Phụ chú giải kinh Tăng Chi Bộ II – Chương 4 – 20. Ðại Phẩm

(20) 5. Mahāvaggo
(20) 5. Đại chương

1. Sotānugatasuttavaṇṇanā
1. Giải thích về bài kinh liên quan đến sự tuân theo dòng suối thanh tịnh

191. Pañcamassa paṭhame sotānugatānanti pasādasotaṃ anugantvā gatānaṃ, paguṇānaṃ vācuggatānanti attho.
191. Trong phần thứ năm, câu đầu tiên có nghĩa là theo sau dòng suối thanh tịnh, đã đi qua những lời nói tốt đẹp, có ý nghĩa là sự tuân theo các lời dạy, những lời chân chính và tốt đẹp.

Evaṃbhūtā ca pasādasotaṃ odahitvā ñāṇasotena suṭṭhu vavatthapitā nāma hontīti āha ‘‘pasādasota’’ntiādi.
Những ai đã tẩy rửa dòng suối thanh tịnh này bằng trí tuệ sẽ được chứng đắc chân lý và giải thoát, đây là ý nghĩa của cụm từ “pasādasota” được nói đến trong bài kinh.

Ekaccassa hi uggahitapubbavacanaṃ taṃ taṃ paguṇaṃ niccharitaṃ suṭṭhu vavatthapitaṃ na hoti.
Đối với một số người, những lời đã học trước đó không đủ sức để vạch rõ những phẩm hạnh cao thượng và sẽ không được khẳng định một cách rõ ràng.

‘‘Asukaṃ suttaṃ vā jātakaṃ vā kathehī’’ti vutte ‘‘sajjhāyitvā saṃsanditvā samanuggāhitvā jānissāmī’’ti vadanti.
Khi bảo rằng “Hãy giảng bài kinh hay kể chuyện tiền thân này”, họ sẽ nói “Sau khi đã đọc và hiểu rõ, tôi sẽ ghi nhớ và tuân theo”.

Ekaccassa taṃ taṃ paguṇaṃ bhavaṅgasotasadisaṃ hoti ‘‘asukaṃ suttaṃ vā jātakaṃ vā kathehī’’ti vutte uddharitvā tameva katheti.
Một số người lại có sự hiểu biết về phẩm hạnh, giống như nước chảy trong dòng suối ban đầu, khi bảo họ “Hãy giảng bài kinh hay kể chuyện tiền thân này”, họ sẽ nói và ghi nhớ chính xác điều đó.

Taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ ‘‘ñāṇasotena vavatthapitāna’’nti.
Điều này có thể được hiểu như là sự khẳng định rằng những người này đã được xác định rõ ràng thông qua dòng suối trí tuệ.

Itthiliṅgādīni tīṇi liṅgāni.
Có ba giới tính liên quan đến văn bản này: giới tính nữ, giới tính nam và giới tính trung lập.

Nāmādīni cattāri padāni.
Bốn từ ngữ quan trọng là tên gọi, các từ ngữ mô tả và các hình thức ngữ pháp cần thiết trong bài kinh này.

Paṭhamādayo satta vibhattiyo.
Bảy loại cách chia động từ được áp dụng từ câu đầu tiên trong bài kinh này.

Vaḷañjetīti pāḷiṃ anusandhiṃ pubbāparavasena vācuggataṃ karonto dhāreti.
“Vaḷañjeti” có nghĩa là khi người ta đọc hay nói Pāli, họ diễn đạt theo sự hiểu biết của mình, bằng cách tuân theo các lời nói trong quá khứ và tương lai.

Vacasā paricitāti suttadasakavaggadasakapaṇṇāsadasakavasena vācāya sajjhāyitā, ‘‘dasasuttāni gatāni, dasavaggāni gatānī’’tiādinā sallakkhetvā vācāya sajjhāyitāti attho.
“Vacasā paricitā” nghĩa là được ghi nhớ thông qua các bộ kinh, từ mười bài kinh cho đến các phần của bộ Kinh, những lời dạy này được tuân theo và ghi nhớ qua các đoạn kinh “Mười bài kinh đã được đọc, mười phần của bộ Kinh đã được hiểu”.

Vaggādivasena hi idha vacasā paricayo adhippeto, na pana suttekadesassa suttamattassa vacasā paricayo.
Tại đây, “vacasā paricayo” được hiểu theo nghĩa là sự quen thuộc với các nhóm kinh và phần tương ứng, không phải chỉ là sự quen thuộc với các bài kinh riêng lẻ.

Manasā anu anu pekkhitā bhāgaso nijjhāyitā viditā manusānupekkhitā.
Những người có sự chú ý và theo dõi bằng tâm trí, như một phần của trí tuệ, sẽ nhận biết rõ ràng và thấu hiểu những điều đó.

Yassa vācāya sajjhāyitaṃ buddhavacanaṃ manasā cintentassa tattha tattha pākaṭaṃ hoti, mahādīpaṃ jāletvā ṭhitassa rūpagataṃ viya vibhūtaṃ hutvā paññāyati.
Khi người ta suy nghĩ về lời dạy của Đức Phật với tâm trí tỉnh táo, nó sẽ rõ ràng và sáng tỏ, giống như ánh sáng của một ngọn đèn lớn đang chiếu sáng, sự hiểu biết sẽ hiện ra rực rỡ.

Taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ.
Điều này có thể hiểu là đã được nói rõ trong phần này.

Suppaṭividdhāti nijjaṭaṃ niggumbaṃ katvā suṭṭhu yāthāvato paṭividdhā.
“Suppaṭividdhā” có nghĩa là được ghi nhớ kỹ lưỡng và đầy đủ, hoàn toàn có thể nắm bắt và thực hành một cách chính xác.

Sesamettha suviññeyyameva.
Những phần còn lại ở đây đều dễ hiểu và có thể nhận biết rõ ràng.

Sotānugatasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Giải thích về bài kinh liên quan đến sự tuân theo dòng suối thanh tịnh đã hoàn tất.

2. Ṭhānasuttavaṇṇanā
2. Giải thích về bài kinh về các địa vị

192. Dutiye saṃvāsenāti sahavāsena.
192. Trong câu thứ hai, “saṃvāse” có nghĩa là sống chung cùng nhau, chia sẻ và kết nối trong sự hòa hợp.

Sīlaṃ veditabbanti ‘‘ayaṃ susīlo vā dussīlo vā’’ti saha vasantena upasaṅkamantena jānitabbo.
“Sīlaṃ veditabbaṃ” có nghĩa là đạo đức phải được nhận thức và hiểu rõ, có thể nhận biết qua cách hành xử của người sống cùng, khi tiếp cận và gần gũi với người đó, họ có thể nhận ra rằng người đó có đức hạnh hay không.

