Chú giải Thái kinh Tăng Chi Bộ I – Chương 1 – 14.46. Phẩm Người Tối Thắng

อรรถกถา อังคุตตรนิกาย เอกนิบาต เอตทัคคบาลี

Chú giải Anguttara Nikaya Ekakanipata Etadagga Pali

วรรคที่ ๕

Chương thứ 5

หน้าต่างที่ ๕ / ๑๓.
Cửa sổ thứ 5 / 13.

อรรถกถาสูตรที่ ๕

Chú giải Kinh số 5

๕. ประวัติพระธรรมทินนาเถรี

5. Lịch sử của nữ tu sĩ Dhamma-dinna

ในสูตรที่ ๕ พึงทราบวินิจฉัยดังต่อไปนี้.
Trong Kinh số 5, cần hiểu như sau.

ด้วยบทว่า ธมฺมกถิกานํ ท่านแสดงว่า พระธรรมทินนาเถรีเป็นเลิศกว่าพวกภิกษุณีสาวิกาผู้เป็นธรรมกถึก.
Cụm từ “Dhammakathikanam” cho thấy rằng nữ tu sĩ Dhamma-dinna là người xuất sắc nhất trong số các ni cô là những bậc thuyết pháp.

ได้ยินว่า ครั้งพระพุทธเจ้าพระนามว่าปทุมุตตระ ท่านบังเกิดในสถานของคนที่ต้องอาศัยเขา กรุงหังสวดี.
Nghe rằng, trong thời Đức Phật Padumuttara, nàng sinh ra ở một nơi thuộc thành phố Hangsawadi.

ทำกุศลให้ยิ่งยวดขึ้นไปแก่ท่านพระสุชาตเถระ อัครสาวกของพระผู้มีพระภาคเจ้าพระนามว่าปทุมุตตระ แล้วปรารถนาตำแหน่งนั้น.
Nàng làm nhiều việc thiện đối với Thượng tọa Sujata, vị đại đệ tử của Đức Phật Padumuttara, và mong muốn đạt được vị trí đó.

ท่านทำกุศลจนตลอดชีวิตบังเกิดในสวรรค์.
Nàng làm việc thiện suốt đời và tái sinh vào cõi trời.

ทุกอย่างพึงทราบโดยอำนาจอภินิหารของพระเขมาเถรี ในหนหลัง.
Mọi điều cần được hiểu nhờ vào năng lực thần thông của ni cô Khema trong quá khứ.

ครั้งพระพุทธเจ้าพระนามว่าปุสสะ นางก็อยู่ในเรือนของคนทำงานที่ถูกแต่งตั้งไว้ในตำแหน่งเป็นใหญ่ในเรื่องทานของสามพี่น้องต่างมารดากัน.
Trong thời Đức Phật Pussa, nàng sống trong nhà của một người lao động, được bổ nhiệm vào vị trí quản lý việc cúng dường cho ba anh em khác mẹ.

ถูกสั่งว่าจงให้หนึ่ง แต่ก็ให้เสียสอง. นางถวายทานทุกอย่างไม่ลดลงเลยอย่างนี้.
Nàng được dặn cho một, nhưng lại cho đi hai. Nàng cúng dường mọi thứ mà không bao giờ giảm bớt.

ล่วงกัปที่ ๙๒ ครั้งพระพุทธเจ้าพระนามว่ากัสสปะ ถือปฏิสนธิในพระราชนิเวศน์ของงพระเจ้ากิงกิ.
92 kiếp sau, trong thời Đức Phật Kassapa, nàng tái sinh trong cung điện của vua Kinki.

เป็นราชธิดาพระองค์หนึ่ง ระหว่างพระพี่น้องนาง ๗ พระองค์.
Nàng là một trong bảy công chúa của vua.

ประพฤติพรหมจรรย์ถึง ๒๐,๐๐๐ ปี สร้างบริเวณที่อยู่ถวายพระภิกษุสงฆ์.
Nàng tu tập phạm hạnh trong 20,000 năm, xây dựng nơi trú ngụ cúng dường cho chư Tăng.

