Chú giải Thái kinh Tăng Chi Bộ I – Chương 1 – 14.22. Phẩm Người Tối Thắng
Mục lục
อรรถกถา อังคุตตรนิกาย เอกนิบาต เอตทัคคบาลี
Lời chú giải trong Tăng Chi Bộ Kinh, Phẩm Một, Phần Bậc Tối Thắng.
วรรคที่ ๓
Chương thứ 3.
หน้าต่างที่ ๓ / ๑๐.
Cửa sổ thứ 3 / 10.
อรรถกถาสูตรที่ ๓
Lời chú giải Kinh số 3
ประวัติพระโกณฑธานเถระ
Tiểu sử của Tôn giả Kondañña
พึงทราบวินิจฉัยในสูตรที่ ๓ (เรื่องพระโกณฑธานะ) ดังต่อไปนี้.
Trong Kinh số 3 (câu chuyện về Tôn giả Kondañña), cần hiểu các ý nghĩa như sau.
ด้วยบทว่า ปฐมสลากํ คณฺหนฺตานํ พระศาสดาทรงแสดงว่า พระโกณฑธานเถระเป็นยอดของเหล่าภิกษุผู้จับสลากได้ก่อนภิกษุอื่นทั้งหมด.
Với cụm từ “Patthama Salakam Ganhamtanam,” Đức Phật dạy rằng Tôn giả Kondañña là bậc cao nhất trong số các Tỳ-kheo đã rút thăm đầu tiên trước tất cả các Tỳ-kheo khác.
ได้ยินมาว่า พระเถระนั้นเมื่อพระตถาคตเสด็จไปอุคคนคร ในวันที่นางมหาสุภัททานิมนต์ เมื่อภิกษุบอกกล่าวว่า วันนี้ พระศาสดาจักเสด็จภิกขาจารไกล ภิกษุปุถุชนอย่าจับสลาก พระขีณาสพ ๕๐๐ รูปจงจับ, ก็บันลือสีหนาทจับสลากได้ที่ ๑ ทีเดียว.
Nghe nói rằng, khi Đức Phật đến thành Ugganagara vào ngày nữ thí chủ Mahasubhadra thỉnh mời, và khi các Tỳ-kheo được thông báo rằng hôm nay Đức Phật sẽ đi khất thực xa, và chỉ có 500 vị A-la-hán được phép rút thăm, Tôn giả đã rút được lá thăm đầu tiên và hô vang như tiếng sư tử.
เมื่อพระตถาคตเสด็จไปเมืองสาเกตในวันที่นางจุลลสุภัททานิมนต์ ก็จับสลากได้เป็นที่ ๑ เหมือนกัน ในระหว่างภิกษุ ๕๐๐ รูป.
Khi Đức Thế Tôn đến thành Saketa vào ngày nữ thí chủ Culla Subhadra thỉnh mời, ngài cũng rút được lá thăm đầu tiên giữa 500 vị Tỳ-kheo.
แม้ในคราวเสด็จไปยังชนบทสุนาปรันตปะก็เหมือนกัน ด้วยเหตุเหล่านี้ พระเถระจึงชื่อว่าเป็นยอดของเหล่าภิกษุผู้จับสลากได้ที่ ๑.
Ngay cả khi Đức Thế Tôn đến vùng Sunaparanta, điều này cũng xảy ra tương tự. Vì những lý do này, Tôn giả được gọi là bậc cao nhất trong số các Tỳ-kheo rút thăm được vị trí đầu tiên.
อนึ่ง คำว่า กุณฑธาน เป็นชื่อของท่าน
Ngoài ra, từ “Kondañña” là tên của ngài.
ในปัญหากรรมของท่านมีเรื่องที่จะกล่าวตามลำดับดังต่อไปนี้:-
Về vấn đề nghiệp của ngài, sẽ có những câu chuyện được kể theo thứ tự như sau:
ได้ยินว่า ครั้งพระปทุมุตตรพุทธเจ้า พระเถระนี้บังเกิดในเรือนของครอบครัวกรุงหงสวดี ไปวิหารฟังธรรมโดยนัยดังกล่าวแล้วนั่นแหละ เห็นพระศาสดาทรงสถาปนาภิกษุรูปหนึ่งไว้ในตำแหน่งเป็นยอดของเหล่าภิกษุผู้จักสลากได้ที่ ๑ จึงกระทำกุศลกรรมแด่พระพุทธเจ้าปรารถนาตำแหน่งนั้น ผู้อันพระศาสดาทรงเห็นว่าหาอันตรายมิได้จึงพยากรณ์แล้วบำเพ็ญกุศลตลอดชีพ เวียนว่ายอยู่ในเทวดาและมนุษย์ ครั้งพระกัสสปพุทธเจ้า ก็บังเกิดเป็นภุมมเทวดา.
