Chú giải Thái kinh Tăng Chi Bộ I – Chương 1 – 14.44. Phẩm Người Tối Thắng

อรรถกถา อังคุตตรนิกาย เอกนิบาต เอตทัคคบาลี

Chú giải Anguttara Nikaya Ekakanipata Etadagga Pali

วรรคที่ ๕

Chương thứ 5

หน้าต่างที่ ๓ / ๑๓.
Cửa sổ thứ 3 / 13.

อรรถกถาสูตรที่ ๓

Chú giải kinh số 3

๓. ประวัติพระอุบลวรรณาเถรี

3. Lịch sử của nữ tu sĩ Uppalavanna

ในสูตรที่ ๓ พึงทราบวินิจฉัยดังต่อไปนี้.
Trong kinh số 3, cần hiểu như sau.

บทว่า อุปฺปลวณฺณา ได้แก่ พระเถรีมีชื่ออย่างนี้ ก็เพราะประกอบด้วยผิวพรรณเสมือนห้องดอกอุบลขาบ.
Cụm từ “Uppalavanna” là tên gọi của nữ tu sĩ vì làn da của bà giống như màu sắc của hoa sen xanh.

ได้ยินว่า พระอุบลวรรณาเถรีนั้น ครั้งพระพุทธเจ้าพระนามว่าปทุมุตตระ ถือปฏิสนธิในครอบครัวในกรุงหังสวดี ภายหลังไปสำนักพระศาสดาพร้อมกับมหาชน กำลังฟังธรรมอยู่ เห็นพระศาสดาทรงสถาปนาภิกษุณีรูปหนึ่งไว้ในตำแหน่งเอตทัคคะ เป็นเลิศกว่าพวกภิกษุณีสาวิกาผู้มีฤทธิ์ จึงถวายมหาทานแด่ภิกษุสงฆ์มีพระพุทธเจ้าเป็นประมุข ๗ วัน ปรารถนาตำแหน่งนั้น.
Nghe rằng nữ tu sĩ Uppalavanna trong thời của Đức Phật tên là Padumuttara, đã tái sinh trong một gia đình ở thành phố Hangsawadi. Sau đó, bà đến nghe pháp tại nơi của Đức Phật cùng với một nhóm đông người. Khi thấy Đức Phật bổ nhiệm một nữ tu sĩ vào vị trí xuất sắc nhất trong số các nữ tu sĩ có thần thông, bà đã dâng cúng đại lễ cho Tăng đoàn do Đức Phật đứng đầu trong 7 ngày với mong muốn đạt được vị trí đó.

นางทำกุศลจนตลอดชีวิต เวียนว่ายอยู่ในเทวดาและมนุษย์.
Bà đã làm thiện nghiệp suốt đời và tái sinh trong cõi trời và cõi người.

ครั้งพระพุทธเจ้าพระนามว่ากัสสปะ ถือปฏิสนธิในราชนิเวศน์ของพระราชาพระนามว่ากิงกิ กรุงพาราณสี เป็นพระธิดาอยู่ในระหว่างพระพี่น้องนาง ๗ พระองค์ ประพฤติพรหมจรรย์อยู่ถึง ๒๐,๐๐๐ ปี ทำบริเวณถวายภิกษุสงฆ์ บังเกิดในเทวโลก จุติจากเทวโลกนั้นไปสู่มนุษยโลกอีก บังเกิดในถิ่นของคนทำงานด้วยมือตนเองเลี้ยงชีพในหมู่บ้านแห่งหนึ่ง.
Trong thời Đức Phật Kassapa, bà tái sinh trong cung điện của vua Kinki tại thành phố Varanasi, là con gái giữa bảy chị em. Bà tu tập phạm hạnh trong 20,000 năm, xây dựng khu vực để cúng dường chư tăng, sau đó tái sinh vào cõi trời và từ đó trở lại cõi người, sinh ra trong một gia đình làm nghề tự sinh sống bằng công việc của mình trong một ngôi làng.

วันหนึ่ง นางไปยังกระท่อมในนา ระหว่างทางเห็นดอกปทุมบานแต่เช้าตรู่ในสระแห่งหนึ่ง ลงสระนั้นแล้วเก็บดอกปทุมนั้นและใบของปทุมเพื่อใส่ข้าวตอก เด็ดรวงข้าวสาลีใกล้คันนา นั่งในกระท่อมคั่วข้าวตอก นับได้ ๕๐๐ ดอก.
Một ngày nọ, bà đến túp lều trong cánh đồng, trên đường đi bà thấy hoa sen nở sớm trong một cái ao. Bà xuống ao hái hoa sen và lá để đựng cơm rang, hái bông lúa mì gần bờ ruộng, rồi ngồi trong túp lều rang cơm, đếm được 500 hoa sen.

ขณะนั้น พระปัจเจกพุทธเจ้าองค์หนึ่งออกจากนิโรธสมาบัติที่เขาคันธมาทน์ มายืนไม่ไกลนาง. นางแลเห็นพระปัจเจกพุทธเจ้า ก็ถือดอกปทุมพร้อมทั้งข้าวตอกลงจากกระท่อม ใส่ข้าวตอกในบาตรของพระปัจเจกพุทธเจ้า ปิดบาตรด้วยดอกปทุมถวาย.
Lúc đó, một vị Phật Độc Giác rời khỏi thiền định ở núi Gandhamadana và đứng gần bà. Bà thấy vị Phật Độc Giác, liền mang hoa sen và cơm rang từ túp lều xuống, bỏ cơm rang vào bát của vị Phật Độc Giác và đậy bát bằng hoa sen để cúng dường.

ครั้งนั้น เมื่อพระปัจเจกพุทธเจ้าไปได้หน่อยหนึ่ง นางก็คิดว่า ธรรมดาเหล่าบรรพชิตไม่ต้องการดอกไม้ จำเราจักไปเอาดอกไม้มาประดับ แล้วไปเอาดอกไม้จากมือพระปัจเจกพุทธเจ้า แล้วคิดอีกว่า ถ้าพระผู้เป็นเจ้าไม่ต้องการดอกไม้ไซร้ ท่านจะไม่ให้วางดอกไม้นั้นไว้บนบาตร พระผู้เป็นเจ้าจักต้องการแน่แท้ แล้วไปวางไว้บนบาตรอีก ขอขมาแล้วทำความปรารถนาว่า พระคุณเจ้าข้า ด้วยผลานิสงส์ของข้าวตอกเหล่านี้ ขอจงมีบุตรเท่าจำนวนข้าวตอก ด้วยผลานิสงส์ของดอกปทุม ขอดอกปทุมจงผุดทุกย่างก้าวของดิฉัน ในสถานที่เกิดแล้ว.
Sau khi vị Phật Độc Giác đi một đoạn, bà nghĩ rằng các bậc tu hành không cần hoa, liền lấy lại hoa từ tay vị Phật Độc Giác. Nhưng sau đó bà lại nghĩ rằng nếu vị ấy không cần hoa, ngài sẽ không để hoa trên bát. Bà quyết định đặt lại hoa lên bát, xin lỗi và cầu nguyện rằng nhờ công đức từ cơm rang, bà sẽ có nhiều con bằng số cơm rang, và nhờ công đức từ hoa sen, mỗi bước chân của bà nơi tái sinh sẽ nở hoa sen.

ทั้งที่นางเห็นอยู่นั่นแล พระปัจเจกพุทธเจ้าก็ไปสู่เขาคันธมาทน์ทางอากาศ วางดอกปทุมนั้นไว้สำหรับเช็ดเท้าใกล้บันไดที่พระปัจเจกพุทธเจ้าทั้งหลายเหยียบ ณ เงื้อมเขานันทมูลกะ.
Ngay khi bà đang nhìn, vị Phật Độc Giác bay lên không trung trở về núi Gandhamadana, đặt hoa sen ấy gần bậc thang mà các vị Phật Độc Giác bước lên ở chân núi Nandamūlaka.