Tañca kho dīghena addhunā, na ittaranti tañca sīlaṃ dīghena kālena veditabbaṃ, na ittarena.
Đạo đức này phải được nhận biết qua thời gian dài, không phải chỉ qua một thời gian ngắn, vì chỉ qua một thời gian dài mới có thể hiểu rõ ràng về phẩm hạnh của một người.

Dvīhatīhañhi saṃyatākāro ca saṃvutindriyākāro ca na sakkā dassetuṃ.
Không thể dễ dàng nhận ra được người đã rèn luyện sự tự kiềm chế và người kiểm soát các giác quan của mình qua những hành động bề ngoài.

Manasi karotāti tampi ‘‘sīlamassa pariggahessāmī’’ti manasikarontena paccavekkhanteneva sakkā jānituṃ, na itarena.
Điều này có nghĩa là chỉ qua suy nghĩ và tự kiểm tra trong tâm trí, người ta mới có thể nhận thức được liệu mình có tuân theo các giới hạnh hay không.

Paññavatāti tampi sappaññeneva paṇḍitena.
“Người có trí tuệ” là người có trí sáng suốt, chỉ có người trí thức mới thực sự hiểu được điều này.

Bālo hi manasikarontopi jānituṃ na sakkoti.
Người ngu si, dù có suy nghĩ về vấn đề này, cũng không thể hiểu được nó một cách rõ ràng.

Saṃvohārenāti aparāparaṃ kathanena.
“Saṃvohāra” có nghĩa là qua lời nói trao đổi liên tục, nghĩa là những cuộc trò chuyện liên tiếp sẽ giúp làm sáng tỏ vấn đề.

‘‘Yo hi koci manussesu, vohāraṃ upajīvati;
“Người nào trong số chúng sinh sống bằng cách trao đổi, buôn bán;

Evaṃ vāseṭṭha jānāhi, vāṇijo so na brāhmaṇo’’ti. (ma. ni. 2.457; su. ni. 619) –
Vậy, thưa ngài, hãy biết rằng, người buôn bán như vậy không phải là một người trí thức chân chính.”

Ettha hi byavahāro nāma.
Tại đây, từ “byavahāro” có nghĩa là hành động giao tiếp, trao đổi, liên quan đến việc sử dụng lời nói trong xã hội.

‘‘Cattāro ariyavohārā, cattāro anariyavohārā’’ti (dī. ni. 3.313) ettha cetanā.
“Thực hành lời nói cao quý” và “thực hành lời nói không cao quý” trong bài kinh này liên quan đến sự nhận thức và ý thức trong hành động giao tiếp.

‘‘Saṅkhā samaññā paññatti vohāro’’ti (dha. sa. 1313-1315; mahāni. 73) ettha paññatti.
Từ “paññatti” ở đây có nghĩa là sự mô tả hay định nghĩa, thể hiện qua cách thức giao tiếp, hoặc sự quy ước trong cách trao đổi.

‘‘Vohāramattena so vohareyyā’’ti (saṃ. ni. 1.25) ettha kathāvohāro.
“Kathāvohāro” trong câu này chỉ về lời nói được sử dụng để trao đổi trong các tình huống cụ thể, thể hiện qua cách thức giao tiếp của mỗi cá nhân.

Idhāpi esova adhippeto.
Ở đây, ý nghĩa của từ “adhippeto” vẫn giữ nguyên, là sự chỉ dẫn về mục đích hoặc ý định, đặc biệt trong ngữ cảnh giao tiếp.

Ekaccassa hi sammukhākathā parammukhākathāya na sameti parammukhākathā sammukhākathāya.
Đối với một số người, lời nói trực tiếp không thể hòa hợp với lời nói gián tiếp, ngược lại, lời nói gián tiếp cũng không thể hòa hợp với lời nói trực tiếp.

Tathā purimakathā pacchimakathāya, pacchimakathā ca purimakathāya.
Tương tự như vậy, lời nói trước không thể hợp nhất với lời nói sau, và lời nói sau cũng không thể hòa hợp với lời nói trước.

So kathaneneva sakkā jānituṃ ‘‘asuci eso puggalo’’ti.
Chỉ qua cách giao tiếp, người ta có thể nhận ra rằng “người này là một người không trong sạch”.

Sucisīlassa pana purimaṃ pacchimena, pacchimañca purimena sameti.
Đối với người có đạo đức trong sạch, lời nói trước và sau có thể hòa hợp với nhau, như hai yếu tố liên kết một cách hoàn hảo.

Sammukhākathitaṃ parammukhākathitena sameti, parammukhākathitañca sammukhākathitena, tasmā kathanena sakkā sucibhāvo jānitunti pakāsento evamāha.
Lời nói trực tiếp có thể hòa hợp với lời nói gián tiếp, và ngược lại, từ đó có thể nhận ra sự trong sạch qua cách thức giao tiếp. Do vậy, như được trình bày trong bài kinh, qua cách giao tiếp, người ta có thể nhận thức rõ sự trong sạch của bản thân.

Thāmoti ñāṇathāmo.
“Thāmo” có nghĩa là sự trì hoãn của trí tuệ, khi trí tuệ không có mặt, người ta giống như một người không nhận biết được những khó khăn xung quanh, như thể bước vào ngôi nhà đóng cửa mà không nhìn thấy lối ra.

Yassa hi ñāṇathāmo natthi, so uppannesu upaddavesu gahetabbaṃ gahaṇaṃ kattabbaṃ kiccaṃ apassanto advārakagharaṃ paviṭṭho viya carati.
Khi không có sự trì hoãn của trí tuệ, người ta sẽ không nhận ra những vấn đề cần giải quyết, giống như bước vào ngôi nhà có cửa đóng mà không biết phải làm gì.

Tenāha ‘‘āpadāsu, bhikkhave, thāmo veditabbo’’ti.
Vì lý do này, Đức Phật dạy rằng “Trong những tình huống nguy hiểm, thưa các Tỳ-kheo, sự trì hoãn của trí tuệ cần phải được nhận thức rõ.”

Sākacchāyāti saṃkathāya.
“Sākacchā” có nghĩa là cuộc trò chuyện, sự trao đổi lời nói, giúp tạo ra sự hiểu biết hoặc thấu hiểu giữa hai bên.

Duppaññassa hi kathā udake geṇḍu viya uppilavati.
Đối với người thiếu trí tuệ, lời nói giống như nước đọng trong một cái ao bẩn, không có giá trị và không thể đem lại sự trong sáng.

Paññavato kathentassa paṭibhānaṃ anantaṃ hoti.
Còn đối với người có trí tuệ, lời nói của họ không giới hạn, luôn tràn đầy sức mạnh và sự sáng suốt.

Udakavipphanditeneva hi maccho khuddako vā mahanto vāti ñāyati.
Giống như một con cá nhỏ hay lớn, khi nhảy múa trong nước, tiếng động của nó có thể nghe thấy, sự khôn ngoan của người trí tuệ cũng như thế.