Nghe nói rằng, vào thời của Đức Phật Padumuttara, Tôn giả này sinh ra trong một gia đình ở thành Hongsawadi. Ngài đã đến tịnh xá để nghe pháp, và thấy Đức Phật tôn phong một Tỳ-kheo vào vị trí cao nhất trong những người rút thăm đầu tiên. Ngài liền làm các thiện nghiệp và mong cầu đạt được vị trí đó. Đức Phật thấy rằng điều đó không có chướng ngại nên đã thọ ký, và ngài tiếp tục hành thiện suốt cuộc đời, luân hồi giữa cõi trời và người. Đến thời Đức Phật Kassapa, ngài sinh ra làm vị thần địa cầu.
ก็ธรรมดาว่าพระพุทธเจ้าผู้มีพระชนมายุยืน มิได้ทำอุโบสถทุกกึ่งเดือน. คือพระวิปัสสีทศพล ในระหว่าง ๖ ปีจึงมีอุโบสถครั้งหนึ่ง ส่วนพระกัสสปทศพลทรงให้สวดพระปาฏิโมกข์ทุกๆ ๖ เดือน.
Thông thường, các vị Phật có thọ mạng dài không làm lễ Uposatha mỗi nửa tháng. Như Đức Thế Tôn Vipassi, sáu năm mới làm lễ Uposatha một lần. Đức Phật Kassapa, thì tổ chức tụng Patimokkha mỗi sáu tháng.
ในวันสวดปาฏิโมกข์นั้น ภิกษุ ๒ รูปผู้อยู่ในทิศมาด้วยตั้งใจว่าจะกระทำอุโบสถ. ภุมมเทวดานี้คิดว่าความมีไมตรีของภิกษุ ๒ รูปนี้มั่นคงเหลือเกิน เมื่อมีคนทำให้แตกแยกกัน ท่านจะแตกกันหรือไม่แตกกันหนอ จึงคอยหาโอกาสของภิกษุทั้งสองนั้น เดินไปใกล้ๆ ภิกษุทั้งสองนั้น.
Vào ngày tụng Patimokkha, hai vị Tỳ-kheo ở phương xa đến với ý định tham gia lễ Uposatha. Vị thần địa cầu này nghĩ rằng tình bạn của hai vị Tỳ-kheo này thật bền vững. Khi có ai đó gây chia rẽ, liệu họ có thể bị chia cắt hay không? Thần liền tìm cơ hội để quan sát họ và tiến gần hai vị Tỳ-kheo đó.
ครั้งนั้น พระเถระรูปหนึ่งฝากบาตรและจีวรไว้กับพระเถระอีกรูปหนึ่ง ไปยังที่ๆ มีความผาสุกด้วยน้ำเพื่อชำระล้างสรีระ ครั้งล้างมือล้างเท้าแล้วก็ออกมาจากร่มไม้ที่ถูกใจ.
Lúc đó, một trong hai Tôn giả đã gửi bát và y của mình cho vị Tôn giả còn lại, rồi đi đến nơi có nước để tắm rửa. Sau khi rửa tay và chân, ngài bước ra khỏi bóng cây mát mẻ mà ngài yêu thích.
ภุมมเทวดาแปลงเป็นหญิงมีรูปร่างงามอยู่ข้างหลังพระเถระนั้น จึงทำให้เสมือนผมยุ่งแล้วจัดผมเสียใหม่ ทำเป็นปัดฝุ่นข้างหลัง แล้วจัดผ้านุ่งเสียใหม่ เดินสะกดรอยพระเถระออกจากพุ่มไม้มายืนอยู่ ณ ที่สมควรส่วนหนึ่ง.
Vị thần địa cầu biến thành một người phụ nữ xinh đẹp đứng sau Tôn giả. Thần làm cho tóc như bị rối rồi chải lại, phủi bụi ở sau lưng, rồi chỉnh lại y phục. Sau đó, thần lén đi theo Tôn giả từ phía sau bụi cây và đứng ở một góc thích hợp.
พระเถระผู้เป็นสหายเห็นเหตุการณ์นี้จึงเกิดความโทมนัสคิดว่า ความเยื่อใยที่ติดตามกันมาเป็นเวลานานภิกษุนี้ของเรามาฉิบหายเสียแล้วในบัดนี้ ถ้าหากเรารู้เช่นเห็นชาติอย่างนี้ เราจะไม่ทำความคุ้นเคยกับภิกษุนี้ให้เนิ่นนานถึงเพียงนี้.
