Chú giải Thái kinh Tăng Chi Bộ I – Chương 1 – 14.33. Phẩm Người Tối Thắng

อรรถกถา อังคุตตรนิกาย เอกนิบาต เอตทัคคบาลี

Chú giải Anguttara Nikaya, Ekapat, Etadagga Bali

วรรคที่ ๔

Chương thứ 4

หน้าต่างที่ ๔ / ๑๒.

Trang 4 / 12

อรรถกถาสูตรที่ ๔

Chú giải Kinh số 4

ประวัติพระพักกุลเถระ

Tiểu sử Tôn giả Pakkula

ในสูตรที่ ๔ พึงทราบวินิจฉัยดังต่อไปนี้.
Trong kinh số 4, cần hiểu rõ những phán xét sau đây.

บทว่า อปฺปาพาธานํ ได้แก่ ผู้ไม่มีอาพาธ.
Câu rằng อปฺปาพาธานํ có nghĩa là người không có bệnh tật.

บทว่า พากุโล ได้แก่ พระเถระได้ชื่ออย่างนี้ เพราะเจริญเติบโตมาในสกุลทั้งสอง.
Câu rằng พากุโล là tên của vị tôn giả vì đã lớn lên trong hai dòng họ.

ในปัญหากรรมของท่าน มีเรื่องที่จะกล่าวตามลำดับ ดังนี้.
Trong các câu chuyện về nghiệp của ngài, có các câu chuyện sẽ được trình bày theo thứ tự như sau.

ดังได้ยินมา ในอดีตกาล พระเถระนี้ถือปฏิสนธิในสกุลพราหมณ์ ก่อนแต่พระทศพลพระนามว่าอโนมทัสสี ปลายอสงไขยกำไรแสนกัป นับแต่กัปนี้ เจริญวัยก็เรียนพระเวท มองไม่เห็นสาระในคัมภีร์ไตรเพท คิดว่าจักแสวงหาประโยชน์ที่เป็นไปภายภาคหน้า จึงบวชเป็นฤษี ได้อภิญญา ๕ และสมาบัติ ๘ ทำเวลาให้ล่วงไป ด้วยการเล่นฌาน.
Nghe kể lại rằng, trong quá khứ, vị tôn giả này đã sinh ra trong một dòng họ Bà-la-môn, trước thời Đức Thập Phương Phật tên là Anomadassī. Sau hàng trăm ngàn kiếp, ngài trưởng thành và học Kinh Veda, nhưng không tìm thấy ý nghĩa trong kinh văn Tri-Pitaka. Ngài nghĩ rằng nên tìm kiếm lợi ích trong tương lai và do đó đã xuất gia làm ẩn sĩ, đạt được 5 pháp siêu nhiên và 8 thiền định, sống trong niềm vui thiền.

สมัยนั้น พระอโนมทัสสีโพธิสัตว์บรรลุพระสัพัญญุตญาณ มีหมู่พระอริยะแวดล้อมแล้ว เสด็จจาริกไป ดาบสฟังว่าพระรัตนะสามเกิดขึ้นแล้ว จึงไปสำนักพระศาสดาฟังธรรม จบเทศนาก็ตั้งอยู่ในสรณะ แต่ไม่อาจละฐานะ (เพศ) ของตนได้ ท่านไปเฝ้าพระศาสดาและฟังธรรมเป็นครั้งคราว.
Khi ấy, Bồ-tát Anomadassī đã đạt được trí tuệ vô song và được các bậc thánh bao quanh. Ngài dạo qua các miền, và khi ẩn sĩ nghe rằng Tam Bảo đã xuất hiện, ngài đến gặp Đức Thế Tôn để nghe pháp. Sau khi nghe giảng, ngài quy y Tam Bảo, nhưng không thể từ bỏ tình trạng (giới) của mình. Ngài đã thường xuyên gặp gỡ Đức Thế Tôn và lắng nghe pháp.

ต่อมา สมัยหนึ่ง พระตถาคตเกิดโรคลมในพระอุทร.
Sau đó, vào một thời điểm nào đó, Đức Như Lai mắc bệnh gió trong dạ dày.