เวียนว่ายอยู่ในเทวดาและมนุษย์พุทธันดรหนึ่ง.
Nàng luân hồi giữa cõi trời và loài người trong một khoảng thời gian giữa hai đời Phật.

ในพุทธุปบาทกาลนี้ ถือปฏิสนธิในครอบครัวหนึ่ง.
Trong thời Đức Phật hiện tại, nàng tái sinh trong một gia đình.

ภายหลัง นางมีเรือน เป็นภริยาของวิสาขเศรษฐี.
Sau đó, nàng kết hôn và trở thành vợ của thương gia Visakha.

ธรรมดาว่าวิสาขเศรษฐีเป็นพระสหายของพระเจ้าพิมพิสาร.
Thương gia Visakha vốn là bạn của vua Bimbisara.

ไปเฝ้าพระทศพลครั้งแรกกับพระเจ้าพิมพิสาร ฟังธรรมแล้วดำรงอยู่ในโสดาปัตติผล.
Lần đầu tiên ông cùng vua Bimbisara đến gặp Đức Phật, nghe pháp và chứng đạt quả vị Tu-đà-hoàn.

ต่อมาก็กระทำให้แจ้งพระอนาคามิผล.
Sau đó, ông chứng đạt quả vị Anagami (Bất lai).

วันนั้น วิสาขเศรษฐีนั้นกลับบ้านแล้ว เมื่อนางธรรมทินนาผู้ซึ่งยืนที่หัวบันไดยื่นมือมา ก็ไม่เกาะมือไว้ ขึ้นปราสาทเลย แม้กำลังบริโภคก็ไม่สั่งว่า จงให้สิ่งนี้ จงนำสิ่งนี้มา.
Hôm đó, khi thương gia Visakha trở về nhà, bà Dhamma-dinna đứng ở đầu cầu thang đưa tay ra nhưng ông không nắm tay bà, mà đi thẳng lên lầu. Ngay cả khi đang ăn, ông cũng không bảo: “Hãy đưa cái này, mang cái kia đến.”

นางธรรมทินนาถือทัพพีเลี้ยงดูอยู่คิดว่า เศรษฐีนี้เมื่อเรายื่นมือให้เกาะก็ไม่เกาะ เมื่อบริโภคก็ไม่พูดจาอะไร เรามีโทษผิดอะไรหรือหนอ.
Bà Dhamma-dinna, trong khi cầm muôi phục vụ bữa ăn, nghĩ: “Thương gia này khi ta đưa tay ra không nắm, khi ăn cũng không nói gì, chẳng lẽ ta đã làm điều gì sai?”

ครั้นเศรษฐีบริโภคแล้ว นางจึงถามว่า พ่อลูกเจ้า ฉันมีโทษผิดอะไรหรือ.
Khi thương gia ăn xong, bà hỏi: “Thưa chàng, em đã làm gì sai sao?”

เศรษฐีกล่าวว่า ธรรมทินนา เจ้าไม่มีโทษผิดดอก แต่นับแต่วันนี้ไป ฉันไม่ควรนั่ง ไม่ควรยืน ไม่ควรให้นำอาหารมาเคี้ยว มากินใกล้ๆ เจ้าด้วยความชื่นชมได้ดอก.
Thương gia nói: “Dhamma-dinna, nàng không có lỗi gì, nhưng từ hôm nay, ta không nên ngồi, không nên đứng, không nên ăn hay nhai gần nàng với sự yêu mến.”

ถ้าเจ้าประสงค์ทรัพย์เท่าใด จงเอาไปเท่านั้น กลับไปครอบครัวเดิมเสียเถิด.
“Nếu nàng muốn bao nhiêu tài sản, hãy lấy bấy nhiêu và trở về gia đình cũ của nàng.”

