Chú giải Thái kinh Tăng Chi Bộ I – Chương 1 – 14.37. Phẩm Người Tối Thắng

อรรถกถา อังคุตตรนิกาย เอกนิบาต เอตทัคคบาลี

Chú giải Anguttara Nikaya, Eka Nipata, Etadaggapali

วรรคที่ ๔

Chương 4

หน้าต่างที่ ๘ / ๑๒.
Cửa sổ 8 / 12.

อรรถกถาสตรที่ ๘

Chú giải bài kinh thứ 8

ประวัติพระนันทเถระ

Tiểu sử Tôn giả Nanda

ในสูตรที่ ๘ พึงทราบวินิจฉัยดังต่อไปนี้.
Trong bài kinh thứ 8, cần hiểu phân tích như sau.

ด้วยบทว่า อินฺทฺริเยสุ คุตฺตทฺวารานํ ท่านแสดงว่า ท่านพระนันทเถระเป็นยอดของเหล่าภิกษุสาวกผู้คุ้มครองทวารในอินทรีย์ ๖.
Với câu “Indriyesu Guttadvaranam”, Ngài cho biết Tôn giả Nanda là bậc thượng thừa trong hàng đệ tử bảo vệ cửa ngõ của sáu căn.

ความจริง พระสาวกทั้งหลายของพระศาสดา ชื่อว่าไม่คุ้มครองทวารไม่มีก็จริง ถึงอย่างนั้น ท่านพระนันทเถระต้องการจะมองทิศใดๆ ในทิศทั้ง ๑๐ ก็มิใช่มองทิศนั้นๆ อย่างปราศจากสติสัมปชัญญะ เพราะเหตุนั้น ท่านจึงชื่อว่าเป็นยอดของเหล่าภิกษุสาวกผู้คุ้มครองทวารในอินทรีย์ทั้งหลาย.
Thực ra, các đệ tử của Đức Thế Tôn không ai là không bảo vệ các cửa ngõ, nhưng Tôn giả Nanda khi muốn nhìn về phương nào trong mười phương cũng không nhìn mà thiếu chánh niệm tỉnh giác. Vì lý do đó, Ngài được gọi là bậc thượng thừa trong hàng đệ tử bảo vệ cửa ngõ của sáu căn.

ในปัญหากรรมของท่าน มีเรื่องที่กล่าวตามลำดับดังนี้
Trong câu chuyện về nghiệp của Ngài, có những sự kiện được kể theo trình tự như sau.

พระเถระรูปนี้ ครั้งพระพุทธเจ้าพระนามว่าปทุมุตตระ ถือปฏิสนธิในครอบครัว กรุงหงสวดี เจริญวัยแล้ว กำลังฟังธรรมในสำนักพระศาสดา เห็นพระศาสดาสถาปนาภิกษุรูปหนึ่งไว้ในตำแหน่งเอตทัคคะเป็นยอดของเหล่าภิกษุสาวกผู้คุ้มครองทวารในอินทรีย์ทั้งหลาย จึงกระทำกุศลให้ยิ่งยวดขึ้นไป ปรารถนาตำแหน่งนั้น.
Tôn giả này, trong thời Đức Phật Padumuttara, sinh ra trong một gia đình tại thành Hamsavati. Khi lớn lên, Ngài nghe pháp tại đạo tràng của Đức Phật và thấy Đức Phật tôn phong một tỳ-kheo vào vị trí thượng thủ trong hàng đệ tử bảo vệ các cửa ngõ của sáu căn. Ngài đã phát tâm tạo phước lành với mong muốn đạt được vị trí đó.

ท่านทำกุศลจนตลอดชีวิต เวียนว่ายอยู่ในเทวดาและมนุษย์ ถือปฏิสนธิในพระครรภ์ของพระมหาปชาบดีโคตมี กรุงกบิลพัศดุ์.
Ngài đã tích lũy công đức suốt cuộc đời, luân hồi trong cõi trời và nhân gian, rồi tái sinh trong bụng của hoàng hậu Mahāpajāpatī Gotamī tại thành Kapilavatthu.