ดาบสมาเพื่อเฝ้าพระศาสดา ทราบว่าพระศาสดาประชวร จึงถามว่า ท่านเจ้าข้า ประชวรเป็นโรคอะไร เมื่อภิกษุทั้งหลายกล่าวว่าเป็นโรคลมในพระอุทร จึงคิดว่านี้เป็นเวลาทำบุญของเรา จึงไปยังเชิงเขา รวบรวมยาชนิดต่างๆ แล้วถวายพระเถระผู้อุปัฏฐากด้วยกล่าวว่า โปรดน้อมถวายยานี้แต่พระศาสดา โรคลมในพระอุทรก็สงบ พร้อมกับการใช้ยา
Người ẩn sĩ đến gặp Đức Thế Tôn và nghe rằng Ngài đang bệnh, liền hỏi: “Thưa Ngài, Ngài bị bệnh gì?” Khi các vị Tỳ kheo nói rằng Đức Thế Tôn bị bệnh gió trong dạ dày, ông nghĩ rằng đây là cơ hội để tích đức. Ông đi đến chân núi, thu thập các loại thuốc khác nhau, rồi dâng lên vị trưởng lão phục vụ với lời nhắn: “Xin hãy dâng thuốc này lên Đức Thế Tôn.” Bệnh gió trong dạ dày của Ngài cũng lắng xuống nhờ vào việc dùng thuốc.

ดาบสนั้นไปเฝ้าในเวลาที่พระศาสดาทรงผาสุก ทูลอย่างนี้ว่า ความผาสุกเกิดแก่พระตถาคต เพราะยาของข้าพระองค์นี้อันใด ด้วยผลแห่งการถวายยาของข้าพระองค์นั้น ขอความเจ็บไข้ทางร่างกายแม้แต่เพียงถอนผม ก็จงอย่ามีในภพที่ข้าพระองค์เกิดแล้วเกิดเล่า.
Khi đó, người ẩn sĩ đến gặp Đức Thế Tôn trong lúc Ngài khỏe mạnh và thưa rằng: “Sự bình an này đến với Đức Như Lai nhờ vào thuốc của con. Với công đức từ việc dâng thuốc này, nguyện rằng con sẽ không gặp phải bất kỳ bệnh tật nào trên thân thể, dù chỉ là nhổ tóc, trong các kiếp sống sau này.”

นี้เป็นกัลยาณกรรมในอัตตภาพนั้นของท่าน
Đây là nghiệp lành của ngài trong kiếp sống ấy.

ท่านจุติจากภพนั้นบังเกิดในพรหมโลก เวียนว่ายอยู่ในเทวดามนุษย์ สิ้นอสงไขยหนึ่ง ครั้งพระพุทธเจ้าพระนามว่าปทุมุตตระ ถือปฏิสนธิในครอบครัว ณ กรุงหงสวดี เห็นพระศาสดาทรงสถาปนาภิกษุรูปหนึ่งไว้ในตำแหน่งเอตทัคคะเป็นยอดของเหล่าภิกษุสาวกผู้มีอาพาธน้อย กระทำกุศลกรรมยิ่งยวดขึ้นไป ก็ปรารถนาตำแหน่งนั้น.
Ngài từ bỏ cõi đó và tái sinh vào cõi Phạm thiên, trải qua nhiều kiếp sống trong cõi trời và nhân gian suốt một vô lượng kiếp. Vào thời Đức Phật tên là Padumuttara, ngài sinh ra trong một gia đình tại kinh đô Hamsavati. Ngài thấy Đức Thế Tôn thiết lập một vị Tỳ kheo ở vị trí cao nhất trong các vị có ít bệnh tật, liền phát tâm hành thiện, mong muốn đạt được vị trí đó.