นางกล่าวว่า พ่อลูกเจ้า เมื่อเป็นเช่นนี้ ดิฉันก็จักไม่เอาศีรษะเทินหยากเยื่อ ซึ่งเปรียบเหมือนน้ำลายที่ท่านทิ้งแล้วเที่ยวไปได้.
Bà nói: “Thưa chàng, nếu vậy, em cũng sẽ không mang cái gì vô giá trị như miếng bã nhổ của chàng đi lang thang nữa.”

ขอได้โปรดอนุญาตให้ดิฉันบวชเถิด.
“Xin hãy cho phép em xuất gia.”

วิสาขเศรษฐีกล่าวว่า ดีละ ธรรมทินนา แล้วกราบทูลพระราชา เอาวอทองส่งนางธรรมทินนาไปสำนักภิกษุณี เพื่อบวช.
Thương gia Visakha nói: “Được thôi, Dhamma-dinna,” rồi báo với nhà vua, cho kiệu vàng đưa bà Dhamma-dinna đến tu viện để xuất gia.

นางบวชแล้วคิดว่า แต่ก่อน เศรษฐีนี้ก็อยู่กลางเรือน ยังทำที่สุดทุกข์ได้ นับแต่ได้บวชแล้ว แม้เราก็ควรจะทำที่สุดทุกข์ได้.
Sau khi xuất gia, bà nghĩ: “Trước đây, thương gia này dù sống đời cư sĩ vẫn đạt được giải thoát tối thượng, giờ ta đã xuất gia, ta cũng nên đạt được điều đó.”

จึงเข้าไปหาอุปัชฌาย์อาจารย์กล่าวว่า พระแม่เจ้า จิตของดิฉันน้อมไปในสถานที่เคยไปบ่อยๆ ดิฉันจะไปยังอาวาสใกล้บ้าน.
Vì vậy, bà đến gặp sư phụ và nói: “Thưa sư phụ, tâm con hướng về nơi mà con đã từng lui tới nhiều, con muốn đến một ngôi chùa gần nhà.”

พระเถรีทั้งหลายไม่อาจห้ามจิตของนางได้ ด้วยความที่นางออกบวชจากสกุลใหญ่ จึงพานางไปยังหมู่บ้าน.
Các ni trưởng không thể ngăn được ý muốn của bà, vì bà xuất gia từ một gia đình danh giá, nên họ đưa bà đến ngôi làng.

เพราะเหตุที่นางย่ำยีสังขารได้ในอดีตกาล ไม่นานนัก นางก็บรรลุพระอรหัตพร้อมด้วยปฏิสัมภิทา.
Do đã rèn luyện thân tâm trong quá khứ, không lâu sau, bà đạt được quả vị Arahant cùng với trí tuệ toàn diện.

ครั้งนั้น พระธรรมทินนาเถรีดำริว่า กิจของเราถึงที่สุดแล้ว อยู่ในที่นี้จักทำอะไร จำเราจะไปกรุงราชคฤห์ หมู่ญาติเป็นอันมากอาศัยเรา ในที่นั้นจักทำบุญทั้งหลายกัน.
Lúc đó, nữ tu sĩ Dhamma-dinna nghĩ: “Công việc của ta đã hoàn thành, ở đây ta sẽ làm gì nữa? Ta nên đi đến thành Rajagaha, nơi có nhiều người thân cậy vào ta, tại đó ta sẽ làm nhiều việc thiện.”

แล้วก็พาพระเถรีทั้งหลายกลับสู่พระนคร.
Sau đó, bà cùng các ni cô trở về kinh thành.

วิสาขอุบาสกรู้ว่านางกลับมา ก็รีบไป สงสัยว่า นางคงจักกระสันกระมัง.
Cư sĩ Visakha nghe tin bà trở về, liền vội vàng đến, nghi ngờ rằng bà có thể đang bối rối.

เวลาเย็นก็เข้าไปสำนักนาง ไหว้แล้วนั่ง ณ ที่ควรส่วนหนึ่ง.
Chiều tối, ông đến gặp bà, cúi chào và ngồi vào chỗ thích hợp.