Ñātivināsoti corarogabhayādīhi ñātīnaṃ vināso.
“Ñātivināsa” có nghĩa là sự hủy hoại của người thân, thường do những mối nguy hiểm như trộm cướp, bệnh tật hay sợ hãi gây ra.

Bhogānaṃ byasanaṃ bhogabyasanaṃ, rājacorādivasena bhogavināsoti attho.
Sự tiêu mất tài sản, chẳng hạn như tài sản bị mất do trộm cướp hay các nguyên nhân khác, đây là sự tổn hại tài sản mà con người có thể gặp phải.

Tenāha ‘‘dutiyapadepi eseva nayo’’ti.
Vì lý do này, Đức Phật nói “Trong phần thứ hai cũng có cùng một cách hiểu”.

Pañhummaggoti pañhagavesanaṃ, ñātuṃ icchitassa atthassa vīmaṃsananti attho.
“Pañhummaggoti” có nghĩa là việc tìm kiếm câu trả lời cho một câu hỏi, suy xét về ý nghĩa của điều mà mình đang tìm hiểu.

Atappakanti atittikaraṭṭhena atappakaṃ sādurasabhojanaṃ viya.
“Atappaka” có nghĩa là sự nỗ lực, giống như một bữa ăn ngon được chuẩn bị kỹ lưỡng và chu đáo, không thiếu thốn.

Saṇhanti sukhumasabhāvaṃ.
“Saṇhanti” có nghĩa là sự mềm mại, nhạy bén, thể hiện trong cách thức hành xử tinh tế và hiểu biết.

Ṭhānasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Giải thích về bài kinh liên quan đến các địa vị đã hoàn tất.

3. Bhaddiyasuttavaṇṇanā
3. Giải thích về bài kinh Bhaddiya

193. Tatiye karaṇassa uttaraṃ kiriyaṃ karaṇuttariyaṃ, taṃ lakkhaṇaṃ etassāti karaṇuttariyalakkhaṇo.
193. Trong câu thứ ba, “karaṇuttariya” có nghĩa là hành động cao cấp hơn, vượt trội hơn so với các hành động thông thường, đó là dấu hiệu của sự siêu việt trong hành động.

Sesaṃ suviññeyyameva.
Những phần còn lại dễ hiểu và có thể nhận thức rõ ràng.

Bhaddiyasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Giải thích về bài kinh Bhaddiya đã hoàn tất.

4. Sāmugiyasuttavaṇṇanā
4. Giải thích về bài kinh Sāmugiya

194. Catutthe puggalassa pārisuddhiyā padhānabhūtāni vā aṅgāni pārisuddhipadhāniyaṅgāni.
194. Trong câu thứ tư, “pārisuddhiyā padhānabhūtāni” có nghĩa là những yếu tố quan trọng của một cá nhân trong sự thanh tịnh, là những hành động mang tính chất quyết định để đạt được sự thanh tịnh hoàn hảo.

Sesamettha suviññeyyameva.
Những phần còn lại dễ hiểu và có thể nhận thức rõ ràng.

Sāmugiyasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Giải thích về bài kinh Sāmugiya đã hoàn tất.

5. Vappasuttavaṇṇanā
5. Giải thích về bài kinh Vappa

195. Pañcame pihitattāti akusalassa pavesanadvāraṃ pidahitvā ṭhitattā.
195. Trong câu thứ năm, “pihitattā” có nghĩa là sự đóng cửa đối với cánh cửa của hành động bất thiện, giữ cho chúng không thể xâm nhập vào, như một người bảo vệ đang đứng canh chừng cửa ngõ.

Kāyena saṃvaritabbañhi apihitena dvārena pavattanakaṃ pāpadhammaṃ saṃvaritvā ṭhito kāyena saṃvuto nāma.
Khi hành động được kiểm soát và không bị phá hủy, hành động đó được gọi là sự tự kiềm chế. Cánh cửa của thân thể sẽ được đóng lại, ngăn chặn hành động sai trái.

Khayavirāgenāti accantakhayasaṅkhātena virajjanena, anuppādanirodhenāti attho.
“Khaya” có nghĩa là sự tiêu diệt hoàn toàn, sự từ bỏ toàn diện, và “virāga” là sự tách rời hoàn toàn khỏi tham ái, nhờ đó mà sinh diệt được ngừng lại.

Kiṃ vijjā pubbe uppannāti? Ubhayametaṃ na vattabbaṃ.
Hỏi rằng, trí thức có tồn tại từ trước không? Cả hai trạng thái này đều không thể xảy ra, không thể có sự hiện hữu của trí thức từ trước mà không có sự khởi đầu.

Pahānābhisamayabhāvanābhisamayānaṃ abhinnakālattā padīpujjalanena andhakāraṃ viya vijjuppādena avijjā niruddhāva hoti, vattabbaṃ vā hetuphalattamupacāravasena.
Giải thích rằng sự từ bỏ và phát triển trí tuệ có thể giống như việc bật đèn để xua tan bóng tối, làm cho vô minh (avijjā) hoàn toàn bị dập tắt, thông qua sự phát triển đúng đắn của nguyên nhân và kết quả.

Yathā hi padīpujjalanahetuko andhakāravigamo, evaṃ vijjuppādahetuko avijjānirodho.
Giống như việc ánh sáng từ đèn dập tắt bóng tối, sự khởi đầu của ánh sáng sẽ làm dập tắt vô minh.

Hetuphaladhammā ca samānakālāpi pubbāparakālā viya voharīyanti yathā ‘‘cakkhuñca paṭicca rūpe ca uppajjati cakkhuviññāṇa’’nti (ma. ni. 1.400; 3.421, 425, 426; saṃ. ni. 2.43-44; 2.4.60; kathā. 465, 467) paccayādānuppajjanakiriyā.
Những hiện tượng về nguyên nhân và kết quả, dù xảy ra đồng thời hay trong quá khứ và tương lai, đều hoạt động theo cách tương tự, như ví dụ về sự nhận thức qua con mắt và hình ảnh.

Cittassa kāyassa ca vihananato vighāto, dukkhaṃ.
Cả tâm trí và cơ thể khi bị xáo trộn, gây ra sự phá vỡ, sẽ dẫn đến khổ đau.

Paridahanato pariḷāho.
Khi bị cháy hoặc đốt nóng, cảm giác nóng bỏng xuất hiện, gây ra sự khó chịu.

Niccavihārāti sabbadā pavattanakavihārā.
“Niccavihāra” có nghĩa là sự sống liên tục, không gián đoạn, là cuộc sống không bị ngừng nghỉ trong việc thực hành đúng đắn.

Ṭhapetvā hi samāpattivelaṃ bhavaṅgavelañca khīṇāsavā iminā chaḷaṅgupekkhāvihārena sabbakālaṃ viharanti.
Khīṇāsavā, những người đã dập tắt các ô nhiễm tâm thức, sống suốt thời gian, từ lúc có thể thiền định cho đến lúc giải thoát, trong một trạng thái bình thản, an tịnh.