ท่านกระทำกุศลจนตลอดชีวิต เวียนว่ายอยู่ในเทวดาและมนุษย์ บังเกิดในครอบครัวพราหมณ์ ณ กรุงพันธุมวดี ก่อนพระทศพลพระนามว่าวิปัสสี บังเกิด บวชเป็นฤษีโดยนัยก่อนนั่นแล เป็นผู้ได้ฌาน อาศัยอยู่เชิงเขา.
Ngài hành thiện suốt đời, luân hồi trong cõi trời và nhân gian, sinh ra trong một gia đình Bà-la-môn tại kinh thành Bandhumati trước thời Đức Phật tên là Vipassī. Ngài xuất gia làm ẩn sĩ như đã làm trước đó, đạt được thiền định và sống tại chân núi.

พระวิปัสสีโพธิสัตว์บรรลุพระสัพพัญญุตญาณ มีภิกษุหกล้านแปดแสนเป็นบริวาร ทรงอาศัยกรุงพันธุมวดี ทรงทำการสงเคราะห์พระมหาราชเจ้าผู้พุทธบิดาแล้วประทับอยู่ ณ มิคทายวันอันเกษม.
Bồ Tát Vipassī đạt được trí tuệ toàn giác, có sáu triệu tám trăm nghìn vị Tỳ kheo làm quyến thuộc. Ngài cư ngụ tại kinh thành Bandhumati, giúp đỡ Đức Đại Vương, là phụ thân của Phật, và an trú tại khu rừng Nai Migadāya đầy yên bình.

ครั้งนั้น ดาบสนี้ทราบว่าพระทศพลบังเกิดในโลก จึงมาฟังธรรมกถาของพระศาสดาตั้งอยู่ในสรณะ ไม่อาจละบรรพชาของตน แต่ก็มาอุปัฏฐากพระศาสดาเป็นครั้งคราว.
Lúc đó, vị ẩn sĩ này biết rằng Đức Thập Phương Phật đã xuất hiện trên thế gian, nên đến nghe pháp của Đức Thế Tôn và quy y Tam Bảo, nhưng không thể từ bỏ đời sống xuất gia của mình. Tuy nhiên, ông vẫn đến phụng sự Đức Thế Tôn vào những dịp khác nhau.

สมัยหนึ่ง ภิกษุทั้งหลาย เว้นพระศาสดาและพระอัครสาวกเกิดโรคที่ศีรษะ เพราะถูกลมของต้นไม้มีพิษที่ออกดอกสพรั่งในป่าหิมพานต์. ดาบสมาที่เฝ้าพระศาสดา พบภิกษุนั่งคลุมศีรษะจึงถามว่า ท่านเจ้าข้า ภิกษุสงฆ์เป็นอะไร. ภิกษุทั้งหลายตอบว่า ผู้มีอายุ เหล่าภิกษุเป็นโรคดอกไม้พิษ.
Một lần nọ, các vị Tỳ kheo, ngoại trừ Đức Thế Tôn và các vị đại đệ tử, bị mắc bệnh đau đầu do gió từ cây độc đang nở hoa rực rỡ trong rừng Himavant. Khi ẩn sĩ đến gặp Đức Thế Tôn và thấy các Tỳ kheo đang ngồi che đầu, liền hỏi: “Thưa ngài, các Tỳ kheo bị bệnh gì vậy?” Các Tỳ kheo trả lời: “Thưa ngài, họ bị bệnh do hoa độc.”

ดาบสคิดว่า นี้เป็นเวลาที่จะทำการขวนขวายทางกายแก่ภิกษุสงฆ์ ให้บุญบังเกิดแก่เรา จึงเก็บยาชนิดต่างๆ ด้วยอำนาจของตนแล้วเอาประกอบเป็นยาถวาย. โรคของภิกษุทุกรูปก็สงบไปทันที.
Vị ẩn sĩ nghĩ rằng đây là cơ hội để thực hiện công đức cho các Tỳ kheo, mong tích đức cho bản thân. Ông thu thập các loại thuốc khác nhau bằng năng lực của mình và dâng lên làm thuốc. Bệnh của tất cả các Tỳ kheo ngay lập tức được chữa lành.

ดาบสนั้นดำรงอยู่ชั่วอายุ ก็บังเกิดในพรหมโลก เวียนว่ายอยู่ในเทวดาและมนุษย์ เก้าสิบเอ็ดกัป.
Vị ẩn sĩ này sống hết đời và tái sinh vào cõi Phạm thiên, luân hồi trong cõi trời và cõi người suốt chín mươi mốt kiếp.

