khay vàng trị giá một trăm nghìn, dùng một khay vàng khác để đậy lại, bọc bằng vải trắng và treo các vòng hoa thơm xung quanh, rồi mang lên và đi đến nơi Đức Bồ-tát đang ngồi.

พบพระมหาบุรุษ ก็เกิดปีติอย่างแรง ก้มตัวลงตั้งแต่สถานที่ๆ พบ ปลงถาดลงจากศีรษะ เปิดออกแล้ววางข้าวมธุปายาสพร้อมทั้งถาดไว้ ในพระหัตถ์ของพระมหาบุรุษ ไหว้แล้วกล่าวว่า ขอมโนรถของท่านจงสำเร็จเหมือนมโนรถของดิฉันที่สำเร็จแล้วเถิด แล้วก็หลีกไป.
Khi gặp Đức Đại Nhân, bà tràn ngập niềm hoan hỷ, cúi mình từ nơi gặp Ngài, đặt khay xuống khỏi đầu, mở nắp và dâng cháo sữa mật cùng khay vào tay của Đức Đại Nhân, cúi chào và nói: “Nguyện ước của Ngài cũng sẽ thành tựu như ước nguyện của con đã thành.” Sau đó bà lui đi.

พระโพธิสัตว์เสด็จไปยังฝั่งแม่น้ำเนรัญชรา ทรงวางถาดทองไว้ริมฝั่ง ลงสรงสนานแล้วเสด็จขึ้น.
Đức Bồ-tát sau đó đi đến bờ sông Nerañjarā, đặt khay vàng bên bờ, tắm rửa rồi bước lên bờ.

ทรงปั้นเป็นก้อนได้ ๔๙ ก้อน เสวยข้าวมธุปายาสแล้ว ทรงลอยถาดทองลงในแม่น้ำ.
Ngài nặn thành 49 viên, dùng cháo sữa mật, sau đó thả khay vàng xuống sông.

เสด็จขึ้นสู่โพธิมัณฑสถานตามลำดับ ทรงบรรลุพระสัพพัญญุตญาณ ประทับ ณ โพธิมัณฑสถาน ล่วงไป ๗ สัปดาห์.
Ngài tiếp tục tiến đến Bồ-đề đạo tràng, cuối cùng đạt đến Phật quả toàn giác, an tọa tại Bồ-đề đạo tràng suốt 7 tuần.

ทรงประกาศพระธรรมจักรอันประเสริฐ ณ ป่าอิสิปตนมิคทายวัน.
Ngài tuyên bố Pháp luân cao quý tại rừng Isipatana Migadāya.

ทรงเห็นอุปนิสัยของเด็กชื่อยสะ บุตรของนางสุชาดา จึงเสด็จไปประทับนั่ง ณ โคนไม้ต้นหนึ่ง.
Ngài nhận thấy căn tánh của một thanh niên tên Yasa, con trai bà Sujātā, nên đã đến ngồi dưới một gốc cây.

แม้ยสกุลบุตรเห็นนางบำเรอ นอนเปิดร่างในลำดับต่อจากครึ่งราตรี เกิดความสลดใจพูดว่า วุ่นวายหนอ ขัดข้องหนอ.
Con trai của Yasa nhìn thấy các kỹ nữ nằm phơi bày sau nửa đêm, cảm thấy chán nản và thốt lên: “Thật là hỗn loạn, thật là phiền phức.”

แล้วออกจากนิเวศน์เดินไปยังสำนักพระศาสดานอกพระนคร ฟังธรรมเทศนาแล้วแทงตลอดมรรคผล ๓.
Sau đó, Yasa rời khỏi tư gia và đi đến nơi ở của Đức Thế Tôn bên ngoài thành phố, lắng nghe pháp thoại và chứng đạt ba quả vị.

ขณะนั้น บิดาของเขาเดินตามรอยเขาไปเฝ้าพระผู้มีพระภาคเจ้า ทูลถามเรื่องของยสกุลบุตร.
Lúc đó, cha của Yasa đi theo dấu vết con và đến gặp Đức Thế Tôn để hỏi về con trai mình.

พระศาสดาทรงปกปิดยสกุลบุตรไว้ทรงแสดงธรรม จบเทศนา เศรษฐีคฤหบดีก็ดำรงอยู่ในพระโสดาปัตติผล. ส่วนยสะบรรลุพระอรหัต.
Đức Thế Tôn giấu Yasa, sau đó giảng pháp. Khi bài pháp kết thúc, người cha của Yasa đắc quả Nhập lưu, còn Yasa đắc quả A-la-hán.

พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสกะเขาว่า จงเป็นภิกษุมาเถิด. ทันใดนั้นนั่นเอง เพศคฤหัสถ์ของเขาก็หายไป เขาได้เป็นผู้ทรงบาตรและจีวรสำเร็จด้วยฤทธิ์.
Đức Thế Tôn bảo: “Hãy trở thành tỳ kheo đi.” Ngay lập tức, thân thế cư sĩ của Yasa biến mất, và anh có y bát đầy đủ nhờ thần lực.

แม้บิดาของท่านก็นิมนต์พระศาสดา.
Cha của Yasa cũng thỉnh cầu Đức Thế Tôn về nhà.

พระศาสดาทรงมีพระยสกุลบุตรเป็นปัจฉาสมณะ ติดตามไปข้างหลัง เสด็จไปเรือนของเศรษฐีนั้น เสวยภัตตาหารเสร็จแล้ว ก็ทรงแสดงธรรมโปรด.
Đức Thế Tôn, cùng với Yasa đi theo sau, đến nhà của vị trưởng giả. Sau khi thọ thực xong, Ngài tiếp tục giảng pháp.

จบเทศนา นางสุชาดามารดาและภริยาเก่าของพระยสะ ก็ดำรงอยู่ในพระโสดาปัตติผล.
Sau bài giảng, bà Sujātā, mẹ của Yasa, và vợ cũ của Yasa đều đắc quả Nhập lưu.

ในวันนั้น นางสุชาดากับหญิงสะใภ้ก็ดำรงอยู่ในเตวาจิกสรณะ คือถึงพระพุทธเจ้า พระธรรมและพระสงฆ์ครบ ๓ เป็นสรณะ.
Trong ngày hôm đó, bà Sujātā và con dâu đã quy y Tam bảo, tức là quy y Phật, Pháp và Tăng.

นี้เป็นความย่อในเรื่องนั้น. ส่วนโดยพิสดาร เรื่องนี้มาแล้วในคัมภีร์ขันธกะ.
Đây chỉ là phần tóm tắt của câu chuyện đó. Chi tiết đầy đủ đã được ghi lại trong kinh Khuddaka.

ภายหลังต่อมา พระศาสดาเมื่อทรงสถาปนาเหล่าอุบาสิกาไว้ในตำแหน่งต่างๆ ตามลำดับ จึงทรงสถาปนาอุบาสิกาผู้นี้ไว้ในตำแหน่งเอตทัคคะเป็นเลิศกว่าพวกอุบาสิกาผู้ถึงสรณะ แล.
Về sau, khi Đức Thế Tôn thiết lập các vị trí cho các nữ cư sĩ theo thứ tự, Ngài đã phong cho nữ cư sĩ này vị trí Etadagga, vượt trội hơn các nữ cư sĩ khác trong việc quy y Tam bảo.

จบอรรถกถาสูตรที่ ๑
Hết Aṭṭhakathā Sūtra thứ 1