Chú giải Thái kinh Tăng Chi Bộ I – Chương 1 – 14.55. Phẩm Người Tối Thắng

อรรถกถา อังคุตตรนิกาย เอกนิบาต เอตทัคคบาลี

Bình luận về bộ Anguttara Nikaya, phần Ekaka Nipata – Etadagga Pali

วรรคที่ ๖

Phần thứ 6

อุบาสกบาลี

Phần về các cư sĩ

อรรถกถาวรรคที่ ๖

Chú giải phần thứ 6

เรื่องอุบาสกมีตำแหน่งเป็นเลิศ ๑๐ คน

Chuyện mười cư sĩ có vị trí ưu tú

อรรถกถาสูตรที่ ๑

Chú giải bài kinh số 1

๑. ประวัติตปุสสะและภัลลิกะอุบาสก

Tiểu sử của hai cư sĩ Tappussa và Bhallika

สูตรที่ ๑ พึงทราบวินิจฉัยดังต่อไปนี้.
Bài kinh số 1 cần được hiểu và phân tích như sau.

ด้วยบทว่า ปฐมํ สรณํ คจฺฉนฺตานํ ท่านแสดงว่า พ่อค้าสองคน คือ ตปุสสะ ๑ ภัลลิกะ ๑ เป็นเลิศกว่าพวกอุบาสกผู้ถึงสรณะก่อนคนทั้งปวง.
Với câu “người đầu tiên quy y Tam Bảo”, Ngài đề cập rằng hai thương gia, Tappussa và Bhallika, là những người ưu tú nhất trong số các cư sĩ đầu tiên quy y Tam Bảo.

ได้ยินว่า พ่อค้าทั้งสองนี้ ครั้งพระพุทธเจ้าพระนามว่าปทุมุตตระ ถือเอาปฏิสนธิในเรือนสกุล กรุงหังสวดี.
Người ta nghe rằng hai vị thương gia này, trong thời Đức Phật có tên Padumuttara, đã tái sinh trong một gia đình giàu có tại thành Hamsavati.

ต่อมา ได้ฟังธรรมเทศนาของพระศาสดา เห็นพระศาสดาทรงสถาปนาอุบาสกสองคนไว้ในตำแหน่งเอตทัคคะเป็นเลิศกว่าพวกอุบาสกผู้ถึงสรณะเป็นคนแรก จึงกระทำกุศลให้ยิ่งยวดขึ้นไป ปรารถนาตำแหน่งนั้น.
Sau đó, họ nghe được bài giảng của Đức Phật và thấy Ngài phong hai cư sĩ vào vị trí ưu tú nhất trong số những người đầu tiên quy y Tam Bảo. Họ quyết tâm làm nhiều điều thiện hơn để đạt được vị trí đó.

เขาทั้งสองเวียนว่ายตายเกิดไปในเทวดาและมนุษย์สิ้นแสนกัป มาบังเกิดในเรือนกุฏุมพีในอสิตัญชนนคร ก่อนพระโพธิสัตว์ของเราทรงบรรลุพระสัพพัญญุตญาณ พี่ชายใหญ่ได้มีชื่อว่าตปุสสะ น้องชายชื่อว่าภัลลิกะ.
Cả hai đã trải qua nhiều kiếp luân hồi giữa cõi trời và cõi người trong suốt hàng trăm ngàn kiếp. Cuối cùng, họ tái sinh vào một gia đình giàu có ở thành phố Asitanjana trước khi Đức Bồ Tát của chúng ta đạt đến sự giác ngộ tối thượng. Anh trai lớn tên là Tappussa, em trai tên là Bhallika.

สมัยต่อมา พวกเขาอยู่ครองเรือน เทียมเกวียน ๕๐๐ เล่มเที่ยวทำการค้าขายตลอดมาเป็นเวลานาน.
Về sau, họ sống cuộc đời gia đình, sử dụng 500 cỗ xe bò để đi buôn bán trong một thời gian dài.

ในสมัยนั้น พระโพธิสัตว์ของพวกเราทรงบรรลุพระสัพพัญญุตญาณ ประทับอยู่ที่โคนต้นโพธิ ๗ สัปดาห์ ในสัปดาห์ที่ ๘ ประทับนั่งที่โคนต้นเกด.
Vào thời điểm đó, Đức Bồ Tát của chúng ta đã đạt đến giác ngộ hoàn toàn và ngồi dưới gốc cây Bồ đề trong suốt 7 tuần. Đến tuần thứ 8, Ngài ngồi dưới gốc cây Ajapala.