ครั้งพระพุทธเจ้าพระนามว่ากัสสป บังเกิดในกรุงพาราณสี ครองเรือนอยู่คิดว่า เรือนที่อยู่ของเราทรุดโทรม จำจักต้องไปชายแดนนำทัพพสัมภาระมาสร้างเรือน จึงไปกับพวกช่างไม้ พบวิหารใหญ่คร่ำคร่าในระหว่างทาง ก็คิดว่า การสร้างเรือนของเรายกไว้ก่อน การสร้างเรือนนั้นจักไม่ไปกับเรา แต่การไปด้วยกันช่วยกันทำอย่างใดอย่างหนึ่งก่อน ควรอยู่ เขาให้พวกช่างไม้เหล่านั้นถือทัพพสัมภาระ ให้สร้างโรงอุโบสถในวิหารนั้น ให้สร้างโรงฉัน โรงไฟ (ที่จงกรม) เรือนไฟ กัปปิยกุฏิ (โรงพยาบาล) ที่พักกลางคืนและที่พักกลางวัน วัจจกุฏิ (ส้วม) จัดตั้งยาใช้และฉันสำหรับภิกษุสงฆ์ไว้ทุกอย่าง.
Vào thời Đức Phật Kassapa, ông sinh ra tại kinh thành Bārāṇasī. Khi thấy nhà mình xuống cấp, ông nghĩ rằng cần phải ra biên giới lấy vật liệu về xây nhà. Trên đường đi cùng thợ mộc, ông thấy một ngôi chùa lớn cũ kỹ và nghĩ rằng việc xây nhà có thể chờ. Ông bảo nhóm thợ mộc mang vật liệu xây dựng đến, xây dựng giảng đường, nhà ăn, nhà nghỉ, bệnh xá và phòng vệ sinh cho các Tỳ kheo trong chùa.

เขากระทำกุศลจนตลอดชีวิต เวียนว่ายอยู่ในเทวดาและมนุษย์ พุทธันดรหนึ่ง ถือปฏิสนธิในเรือนเศรษฐีกรุงโกสัมพี ก่อนพระทศพลของเราบังเกิด ตั้งแต่วันที่เขาถือปฏิสนธิ สกุลเศรษฐีนั้นก็ประสบลาภอันเลิศ ยศอันเลิศ.
Ông hành thiện suốt đời, luân hồi trong cõi trời và nhân gian qua một kiếp Phật. Sau đó, ông tái sinh vào gia đình phú hộ tại kinh thành Kosambi, trước khi Đức Thập Phương Phật của chúng ta xuất hiện. Từ ngày ông tái sinh, gia đình phú hộ ấy đã đạt được những lợi lộc và danh tiếng lớn.

ครั้งนั้น มารดาของเขาคลอดบุตรแล้วคิดว่า เด็กคนนี้มีบุญ กระทำบุญไว้แต่ก่อน เป็นผู้ไม่มีโรค อายุยืน ยังดำรงอยู่ตลอดกาลเท่าใด ก็จักเป็นผู้ให้สมบัติแก่เราตลอดกาลเพียงนั้น ก็เด็กทั้งหลายที่อาบน้ำในแม่น้ำยมุนา ในวันเกิดนั่นแล ย่อมเป็นผู้ไม่มีโรค จึงส่งเด็กนั้นไปอาบน้ำ.
Khi ấy, mẹ của đứa trẻ sinh con và nghĩ rằng đứa trẻ này có phước đức, đã tạo nhiều công đức trước đây, không bệnh tật và sống lâu. Bao lâu nó còn sống, thì bấy lâu nó sẽ mang lại tài lộc cho chúng ta. Vì những đứa trẻ tắm trong sông Yamuna vào ngày sinh thường khỏe mạnh, bà gửi đứa trẻ đi tắm.