ครั้งนั้น ในวันรับพระนามท่านทำหมู่พระประยูรญาติให้ร่าเริงยินดี เพราะเหตุนั้น เหล่าพระประยูรญาติจึงขนานพระนามของท่านว่า นันทกุมาร.
Khi ấy, vào ngày đặt tên, Ngài làm cho hoàng tộc hoan hỷ, nên được đặt tên là Nanda Kumāra.

แม้พระมหาสัตว์ทรงบรรลุพระสัพพัญญุตญาณแล้วประกาศพระธรรมจักรอันประเสริฐ ทรงอนุเคราะห์โลก เสด็จจากกรุงราชคฤห์ไปสู่กรุงกบิลพัสดุ์ ทรงทำพระพุทธบิดาให้ดำรงอยู่ในโสดาปัตติผล โดยทรงเฝ้าครั้งแรกเท่านั้น.
Dù Đức Phật đã thành tựu trí tuệ toàn giác và truyền bá bánh xe Pháp vĩ đại, Ngài cũng đi từ thành Rājagaha đến thành Kapilavatthu để giáo hóa thế gian, và chỉ trong lần gặp đầu tiên, Ngài đã giúp vua cha đạt được quả vị Tu-đà-hoàn.

วันรุ่งขึ้น เสด็จไปพระราชนิเวศน์ของพระพุทธบิดา ประทานโอวาทแก่พระมารดาของพระราหุล ตรัสธรรมแก่ชนนอกนั้น.
Ngày hôm sau, Ngài đến hoàng cung của vua cha, ban lời giáo huấn cho mẹ của Rāhula và thuyết pháp cho những người khác.

วันรุ่งขึ้น เมื่องานอาวาหมงคลอัญเชิญนันทกุมารเข้าเรือนอภิเศก กำลังดำเนินไป พระผู้มีพระภาคเจ้าเสด็จไปนิเวศน์ของนันทกุมารนั้น ทรงให้นันทกุมารถือบาตรเสด็จบ่ายพระพักตรไปพระวิหาร เพื่อให้เขาบรรพชา งานมงคลอภิเศกก็กีดกันนันทกุมารอย่างนั้นไม่ได้.
Ngày tiếp theo, khi lễ cưới của Nanda Kumāra đang diễn ra, Đức Phật đến cung điện của Nanda Kumāra, trao bát cho Nanda Kumāra và dẫn Ngài về tu viện để xuất gia. Lễ cưới không thể ngăn cản việc xuất gia của Nanda Kumāra.

เวลานันทกุมารถือบาตรตามเสด็จ. ชนบทกัลยาณีเจ้าสาวก็ขึ้นปราสาทชั้นบน เผยสีหบัญชร ร้องสั่งว่า พระลูกเจ้าโปรดกลับมาเร็วๆ นันทกุมารนั้น ได้ยินเสียงนาง ก็ได้แต่แลดูด้วยใจรัญจวน ไม่อาจทำนิมิตหมายตอบได้ตามชอบใจ เพราะเคารพในพระศาสดา.
Khi Nanda Kumāra cầm bát theo sau Đức Phật, nàng Channa Kalyāṇī, cô dâu, đứng trên lầu cao, mở cửa sổ và gọi với rằng, “Ngài yêu dấu, hãy quay lại sớm.” Nanda Kumāra nghe tiếng nàng, lòng tràn đầy khắc khoải, nhưng không dám đáp lại vì kính trọng Đức Phật.

ด้วยเหตุนั้น นันทกุมารนั้นจึงร้อนใจ.
Vì lý do đó, Nanda Kumāra cảm thấy bất an.