ด้วยผลทานนั้น นางถือปฏิสนธิในเทวโลก. จำเดิมแต่เวลาที่นางเกิด ดอกปทุมขนาดใหญ่ก็ผุดขึ้นทุกๆ ย่างก้าวของนาง.
Nhờ công đức bố thí đó, bà tái sinh vào cõi trời. Từ lúc bà được sinh ra, mỗi bước chân của bà đều có một bông sen lớn nở lên.

นางจุติจากเทวโลกนั้นแล้ว ก็บังเกิดในห้องของดอกปทุม ในสระปทุมแห่งหนึ่งใกล้เชิงเขาที่ดาบสองค์หนึ่งอาศัยเชิงเขาอยู่.
Sau khi rời khỏi cõi trời, bà tái sinh trong một bông sen lớn trong một cái ao gần chân núi, nơi có một đạo sĩ cư ngụ.

ดาบสนั้นไปสระแต่เช้าตรู่ เพื่อล้างหน้า เห็นดอกไม้นั้นแล้วก็คิดว่า ดอกนี้ใหญ่กว่าดอกอื่นๆ ดอกอื่นๆ บาน ดอกนี้ยังตูมอยู่ คงจะมีเหตุในดอกนั้น แล้วจึงลงน้ำ จับดอกนั้น. พอดาบสนั้นจับเท่านั้น มันก็บาน. ดาบสเห็นเด็กหญิงนอนอยู่ภายในห้องปทุม ได้ความสิเนหาดังธิดา นับแต่พบเข้า จึงนำไปบรรณศาลาพร้อมทั้งดอกปทุม ให้นอนบนเตียง.
Đạo sĩ ra ao rửa mặt từ sáng sớm, thấy một bông hoa lớn hơn các bông khác. Trong khi các bông khác đã nở, bông này vẫn còn nụ, nên ông nghĩ rằng chắc có điều gì đặc biệt. Khi ông chạm vào bông hoa, nó liền nở ra và ông thấy một cô bé nằm bên trong. Cảm thấy thương yêu như con gái mình, ông đem cô bé về am cùng với bông sen và đặt cô bé lên giường.

ขณะนั้นด้วยบุญญานุภาพของนาง น้ำนมก็บังเกิดที่นิ้วหัวแม่มือ. ดาบสนั้นเมื่อดอกปทุมนั้นเหี่ยวก็นำดอกปทุมดอกอื่นมาแทน ให้เด็กหญิงนั้นหลับนอน. นับตั้งแต่เด็กหญิงนั้นสามารถเล่นวิ่งมาวิ่งไปได้ ดอกปทุมก็ผุดทุกๆ ย่างก้าว. ผิวพรรณแห่งสรีระของนางเป็นเหมือนดอกบัวบก. เด็กหญิงนั้นยังไม่เจริญวัย ก็ล้ำผิวพรรณเทวดา ล้ำผิวพรรณมนุษย์.
Lúc đó, nhờ phúc báu của cô bé, sữa chảy ra từ ngón tay cái của ông đạo sĩ. Khi bông sen héo, ông lấy bông khác để cô bé nằm ngủ. Từ khi cô bé có thể chạy nhảy, mỗi bước chân đều có một bông sen nở lên. Da dẻ của cô bé giống như cánh sen. Dù chưa lớn, sắc đẹp của cô đã vượt qua cả thiên thần và loài người.

เมื่อบิดาไปแสวงหาผลาผล เด็กหญิงนั้นก็ถูกทิ้งไว้ที่บรรณศาลา.
Khi đạo sĩ đi hái trái cây, cô bé được để lại trong am.

เมื่อเวลาเจริญวัยแล้ว อยู่มาวันหนึ่ง เมื่อบิดาไปแสวงหาผลาผล พรานป่าคนหนึ่งเห็นนางก็คิดว่า ขึ้นชื่อว่าเหล่ามนุษย์รูปร่างอย่างนี้ไม่มี จำเราจักตรวจสอบนาง แล้วนั่งรอการมาของดาบส.
Khi cô bé đã trưởng thành, một ngày nọ, khi đạo sĩ đi hái trái cây, một thợ săn nhìn thấy cô và nghĩ rằng người trần gian không thể có dáng vẻ như thế. Ông quyết định điều tra và ngồi chờ đạo sĩ.

เมื่อบิดากลับมา นางก็เดินสวนทางไปรับสาแหรกจากมือของดาบสนั้นมาด้วยตัวเอง แล้วแสดงข้อวัตรที่ตนควรทำแก่ดาบสซึ่งนั่งลงแล้ว.
Khi đạo sĩ trở về, cô gái bước tới nhận gùi trái cây từ tay ông, sau đó thực hiện các nhiệm vụ cần làm cho đạo sĩ đang ngồi.

ครั้งนั้น นายพรานป่าก็รู้ว่านางเป็นมนุษย์ จึงกราบดาบสแล้วนั่งลง.
Lúc đó, thợ săn biết rằng cô là con người, liền cúi lạy đạo sĩ và ngồi xuống.

ดาบสจึงต้อนรับด้วยผลหมากรากไม้กับน้ำดื่มแล้วถามว่า ดูก่อนบุรุษผู้เจริญ ท่านจักพักอยู่ในที่นี้หรือจักไป. เขาตอบว่า จักไปเจ้าข้า อยู่ในที่นี้จักทำอะไรได้. ดาบสขอร้องว่า เหตุที่ท่านเห็นอยู่นี้อย่าได้พูดไปเลยนะ. เขารับว่า ถ้าพระผู้เป็นเจ้าไม่ประสงค์ก็จะพูดไปเพราะเหตุไรเล่า แล้วไหว้ดาบส ทำกิ่งไม้รอยเท้าและเครื่องหมายต้นไม้ไว้ในเวลาที่จะมาอีก ก็หลีกไป.
Đạo sĩ đãi ông ta trái cây và nước uống, rồi hỏi: “Này người tốt bụng, ngươi sẽ ở đây hay đi nơi khác?” Thợ săn đáp: “Tôi sẽ đi, ở đây chẳng có việc gì làm.” Đạo sĩ nài nỉ: “Những gì ngươi đã thấy, xin đừng nói ra.” Thợ săn nhận lời: “Nếu ngài không muốn, tại sao tôi lại phải nói?” Rồi ông cúi chào đạo sĩ, đánh dấu cành cây và dấu chân để lần sau quay lại, sau đó rời đi.

นายพรานป่านั้นไปกรุงพาราณสีเฝ้าพระราชา. พระราชาตรัสถามว่า เหตุไรเจ้าจึงมา. กราบทูลว่า ข้าแต่เทวะ ข้าพระบาทเป็นพรานป่าของพระองค์ พบอิตถีรัตนะอันน่าอัศจรรย์ที่เชิงเขา จึงมาเฝ้าพระเจ้าข้า แล้วทูลเล่าเรื่องทั้งหมดถวาย.
Người thợ săn đi đến thành Varanasi yết kiến nhà vua. Nhà vua hỏi: “Tại sao ngươi đến đây?” Người thợ săn thưa: “Thưa bệ hạ, thần là thợ săn của ngài, đã phát hiện ra một người phụ nữ kỳ diệu dưới chân núi, nên đến báo cho ngài.” Sau đó, ông kể toàn bộ câu chuyện.