ท่านอาจารย์ผู้รจนาคัมภีร์มัชฌิมนิกายกล่าวว่า นางให้อาบศีรษะในวันที่ ๕ แล้วส่งเด็กนั้นไปเล่นน้ำ ณ ที่นั้น เมื่อพี่เลี้ยงนางนมกำลังให้เด็กเล่นดำลงโผล่ขึ้น ปลาตัวหนึ่งเห็นเด็กนั้นสำคัญว่าเหยื่อ ก็อ้าปากคาบเอาไป พี่เลี้ยงนางนม (ตกใจ) ก็ทิ้งเด็กหนีไป ปลาก็กลืนเด็กนั้น สัตว์มีบุญไม่ประสบทุกข์ ก็เหมือนเข้าห้องนอนแล้วนอน ด้วยเดชะบุญของเด็ก ปลาก็เหมือนกลืนภาชนะที่ร้อนก็เร่าร้อน ก็ว่ายไปโดยเร็วถึง ๓๐ โยชน์ เข้าไปติดอวนของประมง ชาวกรุงพาราณสี.
Theo lời thầy biên soạn Kinh Majjhima Nikaya, người mẹ cho đứa trẻ gội đầu vào ngày thứ 5 rồi đưa nó ra sông chơi. Khi người trông trẻ đang để nó lặn ngụp trong nước, một con cá thấy và nghĩ đó là mồi nên mở miệng ngoạm lấy. Người trông trẻ hoảng sợ, bỏ đứa bé và chạy đi, con cá nuốt chửng đứa trẻ. Nhờ phước đức, đứa trẻ không gặp đau đớn, giống như đang ngủ yên. Do phước của đứa trẻ, con cá cảm thấy nóng bức như nuốt phải vật nóng, liền bơi nhanh khoảng 30 dặm và mắc vào lưới của ngư dân thành Bārāṇasī.

ธรรมดาปลาใหญ่ติดอวนย่อมตาย แต่เดชะบุญของเด็ก ปลาตัวนี้พอเขาปลดจากอวนจึงตาย ประมงทั้งหลายได้ปลาตาย ย่อมชำแหละขาย ใช้คานหามไปทั้งตัว เที่ยวตระเวนไปในกรุง บอกว่าเอาทรัพย์มาพันหนึ่ง และให้ปลาตัวนี้ ใครๆ ก็ไม่ซื้อ.
Thường thì cá lớn mắc lưới sẽ chết, nhưng nhờ phước của đứa trẻ, con cá này chỉ chết khi ngư dân gỡ nó ra khỏi lưới. Ngư dân đem cá đã chết đi bán, họ khiêng cả con cá lớn rao khắp thành phố với giá một nghìn đồng nhưng không ai mua.

ในกรุงนั้นมีสกุลเศรษฐีมีสมบัติ ๘๐ โกฏิ พวกประมงถึงใกล้ประตูเรือนสกุลเศรษฐีนั้น ถูกเศรษฐีถามว่า พวกท่านเอาอะไร จึงจะให้. จึงตอบว่า เอากหาปณะ พวกเขาให้กหาปณะแล้วรับเอาปลาไป ภริยาเศรษฐีเล่นกับปลาในวันอื่นๆ แต่วันนั้นวางปลาไว้บนเขียง ชำแหละด้วยตนเอง ธรรมดาคนทั้งหลายย่อมชำระปลาทางท้อง แต่ภริยาเศรษฐีนั้นชำแหละทางข้างหลัง เห็นเด็กมีผิวดังทองในท้องปลา ก็ส่งเสียงลั่นว่า เราได้บุตรในท้องปลา จึงพาเด็กไปหาสามีในทันทีนั้นเอง.
Trong thành phố có một gia đình giàu có sở hữu 80 triệu tiền vàng. Khi ngư dân đến gần cổng nhà của gia đình đó, vị trưởng giả hỏi họ muốn gì để đổi lấy con cá. Họ đáp rằng chỉ cần một đồng là được, và ngài đồng ý trả rồi nhận con cá về. Vợ của trưởng giả thường vui chơi với cá vào những ngày khác, nhưng hôm đó bà tự tay xẻ cá trên thớt. Thông thường, người ta mổ cá từ bụng, nhưng bà lại mổ từ phía sau và nhìn thấy một đứa bé da vàng óng bên trong con cá. Bà reo lên: “Chúng ta có được con từ bụng cá!” rồi lập tức đưa đứa bé đến gặp chồng.