ในสมัยนั้น พ่อค้าทั้งสองนั้นได้มาถึงสถานที่นั้นพร้อมกับเกวียนประมาณ ๕๐๐ เล่ม.
Lúc đó, hai thương gia này đã đến nơi đó với khoảng 500 cỗ xe bò.

มารดาของสองพ่อค้านั้นเกิดเป็นเทวดาอยู่ในที่แถวนั้นในอัตภาพติดต่อกัน ๕ อัตภาพ.
Mẹ của hai thương gia đã tái sinh thành một vị thiên nữ và sống ở khu vực đó trong suốt 5 kiếp liên tục.

นางคิดว่า บัดนี้ พระพุทธเจ้าควรที่จะได้รับพระกระยาหาร เพราะต่อแต่นี้ไปพระองค์ปราศจากพระกระยาหารจะไม่สามารถทรงพระชนมชีพอยู่ได้.
Nàng nghĩ rằng bây giờ Đức Phật cần được cúng dường thức ăn, vì từ lúc này nếu không có thức ăn, Ngài sẽ không thể duy trì sinh mạng.

อนึ่ง บุตรของเราทั้งสองนี้ก็ไปตามสถานที่นี้.
Hơn nữa, hai người con của ta đang đi đến nơi này.

วันนี้ บุตรทั้งสองนั้นควรได้ถวายบิณฑบาตแด่พระพุทธเจ้าทั้งหลาย ดังนี้แล้วจึงได้ทำให้โคที่เทียมเกวียนทั้ง ๕๐๐ เล่มหยุดไม่เดินไป.
Hôm nay, hai người con của ta nên cúng dường Đức Phật. Sau khi nghĩ vậy, nàng đã làm cho đàn bò kéo 500 cỗ xe dừng lại và không tiếp tục đi.

พวกเขาต่างพูดว่า นี่อะไรกัน อะไรกันนี่ จึงพากันตรวจดูนิมิตต่างๆ.
Họ cùng nhau hỏi: “Chuyện gì đang xảy ra thế này?” rồi bắt đầu tìm hiểu các dấu hiệu lạ.

ทีนั้น เทพยดานั้นทราบว่าเขาทั้งสองลำบาก จึงเข้าสิงในร่างของบุรุษคนหนึ่งแล้วกล่าวว่า เพราะเหตุไร พวกท่านจึงต้องลำบาก ไม่มียักษ์อื่นกลั่นแกล้ง ไม่มีภูตผีกลั่นแกล้ง ไม่มีนาคกลั่นแกล้งพวกท่านดอก แต่เราเป็นมารดาของพวกท่านในอัตภาพที่ ๕ บังเกิดเป็นภุมเทวดาอยู่ในที่นี้ นั่นพระทศพลประทับนั่งอยู่ที่โคนต้นเกด ขอพวกเจ้าจงถวายบิณฑบาตเป็นครั้งแรกแด่พระองค์เถิด ดังนี้.
Khi đó, vị thiên nữ biết rằng họ đang gặp khó khăn, bèn nhập vào thân một người đàn ông và nói: “Tại sao các ngươi lại lo lắng? Không có yêu quái, ma quỷ hay rắn thần nào gây rối các ngươi đâu. Ta chính là mẹ của các ngươi, đã tái sinh thành vị thần hộ mệnh ở đây qua 5 kiếp. Đức Phật đang ngồi dưới gốc cây Ajapala kia, hãy dâng lễ vật cúng dường Ngài lần đầu tiên.”

พวกเขาได้ฟังถ้อยคำของนางแล้วมีใจยินดี เอาข้าวสัตตุผลและข้าวสัตตุก้อนใส่ถาดทองนำไปยังสำนักของพระศาสดา แล้วกราบทูลว่า ขอพระองค์โปรดทรงรับโภชนะนี้เถิด พระเจ้าข้า.
Nghe lời thiên nữ, họ vui mừng lấy bột gạo rang và cơm viên bỏ vào đĩa vàng, mang đến cúng dường Đức Phật và thưa: “Xin Ngài hãy nhận bữa ăn này, bạch Đức Thế Tôn.”