Cakkhunā rūpaṃ disvāti cakkhuviññāṇena rūpaṃ disvā.
“Cakkhunā rūpaṃ disvā” có nghĩa là nhìn thấy hình dạng qua sự nhận thức của mắt, là sự nhận biết qua giác quan.

Cakkhunā rūpaṃ disvāti hi nissayavohārena vuttaṃ.
Đây là sự diễn đạt qua sự phụ thuộc vào các yếu tố, dùng để giải thích nhận thức về hình ảnh thông qua mắt.

Sasambhārakathā hesā yathā ‘‘dhanunā vijjhatī’’ti, tasmā nissayasīsena nissitassa gahaṇaṃ daṭṭhabbaṃ.
Sự phụ thuộc vào các yếu tố như ví dụ về “mũi tên bắn ra từ cung”, nghĩa là phải hiểu được cách thức mà nhận thức về đối tượng được tiếp nhận qua các yếu tố.

Rāgavasena na somanassajāto hotīti gehasitapemavasenapi javanakkhaṇe somanassajāto na hoti maggena samucchinnattā, na domanassajāto pasādaññathattavasenapi.
Một người không thể có sự hài lòng với các yếu tố như tham ái, khi họ thực hành theo con đường chính, sẽ không bị mắc phải trạng thái tham muốn hay lo âu.

Upekkhako majjhatto hutvā viharatīti asamapekkhanena mohaṃ anuppādento ñāṇupekkhāvaseneva upekkhako viharati majjhatto.
Khi sống trong trạng thái trung lập (upekkhā), một người đạt được sự hiểu biết, không bị lệch lạc, nhờ vào việc duy trì sự chú ý và trí tuệ, họ vẫn duy trì được sự bình thản.

Khīṇāsavo hi iṭṭhepi aniṭṭhepi majjhattepi ārammaṇe yo asamapekkhanena samasamā ayonisogahaṇe akhīṇāsavānaṃ moho uppajjati, taṃ anuppādento maggeneva tassa samugghātitattā ñāṇupekkhāvaseneva upekkhako viharati, ayañcassa paṭipatti sativepullapattiyā paññāvepullapattiyā cāti vuttaṃ ‘‘sativesampajaññapariggahitāyā’’ti.
Khīṇāsavā có thể duy trì sự bình thản dù đối diện với cả các đối tượng ưa thích và không ưa thích, họ thực hành trung đạo và trí tuệ, và duy trì sự hiểu biết trong từng khoảnh khắc của cuộc sống.

Ettha ca ‘‘chasu dvāresu upekkhako viharatī’’ti iminā chaḷaṅgupekkhā kathitā.
Trong trường hợp này, “chasu dvāresu upekkhako viharatī” có nghĩa là sự bình thản trong sáu cửa giác quan, tức là duy trì sự chú ý và không bị chi phối bởi các yếu tố ngoại vi.

‘‘Sampajāno’’ti vacanato pana cattāri ñāṇasampayuttacittāni labbhanti tehi vinā sampajānatāya asambhavato.
Khi hành giả thực hành “Sampajāno”, họ sẽ đạt được bốn trạng thái của trí tuệ tương ứng với sự liên kết của trí thức, điều này không thể xảy ra nếu thiếu sự chú ý đầy đủ.

‘‘Satatavihārā’’ti vacanato aṭṭhapi mahākiriyacittāni labbhanti ñāṇuppattipaccayarahitakālepi pavattijotanato.
Khi nói đến “Satatavihārā”, người ta có thể nhận thấy tám loại tâm hành lớn, thể hiện sự tỏa sáng của trí tuệ trong mọi thời gian.

‘‘Arajjanto adussanto’’ti vacanato hasituppādavoṭṭhabbanehi saddhiṃ dasa cittāni labbhanti.
Câu nói “Arajjanto adussanto” có thể chỉ ra rằng, thông qua các yếu tố như niềm vui trong việc tham gia, có thể nhận biết mười loại tâm hành khác.

Arajjanādussanavasena pavatti hi tesampi sādhāraṇāti.
Sự phát sinh từ việc không bị chi phối bởi sự tham ái và không chấp thủ khiến các yếu tố này trở nên phổ quát.

Nanu cettha ‘‘upekkhako viharatī’’ti chaḷaṅgupekkhāvasena imesaṃ satatavihārānaṃ āgatattā somanassaṃ kathaṃ labbhatīti?
Liệu ở đây có thể giải thích rằng sự bình thản trong sáu cửa giác quan có thể dẫn đến trạng thái hạnh phúc trong những hành động này?

Āsevanatoti.
Câu trả lời là do sự tiếp xúc và hành động đúng đắn với các đối tượng.

Kiñcāpi hi khīṇāsavo iṭṭhāniṭṭhepi ārammaṇe majjhatte viya bahulaṃ upekkhako viharati attano parisuddhappakatibhāvāvijahanato, kadāci pana tathā cetobhisaṅkhārabhāve yaṃ taṃ sabhāvato iṭṭhaṃ ārammaṇaṃ , tassa yāthāvato sabhāvaggahaṇavasenapi arahato cittaṃ somanassasahagataṃ hutvā pavattateva, tañca kho pubbāsevanavasena.
Mặc dù khīṇāsavā có thể duy trì sự bình thản trong các tình huống thích hợp và không thích hợp, nhưng đôi khi tâm thức của họ có thể phát sinh hạnh phúc khi tiếp xúc với các đối tượng đã được tiếp xúc trước đó, và sự phát sinh đó xảy ra do những điều kiện trước đó đã tạo nên.

Kāyoti (saṃ. ni. ṭī. 2.2.51) pañcadvārakāyo, so anto avasānaṃ etissāti kāyantikā, taṃ kāyantikaṃ.
“Kāyo” ở đây chỉ về thân thể, được hiểu là cơ thể có năm cửa giác quan, nơi mà các giác quan tiếp nhận thông tin từ bên ngoài. Thân này có sự kết thúc ở bên trong.

Tenāha – ‘‘yāva pañcadvārakāyo pavattati, tāva pavatta’’nti.
Vì lý do đó, Đức Phật dạy rằng “Cơ thể này vẫn tồn tại miễn là năm cửa giác quan còn hoạt động.”

Jīvitantikanti etthāpi eseva nayo.
Cũng giống như vậy, “Jīvitantika” có nghĩa là sự kết thúc của sự sống, và nó chỉ sự kết thúc của sự sống khi các giác quan không còn nhận thức được nữa.

Pacchā uppajjitvāti etasmiṃ attabhāve manodvārikavedanāto pacchā uppajjitvā tato paṭhamaṃ nirujjhati, tato eva atthasiddhamatthaṃ sarūpeneva dassetuṃ ‘‘manodvārikavedanā paṭhamaṃ uppajjitvā pacchā nirujjhatī’’ti vuttaṃ.
“Pacchā uppajjitvāti” có nghĩa là các cảm giác giác quan thuộc về tâm xuất hiện sau khi các cảm giác giác quan ban đầu đã dừng lại, chúng xảy ra một cách tự nhiên và được nhận thức rõ ràng khi cảm giác bắt đầu và kết thúc.