ขณะนั้น นันทกุมารก็คิดอย่างเดียวว่า พระศาสดาจักให้กลับตรงนี้ พระศาสดาจักให้กลับตรงนี้ พระศาสดาก็ทรงนำไปพระวิหารให้บรรพชา.
Lúc đó, Nanda Kumāra chỉ nghĩ rằng Đức Phật sẽ cho phép Ngài quay lại. Nhưng Đức Phật đã dẫn Ngài đến tu viện để xuất gia.

นันทกุมารแม้บรรพชาแล้ว ก็ขัดไม่ได้ ได้แต่นิ่งเสีย นับแต่วันบรรพชาแล้ว ก็ยังคงระลึกถึงคำพูดของนางชนบทกัลยาณีอยู่นั่นเอง ขณะนั้น เหมือนกับนางชนบทกัลยาณีนั้นมายืนอยู่ไม่ไกล.
Dù đã xuất gia, Nanda Kumāra không thể chống lại mà chỉ im lặng. Kể từ ngày xuất gia, Ngài vẫn nhớ lời của nàng Channa Kalyāṇī, như thể nàng đang đứng gần đó.

นันทกุมารนั้นถูกความกระสัน อยากลาสิกขา บีบคั้นหนักๆ เข้า ก็เดินไปหน่อยหนึ่ง เมื่อเดินผ่านพุ่มไม้หรือกอไม้ ก็เหมือนกับพระทศพลมาประทับยืนอยู่เบื้องหน้า ท่านเป็นเหมือนขนไก่ที่เอาใส่กองไฟ จึงกลับเข้าไปที่อยู่ของตน.
Nanda Kumāra, bị dày vò bởi sự khát khao hoàn tục, đã đi vài bước, nhưng mỗi khi đi qua một bụi cây, Ngài cảm giác như Đức Phật đang đứng trước mặt. Ngài giống như lông gà bị ném vào đống lửa, nên quay lại nơi cư trú của mình.

พระศาสดาทรงพระดำริว่า นันทะอยู่อย่างประมาทเหลือเกิน ไม่อาจระงับความกระสันสึกได้ จึงควรทำการดับความร้อนจิตของเธอเสีย แต่นั้นก็ตรัสกะท่านนันทะว่า มานี่นันทะ เราจักไปจาริกเทวโลกด้วยกัน.
Đức Phật suy nghĩ rằng Nanda đang sống quá bất cẩn, không thể dập tắt được sự khao khát hoàn tục, nên cần làm dịu tâm trí của Ngài. Sau đó, Ngài bảo với Nanda rằng, “Hãy đến đây, Nanda, chúng ta sẽ cùng nhau đi du hành cõi trời.”

พระนันทะทูลถามว่า ข้าแต่พระผู้มีพระภาคเจ้า ข้าพระองค์จักไปสถานที่ที่เหล่าท่านผู้มีฤทธิ์ไปกันได้อย่างไร.
Nanda hỏi rằng, “Bạch Đức Thế Tôn, làm sao con có thể đến nơi mà các vị có thần thông đến được?”

ตรัสตอบว่า เธอจงทำจิตคิดจะไปอย่างเดียว ไปแล้วก็จักเห็น.
Đức Phật trả lời, “Ngươi chỉ cần tập trung tâm trí muốn đi, rồi sẽ thấy.”

ท่านพระนันทะนั้นตามเสด็จจาริกไปเทวโลกกับพระตถาคต โดยอานุภาพของพระทศพล แลดูเทวนิเวศน์ของท้าวสักกเทวราช ก็เห็นเทพอัปสร ๕๐๐ นาง.
Nanda đi theo Đức Phật du hành cõi trời nhờ thần lực của Ngài và nhìn thấy cung điện của vua trời Sakka cùng với 500 tiên nữ.

พระศาสดาทรงเห็นท่านพระนันทเถระแลดูโดยศุภนิมิต จึงตรัสถามว่า นันทะ เทพอัปสรเหล่านี้หรือนางชนบทกัลยาณีเป็นที่น่าพอใจ.
Đức Phật thấy Nanda đang ngắm nhìn các tiên nữ với sự thỏa mãn, nên hỏi, “Nanda, các tiên nữ này hay nàng Channa Kalyāṇī làm ngươi hài lòng hơn?”