เศรษฐีก็ให้ตีกลองป่าวร้อง แล้วพาเด็กไปสำนักพระราชา กราบทูลว่า ข้าแต่เทวะ ข้าพระบาทได้เด็กในท้องปลา ข้าพระบาทจะทำอย่างไร.
Trưởng giả cho đánh trống rao truyền khắp nơi, rồi dẫn đứa trẻ đến gặp nhà vua và tâu rằng: “Thưa Ngài, hạ thần đã tìm thấy đứa trẻ trong bụng cá. Hạ thần nên làm gì?”

พระราชารับสั่งว่า เด็กนี้มีบุญอยู่ในท้องปลาก็ไม่มีโรค ท่านจงเลี้ยงไว้.
Nhà vua phán rằng: “Đứa trẻ này có phước lớn, dù ở trong bụng cá cũng không bị bệnh. Người hãy nuôi dưỡng nó.”

สกุลอีกสกุลหนึ่งได้ยินว่า เขาว่า สกุลเศรษฐีสกุลหนึ่งในกรุงพาราณสีได้เด็กในท้องปลา เศรษฐีสามีภริยานั้นก็ไปกรุงพาราณสี.
Một gia đình khác nghe tin rằng có một gia đình trưởng giả ở thành Bārāṇasī đã tìm thấy một đứa trẻ trong bụng cá, nên hai vợ chồng trưởng giả đó cũng đến Bārāṇasī.

ลำดับนั้น มารดาของเด็กนั้นเห็นเด็กแต่งตัวเล่นหัวอยู่ ก็ถามว่า เด็กคนนี้ถูกใจจริงหนอ จึงบอกเรื่องนั้น.
Khi mẹ của đứa trẻ nhìn thấy đứa bé đang mặc đồ và vui chơi, bà liền hỏi: “Đứa trẻ này thật dễ thương.” Rồi bà kể lại câu chuyện đó.

มารดาอีกคนหนึ่งกล่าวว่า บุตรของเราน่ะ. ถามว่า ท่านได้บุตรที่ไหน. ตอบว่า ในท้องปลา.
Người mẹ khác nói rằng: “Đây là con của ta.” Bà kia hỏi lại: “Bà tìm thấy con ở đâu?” Đáp rằng: “Trong bụng cá.”

มารดาเดิมบอกว่าก็ไม่ใช่บุตรของท่าน เป็นบุตรของเรา.
Người mẹ ban đầu nói: “Không phải con của bà, mà là con của tôi.”

ถามว่า ท่านได้มาอย่างไร.
Bà kia hỏi lại: “Bà có được nó như thế nào?”

ตอบว่า เราอุ้มท้องมาถึง ๑๐ เดือน ครั้งนั้น เด็กกำลังเล่นน้ำในแม่น้ำ ปลาก็ฮุบเด็กไป.
Người mẹ đầu đáp rằng: “Tôi đã mang thai nó trong 10 tháng. Khi đó, đứa trẻ đang chơi trong sông thì bị cá nuốt mất.”

มารดาอีกคนหนึ่งบอกว่า บุตรของท่านคงจักเป็นปลาตัวอื่นฮุบเอาไป ส่วนเด็กคนนี้ เราได้ในท้องปลา.
Người mẹ kia nói: “Con của bà có lẽ bị con cá khác nuốt. Còn đứa trẻ này, tôi tìm thấy trong bụng cá.”

แม่ทั้งสองฝ่ายก็พากันไปยังราชสกุล.
Cả hai người mẹ cùng nhau đến gặp nhà vua.

พระราชาตัดสินว่า หญิงผู้นี้ไม่เป็นมารดามิอาจจะทำได้ เพราะอุ้มท้องมาถึง ๑๐ เดือน พวกประมงถึงจับปลาได้ ชื่อว่าจับได้แต่ภายนอกมีตับไตเป็นต้นก็ไม่มี แม้หญิงผู้นี้ไม่เป็นมารดา ก็ไม่อาจทำได้เพราะได้เด็กในท้องปลา เพราะฉะนั้น เด็กจงเป็นทายาทของทั้งสองสกุล.
Nhà vua phán quyết rằng: “Người phụ nữ này, dù không phải mẹ ruột, cũng không thể chối bỏ vì bà đã mang thai đứa trẻ suốt 10 tháng. Còn những ngư dân chỉ bắt được con cá từ bên ngoài, không có nội tạng gì bên trong. Vì vậy, đứa trẻ sẽ là con thừa kế của cả hai gia đình.”