พระราชาสดับคำของนายพรานป่านั้นแล้วรีบเสด็จไปเชิงเขา ตั้งค่ายพักในที่ไม่ไกลจึงพร้อมด้วยนายพรานป่า และเหล่าราชบุรุษอื่นๆ เสด็จไปที่นั้น เวลาดาบสนั่งฉันอาหาร ทรงอภิวาทปฏิสันถารแล้วประทับนั่ง พระราชาทรงวางเครื่องบริขารสำหรับนักบวชไว้แทบเท้าดาบส ตรัสว่า ท่านเจ้า ข้าพวกเราจะทำอะไรสักอย่างก็จะไป.
Nghe lời thợ săn, nhà vua vội vàng đến chân núi, dựng trại gần đó, rồi cùng thợ săn và các quan đi đến nơi. Khi đạo sĩ đang dùng bữa, vua cúi chào và ngồi xuống. Nhà vua đặt những vật phẩm dành cho tu sĩ dưới chân đạo sĩ và nói: “Thưa ngài, chúng ta sẽ làm gì đó rồi sẽ đi.”

ดาบสทูลว่า โปรดเสด็จไปเถิด มหาบพิตร. ตรัสว่า ท่านเจ้าข้า ข้าพเจ้าจะไป ได้ทราบว่าบริษัทที่เป็นข้าศึกอยู่ใกล้พระผู้เป็นเจ้ามีอยู่ บริษัทนั้นได้ชื่อว่าเป็นผู้ทำให้การปฏิบัติเนิ่นช้าสำหรับนักบวชทั้งหลาย ขอบริษัทนั้นจงไปเสียกับข้าพเจ้าเถิด ท่านเจ้าข้า.
Đạo sĩ thưa: “Xin ngài cứ đi, thưa đại vương.” Nhà vua nói: “Thưa ngài, tôi sẽ đi, nhưng tôi được biết rằng có một nhóm người gây rối ở gần đây, nhóm này làm chậm trễ sự tu hành của các tu sĩ. Xin hãy để nhóm đó đi cùng tôi, thưa ngài.”

ทูลว่า ขึ้นชื่อว่าจิตใจของเหล่ามนุษย์ร้ายนัก หญิงผู้นี้จักอยู่กลางหมู่ผู้คนมากๆ อย่างไรได้.
Đạo sĩ đáp: “Tâm trí con người thật độc ác, làm sao người phụ nữ này có thể sống giữa đám đông được?”

ตรัสปลอบว่า ท่านเจ้าข้า นับแต่ข้าพเจ้าชอบใจนางก็จะตั้งนางไว้ในตำแหน่งหัวหน้าของคนอื่นๆ ทะนุบำรุงไว้.
Nhà vua an ủi: “Thưa ngài, từ khi tôi thích cô ấy, tôi sẽ đặt cô ấy vào vị trí lãnh đạo người khác và chăm sóc cô ấy.”

ดาบสฟังพระราชดำรัสแล้ว ก็ร้องเรียกธิดาโดยชื่อที่ตั้งไว้ครั้งยังเล็กๆ ว่า ลูกปทุมวดีจ๋า.
Nghe lời vua, đạo sĩ gọi con gái bằng cái tên đặt từ khi còn nhỏ: “Con gái Padumavadi ơi.”

โดยเรียกคำเดียว นางก็ออกมาจากบรรณศาลายืนไหว้บิดา. บิดาจึงกล่าวกะนางว่าลูกเอ๋ย เจ้าเจริญวัยแล้วคงจะอยู่ในที่นี้ได้ไม่ผาสุก นับแต่พระราชาทรงพบแล้ว จงไปกับพระราชาเสียเถิดนะลูกนะ.
Chỉ một tiếng gọi, cô gái bước ra khỏi am, cúi lạy cha mình. Người cha nói: “Con yêu, con đã trưởng thành rồi, ở đây sẽ không còn thoải mái. Từ khi nhà vua đã tìm thấy con, con nên đi theo nhà vua.”

นางรับคำบิดาว่า เจ้าค่ะ ท่านพ่อ ไหว้บิดาแล้วเดินไปร้องไห้ไป. พระราชาทรงพระดำริว่า จำเราจะยึดจิตใจบิดาของหญิงผู้นี้ จึงวางนางไว้บนกองกหาปณะแล้วทรงทำอภิเษก.
Cô gái thưa: “Vâng, thưa cha.” Rồi cúi lạy cha và đi theo, vừa đi vừa khóc. Nhà vua nghĩ rằng cần chiếm được lòng tin của cha cô gái, nên đặt cô lên đống tiền vàng và làm lễ phong chức.

จำเดิมแต่พระราชาทรงพานางมาถึงนครของพระองค์แล้ว ก็ไม่ทรงเหลียวแลสตรีอื่นๆ เลย ทรงอภิรมย์อยู่กับนางเท่านั้น.
Từ khi nhà vua đưa nàng về kinh đô, ngài không còn quan tâm đến bất kỳ người phụ nữ nào khác, chỉ say mê nàng mà thôi.

เหล่าสตรีอื่นๆ ก็ริษยา ประสงค์จะทำนางให้แตกกันระหว่างพระราชา จึงพากันกราบทูลว่า ข้าแต่พระมหาราชเจ้า หญิงผู้นี้มิใช่ชาติมนุษย์ดอกเพคะ ดอกปทุมทั้งหลายที่ปรากฏอยู่ในที่พวกมนุษย์ท่องเที่ยวไป พระองค์เคยพบแล้วมิใช่หรือ หญิงผู้นี้ต้องเป็นยักษิณีแน่แล้ว โปรดขับไล่มันไปเถิดเพคะ.
Những người phụ nữ khác ghen tị, mong muốn phá vỡ mối quan hệ giữa nàng và nhà vua, liền tâu: “Thưa đại vương, người phụ nữ này không phải là con người. Hoa sen xuất hiện ở những nơi người thường đi qua, ngài từng thấy rồi, đúng không? Nàng này chắc chắn là một yêu nữ, xin hãy trục xuất nàng đi.”

พระราชาทรงสดับคำของสตรีเหล่านั้น ก็ได้แต่ทรงนิ่งอยู่.
Nghe lời của những người phụ nữ đó, nhà vua chỉ im lặng.

บังเอิญสมัยนั้น เมืองทางชายแดนก่อการกำเริบ พระนางปทุมวดีก็ทรงพระครรภ์แก่ เพราะฉะนั้น พระราชาจึงทรงคงพระนางไว้ในพระนคร เสด็จไปเมืองชายแดน.
Đúng lúc đó, một thành phố biên giới nổi loạn, và hoàng hậu Padumavadi đang mang thai gần đến ngày sinh. Vì vậy, nhà vua để nàng ở lại kinh thành và đi đến thành phố biên giới.

ครั้งนั้น สตรีเหล่านั้นจึงติดสินบนหญิงผู้รับใช้พระนางสั่งว่า เจ้าจงนำทารกของพระนางที่พอคลอดแล้วออกไป จงเอาท่อนไม้ท่อนหนึ่งทาเลือดแล้ววางไว้ใกล้ๆ แทน.
Lúc đó, những người phụ nữ kia hối lộ người hầu của hoàng hậu và ra lệnh: “Hãy mang đứa trẻ của hoàng hậu đi ngay khi nó được sinh ra, rồi đặt một khúc gỗ bôi máu vào chỗ đó thay thế.”

ไม่นานนัก พระนางปทุมวดีก็ประสูติพระมหาปทุมกุมารอยู่ในพระครรภ์พระองค์เดียว. นอกนั้นทารก ๔๙๙ พระองค์ก็บังเกิดเป็นสังเสทชะ.
Không lâu sau, hoàng hậu Padumavadi hạ sinh hoàng tử Mahapaduma trong bụng bà. Ngoài ra, 499 đứa trẻ khác được sinh ra từ hiện tượng sinh hóa.

ในขณะที่พระมหาปทุมกุมารออกจากครรภ์ของพระมารดาแล้วบรรทมอยู่ ขณะนั้น หญิงรับใช้พระนางรู้ว่าพระนางปทุมวดีนี้ยังไม่ได้สติก็เอาท่อนไม้ท่อนหนึ่งทาเลือดแล้ววางไว้ใกล้ๆ แล้วก็ให้สัญญาณนัดหมายแก่สตรีเหล่านั้น.
Khi hoàng tử Mahapaduma vừa ra đời và đang nằm ngủ, người hầu biết rằng hoàng hậu Padumavadi vẫn còn mê man, liền đặt một khúc gỗ bôi máu gần đó và ra hiệu cho những người phụ nữ kia.