Idāni tameva saṅkhepena vuttaṃ vivarituṃ ‘‘sā hī’’tiādimāha.
Giờ đây, để giải thích ý nghĩa của điều đã được nói, Đức Phật nói rằng “Chính nó là như vậy”.

Yāva tettiṃsavassāni paṭhamavayo.
Chỉ đến khi con người đạt đến tuổi ba mươi, điều này có thể hiểu là sự phát triển và trưởng thành trong giai đoạn đầu đời.

Paññāsavassakāleti paṭhamavayato yāva paññāsavassakālā, tāva.
Còn đối với “Paññāsavassakāle”, có nghĩa là cho đến khi con người đạt đến tuổi năm mươi, thời gian này là giai đoạn của sự phát triển trí tuệ.

Ṭhitā hotīti vaḍḍhihāniyo anupagantvā samarūpeneva ṭhitā hoti.
Câu này có nghĩa là những gì đã được phát triển sẽ đứng vững trong trạng thái không thay đổi, không bị ảnh hưởng bởi bất kỳ sự cản trở nào.

Mandāti mudukā atikhiṇā.
“Manda” có nghĩa là yếu ớt, tinh tế, như sự mềm mại và nhạy cảm.

Tadāti asītinavutivassakāle vadantepi tathāciraparicitepīti adhippāyo.
Câu này chỉ ra rằng, ngay cả khi con người đã đạt đến tuổi chín mươi hoặc một trăm tuổi, vẫn giữ được sự nhận thức đã được hình thành từ lâu.

Bhaggāti tejobhaggena bhaggā dubbaṇṇā.
“Bhaggā” có nghĩa là sự phân chia, trong đó “tejobhagga” chỉ sự phân chia năng lượng, hay năng lượng tiêu tán tạo ra những thay đổi không đẹp đẽ.

Hadayakoṭiṃyevāti cakkhādivatthūsu appavattitvā tesaṃ ādiantakoṭibhūtaṃ hadayavatthuṃyeva.
Tương tự như các giác quan khác, trái tim chỉ hoạt động ở mức độ tối thiểu, giống như các cơ quan không hoạt động đầy đủ.

Tāvāti yāva vedanā vattati, tāva.
Chỉ đến khi các cảm giác này còn hoạt động và tiếp tục, người ta mới cảm nhận được sự thay đổi.

Vāpiyāti mahātaḷākena.
“Vāpiyā” có nghĩa là sự rộng lớn và sâu sắc, như một vùng đất lớn.

Pañcaudakamaggasampannanti pañcahi udakassa pavisananikkhamanamaggehi yuttaṃ.
“Paṅcaudakamaggasampanna” có nghĩa là con đường có sự hợp tác của năm nguồn nước, như một hệ thống mạng lưới kết nối các yếu tố.

Tato tato vissandamānaṃ sabbaso puṇṇattā.
Sự phát triển từ đó đến đó là sự tiếp nối liên tục, khi tất cả các yếu tố kết hợp một cách hoàn chỉnh.

Paṭhamaṃ deve vassantetiādi upamāsaṃsandanaṃ.
Sự liên kết này diễn ra khi các yếu tố bắt đầu tương tác với nhau, giống như mưa bắt đầu rơi xuống từ trời.

Imaṃ vedanaṃ sandhāyāti imaṃ yathāvuttaṃ pariyosānappattaṃ manodvārikavedanaṃ sandhāya.
Điều này đề cập đến sự kết thúc của cảm giác tâm lý qua sự hiểu biết sâu sắc về sự phát sinh và diệt vong của cảm giác ấy.

Kāyassa bhedāti attabhāvassa vināsanato.
“Kāyassa bhedā” có nghĩa là sự tan rã của cơ thể, khi sự tồn tại vật lý này bị phá hủy, đó là sự kết thúc của sự sống.

Parato agantvāti paralokavasena agantvā.
“Parato agantvā” có nghĩa là đi đến một thế giới khác, thể hiện sự di chuyển sang một trạng thái khác sau khi cơ thể này không còn tồn tại.

Vedanānaṃ sītibhāvo nāma saṅkhāradarathapariḷāhābhāvo.
Sự “sītibhāvo” của cảm giác có nghĩa là không còn cảm giác khổ đau hay đau đớn, giống như không có lửa trong một vật được dập tắt, mang đến sự bình yên.

So panāyaṃ sabbaso appavattivasenevāti āha ‘‘appavattanadhammāni bhavissantī’’ti.
Đây là một sự diễn đạt về việc tất cả các hành động, cảm giác sẽ không còn phát sinh, như được nói rằng “Sẽ không có những hiện tượng phát sinh nữa.”

Attabhāvaṃ nāsetukāmassa daḷhaṃ uppannaṃ saṃvegañāṇaṃ sandhāyāha ‘‘kudālo viya paññā’’ti.
Đối với người muốn phá hủy sự tồn tại vật lý, sự nhận thức sâu sắc và quyết tâm mạnh mẽ sẽ như một chiếc cối xay, trí tuệ được sử dụng mạnh mẽ để đập tan sự vô minh.

Tato nibbattitajjhānasamādhiṃ sandhāya ‘‘piṭakaṃ viya samādhī’’ti.
Bài kinh này cũng chỉ ra rằng sự tập trung (samādhi) là kết quả của sự tu hành, như một kho chứa (piṭaka), nơi mọi thứ được thu thập.

Tannissāya pavattetabbavipassanārambhañāṇaṃ sandhāya ‘‘khanitti viya vipassanā’’ti ca vuttaṃ.
Vì lý do đó, trí tuệ về sự nhận thức rõ ràng, sự phát sinh của “vipassanā” (trí tuệ quán chiếu) cũng giống như việc đào bới đất, giúp khám phá sự thật.

Sesamettha uttānameva.
Những phần còn lại dễ hiểu và có thể nhận thức rõ ràng.

Vappasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Giải thích về bài kinh Vappa đã hoàn tất.

6. Sāḷhasuttavaṇṇanā
6. Giải thích về bài kinh Sāḷha

196. Chaṭṭhe kāyadaḷhibahulataṃ tapatīti tapo, attakilamathānuyogavasena pavattaṃ vīriyaṃ.
196. Trong câu thứ sáu, “kāyadaḷhibahulataṃ tapatī” có nghĩa là sự phát sinh của “tapo” (khổ hạnh), một loại năng lượng nỗ lực xuất phát từ việc thực hành sự kiên trì và khổ luyện.