นับแต่นั้นมา สกุลทั้งสองก็ประสบลาภอันเลิศยศอันเลิศอย่างยิ่ง จึงพากันขนานนามท่านว่า พากุลกุมาร เพราะสกุลทั้งสองเลี้ยงให้เติบโต.
Từ đó, cả hai gia đình đều đạt được phước lộc và danh tiếng cao quý. Họ cùng đặt tên ngài là Pākula Kumāra vì ngài được nuôi dưỡng bởi hai dòng họ.

เมื่อท่านรู้ความแล้ว สกุลทั้งสองก็สร้างปราสาท ๓ หลังไว้ในนครทั้งสอง จัดนาฏกะ นักฟ้อนรำไว้ ท่านอยู่ ๒ เดือนในนครหนึ่งๆ อยู่ครบ ๔ เดือนแล้ว เขาสร้างมณฑปไว้บนเรือขนาน ให้ท่านกับเหล่านาฏกะลงไปอยู่ในมณฑปนั้น ท่านเสวยสมบัติอยู่ก็ไปยังอีกนครหนึ่ง ๔ เดือน เหล่านาฏกะชาวนครออกไปต้อนรับท่าน ด้วยคิดว่าท่านจักมาครึ่งทาง ๒ เดือน แล้วห้อมล้อมท่านนำไปยังนครของตนอีก ๒ เดือน เหล่านาฏกะอีกพวกหนึ่งก็กลับไปนครของตน ท่านอยู่ในนครนั้น ๒ เดือนแล้วก็ไปยังอีกนครหนึ่ง โดยทำนองนั้นนั่นแล ท่านเสวยสมบัติอย่างนี้ ๘๐ ปีบริบูรณ์.
Khi ngài trưởng thành, hai dòng họ xây dựng ba tòa lâu đài tại cả hai thành phố và sắp xếp các nghệ nhân múa hát. Ngài ở mỗi thành phố hai tháng, sau bốn tháng họ làm một cung điện trên một chiếc thuyền lớn, cho ngài và các nghệ nhân cùng ở. Ngài tận hưởng phước lộc, mỗi lần ở một thành phố trong bốn tháng. Khi di chuyển đến thành phố khác, các nghệ nhân địa phương ra đón ngài giữa đường, hộ tống đến nơi và ngược lại. Cứ như vậy, ngài hưởng phước trong suốt 80 năm.

สมัยนั้น พระโพธิสัตว์ของเราทรงบรรลุพระสัพพัญญุตญาณ ประกาศธรรมจักรอันประเสริฐ เสด็จจาริกมาโดยลำดับถึงกรุงโกสัมพี.
Vào thời ấy, Bồ Tát của chúng ta đã đạt đến trí tuệ toàn giác, tuyên giảng bánh xe Pháp cao quý và du hành, đến kinh thành Kosambī.

พระมัชฌิมภาณกาจารย์ว่า กรุงพาราณสี แม้พากุลเศรษฐีสดับข่าวว่า พระทศพลเสด็จมาแล้ว จึงถือเอาของหอมและมาลัยไปสำนักพระศาสดาฟังธรรม ได้ศรัทธาก็บวช ท่านเป็นปุถุชนอยู่ ๗ วัน อรุณวันที่ ๗ ก็บรรลุพระอรหัตพร้อมด้วยปฏิสัมภิทา.
Theo thầy Majjhimabhānaka, tại thành Bārāṇasī, khi trưởng giả Pākula nghe tin Đức Thập Phương Phật đã đến, ông mang theo hương hoa và vòng hoa đến gặp Đức Thế Tôn nghe pháp. Ông sinh tín tâm và xuất gia. Ông vẫn là phàm phu trong bảy ngày, nhưng đến bình minh ngày thứ bảy, ông đã đạt quả A-la-hán cùng với các năng lực giác ngộ.