สตรีทั้ง ๕๐๐ คนแต่ละคนก็รับทารกคนละองค์ ส่งไปสำนักของเหล่าช่างกลึง ให้นำกล่องทั้งหลาย มาแล้วให้ทารกที่แต่ละคนรับไว้นอนในกล่องนั้น ทำตราเครื่องหมายไว้ภายนอกวางไว้.
500 người phụ nữ, mỗi người nhận một đứa trẻ, mang đến xưởng của các thợ làm hộp. Họ đặt từng đứa trẻ vào trong các hộp đó, đánh dấu bên ngoài và đặt chúng lại.

ฝ่ายพระนางปทุมวดีรู้สึกพระองค์แล้วถามหญิงรับใช้นั้นว่า ข้าคลอดบุตรหรือจ๊ะแม่นาง.
Hoàng hậu Padumavadi tỉnh lại và hỏi người hầu: “Ta đã sinh con phải không?”

หญิงผู้นั้นพูดขู่พระนางว่า พระนางจักได้ทารกแต่ไหนเล่า มีแต่ทารกที่ออกจากพระครรภ์พระนางอันนี้ แล้วก็วางท่อนไม้ที่เปื้อนเลือดไว้เบื้องพระพักตร์.
Người hầu đe dọa hoàng hậu: “Làm sao bà có thể có con được? Đây là đứa trẻ duy nhất từ bụng của bà.” Rồi đặt khúc gỗ dính máu trước mặt hoàng hậu.

พระนางทอดพระเนตรเห็นแล้ว ก็เสียพระหฤทัย ตรัสว่า เจ้าจงรีบผ่าท่อนไม้นั้นเอาออกไปเสีย ถ้าใครเขาเห็นจะอับอายขายหน้าเขา.
Hoàng hậu nhìn thấy và rất đau lòng, nói: “Ngươi hãy nhanh chóng chẻ khúc gỗ đó và đem đi, nếu ai thấy sẽ rất xấu hổ.”

หญิงผู้นั้นฟังพระราชเสาวนีย์ก็ทำเป็นหวังดี ผ่าท่อนไม้แล้วใส่เตาไฟ.
Người hầu nghe lệnh của hoàng hậu, giả vờ tốt bụng, chẻ khúc gỗ và đặt vào bếp lửa.

ฝ่ายพระราชาเสด็จกลับจากเมืองชายแดนแล้ว รอพระฤกษ์อยู่ ตั้งค่ายพักอยู่นอกพระนคร.
Nhà vua trở về từ biên giới, chờ thời điểm thuận lợi, và dựng trại bên ngoài kinh thành.

ครั้งนั้น สตรี ๕๐๐ คนก็มาต้อนรับพระราชา กราบทูลว่า ข้าแต่พระมหาราชเจ้า พระองค์คงจักไม่ทรงเชื่อข้าพระบาททั้งหลายว่า ที่ข้าพระบาทกราบทูลประหนึ่งไม่มีเหตุ ขอได้โปรดสอบถามหญิงรับใช้พระมเหสีดู พระเทวีประสูติเป็นท่อนไม้.
500 người phụ nữ đến chào đón nhà vua, tâu rằng: “Thưa đại vương, ngài có lẽ không tin lời chúng thần, xin hãy hỏi người hầu của hoàng hậu, hoàng hậu đã sinh ra một khúc gỗ.”

พระราชาทรงสอบสวนเหตุนั้นแล้วทรงพระดำริว่า พระนางคงจักไม่ใช่ชาติมนุษย์แน่ ดังนี้ แล้วทรงขับไล่พระนางออกไปจากพระราชนิเวศน์.
Nhà vua điều tra sự việc và nghĩ rằng hoàng hậu có lẽ không phải con người, nên đã trục xuất nàng khỏi hoàng cung.

พอพระนางเสด็จออกพระราชนิเวศน์เท่านั้น ดอกปทุมทั้งหลายก็อันตรธานไป พระสรีระก็มีผิวพรรณแปลกไป พระนางทรงดำเนินไปในท้องถนนพระองค์เดียว.
Ngay khi hoàng hậu rời khỏi hoàng cung, những bông sen biến mất, và làn da của nàng trở nên khác lạ. Nàng đi bộ một mình trên đường phố.

ครั้งนั้น หญิงเจริญวัยผู้หนึ่งแลเห็นพระนางก็เกิดสิเนหาพระนางประดุจว่าเป็นธิดา จึงพูดว่า แม่คุณจะไปไหนจ๊ะ.
Lúc đó, một người phụ nữ lớn tuổi nhìn thấy nàng và cảm thấy thương yêu nàng như con gái, liền hỏi: “Con yêu, con đi đâu vậy?”

พระนางตรัสว่า ดิฉันเป็นคนจร กำลังเที่ยวเดินหาที่อยู่จ้ะ.
Hoàng hậu đáp: “Tôi là kẻ lang thang, đang đi tìm chỗ ở.”

หญิงชราพูดว่า มาอยู่เสียที่นี้ซิจ๊ะ แล้วให้ที่อยู่ จัดแจงอาหารให้เสวย.
Người phụ nữ lớn tuổi nói: “Hãy ở lại đây,” rồi cho nàng chỗ ở và chuẩn bị thức ăn cho nàng.

เมื่อพระนางอยู่ในที่นั้นโดยทำนองนี้ สตรี ๕๐๐ คนนั้นก็ร่วมใจกันกราบทูลพระราชาว่า ข้าแต่พระมหาราชเจ้า เมื่อพระองค์ประทับค่ายพัก พวกข้าพระบาทมีความปรารถนาว่า เมื่อเทวะของพวกข้าพระบาทชนะสงครามกลับมา จักทรงเล่นกีฬาทางน้ำ เป็นพลีกรรมแก่เทวดาประจำแม่คงคา ขอเทวะโปรดประกาศให้ทราบเรื่องนี้เพคะ.
Khi hoàng hậu sống ở đó, 500 người phụ nữ kia đồng lòng tâu với nhà vua: “Thưa đại vương, khi ngài còn ở trong trại, chúng thần mong muốn khi ngài chiến thắng trở về, sẽ tổ chức lễ hội thể thao dưới nước để cúng tế thần sông Hằng. Xin ngài thông báo về việc này.”

พระราชาดีพระหฤทัย ด้วยคำทูลของสตรีเหล่านั้น เสด็จไปทรงกีฬาทางน้ำในแม่พระคงคา หญิงเหล่านั้นถือกล่องที่แต่ละคนรับไว้อย่างมิดชิดไปยังแม่น้ำห่มคลุมเพื่อปกปิดกล่องเหล่านั้น ทำเป็นตกน้ำแล้วทิ้งกล่องทั้งหลายเสีย.
Nhà vua vui mừng với lời tâu của những người phụ nữ đó, ngài đi đến sông Hằng để tham gia lễ hội thể thao dưới nước. Những người phụ nữ kia mang theo những chiếc hộp được giấu kín đến sông, giả vờ làm rơi xuống nước rồi bỏ lại các hộp đó.

กล่องเหล่านั้นมารวมกันหมดแล้ว ติดอยู่ในข่ายที่เขาขึงไว้ใต้กระแสน้ำ.
Những chiếc hộp đó tụ lại với nhau, bị mắc kẹt trong lưới được giăng dưới dòng nước.