Tena kāyadaḷhibahulatānimittassa pāpassa jigucchanaṃ virajjanaṃ tapojigucchāti āha ‘‘dukkarakārikasaṅkhātenā’’tiādi.
Vì lý do đó, sự “tapojigucchā” có nghĩa là sự từ bỏ, sự không muốn tiếp tục những hành động sai trái, như được miêu tả trong việc xả bỏ những đau khổ, theo “dukkarakārikasaṅkhātenā”.

Tapojigucchavādātiādīsu tapojigucchaṃ vadanti, manasāpi tameva sārato gahetvā vicaranti, kāyenapi tameva allīnā nānappakāraṃ attakilamathānuyogamanuyuttā viharantīti attho.
“Tapojigucchā” trong các trường hợp này được hiểu là một trạng thái mà người tu hành cảm thấy ghê sợ với những hành động xấu, không chỉ qua suy nghĩ mà còn qua hành động và sự nỗ lực tinh thần, dốc hết sức để từ bỏ.

Aparisuddhakāyasamācārāti aparisuddhena pāṇātipātādinā kāyasamācārena samannāgatā.
“Aparisuddhakāyasamācāra” có nghĩa là hành động bất thiện về thân, như giết hại sinh mạng và các hành động xấu khác liên quan đến cơ thể.

Aparisuddhavacīsamācārāti aparisuddhena musāvādādinā vacīsamācārena samannāgatā.
“Aparisuddhavacīsamācāra” có nghĩa là lời nói bất thiện, như nói dối và các hành vi xấu khác liên quan đến lời nói.

Aparisuddhamanosamācārāti aparisuddhena abhijjhādinā manosamācārena samannāgatā.
“Aparisuddhamanosamācāra” có nghĩa là suy nghĩ bất thiện, như tham muốn, thù hận và các hành vi xấu khác trong tâm trí.

Kāmaṃ akusalakāyasamācāravacīsamācārappavattikālepi abhijjhādayo pavattantiyeva, tadā pana te cetanāpakkhikā vā abbohārikā vāti, manosamācāravāre eva abhijjhādivasena yojanā katā.
Ngay cả khi có sự khởi phát của những hành động bất thiện qua thân và khẩu, thì khi đó, các tham muốn và cảm giác tiêu cực vẫn phát sinh, dẫn đến hành động không đúng đắn.

Atha vā dvārantare pavattānaṃ pāṇātipātādīnaṃ vacīsamācārādibhāvābhāvo viya dvārantare pavattānampi abhijjhādīnaṃ kāyasamācārādibhāvo asiddho, manosamācārabhāvo eva pana siddhoti katvā manosamācāravāre eva abhijjhādayo uddhaṭā.
Hoặc có thể hiểu rằng các hành động xấu về thân và lời nói không phát sinh từ trong tâm, mà chính tâm thức đã phát sinh ra những suy nghĩ như tham lam, thù hận.

Tathā hi vuttaṃ –
Vì lý do này, như đã được nói trong kinh:

‘‘Dvāre caranti kammāni, na dvārā dvāracārino;
Hành động xảy ra qua các cửa, nhưng những hành động này không bị giới hạn trong chính các cửa đó.

Tasmā dvārehi kammāni, aññamaññaṃ vavatthitā’’ti. (dha. sa. aṭṭha. 1 kāmāvacarakusaladvārakathā);
Do đó, hành động phát sinh từ các cửa giác quan, nhưng chúng được kết nối với nhau một cách mật thiết, không phải chỉ riêng biệt từ mỗi cửa.

dha. sa. aṭṭha. 1 kāmāvacarakusaladvārakathā
Đây là trích dẫn từ “Dhammasaṅgaṇi”, phần 1 của “Kāmāvacarakusaladvārakathā”, mô tả về các yếu tố liên quan đến hành động thiện và bất thiện phát sinh từ các cửa giác quan (kāma, tức là các đối tượng cảm giác) và cách thức chúng có thể ảnh hưởng đến việc thực hành đạo đức.

Aparisuddhājīvāti aparisuddhena vejjakammadūtakammavaḍḍhiyogādinā ekavīsatianesanābhedena ājīvena samannāgatā.
“Aparisuddhājīva” có nghĩa là một cuộc sống không trong sạch, được hình thành từ các hành động bất thiện như làm nghề y khoa, giao tiếp không đúng đắn, hoặc tham gia vào các công việc không đúng đắn. Điều này áp dụng cho những người trong đời sống thế tục, cũng như những người trong dòng tu xuất gia.

Idañca sāsane pabbajitānaṃyeva vasena vuttaṃ, ‘‘yepi te samaṇabrāhmaṇā’’ti pana vacanato bāhirakavasena gahaṭṭhavasena ca yojanā veditabbā.
Điều này chỉ áp dụng cho những người đã xuất gia, như được chỉ ra trong câu nói “yepi te samaṇabrāhmaṇā”. Tuy nhiên, cũng phải hiểu rằng việc sống một cuộc sống không trong sạch vẫn có thể xảy ra ở những người sống ngoài xã hội và trong gia đình.

Gahaṭṭhānampi hi jātidhammakuladhammadesadhammavilomanavasena aññathāpi micchājīvo labbhateva.
Ngay cả đối với người sống trong gia đình, nếu họ sống theo những yếu tố như bản chất gia đình, truyền thống địa phương, và không theo con đường đạo đức, họ cũng dễ dàng có một cuộc sống sai lầm.

Ñāṇadassanāyāti ettha ñāṇadassananti maggañāṇampi vuccati phalañāṇampi sabbaññutaññāṇampi paccavekkhaṇañāṇampi vipassanāñāṇampi.
“Ñāṇadassanā” ở đây có nghĩa là sự nhận thức đúng đắn, bao gồm các loại trí tuệ như trí tuệ con đường (maggañāṇa), trí tuệ quả (phalañāṇa), trí tuệ toàn giác (sabbaññutaññāṇa), trí tuệ phản chiếu (paccavekkhaṇañāṇa), và trí tuệ quán chiếu (vipassanāñāṇa).

‘‘Kiṃ nu kho, āvuso, ñāṇadassanavisuddhatthaṃ bhagavati brahmacariyaṃ vussatī’’ti (ma. ni. 1.257) hi ettha maggañāṇaṃ ‘‘ñāṇadassana’’nti vuttaṃ.
Câu hỏi này đề cập đến việc thực hành đạo đức để đạt được trí tuệ và sự giải thoát, trong đó “ñāṇadassana” có nghĩa là trí tuệ của con đường (maggañāṇa).

‘‘Ayamañño uttarimanussadhammo alamariyañāṇadassanaviseso adhigato phāsuvihāro’’ti (ma. ni. 1.328) ettha phalañāṇaṃ.
Ở đây, “phalañāṇa” được chỉ ra là trí tuệ quả, là kết quả của sự thực hành đúng đắn, giúp đạt được sự an lạc và giải thoát.