คิดว่าจะถามถึงภาวะที่นางกระสันไม่สมควร จึงถามปัญหาด้วยอำนาจปัญจขันธ์เป็นต้น.
Ông dự định hỏi về tình trạng bất an của bà, nên đặt câu hỏi về năm uẩn và các vấn đề liên quan.

พระธรรมทินนาเถรีก็วิสัชนาปัญหาที่วิสาขอุบาสกถามแล้ว เหมือนเอาพระขรรค์ตัดก้านบัวฉะนั้น.
Nữ tu sĩ Dhamma-dinna trả lời các câu hỏi của cư sĩ Visakha một cách rõ ràng như dùng kiếm cắt thân sen.

อุบาสกรู้ว่า พระธรรมทินนาเถรีมีญาณกล้า จึงถามปัญหา โดยอาการทุกอย่างในมรรค ๓ ตามลำดับในฐานะที่ตนบรรลุแล้ว.
Cư sĩ nhận ra rằng nữ tu sĩ Dhamma-dinna có trí tuệ sâu sắc, nên tiếp tục hỏi về ba con đường giải thoát theo trình tự mà ông đã đạt được.

ทั้งยังถามปัญหาในอรหัตมรรค โดยอำนาจการเล่าเรียน.
Ông còn đặt câu hỏi về con đường dẫn đến quả vị Arahant dựa trên kiến thức học được.

พระธรรมทินนาเถรีก็รู้ว่าอุบาสกมีวิสัยเพียงอนาคามิผลเท่านั้น.
Nữ tu sĩ Dhamma-dinna nhận ra rằng cư sĩ chỉ đạt đến quả vị Anagami (Bất lai).

คิดว่า บัดนี้ อุบาสกจักแล่นเกินวิสัยของตนไป.
Bà nghĩ rằng cư sĩ đang cố vượt quá khả năng của mình.

จึงทำให้อุบาสกนั้นกลับ กล่าวว่า ท่านวิสาขะ ท่านยังไม่อาจกำหนดที่สุดแห่งปัญหาทั้งหลายได้.
Vì vậy, bà hướng cư sĩ quay trở lại và nói: “Thưa Visakha, ông chưa thể xác định được tận cùng của các vấn đề này.”

ท่านวิสาขะ ก็ท่านยังจำนงหวังพรหมจรรย์ที่หยั่งลงสู่พระนิพพาน มีพระนิพพานเป็นเบื้องหน้า มีพระนิพพานเป็นที่สุด.
“Thưa Visakha, ông vẫn còn mong muốn theo đuổi con đường phạm hạnh dẫn đến Niết-bàn, với Niết-bàn là đích đến cuối cùng.”

ท่านวิสาขะ ท่านจงไปเฝ้าพระผู้มีพระภาคเจ้าทูลถามความข้อนั้น พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงพยากรณ์อย่างไร ก็พึงทรงจำไว้อย่างนั้น.๑-
“Thưa Visakha, ông hãy đến gặp Đức Phật và hỏi về điều này. Đức Phật sẽ giải thích và ông nên ghi nhớ những gì ngài dạy.”

๑- ม. มู. เล่ม ๑๒/ข้อ ๕๑๒
1- M. Mu. Tập 12/Phần 512

วิสาขอุบาสกเข้าไปเฝ้าพระศาสดา ก็กราบทูลนัยแห่งปุจฉาและวิสัชนาถวายทุกประการ.
Cư sĩ Visakha đến gặp Đức Phật và trình bày tất cả các câu hỏi và câu trả lời.

พระศาสดาทรงสดับคำของวิสาขอุบาสกนั้นแล้วตรัสว่า ธิดาของเราไม่มีตัณหาในขันธ์ทั้งหลาย ทั้งอดีตปัจจุบันและอนาคต.
Đức Phật lắng nghe lời của cư sĩ Visakha và nói: “Con gái của ta không có tham ái trong các uẩn, cả quá khứ, hiện tại và tương lai.”