Tôn giả là bạn thấy sự việc này nên buồn phiền, nghĩ rằng: “Tình bạn lâu dài giữa chúng ta nay đã tan vỡ. Nếu ta biết trước điều này, ta sẽ không gắn bó với Tỳ-kheo này lâu đến vậy.”
พอพระเถระนั้นมาถึงเท่านั้นก็พูดว่า เชิญเถอะอาวุโส นี่บาตรจีวรของท่าน เราไม่เดินทางเดียวกันกับสหายเช่นท่าน.
Khi Tôn giả kia vừa đến, ngài nói: “Mời huynh, đây là bát và y của ngài. Ta sẽ không đi cùng đường với người bạn như ngài.”
ครั้นได้ฟังถ้อยคำนั้น หทัยของภิกษุผู้มีความละอายนั้น เหมือนกับถูกหอกคมทิ่มแทงเอาแล้วฉะนั้น แต่นั้นท่านจึงกล่าวกะพระเถระนั้นว่า อาวุโส ท่านพูดอะไรอย่างนี้ ผมไม่รู้อาบัติแม้เพียงทุกกฏมาตลอดกาลเพียงนี้ ก็ท่านพูดว่าข้าพเจ้าเป็นคนชั่วในวันนี้ ท่านเห็นอะไรหรือ?
Nghe những lời đó, lòng của vị Tỳ-kheo có đức hổ thẹn cảm thấy như bị đâm xuyên bởi một mũi giáo sắc bén. Sau đó, ngài nói với Tôn giả kia: “Huynh, sao lại nói vậy? Tôi chưa từng phạm lỗi dù chỉ là nhẹ nhất. Vậy mà hôm nay huynh lại nói tôi là người xấu, huynh đã thấy gì?”
พระเถระนั้นกล่าวว่า จะประโยชน์อะไรด้วยกรรมอื่นที่เราเห็นแล้ว ท่านออกมาอยู่ในที่เดียวกับผู้หญิงที่แต่งตัวอย่างนี้ๆ เพราะเหตุไร.
Tôn giả kia trả lời: “Nói gì đến việc khác, ta đã thấy ngươi đi ra cùng chỗ với một người phụ nữ ăn mặc như vậy. Tại sao lại như thế?”
พระเถระนั้นจึงตอบว่า อาวุโส กรรมนั้นของข้าพเจ้าไม่มี ข้าพเจ้ามิได้เห็นผู้หญิงเห็นปานนี้. แม้ท่านจะกล่าวอยู่ถึง ๓ ครั้ง พระเถระอีกรูปหนึ่งก็มิได้เชื่อถ้อยคำ ถือเอาเหตุที่ตนเห็นแล้วเท่านั้นเป็นสำคัญ ไม่เดินทางเดียวกับพระเถระนั้น ไปเฝ้าพระศาสดาโดยทางอื่น. แม้ภิกษุอีกรูปหนึ่งก็ไปเฝ้าพระศาสดาโดยทางอื่นเหมือนกัน.
Tôn giả trả lời: “Huynh, tôi không hề có hành động như thế. Tôi chưa từng thấy người phụ nữ nào như vậy.” Dù Tôn giả kia nói đến ba lần, Tôn giả còn lại vẫn không tin và chỉ dựa vào điều mình đã thấy, không đi chung đường mà đến gặp Đức Phật bằng con đường khác. Ngay cả Tỳ-kheo kia cũng đến gặp Đức Phật bằng con đường riêng.
แต่นั้นเวลาภิกษุสงฆ์ลงอุโบสถ ภิกษุนั้นจำภิกษุนั้นได้ในโรงอุโบสถจึงกล่าวว่า ในโรงอุโบสถนี้มีภิกษุลามกชื่อนี้ เราไม่กระทำอุโบสถร่วมกับภิกษุนั้น จึงออกไปยืนอยู่ข้างนอก.
Khi chúng Tăng làm lễ Uposatha, Tỳ-kheo đó nhận ra Tỳ-kheo kia trong nhà Uposatha và nói: “Trong nhà Uposatha này có một Tỳ-kheo hư hỏng tên là vậy. Ta sẽ không làm lễ Uposatha chung với vị Tỳ-kheo đó,” rồi đi ra ngoài đứng.
ภุมมเทวดาคิดว่าเราทำกรรมหนักแล้ว จึงแปลงเป็นอุบาสกแก่ไปหาภิกษุนั้น กล่าวว่า เหตุไร ท่านจึงมายืนอยู่ในที่นี้.
Vị thần địa cầu nghĩ rằng mình đã tạo ra một nghiệp nặng, nên biến thành một cư sĩ già và đến hỏi Tỳ-kheo đó: “Tại sao ngài lại đứng ở đây?”
