Chú giải Thái kinh Tăng Chi Bộ I – Chương 1 – 14.48. Phẩm Người Tối Thắng

อรรถกถา อังคุตตรนิกาย เอกนิบาต เอตทัคคบาลี
Bình luận Kinh Tăng Chi Bộ, Phẩm Một, Bản chú giải Étadaggapāḷi

วรรคที่ ๕
Phẩm thứ 5

หน้าต่างที่ ๗ / ๑๓.
Trang 7 / 13

อรรถกถาสูตรที่ ๗

Chú giải kinh thứ 7

๗. ประวัติพระโสณาเถรี

7. Tiểu sử Tỳ-kheo ni Sonā

ในสูตรที่ ๗ พึงทราบวินิจฉัยดังต่อไปนี้.
Trong kinh thứ 7, cần hiểu giải thích như sau.

ด้วยบทว่า อารทฺธวิริยานํ ยทิทํ โสณา ท่านแสดงว่า พระโสณาเถรีเป็นเลิศกว่าพวกภิกษุณีสาวิกาผู้ปรารภความเพียร.
Với cụm từ “Những ai đầy đủ nỗ lực, đó là Sonā”, vị ấy nhấn mạnh rằng Tỳ-kheo ni Sonā vượt trội hơn các nữ đệ tử tinh tấn.

ได้ยินว่า พระโสณาเถรีนี้ ครั้งพระพุทธเจ้าพระนามว่าปทุมุตตระ ถือปฏิสนธิในครอบครัว กรุงหังสวดี.
Nghe nói rằng Tỳ-kheo ni Sonā này, vào thời Đức Phật Padumuttara, đã sinh ra trong một gia đình ở kinh đô Hamsavatī.

ต่อมา กำลังฟังธรรมของพระศาสดา เห็นพระศาสดากำลังทรงสถาปนาภิกษุณีรูปหนึ่งไว้ในตำแหน่งเอตทัคคะเป็นเลิศกว่าพวกภิกษุณีสาวิกาผู้ปรารภความเพียร.
Khi nghe Đức Phật thuyết pháp, bà thấy Ngài đang thiết lập một nữ Tỳ-kheo vào vị trí Etadagga, xuất sắc hơn các nữ đệ tử tinh tấn.

ทำกุศลให้ยิ่งยวดขึ้น ไป ปรารถนาตำแหน่งนั้น. นางเวียนว่ายอยู่ในเทวดาและมนุษย์ตลอดแสนกัป.
Bà đã tích lũy công đức và mong muốn đạt được vị trí đó, sau đó luân hồi giữa cõi trời và cõi người trong suốt một trăm ngàn đại kiếp.

ในพุทธุปบาทกาลนี้ ถือปฏิสนธิในครอบครัวกรุงสาวัตถี.
Trong kiếp hiện tại, bà được sinh ra trong một gia đình ở thành Sāvatthī.

ต่อมา อยู่ในฆราวาสวิสัยได้มีบุตรธิดามาก ก็ให้บุตรทุกคนตั้งอยู่ในฆราวาสวิสัยคนละแผนกๆ.
Sau đó, khi sống đời gia đình, bà có nhiều con và đã sắp xếp cho mỗi người một nhiệm vụ riêng trong gia đình.

จำเดิมแต่นั้น บุตรเหล่านั้นคิดว่า หญิงผู้นี้จักทำอะไรแก่พวกเรา ต่างไม่สำคัญหญิงที่มาสำนักตนว่าเป็นมารดา.
Từ đó, các con của bà nghĩ rằng người phụ nữ này không còn gì để làm cho chúng và không coi bà là mẹ nữa.

นางโสณาผู้มีบุตรมากรู้ว่าพวกบุตรไม่เคารพตน คิดว่าเราจะทำอะไรด้วยฆราวาสวิสัย ดังนี้แล้วจึงออกบวช.
Bà Sonā, người có nhiều con, nhận ra rằng các con không kính trọng mình, và nghĩ rằng đời sống gia đình không còn ý nghĩa nữa, nên đã xuất gia.

ครั้งนั้น ภิกษุณีทั้งหลายลงทัณฑกรรมนางว่า ภิกษุณีรูปนี้ไม่รู้ข้อวัตร ทำกิจที่ไม่สมควร.
Lúc đó, các Tỳ-kheo ni đã khiển trách bà, cho rằng bà không biết tu tập và làm những việc không thích hợp.