แต่นั้น เวลาที่พระราชาทรงกีฬาทางน้ำเสด็จขึ้นแล้ว ราชบุรุษทั้งหลายก็ยกตาข่ายขึ้นเห็นกล่องเหล่านั้น จึงนำไปราชสำนัก.
Sau khi nhà vua kết thúc lễ hội và lên bờ, các quan cận thần kéo lưới lên, thấy những chiếc hộp và mang chúng về hoàng cung.

พระราชาทอดพระเนตรเห็นกล่องทั้งหลาย จึงตรัสถามว่า อะไรในกล่อง. พอเขากราบทูลว่า ยังไม่ทราบพระเจ้าข้า.
Nhà vua nhìn thấy những chiếc hộp và hỏi: “Có gì trong các hộp này?” Họ thưa rằng: “Chúng thần chưa biết, thưa bệ hạ.”

ท้าวเธอทรงให้เปิดกล่องเหล่านั้นสำรวจดู ทรงให้เปิดกล่องใส่พระมหาปทุมกุมารเป็นกล่องแรก ในวันนี้พระกุมารเหล่านั้นทั้งหมดบรรทมอยู่ในกล่องทั้งหลาย น้ำนมก็บังเกิดที่หัวนิ้วแม่มือด้วยบุญฤทธิ์.
Nhà vua ra lệnh mở các hộp để kiểm tra, bắt đầu từ hộp chứa hoàng tử Mahapaduma. Ngày hôm đó, tất cả các hoàng tử đều nằm trong hộp, và sữa xuất hiện trên đầu ngón tay cái của họ nhờ phúc báu.

ท้าวสักกเทวราชสั่งให้จารึกอักษรไว้ที่ข้างในกล่อง เพื่อพระราชาจะได้ไม่ทรงสงสัยว่า พระกุมารเหล่านี้ประสูติในพระครรภ์ของพระนางปทุมวดี เป็นโอรสของพระเจ้ากรุงพาราณสี.
Vua trời Sakka ra lệnh khắc chữ bên trong các hộp để nhà vua không nghi ngờ rằng những hoàng tử này sinh ra từ hoàng hậu Padumavadi, là con của nhà vua thành Varanasi.

ครั้งนั้น สตรี ๕๐๐ คนซึ่งเป็นศัตรูของพระนางปทุมวดี ใส่พระกุมารเหล่านั้นไว้ในกล่องแล้วโยนน้ำ ขอพระราชาโปรดทราบเหตุนี้ พอเปิดกล่องพระราชาทรงอ่านอักษรทั้งหลายแล้วทอดพระเนตรเห็นทารกทั้งหลาย.
Lúc đó, 500 người phụ nữ thù địch với hoàng hậu Padumavadi đã bỏ các hoàng tử vào hộp và ném xuống nước. Nhà vua được thông báo sự việc, khi mở các hộp, ngài đọc chữ khắc và nhìn thấy các hoàng tử.

ทรงยกพระมหาปทุมกุมารขึ้น ตรัสสั่งว่า จงรีบเทียมรถจัดม้าไว้ วันนี้เราจักเข้าไปในพระนคร.
Nhà vua bế hoàng tử Mahapaduma lên và ra lệnh: “Hãy nhanh chóng chuẩn bị xe ngựa, hôm nay ta sẽ vào thành.”

ทำให้เป็นที่รักสำหรับแม่บ้านบางจำพวก แล้วเสด็จขึ้นปราสาท ทรงวางถุงทรัพย์ ๑,๐๐๐ กหาปณะ ไว้บนคอช้าง โปรดให้ตีกลองป่าวประกาศ ว่า ผู้ใดพบพระนางปทุมวดี ผู้นั้นจงรับถุงทรัพย์ ๑,๐๐๐ กหาปณะไป.
Nhà vua làm cho một số người nội trợ yêu quý, rồi lên cung điện, đặt một túi tiền 1,000 kahapana lên cổ voi và ra lệnh đánh trống tuyên bố rằng ai tìm thấy hoàng hậu Padumavadi sẽ nhận túi tiền này.

พระนางปทุมวดีทรงได้ยินคำประกาศนั้นแล้ว ได้ให้สัญญานัดหมายแก่มารดาว่า แม่จ๋า จงรับถุงทรัพย์ ๑,๐๐๐ กหาปณะจากคอช้างเถิด.
Hoàng hậu Padumavadi nghe thông báo đó và nói với người mẹ nuôi: “Mẹ ơi, hãy nhận túi tiền 1,000 kahapana từ cổ voi.”

หญิงชรากล่าวว่า ข้าไม่อาจรับทรัพย์ขนาดนั้นได้ดอก.
Người phụ nữ già nói: “Ta không thể nhận số tiền lớn như vậy đâu.”

พระนาง แม้เมื่อมารดาปฏิเสธ ๒-๓ ครั้ง ก็ตรัสว่า แม่พูดอะไร รับไว้เถิดแม่.
Dù người mẹ từ chối 2-3 lần, hoàng hậu vẫn nói: “Mẹ nói gì vậy? Hãy nhận đi mẹ.”

หญิงชราคิดว่า ลูกของเราคงพบพระนางปทุมวดี เพราะฉะนั้นจึงกล่าวว่ารับไว้เถิด.
Người phụ nữ già nghĩ rằng con mình có lẽ đã tìm thấy hoàng hậu Padumavadi, nên nói: “Hãy nhận đi.”

หญิงชรานั้นจึงจำใจเดินไปรับถุงทรัพย์ ๑,๐๐๐ กหาปณะ.
Người phụ nữ già miễn cưỡng đi nhận túi tiền 1,000 kahapana.

ขณะนั้น ผู้คนทั้งหลายพากันถามหญิงชรานั้นว่า คุณแม่ เห็นพระนางปทุมวดีเทวีหรือ.
Lúc đó, mọi người hỏi người phụ nữ già: “Bà có thấy hoàng hậu Padumavadi không?”

หญิงชราตอบว่า ข้าไม่เห็นดอกแต่ลูกสาวของข้าเห็น.
Người phụ nữ già đáp: “Ta không thấy, nhưng con gái ta đã thấy.”

ผู้คนเหล่านั้นถามว่า ก็ลูกสาวของคุณแม่อยู่ที่ไหนเล่า แล้วก็เดินไปกับหญิงชรานั้น จำพระนางปทุมวดีได้ก็พากันหมอบอยู่แทบยุคลบาท.
Mọi người hỏi: “Con gái bà đâu rồi?” Rồi đi cùng người phụ nữ già. Khi nhận ra hoàng hậu Padumavadi, họ liền cúi lạy dưới chân nàng.

ในเวลานั้น หญิงชรานั้นก็ชี้ว่า นี้พระนางปทุมวดีเทวี แล้วกล่าวว่า ผู้หญิงทำกรรมหนักหนอ เป็นถึงพระมเหสีของพระราชาอย่างนี้ ยังอยู่ปราศจากอารักขา ในสถานที่เห็นปานนี้.
Lúc đó, người phụ nữ già chỉ vào nàng và nói: “Đây là hoàng hậu Padumavadi. Thật đáng thương cho một người phụ nữ từng là hoàng hậu mà phải sống không có ai bảo vệ ở nơi này.”

ราชบุรุษเหล่านั้นเอาม่านขาววงล้อมเป็นนิเวศน์ของพระนางปทุมวดี ตั้งกองอารักขาไว้ใกล้ประตู แล้วกราบทูลแด่พระราชา.
Các quan binh dựng một màn trắng bao quanh nơi ở của hoàng hậu Padumavadi, đặt lính canh gần cửa và báo cáo với nhà vua.

พระราชาทรงส่งสุวรรณสีวิกา พระวอทองไปรับ.
Nhà vua cử kiệu vàng đến đón hoàng hậu.