พระเถระกล่าวว่า อุบาสก ก็ภิกษุลามกเข้ามายังโรงอุโบสถนี้ อาตมาจะไม่ทำอุโบสถร่วมกับภิกษุลามกนั้นจึงออกมายืนอยู่ข้างนอก.
Tôn giả đáp: “Thưa cư sĩ, có một Tỳ-kheo hư hỏng vào nhà Uposatha này. Tôi sẽ không làm lễ Uposatha chung với Tỳ-kheo đó nên tôi ra đứng ngoài đây.”
อุบาสกแก่นั้นกล่าวว่า ท่านเจ้าข้า อย่าถืออย่างนั้นเลย ภิกษุนี้เป็นผู้มีศีลบริสุทธิ์ ผมคือผู้หญิงที่ท่านเห็นนั้น ผมแลเห็นความดีความละอายและความไม่ละอายกระทำกรรมแล้วด้วยคิดว่า ความไมตรีของพระเถระนี้มั่นคงหรือไม่มั่นคง ก็เพื่อทดลองท่านทั้งหลายดู.
Cư sĩ già nói: “Thưa ngài, xin đừng trách như vậy. Vị Tỳ-kheo đó có giới đức trong sạch. Tôi chính là người phụ nữ mà ngài đã thấy. Tôi đã quan sát thấy lòng hổ thẹn và vô hổ thẹn, và đã tạo ra cảnh này để xem tình bạn của các ngài có bền vững hay không. Chỉ là để thử lòng các ngài mà thôi.”
ภิกษุนั้นถามว่า สัปบุรุษ ก็ท่านเป็นใคร. อุบาสกแก่ตอบว่า ผมเป็นภุมมเทวดาเจ้าข้า.
Tỳ-kheo hỏi: “Thưa thiện hữu, ngài là ai?” Vị cư sĩ già đáp: “Tôi là vị thần địa cầu, thưa ngài.”
เทวบุตร ทั้งที่ยืนกล่าวอยู่ด้วยอานุภาพอันเป็นทิพย์หมอบลงแทบเท้าของพระเถระกล่าวว่า ขอจงอดโทษนั้นแก่ข้าพเจ้า พระเถระไม่รู้เรื่อง โปรดทำอุโบสถเถิด วิงวอนให้พระเถระเข้าไปสู่โรงอุโบสถแล้ว
Dù đang đứng, vị thần với sức mạnh siêu phàm cúi xuống dưới chân Tôn giả, nói: “Xin hãy tha thứ lỗi lầm cho con. Tôn giả không biết điều gì đã xảy ra, xin hãy vào làm lễ Uposatha,” và cầu xin Tôn giả vào nhà Uposatha.
พระเถระนั้นกระทำอุโบสถในที่เดียวกันก่อน แล้วก็อยู่ในที่เดียวกันกับพระเถระนั้น ด้วยอำนาจแห่งการผูกไมตรีอีกด้วยแล. กรรมของพระเถระนี้ท่านมิได้กล่าวไว้ ส่วนภิกษุผู้ถูกโจทย์บำเพ็ญวิปัสสนาต่อๆ มาได้บรรลุพระอรหัตแล้ว.
Tôn giả sau đó thực hiện lễ Uposatha tại cùng một nơi, và tiếp tục sống cùng với Tôn giả kia với tình bạn bền vững. Không có gì được nhắc đến về nghiệp của Tôn giả này, nhưng Tỳ-kheo bị nghi ngờ đã tiếp tục tu tập thiền quán và đạt quả A-la-hán.
ภุมมเทวดาก็ไม่พ้นภัยในอบายตลอดพุทธันดรหนึ่ง เพราะผลของกรรมนั้น แต่ถ้ามาเกิดเป็นมนุษย์ตามสมควรแต่กาล โทษที่คนอื่นจะเป็นผู้ใดก็ตามกระทำ ก็ตกอยู่แก่เขาเท่านั้น ท่านบังเกิดในครอบครัวพราหมณ์ในกรุงสาวัตถี ครั้งพระผู้มีพระภาคเจ้าของเรา พวกของท่านตั้งชื่อท่านว่า ธานมาณพ.
Vị thần địa cầu phải chịu khổ trong cõi đọa suốt một thời kỳ Phật pháp vì nghiệp quả đó. Tuy nhiên, khi tái sinh làm người, bất kể lỗi lầm do ai khác gây ra, hậu quả cũng chỉ rơi vào người đó. Ngài tái sinh vào một gia đình Bà-la-môn ở thành Xá-vệ trong thời của Đức Phật chúng ta. Người thân đặt tên ngài là Thana Manava.