พระศาสดาทรงตรวจดูอาจิณปฏิบัติของพระพุทธเจ้าทั้งหลายในอดีตแล้ว. ลำดับนั้น ท้าวมหาราชทั้ง ๔ องค์น้อมถวายบาตรทำด้วยหิน ๔ ในแด่พระองค์.
Đức Phật xem xét truyền thống của chư Phật trong quá khứ. Ngay lúc đó, bốn vị Đại Vương Thiên đã dâng cúng bốn chiếc bát bằng đá lên Ngài.

พระศาสดาตรัสว่า ขอผลเป็นอันมากจงสำเร็จแก่ท่านทั้งสองเถิด แล้วทรงอธิษฐานบาตรแม้ทั้ง ๔ ใบให้เป็นบาตรใบเดียวเท่านั้น.
Đức Phật nói: “Cầu cho hai ngươi được nhiều phước báu.” Rồi Ngài hợp bốn chiếc bát thành một chiếc duy nhất.

ในขณะนั้น พ่อค้าทั้งสองนั้นจึงเอาข้าวสัตตุผงและข้าวสัตตุก้อนใส่ในบาตรของพระตถาคต ในเวลาที่พระองค์เสวยเสร็จแล้วถวายน้ำ ในเวลาเสร็จภัตกิจแล้วถวายบังคม นั่ง ณ ที่ควรส่วนข้างหนึ่ง.
Lúc đó, hai thương gia bỏ bột gạo rang và cơm viên vào bát của Đức Phật. Khi Ngài thọ thực xong, họ dâng nước, sau đó đảnh lễ và ngồi sang một bên.

ที่นั้น พระศาสดาทรงแสดงธรรมแก่เขาทั้งสอง. ในเวลาจบเทศนา เขาทั้งสองตั้งอยู่ในสรณะ [ทเววาจิกะ] ที่เปล่งวาจาถึงพระพุทธเจ้าและพระธรรมทั้งสองเท่านั้น ถวายบังคมพระศาสดาแล้ว มีประสงค์จะไปสู่นครของตน จึงกราบทูลว่า ข้าแต่พระองค์ผู้เจริญ ขอพระองค์โปรดประทานเจดีย์สำหรับบูชาแก่พวกข้าพระองค์เถิด.
Đức Phật thuyết giảng giáo pháp cho hai người. Khi bài giảng kết thúc, họ quy y Tam Bảo (chỉ quy y Phật và Pháp). Sau khi đảnh lễ Đức Phật, họ muốn trở về thành phố của mình và thưa rằng: “Bạch Đức Thế Tôn, xin hãy ban cho chúng con một thánh tích để thờ phụng.”

พระศาสดาทรงเอาพระหัตถ์ขวาลูบพระเศียรแล้วประทานเส้นพระเกศธาตุ ๘ เส้นแก่ชนแม้ทั้งสอง ชนทั้งสองนั้นวางพระเกศธาตุไว้ในผอบทองคำนำไปสู่นครของตน ให้บรรจุพระเกศธาตุของพระพุทธเจ้าที่ยังมีพระชนม์ไว้ที่ประตูอสิตัญชนนคร ในวันอุโบสถก็มีรัศมีสีนิลเปล่งออกมาจากพระเจดีย์ เรื่องนี้เกิดขึ้นโดยทำนองนี้.
Đức Phật lấy tay phải xoa lên đầu Ngài và ban cho hai người tám sợi tóc quý. Họ đặt những sợi tóc ấy vào hộp vàng và mang về thành phố của mình, xây bảo tháp để lưu giữ thánh tích ngay cổng thành Asitanjana. Vào ngày lễ Uposatha, hào quang màu xanh phát ra từ bảo tháp.

ก็ในกาลต่อมา พระศาสดาประทับนั่งในพระเชตวัน เมื่อทรงสถาปนาอุบาสกทั้งหลายไว้ในตำแหน่งต่างๆ ตามลำดับ จึงทรงสถาปนาชนทั้งสองนี้ไว้ในตำแหน่งเอตทัคคะเป็นเลิศกว่าอุบาสกทั้งหลายผู้ถึงสรณะก่อนแล.
Về sau, khi Đức Phật đang an trú tại Kỳ Viên tịnh xá, Ngài phong tặng vị trí cao quý nhất cho hai cư sĩ này trong số những người đầu tiên quy y Tam Bảo.

จบอรรถกถาสูตรที่ ๑
Kết thúc phần chú giải bài kinh số 1.