พระนางรับสั่งว่า เราจะไม่ไปอย่างนี้ เมื่อพวกท่านลาดเครื่องลาดอันวิจิตรด้วยผ้าเปลือกไม้อย่างดี ระหว่างตั้งแต่สถานที่อยู่ของเราจนถึงพระราชนิเวศน์ ให้ติดเพดานผ้าอันวิจิตรด้วยดาวทองไว้ข้างบน แล้วส่งสรรพอาภรณ์เพื่อประดับไป เราจักเดินไปด้วยเท้า ชาวพระนครจักเห็นสมบัติของเราอย่างนี้.
Hoàng hậu nói: “Ta sẽ không đi như vậy. Hãy trải thảm lụa sang trọng từ chỗ ta ở đến hoàng cung, treo trần vải trang trí bằng ngôi sao vàng phía trên, và gửi trang phục hoàng gia để ta mặc. Ta sẽ đi bộ để dân chúng thấy vẻ đẹp của ta.”

พระราชาตรัสว่า พวกท่านจงทำตามความชอบใจของปทุมวดี.
Nhà vua nói: “Hãy làm theo ý muốn của Padumavadi.”

แต่นั้น พระนางปทุมวดีทรงพระดำริว่า เราจักประดับเครื่องประดับทุกอย่างเดินไปพระราชนิเวศน์แล้วเสด็จเดินทาง.
Sau đó, hoàng hậu Padumavadi nghĩ: “Ta sẽ trang điểm lộng lẫy và đi bộ đến hoàng cung,” rồi nàng bắt đầu hành trình.

ครั้งนั้น ดอกปทุมทั้งหลายก็ชำแรกเครื่องลาดอันวิจิตรด้วยผ้าเปลือกไม้อย่างดี ผุดขึ้นในที่ทุกย่างก้าวพระบาทของพระนาง.
Lúc đó, hoa sen xuyên qua thảm lụa sang trọng và nở ra ở mỗi bước chân của hoàng hậu.

พระนางครั้นแสดงสมบัติของพระองค์แก่มหาชนแล้ว เสด็จขึ้นพระราชนิเวศน์ โปรดประทานเครื่องลาดอันวิจิตรทั้งหมดเป็นค่าเลี้ยงดูแก่หญิงชรานั้น.
Sau khi hoàng hậu thể hiện vẻ đẹp của mình cho quần chúng, nàng vào hoàng cung và tặng toàn bộ thảm lụa sang trọng làm quà nuôi dưỡng người phụ nữ già.

พระราชารับสั่งให้เรียกสตรี ๕๐๐ คนมาแล้วตรัสว่า ดูก่อนเทวี เราให้หญิงเหล่านี้เป็นทาสีของเจ้า.
Nhà vua ra lệnh triệu tập 500 người phụ nữ và nói: “Này hoàng hậu, ta ban cho nàng những người này làm nô lệ của nàng.”

พระนางทูลว่า ดีละเพคะ หม่อมฉันขอให้ทรงประกาศให้ชาวเมืองทั่วไปได้ทราบว่า หญิงเหล่านี้พระราชทานแก่หม่อมฉันแล้ว.
Hoàng hậu thưa: “Rất tốt, xin ngài hãy thông báo cho toàn dân biết rằng những người phụ nữ này đã được ban cho thần thiếp.”

พระราชาก็โปรดให้ตีกลองป่าวประกาศว่า หญิง ๕๐๐ คนผู้ประทุษร้ายพระนางปทุมวดี เราให้เป็นทาสีของพระนางพระองค์เดียว.
Nhà vua ra lệnh đánh trống thông báo rằng 500 người phụ nữ đã làm hại hoàng hậu Padumavadi nay trở thành nô lệ của nàng.

พระนางปทุมวดีนั้นทรงทราบว่า ในนครทั่วไป กำหนดรู้ว่า หญิงเหล่านั้นเป็นทาสีแล้ว จึงทูลถามพระราชาว่า ข้าแต่เทวะ หม่อมฉันจะทำทาสีของหม่อมฉันให้เป็นไท ได้ไหมเพคะ.
Khi hoàng hậu Padumavadi biết rằng cả thành phố đã nhận biết 500 người phụ nữ đó là nô lệ, nàng thưa với nhà vua: “Thưa bệ hạ, thần thiếp có thể giải phóng họ không?”

พระราชารับสั่งว่า เทวี เจ้าต้องการก็ได้สิ.
Nhà vua nói: “Này hoàng hậu, nếu nàng muốn, nàng có thể làm như vậy.”

พระนางกราบทูลว่า เมื่อเป็นเช่นนั้น ขอได้ทรงโปรดให้เรียกคนตีกลองป่าวประกาศสั่งให้เขาตีกลองป่าวประกาศอีกว่า พวกทาสีที่พระองค์พระราชทานแก่พระนางปทุมวดี พระนางทำให้เป็นไทหมดทั้ง ๕๐๐ คนแล้ว.
Hoàng hậu thưa: “Nếu vậy, xin ngài hãy ra lệnh đánh trống thông báo rằng 500 người phụ nữ được ban cho thần thiếp đã được giải phóng.”

เมื่อสตรีเหล่านั้นเป็นไทแล้ว พระนางก็มอบพระโอรส ๔๙๙ พระองค์ให้สตรีเหล่านั้นเลี้ยงดู.
Khi những người phụ nữ đó được giải phóng, hoàng hậu giao 499 hoàng tử cho họ nuôi dưỡng.

ส่วนพระองค์เองทรงรับเลี้ยงดูเฉพาะพระมหาปทุมกุมารเท่านั้น.
Còn hoàng hậu chỉ tự mình chăm sóc hoàng tử Mahapaduma.

เมื่อถึงเวลาพระราชกุมารเหล่านั้นทรงเล่นได้ พระราชาก็โปรดให้สร้างสนามเล่นต่างๆ ไว้ในพระราชอุทยาน.
Khi các hoàng tử đủ lớn để vui chơi, nhà vua cho xây dựng nhiều sân chơi trong hoàng viên.

พระราชกุมารเหล่านั้นมีพระชันษาได้ ๑๖ พรรษา ทุกพระองค์ก็พร้อมกันลงเล่นในมงคลโบกขรณี ที่ปกคลุมด้วยปทุมในพระราชอุทยาน.
Khi các hoàng tử được 16 tuổi, tất cả cùng nhau chơi đùa ở hồ sen trong hoàng viên, nơi được phủ đầy hoa sen.

ทรงเห็นปทุมดอกใหม่บาน ดอกเก่ากำลังหล่นจากขั้ว ก็พิจารณาเห็นว่า
Họ nhìn thấy hoa sen mới nở, trong khi những bông hoa cũ rụng khỏi cuống và suy ngẫm:

ดอกปทุมนี้ไม่มีใจครอง ยังประสบชราเห็นปานนี้
“Hoa sen này không có tâm trí, vẫn phải đối mặt với sự già cỗi như thế này.”

ก็จะป่วยกล่าวไปไยถึงสรีระของพวกเราเล่า
“Làm sao thân thể chúng ta có thể tránh khỏi số phận này?”

แม้สรีระนี้ก็คงจักมีคติอย่างนี้เหมือนกัน
“Cơ thể này cũng sẽ phải trải qua như vậy.”

แล้วทรงยึดเป็นอารมณ์ ทุกพระองค์บังเกิดปัจเจกพุทธญาณ แล้วพากันลุกขึ้น ประทับนั่งขัดสมาธิ ณ กลีบดอกปทุม.
Họ giữ suy nghĩ này trong tâm, tất cả đều đạt đến giác ngộ cá nhân (Paccekabuddha), rồi đứng dậy và ngồi thiền trên những cánh hoa sen.

ขณะนั้น พวกราชบุรุษที่ไปกับพระราชกุมารเหล่านั้นรู้ว่าสายมากแล้ว จึงทูลว่า พระลูกเจ้า เจ้าข้า ขอได้โปรดทราบเวลาของพระองค์.
Lúc đó, các quan cận thần đi cùng hoàng tử nhận thấy đã trễ nên thưa: “Thưa hoàng tử, xin hãy lưu ý thời gian.”