ธานมาณพนั้นเจริญวัยแล้วเรียนไตรเพท ในเวลาแก่ฟังธรรมของพระศาสดาได้ศรัทธาแล้วบวช ตั้งแต่วันที่ท่านบวชแล้ว หญิงผู้แต่งตัวคนหนึ่ง เมื่อท่านเข้าบ้านก็เข้าไปกับท่านด้วย เมื่อออกก็ออกด้วย แม้เมื่อเข้าวิหารก็เข้าด้วย แม้เมื่อยืนก็ยืนอยู่ด้วยดังนั้นย่อมปรากฏว่าติดพันอยู่เป็นนิตย์อย่างนี้.
Thana Manava lớn lên, học Tam Tạng Kinh điển. Khi về già, ngài nghe pháp từ Đức Thế Tôn và có lòng tin, rồi xuất gia. Từ ngày ngài xuất gia, một người phụ nữ trang điểm đi cùng ngài khi vào nhà, khi ra cũng đi cùng, ngay cả khi vào tịnh xá hay khi đứng cũng luôn theo sát ngài, dường như gắn liền với ngài mãi như vậy.
พระเถระก็ไม่เห็น แต่ด้วยผลของกรรมเก่าของพระเถระนั้น หญิงนั้นจึงปรากฏแก่คนอื่นๆ
Tôn giả không nhìn thấy người phụ nữ, nhưng do nghiệp cũ của ngài, hình bóng cô ấy hiện rõ với mọi người khác.
หญิงทั้งหลายที่ถวายข้าวยาคู และภิกษาในบ้านก็ทำการเย้ยหยันว่า ท่านเจ้าขา ข้าวยาคูกระบวยหนึ่งนี้ สำหรับท่าน อีกกระบวยหนึ่งนี้สำหรับเพื่อนหญิงของท่าน.
Những phụ nữ cúng dường cháo và vật thực trong nhà thường trêu đùa rằng: “Thưa ngài, một muỗng cháo này là cho ngài, và một muỗng này là cho bạn nữ của ngài.”
พระเถระจึงมีความเดือดร้อนรำคาญอย่างใหญ่ สามเณรและภิกษุหนุ่มต่างแวดล้อมท่าน แม้ไปวิหารก็ทำการหัวเราะเยาะว่า พระธานะเป็นคนชั่ว. (ธาโน โกณฺโฑ ชาโต)
Điều này khiến Tôn giả cảm thấy vô cùng bực bội. Các sa-di và Tỳ-kheo trẻ khi đi cùng ngài đến tịnh xá cũng trêu chọc ngài, nói rằng: “Thana là kẻ xấu xa.”
ภายหลังท่านมีชื่อว่า โกณฑธานเถระ เพราะเหตุนั้นนั่นแล พระเถระพยายามแล้วพยายามเล่า เมื่อไม่อาจอดกลั้นความเย้ยหยันที่พวกสามเณรและภิกษุหนุ่มเหล่านั้นกระทำได้ ก็เกิดความบุ่มบ่ามขึ้นกล่าวว่า อุปัชฌาย์ของท่านซิชั่ว อาจารย์ของท่านซิชั่ว.
Về sau, ngài được gọi là Tôn giả Kondañña vì lý do đó. Dù đã cố gắng hết sức, ngài không thể kiềm chế sự khó chịu trước những lời chế giễu của các sa-di và Tỳ-kheo trẻ, nên đã lỡ lời nói: “Chính thầy bổn sư và thầy giáo của các ngươi mới là kẻ xấu.”
ครั้งนั้น ภิกษุทั้งหลายจึงกราบทูลเรื่องนั้นแด่พระศาสดาว่า พระกุณฑธานะกล่าวหยาบอย่างนี้ๆ กับภิกษุหนุ่มและสามเณรทั้งหลาย.
Lúc đó, các Tỳ-kheo đã trình lên Đức Phật rằng Tôn giả Kondañña đã nói những lời thô lỗ như thế với các Tỳ-kheo trẻ và các sa-di.
พระศาสดาให้เรียกภิกษุนั้นมา ตรัสถามว่า “จริงหรือ ภิกษุ” เมื่อทูลว่าจริง พระผู้มีพระภาคเจ้าจึงตรัสว่า เหตุไร ท่านจึงกล่าวอย่างนั้น พระเถระทูลว่า พระเจ้าข้า ข้าพระองค์ก็ไม่อาจอดกลั้นการเสียดสีอยู่เป็นประจำ จึงกล่าวอย่างนั้น.
Đức Phật gọi vị Tỳ-kheo đó đến và hỏi: “Này Tỳ-kheo, có thật không?” Khi Tôn giả trả lời là thật, Đức Thế Tôn hỏi: “Tại sao ngươi lại nói như vậy?” Tôn giả đáp: “Thưa Đức Thế Tôn, con không thể chịu đựng được những lời chế giễu thường xuyên nên mới nói như thế.”