เหล่าบุตรธิดาพบนางต้องทัณฑกรรม ก็พากันพูดเยาะเย้ยในที่พบเห็นว่า หญิงผู้นี้ไม่รู้แม้เพียงสิกขา จนทุกวันนี้.
Các con khi thấy mẹ mình bị khiển trách đã cười nhạo rằng bà không biết các giới luật căn bản cho đến ngày nay.

นางได้ยินคำพูดของบุตรธิดาเหล่านั้น ก็เกิดความสลดใจ คิดว่า เราควรทำการชำระคติของตน จึงท่องบ่นอาการ ๓๒ ทั้งในที่ๆ นั่ง ทั้งในที่ๆ ยืน.
Nghe những lời của các con, bà cảm thấy đau lòng và quyết định phải thanh tịnh nội tâm, nên đã thường xuyên tụng niệm về 32 phần cơ thể, dù đang ngồi hay đứng.

แต่ก่อนปรากฏชื่อว่า พระโสณาเถรีผู้มีบุตรมากฉันใด ภายหลังก็ปรากฏชื่อว่า พระโสณาเถรีผู้ปรารภความเพียรมากฉันนั้น.
Trước đây bà được biết đến là Tỳ-kheo ni Sonā người có nhiều con, sau này được gọi là Tỳ-kheo ni Sonā người có nhiều nỗ lực.

ภายหลังวันหนึ่ง เหล่าภิกษุณีไปวิหารบอกว่า แม่โสณา ต้มน้ำถวายภิกษุณีสงฆ์นะ.
Một ngày nọ, các Tỳ-kheo ni đến bảo bà Sonā rằng: “Mẹ Sonā, hãy đun nước dâng cúng chư Tăng”.

แม่นางก็เดินจงกรมที่โรงไฟก่อนน้ำเดือด ท่องบ่นอาการ ๓๒ เจริญวิปัสสนา.
Bà đã đi kinh hành tại nhà bếp trước khi nước sôi, vừa đi vừa niệm 32 phần cơ thể và thực hành thiền quán.

พระศาสดาประทับนั่งในพระคันธกุฎี ตรัสพระคาถาพร้อมกับเปล่งโอภาส ดังนี้ว่า
Đức Phật đang ngự tại hương thất, Ngài thuyết một bài kệ và tỏa hào quang, rằng:

โย จ วสฺสสตํ ชีเว อปสฺสํ ธมฺมมุตฺตมํ
“Dù sống trăm năm mà không thấy Pháp tối thượng,”

เอกาหํ ชีวิตํ เสยฺโย ปสฺสโต ธมฺมมุตฺตมํ
“thà sống một ngày mà thấy được Pháp tối thượng.”

ผู้เห็นธรรมสูงสุด มีชีวิตเป็นอยู่วันเดียวประเสริฐ
Người thấy được Pháp cao nhất, sống chỉ một ngày cũng tốt đẹp hơn

กว่าผู้ไม่เห็นธรรมสูงสุด มีชีวิตเป็นอยู่ถึง ๑๐๐ ปี.
so với người không thấy Pháp cao nhất, dù sống đến trăm năm.

จบพระคาถา นางก็บรรลุพระอรหัต คิดว่าเราบรรลุพระอรหัตแล้ว คนจรมาไม่ใคร่ครวญก่อน พูดอะไรๆ ดูหมิ่นเรา ก็จะพึงประสบบาปเป็นอันมาก.
Khi Đức Phật kết thúc bài kệ, bà đã chứng đắc quả A-la-hán. Bà nghĩ: “Ta đã đạt được quả A-la-hán, những người bất cẩn nói lời khinh miệt ta sẽ gặp nhiều tội lỗi.”

เพราะเหตุนั้น เราควรทำเหตุที่เขาจะกำหนดรู้กันได้ นางจึงยกกาน้ำขึ้นตั้งบนเตาไฟ ไม่ใส่ไฟไว้ภายใต้.
Do đó, bà nghĩ rằng mình nên tạo ra một dấu hiệu để mọi người nhận biết, rồi đặt ấm nước lên bếp mà không cho lửa vào bên dưới.