พระราชกุมารทั้งหมดนั้นก็นิ่งเสีย.
Các hoàng tử đều im lặng.

ราชบุรุษเหล่านั้นก็พากันไปกราบทูลพระราชาว่า ข้าแต่เทวะ พระราชกุมารทั้งหลายประทับนั่งในกลีบดอกปทุม เมื่อพวกข้าพระบาทกราบทูล ก็ไม่ทรงเปล่งพระวาจาเลย.
Các quan liền báo cáo với nhà vua: “Thưa bệ hạ, các hoàng tử đang ngồi trên cánh hoa sen, khi chúng thần thưa chuyện, các ngài không nói một lời.”

พระราชาตรัสว่า พวกเจ้าจงให้พวกเขานั่งตามชอบใจเถิด.
Nhà vua phán: “Hãy để họ ngồi yên như họ muốn.”

พระราชกุมารเหล่านั้นได้รับอารักขาตลอดคืนยังรุ่ง ก็ประทับนั่งในกลีบดอกปทุมทำนองนั้นนั่นแหละจนอรุณจับฟ้า.
Các hoàng tử được bảo vệ suốt đêm và tiếp tục ngồi thiền trên cánh hoa sen cho đến bình minh.

พวกราชบุรุษก็กลับไป รุ่งขึ้นจึงพากันเข้าไปเฝ้าทูลว่า ขอเทวะทั้งหลาย โปรดทราบเวลาเถิด พระเจ้าข้า.
Các quan trở về, và sáng hôm sau lại vào thưa: “Xin các ngài lưu ý thời gian, thưa hoàng tử.”

ทุกพระองค์ตรัสว่า พวกเราไม่ใช่เทวะ พวกเราชื่อว่า พระปัจเจกพุทธะ.
Các hoàng tử đáp: “Chúng ta không phải thần thánh, chúng ta là các vị Phật Độc Giác.”

พวกเขากราบทูลว่า ข้าแต่พระลูกเจ้าทั้งหลาย พระองค์ตรัสพระดำรัสหนัก พระเจ้าข้า ธรรมดาว่าพระปัจเจกพุทธะทั้งหลายไม่เป็นเช่นพระองค์ดอก ต้องมีหนวดเครา ๒ องคุลี มีบริขาร ๘ สวมพระกายสิ พระเจ้าข้า.
Họ thưa: “Thưa các ngài, lời này quá nghiêm trọng. Các vị Phật Độc Giác thông thường không giống như các ngài, họ phải có râu dài hai ngón tay và mang đủ tám vật dụng của nhà sư.”

พระราชกุมารเหล่านั้นเอาพระหัตถ์ขวาลูบพระเศียร.
Các hoàng tử đưa tay phải vuốt lên đầu.

ทันใดนั้นเอง เพศคฤหัสถ์ก็อันตรธานหายไป กลายเป็นผู้มีบริขาร ๘ สวมพระวรกาย แล้วก็เสด็จไปเงื้อมเขานันทมูลกะ ทั้งที่มหาชนกำลังมองดูอยู่นั่นแล.
Ngay lập tức, hình dáng thế tục biến mất, họ trở thành các nhà sư với đủ tám vật dụng, rồi bay lên núi Nandamūlaka trong sự ngạc nhiên của mọi người.

ฝ่ายพระนางปทุมวดีก็ทรงเศร้าโศกพระหฤทัยว่า เรามีลูกมาก แต่ก็จำพลัดพรากกันไป.
Hoàng hậu Padumavadi đau buồn nghĩ: “Ta có nhiều con, nhưng phải chia lìa với chúng.”

เสด็จทิวงคตด้วยพระโรคนั้นนั่นแล บังเกิดในสถานของคนทำงานด้วยมือตนเองเลี้ยงชีพ ในหมู่บ้านใกล้ประตูกรุงราชคฤห์.
Nàng qua đời vì nỗi buồn đó và tái sinh làm người lao động tự sinh sống trong một ngôi làng gần cổng thành Rajagriha.

ต่อมา นางมีเหย้าเรือนแล้ว วันหนึ่ง กำลังนำข้าวยาคูไปให้สามี ก็แลเห็นพระปัจเจกพุทธะ ๘ องค์อยู่ในจำนวนบุตรเหล่านั้นของตน ซึ่งกำลังเหาะไปในเวลาแสวงหาอาหาร.
Sau này, nàng lập gia đình. Một ngày nọ, khi mang cháo cho chồng, nàng nhìn thấy tám vị Phật Độc Giác trong số các con của mình, đang bay trên bầu trời tìm kiếm thức ăn.

จึงรีบไปบอกสามีว่า เชิญดูพระผู้เป็นเจ้าปัจเจกพุทธะ ช่วยนิมนต์ท่านมา เราจักถวายอาหาร.
Nàng liền chạy về báo chồng: “Hãy nhìn các vị Phật Độc Giác kia, hãy mời họ đến, chúng ta sẽ dâng thức ăn cho họ.”

สามีพูดว่า ขึ้นชื่อว่าพวกนก ก็บินเที่ยวไปอย่างนั้น นั่นไม่ใช่พระปัจเจกพุทธะดอก.
Người chồng nói: “Những con chim cũng bay như vậy thôi, đó không phải là các vị Phật Độc Giác.”

พระปัจเจกพุทธะเหล่านั้นก็ลงในที่ไม่ไกลคนทั้ง ๒ นั้น ซึ่งกำลังพูดจากันอยู่.
Các vị Phật Độc Giác đáp xuống gần hai vợ chồng đang trò chuyện.

หญิงนั้นก็ถวายโภชนะคือข้าวสวยและกับแกล้มสำหรับตนในวันนั้น แด่พระปัจเจกพุทธะเหล่านั้นแล้วนิมนต์ว่า พรุ่งนี้ ท่านทั้ง ๘ ขอโปรดรับอาหารของดิฉันด้วย.
Người phụ nữ dâng cơm trắng và thức ăn đã chuẩn bị cho bản thân hôm đó lên các vị Phật Độc Giác và mời: “Ngày mai, xin mời tám vị đến nhận thức ăn từ tôi.”

พระปัจเจกพุทธะเหล่านั้นกล่าวว่า ดีละท่านอุบาสิกา ท่านมีสักการะและมีอาสนะ ๘ ที่เท่านั้น ก็พอเห็นพระปัจเจกพุทธะองค์อื่นๆ เพิ่มมากขึ้น ก็จงคงจิตใจของท่านไว้.
Các vị Phật Độc Giác đáp: “Tốt lắm, thưa cư sĩ. Nhưng nếu có thêm nhiều vị Phật Độc Giác khác đến, xin hãy giữ lòng bình tĩnh.”

วันรุ่งขึ้น นางก็ปูอาสนะไว้ ๘ ที่ นั่งจัดสักการะสำหรับพระปัจเจกพุทธะ ๘ องค์.
Ngày hôm sau, bà chuẩn bị tám chỗ ngồi và bày biện lễ vật cho tám vị Phật Độc Giác.

พระปัจเจกพุทธะทั้งหลายที่รับนิมนต์จึงให้สัญญานัดหมายแก่เหล่าพระปัจเจกพุทธะนอกนั้นว่า ท่านผู้นิรทุกข์ทั้งหลาย วันนี้อย่าไปที่อื่น ทั้งหมดจงช่วยกันสงเคราะห์โยมมารดาของพวกท่านเถิด.
Những vị Phật Độc Giác được mời thông báo với các vị khác: “Các bậc thánh vô ưu, hôm nay đừng đi nơi khác, tất cả hãy cùng giúp mẹ của chúng ta.”

ฟังคำของพระปัจเจกพุทธะ ๘ องค์นั้นแล้วทุกองค์ก็เหาะไปพร้อมกัน ปรากฏอยู่ที่ประตูเรือนของมารดา.
Nghe lời của tám vị Phật Độc Giác, tất cả cùng bay đến và hiện ra ở cổng nhà của mẹ họ.