พระศาสดาตรัสว่า ตัวท่านไม่อาจใช้กรรมที่ทำไว้ในปางก่อนให้หมดไปจนถึงทุกวันนี้ ต่อไปนี้ ท่านอย่ากล่าวคำหยาบ เห็นปานนั้นน่ะภิกษุ ดังนี้ แล้วตรัสว่า
Đức Phật nói: “Ngươi vẫn chưa thể tiêu trừ hết nghiệp mà ngươi đã tạo từ kiếp trước đến tận ngày nay. Từ nay về sau, ngươi đừng nói lời thô lỗ nữa, này Tỳ-kheo.” Rồi Ngài thuyết giảng:
มาโวจ ผรุสํ กญฺจิ วุตฺตา ปฎิวเทยฺยุ ตํ
ทุกฺขา หิ สารมฺกถา ปฏิทณฺฑา ผุเสยฺยุ ตํ
สเจ น เทสิ อตฺตานํ กํโส อุปหโต ยถา
เอส ปตฺโตสิ นิพฺพานํ สารมฺโภเต น วิชฺชตีติ
“Đừng nói lời thô lỗ với bất cứ ai. Nếu ai nói lời thô lỗ với ngươi, hãy đáp lại bằng sự im lặng. Lời cãi cọ sinh ra đau khổ, sự đáp trả gây thêm phiền não. Nếu ngươi không còn rung động như tiếng chuông vỡ, ngươi đã đạt đến Niết-bàn, sẽ không còn sự phiền não nào trong tâm nữa.”
ท่านอย่ากล่าวคำหยาบกะใครๆ ผู้ที่ท่านกล่าว แล้ว ก็จะโต้ตอบท่าน ด้วยว่า ถ้อยคำที่แข่งดีกันนำทุกข์ มาให้ ผู้ทำตอบก็พึงประสบทุกข์นั้น
Ngươi đừng nói lời thô lỗ với bất kỳ ai, vì khi ngươi nói, họ sẽ đáp trả lại ngươi. Lời nói đối chọi sẽ mang lại đau khổ, và kẻ đáp trả cũng sẽ gánh chịu đau khổ đó.
ท่านไม่ยังตนให้หวั่นไหว ดุจกังสดาลถูกเลาะ ขอบออกแล้ว ท่านนั้นก็จะเป็นผู้ถึงพระนิพพาน ความ แข่งดีก็จะไม่มีแก่ท่าน ดังนี้.
Nếu ngươi giữ tâm mình không lay động, như chiếc chuông đã vỡ không còn ngân vang, ngươi sẽ đạt đến Niết-bàn, sẽ không còn cạnh tranh nào trong tâm ngươi nữa.
ก็และบุคคลทั้งหลาย กราบทูลความที่พระเถระนั้นเที่ยวไปกับมาตุคามนี้แด่พระเจ้าโกศล. พระราชาส่งอำมาตย์ไปว่า พนาย จงไปสืบสวนดู แม้พระองค์เองก็เสด็จไปยังที่อยู่ของพระเถระนั้น พร้อมด้วยราชบริพารเป็นอันมาก ประทับยืนดูอยู่ ณ ที่สมควรข้างหนึ่ง.
Khi mọi người tâu với vua Kosala rằng Tôn giả đi chung với một người phụ nữ, nhà vua đã phái quan đại thần đi điều tra. Chính nhà vua cũng tự mình đến chỗ ở của Tôn giả cùng với nhiều triều thần và đứng quan sát ở một góc phù hợp.
ขณะนั้น พระเถระกำลังนั่งเย็บผ้าอยู่ หญิงแม้นั้นก็ปรากฏเหมือนยืนอยู่ในที่ไม่ไกลพระเถระนั้น. พระราชาเห็นแล้วทรงดำริว่ามีเหตุนี้หรือ จึงเสด็จไปยังที่ๆ หญิงนั้นยืนอยู่แล้ว เมื่อพระราชามาถึง หญิงนั้นก็เป็นเหมือนเข้าไปยังบรรณศาลาอันเป็นที่อยู่ของพระเถระ แม้พระราชาก็เสด็จเข้าไปบรรณศาลาพร้อมกับหญิงนั้นทีเดียว ตรวจดูทุกแห่งก็ไม่เห็น จึงทำความเข้าพระทัยว่า นี้มิใช่มาตุคาม เป็นวิบากกรรมอย่างหนึ่งของพระเถระ.