ทูลว่า ข้าแต่พระองค์ผู้เจริญ นางชนบทกัลยาณีเทียบเทพอัปสรเหล่านี้แล้ว จะปรากฏเหมือนกับนางวานรที่หูจมูกแหว่ง พระเจ้าข้า.
Nanda thưa, “Bạch Đức Thế Tôn, so với các tiên nữ này, nàng Channa Kalyāṇī chẳng khác gì một con khỉ cái với tai và mũi bị cắt.”

ตรัสว่า นันทะ เทพอัปสรอย่างนี้ได้ไม่ยากเลยสำหรับผู้ทำสมณธรรม.
Đức Phật nói, “Nanda, những tiên nữ như thế này không khó đạt được đối với người tu hành.”

ทูลว่า ข้าแต่พระองค์ผู้เจริญ ถ้าพระผู้มีพระภาคเจ้าทรงรับประกันแก่ข้าพระองค์ ข้าพระองค์ก็จักทำสมณธรรม.
Nanda thưa, “Bạch Đức Thế Tôn, nếu Ngài bảo đảm cho con, con sẽ tu hành.”

พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสว่า นันทะ เธอจงวางใจได้ เธอจงทำสมณธรรมไปเถิด ถ้าเธอจักทำกาละ (ตาย) อย่างสัตว์มีปฏิสนธิ เราก็รับประกันว่าจะได้นางเทพอัปสรเหล่านั้น.
Đức Phật đáp, “Nanda, ngươi hãy yên tâm tu hành. Nếu ngươi qua đời như một người tái sinh, ta bảo đảm ngươi sẽ có được những tiên nữ đó.”

ดังนั้น พระศาสดาเสด็จจาริกไปเทวโลกตามพุทธอัธยาศัยแล้ว จึงเสด็จกลับมาพระเชตวันอย่างเดิม.
Sau đó, Đức Phật du hành cõi trời theo ý nguyện rồi trở về tịnh xá Kỳ Viên như cũ.

ตั้งแต่นั้นมา ท่านพระนันทเถระก็กระทำสมณธรรมทั้งกลางคืนทั้งกลางวัน เพราะเหตุอยากได้นางเทพอัปสร.
Từ đó, Tôn giả Nanda chăm chỉ tu hành ngày đêm vì muốn có được các tiên nữ.

พระศาสดาทรงสั่งภิกษุทั้งหลายว่า ในสถานที่อยู่ของนันทะ พวกเธอจงเที่ยวพูดในที่นั้นๆ ว่า เขาว่าภิกษุรูปหนึ่งให้พระทศพลรับประกันแล้วจึงทำสมณธรรม เพราะเหตุอยากได้นางเทพอัปสรทั้งหลาย.
Đức Phật bảo các tỳ-kheo rằng, “Ở nơi Nanda cư ngụ, các ngươi hãy nói rằng có một tỳ-kheo tu hành vì muốn có được các tiên nữ và đã nhờ Đức Phật bảo đảm.”

ภิกษุเหล่านั้นรับพระพุทธดำรัสแล้ว ก็เที่ยวพูดว่า เขาว่าท่านนันทะเป็นลูกจ้าง เขาว่าท่านนันทะถูกซื้อมา ประพฤติพรหมจรรย์ เพราะเหตุอยากได้นางเทพอัปสรทั้งหลาย เขาว่าพระผู้มีพระภาคเจ้าทรงรับประกันท่านนันทะนั้น ที่จะได้นางเทพอัปสร ๕๐๐ นาง ซึ่งมีเท้าเหมือนไก่.
Các tỳ-kheo tuân theo lời dạy của Đức Phật, nói rằng, “Người ta bảo rằng Nanda là người làm thuê, bị mua chuộc, sống đời phạm hạnh vì muốn có được các tiên nữ. Người ta bảo rằng Đức Phật đã bảo đảm cho Nanda rằng sẽ có được 500 tiên nữ với đôi chân như chân gà.”