แม้นางเห็นพระปัจเจกพุทธะจำนวนมากกว่าสัญญาที่ได้รับคราวแรก ก็มิได้หวั่นไหว นิมนต์ทุกองค์เข้าไปเรือนให้นั่งเหนืออาสนะ.
Dù thấy số lượng Phật Độc Giác nhiều hơn so với lần đầu được mời, bà không nao núng, mời tất cả vào nhà và ngồi lên chỗ đã chuẩn bị.

เมื่อพระปัจเจกพุทธะกำลังนั่งตามลำดับ องค์ที่ ๙ ก็เนรมิตอาสนะเพิ่มขึ้นอีก ๘ ที่ ตนเองนั่งเหนืออาสนะที่ไกล.
Khi các vị Phật Độc Giác lần lượt ngồi xuống, vị thứ chín tạo thêm tám chỗ ngồi nữa và ngồi ở vị trí xa nhất.

เรือนก็ขยายตามเท่าที่อาสนะเพิ่มขึ้น.
Ngôi nhà mở rộng theo số chỗ ngồi được thêm vào.

เมื่อพระปัจเจกพุทธะทุกองค์นั่งอย่างนั้นแล้ว หญิงนั้นก็ถวายสักการะที่จัดไว้สำหรับพระปัจเจกพุทธะ ๘ องค์จนเพียงพอเท่าพระปัจเจกพุทธะ ๕๐๐ องค์.
Khi tất cả các vị Phật Độc Giác đã ngồi, bà dâng lễ vật đã chuẩn bị cho tám vị nhưng đủ cho cả 500 vị Phật Độc Giác.

แล้วจึงนำเอาดอกอุบลขาบทั้ง ๘ ดอกที่อยู่ในมือวางไว้แทบเท้าของพระปัจเจกพุทธะที่นิมนต์มาเท่านั้น.
Sau đó, bà đặt tám bông sen xanh đang cầm xuống dưới chân của tám vị Phật Độc Giác được mời.

กล่าวอธิษฐานว่า ท่านเจ้าข้า ขอผิวกายของดิฉันจงเป็นประดุจผิวภายในห้องดอกอุบลขาบเหล่านี้ ในสถานที่ที่ดิฉันเกิดแล้วเกิดอีกนะเจ้าข้า.
Bà nguyện: “Thưa các ngài, xin cho làn da của tôi luôn như bên trong hoa sen xanh này trong tất cả các kiếp tái sinh của tôi.”

พระปัจเจกพุทธะทั้งหลาย ท่านอนุโมทนาแก่มารดาแล้วก็ไปสู่เขาคันธมาทน์.
Các vị Phật Độc Giác chúc phúc cho mẹ và bay về núi Gandhamadana.

แม้หญิงนั้นทำกุศลจนตลอดชีวิต จุติจากภพนั้นแล้วบังเกิดในเทวโลก.
Người phụ nữ ấy làm thiện suốt đời, sau khi qua đời tái sinh vào cõi trời.

ในพุทธุปบาทกาลนี้ ก็ถือปฏิสนธิในครอบครัวเศรษฐี. ก็เพราะนางมีผิวพรรณเสมอด้วยดอกอุบลขาบ. บิดามารดาจึงขนานนามของนางว่า อุบลวรรณา.
Trong thời Phật Thích Ca, bà tái sinh vào gia đình một thương gia giàu có. Vì làn da của bà giống như hoa sen xanh, cha mẹ đặt tên bà là Uppalavanna.

เมื่อเวลานางเจริญวัย พระราชาทั่วชมพูทวีปก็ส่งคนไปสำนักเศรษฐีขอนาง ไม่มีราชาพระองค์ใดที่ไม่ส่งคนไปขอ.
Khi nàng trưởng thành, các vị vua khắp Jambudvipa đều cử người đến gia đình thương gia để hỏi cưới nàng, không có vị vua nào không làm vậy.

แต่นั้น เศรษฐีคิดว่า เราไม่อาจยึดเหนี่ยวจิตใจของคนทุกคนได้ แต่จำเราจะทำอุบายสักอย่างหนึ่ง จึงเรียกธิดามาถามว่า เจ้าบวชได้ไหมลูก.
Người thương gia nghĩ rằng: “Ta không thể làm hài lòng tất cả mọi người. Tốt hơn là ta nên tìm cách khác,” rồi gọi con gái và hỏi: “Con có thể đi tu không?”

เพราะเหตุที่นางเกิดในภพสุดท้าย คำของบิดานั้นจึงเป็นเหมือนน้ำมันเคี่ยว ๑๐๐ ครั้งราดลงบนศีรษะ.
Vì đây là kiếp cuối cùng của nàng, lời của cha giống như dầu đun sôi rót lên đầu nàng.

เพราะเหตุนั้น นางจึงกล่าวกะบิดาว่า บวชได้จ้ะพ่อ.
Do đó, nàng đáp: “Con có thể đi tu, thưa cha.”

เศรษฐีนั้นจึงทำสักการะแก่นางแล้วนำไปสำนักภิกษุณี ให้บวช.
Người thương gia chuẩn bị lễ vật và đưa nàng đến tu viện của các ni cô để xuất gia.

เมื่อนางบวชใหม่ๆ ถึงเวร [วาระ] ในโรงอุโบสถ.
Khi nàng mới xuất gia, đến lượt nàng trực ở chùa.

นางตามประทีปกวาดโรงอุโบสถ ถือเอานิมิตที่เปลวประทีป ตรวจดูบ่อยๆ ก็ทำฌานมีเตโชกสิณเป็นอารมณ์ให้ฌานบังเกิด.
Nàng quét dọn chùa và nhìn ngọn đèn, quan sát thường xuyên, và dùng lửa làm đề mục thiền, đạt được thiền định.

แล้วทำฌานนั้นให้เป็นบาท ก็บรรลุพระอรหัต.
Nàng sử dụng thiền định đó làm nền tảng và chứng đắc Arahant.

พร้อมด้วยพระอรหัตผลนั่นแล ก็เป็นผู้ช่ำชองชำนาญในการแสดงฤทธิ์ต่างๆ.
Cùng với quả vị Arahant, nàng trở nên thành thạo trong việc biểu diễn các thần thông.

ต่อมา ในวันที่พระศาสดาทรงทำยมกปาฏิหาริย์ ท่านก็บันลือสีหนาทว่า ข้าแต่พระองค์ผู้เจริญ ข้าพระองค์จักทำปาฏิหาริย์ถวาย.
Sau đó, vào ngày Đức Phật biểu diễn phép lạ Yamakapatihariya, nàng tuyên bố mạnh mẽ: “Thưa Thế Tôn, con sẽ trình diễn phép lạ để cúng dường ngài.”

พระศาสดาทรงทำเหตุอันนี้ให้เป็นอัตถุปปัตติ เหตุเกิดเรื่อง ประทับนั่ง ณ พระเชตวันมหาวิหาร.
Đức Phật dùng sự kiện này làm câu chuyện để giảng pháp, ngài ngồi tại chùa Jetavana.

เมื่อทรงสถาปนาภิกษุณีทั้งหลายในตำแหน่งต่างๆ ตามลำดับ จึงทรงสถาปนาพระเถรีนี้ไว้ในตำแหน่งเอตทัคคะเป็นเลิศกว่าพวกภิกษุณีสาวิกาผู้มีฤทธิ์แล.
Khi Đức Phật bổ nhiệm các ni cô vào các vị trí khác nhau, ngài bổ nhiệm nữ tu này vào vị trí Etadagga, vị trí cao nhất trong số các ni cô có thần thông.

จบอรรถกถาสูตรที่ ๓
Kết thúc chú giải Kinh số 3.