Khi đó, Tôn giả đang ngồi vá y, và người phụ nữ dường như đứng gần Tôn giả. Nhà vua thấy vậy, liền nghĩ “Có thật là như vậy không?” rồi tiến đến chỗ người phụ nữ đang đứng. Khi nhà vua đến gần, người phụ nữ như thể bước vào thất của Tôn giả. Ngay cả nhà vua cũng bước vào thất cùng người phụ nữ. Sau khi kiểm tra khắp nơi mà không thấy, nhà vua hiểu rằng đó không phải là phụ nữ mà là quả nghiệp của Tôn giả.
ทีแรกแม้มาถึงใกล้พระเถระ ก็ไม่ทรงไหว้พระเถระ ครั้นทรงทราบว่าเหตุนั้นไม่เป็นจริง จึงเสด็จมาไหว้พระเถระ ประทับนั่ง ณ ที่สมควรส่วนหนึ่ง ตรัสถามว่า พระคุณเจ้าไม่ลำบากด้วยบิณฑบาตบ้างหรือ
Lúc đầu, dù đã đến gần, nhà vua không lễ Tôn giả. Nhưng khi biết sự việc không có thật, nhà vua lễ Tôn giả và ngồi xuống một bên, hỏi: “Thưa ngài, ngài có gặp khó khăn trong việc khất thực không?”
พระเถระทูลว่า เป็นไปได้ ขอถวายพระพร.
Tôn giả đáp: “Có thể có chút khó khăn, thưa đại vương.”
พระราชาตรัสว่า ท่านผู้เจริญ โยมรู้เรื่องราวของพระคุณเจ้า เมื่อพระคุณเจ้าเที่ยวไปกับสิ่งที่ทำให้เศร้าหมองเห็นปานนี้ ชื่อว่าใครเล่าจักเลื่อมใส ตั้งแต่นี้ไป พระคุณเจ้าไม่จำต้องไปในที่ไหนๆ โยมจักบำรุงด้วยปัจจัย ๔ พระคุณเจ้าอย่าประมาทด้วยโยนิโสมนสิการเถิด.
Nhà vua nói: “Thưa ngài, ta biết câu chuyện của ngài. Khi ngài đi cùng với hình bóng không thanh tịnh như thế, ai sẽ tin tưởng ngài? Từ nay, ngài không cần phải đi khất thực ở đâu nữa. Ta sẽ phụng dưỡng ngài với bốn vật dụng cần thiết. Xin ngài hãy chánh niệm tỉnh giác.”
แล้วส่งภิกษาไปถวายเป็นประจำ พระเถระได้พระราชูปถัมภ์ เป็นผู้มีจิตมีอารมณ์เดียว เพราะมีโภชนะสบาย เจริญวิปัสสนาบรรลุ พระอรหัตตผลแล้ว ตั้งแต่นั้นไป หญิงนั้นก็หายไป.
Sau đó, vua đều đặn gửi vật thực cúng dường cho ngài. Tôn giả được nhà vua bảo trợ, tâm ngài an ổn nhờ có đủ thức ăn, phát triển thiền quán và chứng quả A-la-hán. Từ đó, người phụ nữ cũng biến mất.
นางมหาสุภัททาอยู่ในครอบครัวมิจฉาทิฏฐิในอุคคนคร คิดว่าพระศาสดาจงทรงอนุเคราะห์เรา จึงอธิษฐานอุโบสถ เป็นผู้ไม่มีกลิ่นคาว อยู่ปราสาทชั้นบน กระทำสัจจกิริยาว่า ดอกไม้เหล่านี้จงอย่าอยู่ในระหว่างทางเสีย จงกางกั้นเป็นเพดานในเบื้องบนแห่งพระทศพลเถิด ขอพระทศพลจงรับภิกษาของเราพร้อมกับภิกษุ ๕๐๐ รูป ด้วยสัญญานี้เถิด แล้วโยนดอกไม้ ๘ กำไป ดอกไม้ก็ไปกางกั้นเป็นเพดานอยู่เบื้องบนของพระศาสดาในเวลาแสดงธรรม.
Nàng Mahasubhadra sống trong một gia đình có tà kiến ở thành Ugganagara, nàng nghĩ rằng: “Xin Đức Thế Tôn hãy ban ơn cho chúng con.” Nàng giữ giới Uposatha, giữ mình thanh tịnh, và ở trên tầng cao của lâu đài. Nàng thực hiện lời nguyện chân thật rằng: “Những đóa hoa này xin đừng rơi trên đường đi, mà hãy trải thành mái che trên đầu của Đức Thế Tôn.” Nàng cầu nguyện rằng: “Xin Đức Thế Tôn hãy nhận sự cúng dường của chúng con cùng với 500 vị Tỳ-kheo,” rồi tung tám bó hoa. Những đóa hoa ấy bay lên, trải thành mái che trên đầu Đức Phật khi Ngài thuyết pháp.