๑- ปาฐะว่า กุกฺกุฏปาทานํ พม่าเป็น กกุฎปาทีนํ แปลว่า มีเท้าเหมือนนกพิราบ ซึ่งในที่อื่นมีใช้ว่า กาโปตก ซึ่งแปลว่านกพิราบ เหมือนกัน.
1- Bản văn ghi là “Kukkutapādānaṃ”, người Miến Điện gọi là “Kakutapādīnaṃ”, nghĩa là có đôi chân giống như chim bồ câu, mà ở nơi khác cũng dùng từ “Kapotaka”, cũng có nghĩa là chim bồ câu.

ภิกษุเหล่านั้นยืนในที่ใกล้ๆ นันทะ พอจะเห็นพอจะได้ยิน เที่ยวพูดไป ท่านพระนันทเถระได้ยินเรื่องนั้น คิดว่า ภิกษุพวกนี้ไม่พูดถึงผู้อื่น พูดปรารภถึงเรา การกระทำของเราไม่ถูกแน่แล้ว ก็คิดทบทวนแล้วเจริญวิปัสสนา ก็บรรลุพระอรหัต.
Các tỳ-kheo đứng gần Nanda, vừa có thể nhìn thấy, vừa có thể nghe được, và họ nói về Ngài. Tôn giả Nanda nghe được, nghĩ rằng, “Các tỳ-kheo này không nói về người khác, họ nói về ta. Hành động của ta chắc chắn là sai rồi.” Ngài suy nghĩ lại và thực hành thiền quán, đạt được quả vị A-la-hán.

ขณะที่ท่านบรรลุพระอรหัตนั่นแล เทวดาองค์หนึ่งก็ทูลเรื่องนั้นแต่พระผู้มีพระภาคเจ้า. แม้พระผู้มีพระภาคเจ้าก็ได้ทรงทราบด้วยพระองค์เอง.
Khi Ngài đạt quả A-la-hán, một vị thiên thần đã báo cáo sự việc đó với Đức Phật. Đức Phật cũng tự mình biết được điều đó.

วันรุ่งขึ้น ท่านพระนันทเถระเข้าไปเฝ้าพระผู้มีพระภาคเจ้า กราบทูลอย่างนี้ว่า ข้าแต่พระองค์ผู้เจริญ พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงรับประกันข้าพระองค์ เพื่อจะได้นางเทพอัปสร ๕๐๐ นางซึ่งมีเท้าเหมือนไก่อันใด ข้าพระองค์ขอเปลื้องพระผู้มีพระภาคเจ้าจากปฏิสสวะการรับคำนั้น พระเจ้าข้า.
Ngày hôm sau, Tôn giả Nanda đến gặp Đức Phật và thưa rằng, “Bạch Đức Thế Tôn, lời Ngài đã bảo đảm cho con để có được 500 tiên nữ với đôi chân như chân gà, con xin từ bỏ lời cam kết đó.”

เรื่องเกิดขึ้นอย่างว่ามานี้.
Câu chuyện đã diễn ra như vậy.

ต่อมาภายหลัง พระศาสดาประทับอยู่ ณ พระเชตวันวิหาร ทรงสถาปนาพระเถระไว้ในตำแหน่งเอตทัคคะ เป็นยอดของเหล่าภิกษุสาวกผู้คุ้มครองทวารในอินทรีย์ทั้งหลายแล.
Sau đó, khi Đức Phật trú tại tịnh xá Kỳ Viên, Ngài đã tôn phong Tôn giả Nanda vào vị trí thượng thủ, bậc nhất trong hàng đệ tử bảo vệ các cửa ngõ của sáu căn.

จบอรรถกถาสูตรที่ ๘
Hết chú giải bài kinh thứ 8.