แล้วตรัสพระคาถาในพระธรรมบท ดังนี้ว่า๒-
Ngài liền thuyết bài kệ trong Kinh Pháp Cú như sau:

ยสฺส ปุเร จ ปจฺฉา จ มชฺเฌ จ นตฺถิ กิญฺจนํ
Người nào mà cả trước, sau và giữa đều không có gì vướng mắc,

อกิญฺจนํ อนาทานํ ตมหํ พฺรูมิ พฺราหฺมณํ
Không sở hữu, không chấp thủ, người ấy ta gọi là Bà-la-môn.

ผู้ใดไม่มีกิเลสเครื่องกังวลทั้งก่อน ทั้งหลัง ทั้งกลาง
Người nào không có phiền não vướng bận, cả trước, sau và giữa.

เราเรียกผู้นั้นซึ่งไม่มีกิเลสเครื่องกังวล ไม่ยึดมั่น
Chúng ta gọi người ấy, người không có phiền não vướng bận, không chấp thủ.

ว่าเป็นพราหมณ์ ดังนี้.
Là một Bà-la-môn như vậy.

๒- ขุ. ธ. เล่ม ๒๕/ข้อ ๓๖
2- Khu. Dh. Tập 25/Phần 36

แต่นั้น ก็ประทานสาธุการแก่พระธรรมทินนาเถรี แล้วตรัสกะวิสาขอุบาสกว่า
Sau đó, Đức Phật tán dương nữ tu sĩ Dhamma-dinna và nói với cư sĩ Visakha rằng:

ดูก่อนวิสาขะ ธรรมทินนาภิกษุณีเป็นบัณฑิต ธรรมทินนาภิกษุณีมีปัญญามาก.
“Này Visakha, nữ tu sĩ Dhamma-dinna là một người trí tuệ, bà ấy có trí tuệ lớn.”

ดูก่อนวิสาขะ ถ้าแม้ท่านพึงถามความข้อนั้น ถึงเราก็พึงพยากรณ์ความอย่างนั้น.
“Này Visakha, nếu ông hỏi điều đó, ta cũng sẽ giải thích giống như vậy.”

เหมือนอย่างที่ธรรมทินนาภิกษุณีพยากรณ์ไว้แล้ว ความของข้อนั้นก็เป็นอย่างนั้น.
“Giống như cách mà nữ tu sĩ Dhamma-dinna đã giải thích, điều đó là như vậy.”

ท่านจงทรงจำความข้อนั้นไว้อย่างนั้นเถิด.
“Ông hãy ghi nhớ điều đó như vậy.”

เรื่องนี้ตั้งขึ้นด้วยประการฉะนี้.
Câu chuyện này diễn ra như vậy.

ต่อมา พระศาสดาประทับอยู่ ณ พระเชตวันวิหาร เมื่อทรงสถาปนาเหล่าภิกษุณีไว้ในตำแหน่งต่างๆ ตามลำดับ.
Sau đó, khi Đức Phật đang ở tại chùa Jetavana, ngài bổ nhiệm các ni cô vào các vị trí khác nhau theo thứ tự.

ทรงนำจูฬเวทัลลสูตรนี้นี่แล ให้เป็นอัตถุปปัตติเหตุเกิดเรื่อง.
Ngài lấy Kinh Cula Vedalla này làm cơ duyên để kể câu chuyện.

จึงทรงสถาปนาพระเถรีไว้ในตำแหน่งเอตทัคคะเป็นเลิศกว่าพวกภิกษุณีสาวิกาผู้เป็นธรรมกถึก ในพระศาสนานี้แล.
Do đó, ngài bổ nhiệm nữ tu sĩ này vào vị trí Etadagga, vị trí cao nhất trong số các ni cô thuyết pháp trong giáo pháp này.

จบอรรถกถาสูตรที่ ๕
Kết thúc chú giải Kinh số 5.