ครั้งนั้น พวกหญิงแม่บ้านที่ท่านสร้างสมไว้ครั้งเป็นคฤหัสถ์ในนครทั้งสองก็กลับไปเรือนสกุลของตน อยู่ในเรือนสกุลนั้นนั่นแหละ ทำจีวรส่งไปถวาย พระเถระใช้สอยจีวรผืนหนึ่งที่ชาวกรุงโกสัมพีส่งไปถวาย ครึ่งเดือน จีวรผืนหนึ่งที่ชาวกรุงพาราณสีส่งไปถวาย ครึ่งเดือน โดยทำนองนี้นี่แล ชาวนครก็นำจีวรแต่ชนิดสุดยอด ในนครทั้งสองมาถวายแต่พระเถระรูปเดียว.
Khi đó, các người phụ nữ trong nhà mà ngài quen biết lúc còn là cư sĩ ở hai thành phố đều quay về gia đình mình và may y phục để dâng tặng. Ngài chỉ sử dụng một bộ y phục từ người dân thành Kosambī dâng nửa tháng, rồi một bộ khác từ dân thành Bārāṇasī dâng nửa tháng. Cứ như thế, dân hai thành phố chỉ dâng tặng y phục tốt nhất cho một mình ngài.

พระเถระครองเรือน ๘๐ ปี อาพาธเจ็บป่วยไรๆ ก็มิได้มีตลอดกาล แม้เพียงใช้ ๒ นิ้วจับก้อนของหอมสูดดม ในปีที่ ๘๐ ก็เข้าบรรพชาโดยสะดวกดาย ท่านแม้บวชแล้ว อาพาธแม้เล็กน้อยหรือความขาดแคลนด้วยปัจจัย ๔ มิได้มีเลย
Ngài đã sống đời gia chủ trong 80 năm, không hề mắc bệnh gì dù chỉ ngửi một viên hương bằng hai ngón tay. Vào năm thứ 80, ngài xuất gia một cách thuận lợi. Kể cả sau khi xuất gia, ngài không hề gặp phải bệnh tật nào hoặc thiếu thốn bất kỳ yếu tố nào trong bốn nhu cầu cơ bản.

แม้สมัยปรินิพพาน ในปัจฉิมกาล ท่านก็กล่าวพากุลสูตรทั้งสิ้น โดยแสดงสุขที่เป็นทางกายและทางใจของตนแก่อเจลกัสสปะ สหายเก่าครั้งเป็นคฤหัสถ์ แล้วก็ปรินิพพานด้วยอนุปาทิเสสนิพพานธาตุ.
Ngay cả khi sắp nhập Niết-bàn, ngài đã giảng giải toàn bộ kinh Pākula, chia sẻ sự an vui cả về thân và tâm với Ajjhelakasapa, người bạn cũ thời ngài còn là cư sĩ, và ngài nhập Niết-bàn với yếu tố Niết-bàn không còn dư tàn.

อัตถุปปัตติเหตุเกิดเรื่อง ตั้งขึ้นดังกล่าวมาฉะนี้
Như vậy là duyên khởi đã đưa đến sự việc như đã kể trên.

ส่วนพระศาสดาสถาปนาพระเถระทั้งหลายไว้ในตำแหน่งต่างๆ ตามลำดับ ก็ทรงสถาปนาท่านพระพากุลเถระไว้ในตำแหน่งเอตทัคคะเป็นยอดของภิกษุสาวกผู้มีอาพาธน้อย ในพระศาสนานี้ ครั้งพระเถระยังมีชีวิตอยู่แล.
Đức Thế Tôn đã thiết lập các vị Tỳ kheo vào những vị trí khác nhau, và ngài cũng đã đặt Tôn giả Pākula vào vị trí cao nhất trong hàng đệ tử ít bệnh trong giáo pháp này khi ngài còn sống.

จบอรรถกถาสูตรที่ ๔
Kết thúc chú giải kinh số 4.