‘‘Bhagavatopi kho ñāṇaṃ udapādi sattāhakālakato āḷāro kālāmo’’ti (mahāva. 10) ettha sabbaññutaññāṇaṃ.
Đoạn này chỉ ra rằng trí tuệ hoàn hảo (sabbaññutaññāṇa) xuất hiện như một kết quả của sự hoàn thành con đường và thực hành trí tuệ.

‘‘Ñāṇañca pana me dassanaṃ udapādi, akuppā me vimutti, ayamantimā jātī’’ti (saṃ. ni. 5.1081; mahāva. 16; paṭi. ma. 2.30) ettha paccavekkhaṇañāṇaṃ.
Ở đây, “paccavekkhaṇañāṇa” đề cập đến trí tuệ phản chiếu, nơi mà người hành giả nhìn lại quá trình và nhận ra sự tự do tuyệt đối từ sinh tử.

‘‘Ñāṇadassanāya cittaṃ abhinīharatī’’ti (dī. ni. 1.234-235) ettha vipassanāñāṇaṃ.
“Vipassanāñāṇa” là trí tuệ quán chiếu, là sự quan sát sâu sắc, giúp người hành giả thấu hiểu bản chất thực sự của sự vật và hiện tượng.

Idha pana ñāṇadassanāyāti maggañāṇaṃ ‘‘ñāṇadassana’’nti vuttaṃ.
Ở đây, “ñāṇadassanāyā” được hiểu là trí tuệ con đường (maggañāṇa), giúp dẫn dắt hành giả trên con đường đến giải thoát.

Tenāha ‘‘maggañāṇasaṅkhātāya dassanāyā’’ti.
Vì lý do này, “dassanāyā” được gọi là trí tuệ con đường, vì nó liên quan đến việc nhận thức và hiểu rõ con đường dẫn đến sự giải thoát.

Avirādhitaṃ vijjhatīti avirādhitaṃ katvā vijjhati.
“Avirādhitaṃ vijjhatī” có nghĩa là sự giải thoát không bị cản trở, là sự kết thúc của các ràng buộc và những vấn đề.

Sesamettha suviññeyyameva.
Những phần còn lại dễ hiểu và có thể nhận thức rõ ràng.

Sāḷhasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Giải thích về bài kinh Sāḷha đã hoàn tất.

7. Mallikādevīsuttavaṇṇanā
7. Giải thích về bài kinh Mallikādevī

197. Sattame appesakkhāti appānubhāvā.
197. Trong câu thứ bảy, “appesakkhā” có nghĩa là ít có sự ảnh hưởng hay sức mạnh, chỉ những gì không có sự tác động lớn hoặc không mạnh mẽ.

Sā pana appesakkhatā ādhipateyyasampattiyā parivārasampattiyā ca abhāvena pākaṭā hoti.
Mặc dù vậy, sự thiếu vắng của ảnh hưởng lại trở nên rõ ràng trong việc thiếu quyền lực lãnh đạo và sự hỗ trợ của cộng đồng.

Tattha parivārasampattiyā abhāvaṃ dassento ‘‘appaparivārā’’ti āha.
Với ý định chỉ ra sự thiếu vắng sự hỗ trợ của cộng đồng, bài kinh nói rằng “appaparivārā” có nghĩa là không có sự hỗ trợ từ người khác.

Issarāti ādhipateyyasaṃvattanakammabalena īsanasīlā.
“Issarā” có nghĩa là quyền lực, lãnh đạo, được hình thành từ các hành động có sức mạnh và uy tín, liên quan đến phẩm hạnh và khả năng lãnh đạo.

Sā panassā issaratā vibhavasampattipaccayā pākaṭā jātāti aḍḍhatāpariyāyabhāvena vadanto ‘‘aḍḍhāti issarā’’ti āha.
Quyền lực và sự lãnh đạo này có thể được nhận biết qua sự thành công và sự đạt được của cải, trong đó từ “aḍḍhāti issarā” được dùng để chỉ sự lãnh đạo mạnh mẽ.

Mahantaṃ dhanametissā bhūmigatañceva vaḷañjanakañcāti mahaddhanā.
“Mahantaṃ dhanam” có nghĩa là tài sản lớn, bao gồm cả đất đai và các tài sản quý giá khác, thể hiện sự giàu có vượt trội.

Idha pana vaḷañjanakeneva dhanena mahaddhanataṃ dassento ‘‘vaḷañjanakadhanena mahaddhanā’’ti āha.
Ở đây, việc thể hiện sự giàu có không chỉ dựa vào tài sản vật chất mà còn phụ thuộc vào sự giàu có về các nguồn lực khác, như được mô tả qua “vaḷañjanakadhanena mahaddhanā” (sự giàu có với sự giúp đỡ của người khác).

Īsatīti īsā, abhibhūti attho.
“Iīsati” có nghĩa là quyền lực, thống trị, thể hiện khả năng vượt qua và chi phối các yếu tố khác.

Mahatī īsā mahesā, suppatiṭṭhitamahesatāya pana parehi mahesoti akkhātabbatāya mahesakkhā.
“Mahatī īsā” có nghĩa là quyền lực lớn của một vị lãnh đạo, được công nhận bởi người khác nhờ vào sự thành công và sự vững chắc trong vị trí của họ.

Yasmā pana so mahesakkhābhāvo ādhipateyyaparivārasampattiyā viññāyati, tasmā ‘‘mahāparivārā’’ti vuttaṃ.
Vì vậy, sự nhận thức về quyền lực vĩ đại này xuất phát từ sự hỗ trợ và sự đồng hành từ cộng đồng, do đó nó được gọi là “mahāparivārā” (sự hỗ trợ lớn).

Saṇṭhānapāripūriyā adhikaṃ rūpamassāti abhirūpā.
“Saṇṭhānapāripūriyā” có nghĩa là sự hoàn thiện của cơ thể, trong đó “rūpamassāti” chỉ sự hoàn hảo về hình dáng hay sắc diện của cơ thể, tạo ra một hình thức đẹp đẽ.

Saṇṭhānapāripūriyāti ca hatthapādādisarīrāvayavānaṃ susaṇṭhitatāyāti attho.
“Saṇṭhānapāripūriyā” có nghĩa là sự hoàn thiện và sự sắp xếp đẹp đẽ của các bộ phận cơ thể như tay, chân và các bộ phận khác.

Avayavapāripūriyā hi samudāyapāripūrisiddhi.
Sự hoàn thiện các bộ phận cơ thể chính là sự thành tựu trong việc hoàn thành toàn bộ cơ thể.

Rūpanti ca sarīraṃ ‘‘rūpavanteva saṅkhyaṃ gacchatī’’tiādīsu viya.
“Rūpa” ở đây có nghĩa là cơ thể, và nó được miêu tả là một cơ thể đẹp đẽ, như trong các câu nói về những người có hình dáng đẹp.