พระศาสดาทอดพระเนตรเห็น เพดานดอกมะลินั้น ทรงรับภิกษาของนางสุภัททาด้วยจิตนั้นแหละ.
Đức Phật nhìn thấy mái che làm từ hoa nhài đó, và với lòng từ bi, Ngài nhận sự cúng dường của nàng Subhadra.
วันรุ่งขึ้นเมื่ออรุณขึ้น จึงตรัสสั่งพระอานนท์ว่า อานนท์ วันนี้เราจะไปภิกษาจาร ณ ที่ไกล จงอย่าให้สลากแก่พระปุถุชน จงให้แก่พระอริยะเท่านั้น.
Sáng hôm sau khi mặt trời mọc, Ngài dặn Tôn giả Ananda: “Này Ananda, hôm nay ta sẽ đi khất thực ở nơi xa. Chỉ trao thăm cho các vị A-la-hán, không trao cho các Tỳ-kheo bình thường.”
พระเถระบอกแก่ภิกษุทั้งหลายว่า ผู้มีอายุ วันนี้พระศาสดาจักเสด็จภิกษาจาร ณ ที่ไกล พระภิกษุปุถุชนจงอย่าจับสลาก พระอริยะเท่านั้นจงจับ.
Tôn giả thông báo với các Tỳ-kheo: “Này các huynh, hôm nay Đức Phật sẽ đi khất thực ở nơi xa. Các Tỳ-kheo bình thường không nên rút thăm, chỉ các vị A-la-hán mới được rút.”
พระโกณฑธานเถระกล่าวว่า ผู้มีอายุจงนำสลากมา แล้วเหยียดมือออกไปก่อน เมื่อพระอานนท์เถระกล่าวว่า ท่านพระศาสดาไม่ให้ประทานสลากแก่ภิกษุเช่นท่าน สั่งให้ประทานเฉพาะภิกษุผู้เป็นอริยะเท่านั้น เกิดความวิตกขึ้น จึงไปกราบทูลพระศาสดา.
Tôn giả Kondañña nói: “Này huynh, hãy mang thăm đến đây,” và giơ tay ra trước. Khi Tôn giả Ananda nói rằng: “Đức Phật không cho phép trao thăm cho Tỳ-kheo như huynh, chỉ các vị A-la-hán mới được nhận,” ngài cảm thấy bối rối và đi trình lên Đức Phật.
พระศาสดาตรัสว่า เธอจงไปให้สลากแก่ภิกษุผู้บอกให้นำสลากมาเถิด.
Đức Phật nói: “Hãy trao thăm cho vị Tỳ-kheo đã yêu cầu thăm.”
พระเถระจึงคิดว่า ถ้าไม่ควรให้สลากแก่พระกุณฑธานะ พระศาสดาจะพึงห้ามเธอ จักมีเหตุอย่างหนึ่งเป็นแท้ จึงรีบนำมาด้วยคิดว่า จักให้สลากแก่พระกุณฑธานะ.
Tôn giả nghĩ: “Nếu không nên trao thăm cho Tôn giả Kondañña, Đức Phật hẳn đã ngăn cản. Hẳn có lý do nào đó.” Ngài vội vàng mang thăm đến, định trao cho Tôn giả Kondañña.
พระกุณฑธานะเถระ ก่อนที่พระอานนท์เถระมา เข้าจตุตถฌานอันเป็นบาทแห่งอภิญญา ยืนอยู่ในอากาศด้วยฤทธิ์กล่าวว่า ท่านอานนท์จงนำสลากมา พระศาสดาทรงรู้จักเรา พระศาสดาไม่ตรัสห้ามภิกษุเช่นเราผู้จับสลากได้ก่อน แล้วเหยียดมือไปจับสลากแล้ว.
Trước khi Tôn giả Ananda đến, Tôn giả Kondañña đã nhập vào Tứ thiền, đạt được thần thông, đứng giữa không trung và nói: “Này Ananda, hãy mang thăm đến đây. Đức Phật biết rõ ta, và Ngài không ngăn cấm Tỳ-kheo như ta, người rút thăm đầu tiên.” Rồi ngài giơ tay và nhận thăm.
พระศาสดาทรงทำเรื่องนั้นให้เป็นอรรถอุบัติเหตุเกิดเรื่อง จึงทรงสถาปนาพระเถระไว้ในตำแหน่งเป็นยอดของเหล่าภิกษุผู้จับสลากได้ที่ ๑ ในศาสนาแล.
Đức Phật đã xem câu chuyện đó như một sự kiện để đưa ra bài học, rồi tôn phong Tôn giả vào vị trí đứng đầu trong số các Tỳ-kheo được rút thăm đầu tiên trong giáo pháp.