เหล่าภิกษุณีมาเห็นแต่เตา ไม่เห็นไฟ ก็กล่าวว่า พวกเราบอกให้หญิงแก่คนนี้ต้มน้ำถวายภิกษุณีสงฆ์ แม้วันนี้ นางก็ยังไม่ใส่ไฟในเตา.
Các Tỳ-kheo ni đến thấy bếp mà không có lửa, liền nói: “Chúng ta bảo người phụ nữ lớn tuổi này đun nước dâng lên chư Tăng, nhưng hôm nay bà ấy cũng chưa nhóm lửa.”

นางจึงกล่าวว่า แม่เจ้า พวกท่านต้องการอาบน้ำด้วยน้ำร้อนด้วยไฟหรือ โปรดถือเอาน้ำจากภาชนะแล้วอาบเถิด.
Bà liền nói: “Các con muốn tắm bằng nước nóng từ lửa sao? Hãy lấy nước từ bình mà tắm đi.”

ภิกษุณีเหล่านั้นจึงไปด้วยหมายจะรู้ว่า จักมีเหตุในเรื่องนี้. เอามือจุ่มลงในน้ำก็รู้ว่าน้ำร้อน.
Các Tỳ-kheo ni liền đến để xem có điều gì đặc biệt không. Khi nhúng tay vào nước, họ nhận ra rằng nước đã nóng.

จึงนำหม้อน้ำหม้อหนึ่งมาบรรจุน้ำ ที่บรรจุแล้วๆ ก็เต็มน้ำ.
Họ lấy một chiếc nồi để rót nước, nhưng nước rót vào rồi vẫn tiếp tục đầy.

ขณะนั้น ภิกษุณีทั้งหมดก็รู้ว่านางตั้งอยู่ในพระอรหัต.
Lúc đó, tất cả các Tỳ-kheo ni nhận ra rằng bà đã đạt quả vị A-la-hán.

ที่อ่อนกว่าก็หมอบลงด้วยเบญจางคประดิษฐ์ขอขมาก่อนว่า แม่เจ้า พวกเราไม่พิจารณาแล้วกล่าวเสียดสีแม่เจ้า ขอแม่เจ้าโปรดอดโทษแก่พวกเราด้วยเถิด.
Những vị trẻ hơn cúi đầu xin lỗi và nói: “Thưa mẹ, chúng con đã không suy xét mà nói lời khinh thường mẹ. Xin mẹ rộng lòng tha thứ cho chúng con.”

ฝ่ายเหล่าพระเถรีที่แก่กว่า ก็นั่งกระหย่ง ขอขมาว่า โปรดอดโทษด้วยเถิดแม่เจ้า.
Những Tỳ-kheo ni lớn tuổi hơn cũng ngồi xuống và xin lỗi rằng: “Xin mẹ hãy tha thứ cho chúng con.”

จำเดิมแต่นั้น คุณของพระเถรีก็ปรากฏไปว่า พระเถรีแม้บวชเวลาแก่เฒ่าก็ดำรงอยู่ในผลอันเลิศในเวลาไม่นาน เพราะเป็นผู้ปรารภความเพียร.
Kể từ đó, công đức của Tỳ-kheo ni ấy được công nhận, dù xuất gia khi tuổi đã cao nhưng bà đã đạt được quả vị cao quý trong thời gian ngắn nhờ tinh tấn.

ภายหลัง พระศาสดาประทับนั่ง ณ พระเชตวันวิหาร เมื่อทรงสถาปนาเหล่าภิกษุณีไว้ในตำแหน่งต่างๆ ตามลำดับ จึงทรงสถาปนาพระโสณาเถรีไว้ในตำแหน่งเอตทัคคะเป็นเลิศกว่าพวกภิกษุณีสาวิกาผู้ปรารภความเพียรแล.
Sau đó, khi Đức Phật ngự tại tinh xá Kỳ Viên, Ngài đã thiết lập các Tỳ-kheo ni vào những vị trí khác nhau, và phong Tỳ-kheo ni Sonā vào vị trí Etadagga, xuất sắc hơn các nữ đệ tử tinh tấn.

จบอรรถกถาสูตรที่ ๗
Kết thúc chú giải kinh thứ 7.