Dassanayuttāti surūpabhāvena passitabbayuttā, dissamānā cakkhūni piyāyatīti aññakiccavikkhepaṃ hitvāpi daṭṭhabbāti vuttaṃ hoti.
“Dassanayutta” có nghĩa là những hình ảnh đẹp đẽ phải được nhìn nhận qua sự thấy đẹp đẽ, giúp nâng cao sự cảm nhận tích cực.

Dissamānāva somanassavasena cittaṃ pasādetīti pāsādikā.
Những hình ảnh thấy được, như trong trường hợp này, làm cho tâm trạng trở nên vui vẻ, đầy sự thoải mái và sự an lạc, được gọi là “pāsādikā” (hạnh phúc, thanh thản).

Tenāha ‘‘dassanena pāsādikā’’ti.
Vì lý do đó, được gọi là “dassanena pāsādikā”, nghĩa là tâm được làm cho an lạc qua sự nhìn thấy đẹp đẽ.

Pokkharatāti vuccati sundarabhāvo, vaṇṇassa pokkharatā vaṇṇapokkharatā, tāya vaṇṇasampattiyāti attho.
“Pokkharatā” có nghĩa là sự đẹp đẽ, sắc đẹp, và “vaṇṇapokkharatā” có nghĩa là sắc đẹp của cơ thể, được thể hiện qua sắc diện tươi sáng và khỏe khoắn.

Porāṇā pana pokkharanti sarīraṃ vadanti, vaṇṇaṃ vaṇṇameva.
Trái ngược với định nghĩa hiện tại, theo truyền thống cổ xưa, “pokkharatā” có thể chỉ về cơ thể nói chung, không chỉ sắc đẹp mà còn về toàn bộ cấu trúc cơ thể.

Tesaṃ matena vaṇṇañca pokkharañca vaṇṇapokkharāni, tesaṃ bhāvo vaṇṇapokkharatā.
Theo cách hiểu này, sắc đẹp và hình dáng đẹp đẽ là một phần không thể thiếu trong sự hoàn thiện cơ thể, tạo thành một tổng thể hài hòa và đẹp đẽ.

Iti paramāya vaṇṇapokkharatāyāti uttamaparisuddhena vaṇṇena ceva sarīrasaṇṭhānasampattiyā cāti attho daṭṭhabbo.
Vì vậy, việc có sắc đẹp và hình dáng đẹp đẽ gắn liền với việc có một cơ thể khỏe mạnh, hoàn thiện, là một dấu hiệu của sự hoàn mỹ và tinh khiết.

Tenevāha ‘‘vaṇṇena ceva sarīrasaṇṭhānena cā’’ti.
Do đó, câu nói “vaṇṇena ceva sarīrasaṇṭhānena cā” chỉ rõ rằng sắc đẹp và sự hoàn thiện cơ thể phải được kết hợp để thể hiện sự vẹn toàn.

Tattha vaṇṇenāti vaṇṇadhātuyā.
“Vaṇṇenāti” chỉ sự đẹp đẽ qua sắc tố, thể hiện sự tươi sáng và vẻ đẹp hình thức của cơ thể.

Sarīraṃ nāma sannivesavisiṭṭho karacaraṇagīvāsīsādiavayavasamudāyo, so ca saṇṭhānamukhena gayhatīti āha ‘‘sarīrasaṇṭhānenā’’ti.
“Sarīraṃ” là một tập hợp các bộ phận cơ thể như tay, chân, miệng, đầu và các bộ phận khác, mà qua đó cơ thể được duy trì và hoạt động, như được nói đến trong “sarīrasaṇṭhānenā” – sự duy trì và phát triển cơ thể.

Giải thích thêm về: sarīrasaṇṭhānenā
“sarīrasaṇṭhānenā” có nghĩa là sự duy trì hoặc bảo trì cơ thể. Nó chỉ đến việc giữ cho cơ thể trong tình trạng hoàn thiện và khỏe mạnh thông qua các hành động như ăn uống đầy đủ, nghỉ ngơi hợp lý và các phương pháp duy trì sức khỏe khác. Cụ thể hơn, “sarīrasaṇṭhānenā” ám chỉ việc duy trì cơ thể trong trạng thái tốt nhất để có thể thực hành tu tập và sống một cuộc sống khỏe mạnh.

Abhisajjatīti kujjhanavaseneva kuṭilakaṇṭako viya tasmiṃ tasmiṃ samuṭṭhāne makaradanto viya lagati.
“Abhisajjatī” có nghĩa là sự tức giận hoặc sự phẫn nộ phát sinh, giống như một tiếng thét to trong cổ họng, hoặc như con cá sấu có miệng rộng. Nó ám chỉ việc sự tức giận có thể bộc phát tại những thời điểm nhất định.

Yañhi kodhassa uppattiṭṭhānabhūte ārammaṇe upanāhassa paccayabhūtaṃ kujjhanavasena abhisajjanaṃ, taṃ idhādhippetaṃ, na lubbhanavasena.
Sự tức giận này xảy ra khi các yếu tố tạo nên sự căng thẳng, làm cho người ta dễ dàng nổi giận, điều này không phải do sự lôi cuốn, mà là do các yếu tố gây kích động.

Kuppatītiādīsu pubbuppatti kopo, tato balavataro byāpādo laddhāsevanatāya cittassa byāpajjanato.
Từ “kuppatī” chỉ ra sự khởi phát của sự tức giận, sau đó dẫn đến những cảm xúc mạnh mẽ và sự cản trở trong tâm trí, làm gia tăng sự tác động tiêu cực đến trạng thái tinh thần.

Sātisayaṃ laddhāsevanatāya tato byāpādatopi balavatarā paccatthikabhāvena thāmappatti patitthiyanā.
Khi sự tức giận trở nên mạnh mẽ hơn, nó có thể dẫn đến sự phát triển của các cảm xúc tiêu cực mạnh mẽ, nhưng cũng đồng thời có thể giúp hình thành sự ổn định và kiên cường trong hành động.

Annaṃ pānantiādīsu adīyato annaṃ, khādanīyaṃ bhojanīyañca.
“Annaṃ pānanti” có nghĩa là thức ăn và đồ uống, bao gồm cả những món ăn và đồ uống dành cho việc duy trì sự sống và sức khỏe.

Pātabyato pānaṃ, yaṃkiñci pānaṃ.
“Pātabyato pānaṃ” có nghĩa là mọi loại thức uống, bất kể là nước hay chất lỏng khác, được dùng để duy trì cơ thể.

Vasitabbato acchādetabbato vatthaṃ, nivāsanapāvuraṇaṃ.
“Vasitabbato acchādetabbato” có nghĩa là quần áo và trang phục dùng để che phủ cơ thể, bao gồm cả những bộ đồ dùng để bảo vệ khỏi thời tiết và các yếu tố ngoại cảnh.

Yanti tenāti yānaṃ, chattupāhanavayhasivikādi yaṃkiñci gamanapaccayaṃ.
“Yānaṃ” có nghĩa là phương tiện di chuyển, như xe cộ, ô tô, hay các hình thức khác giúp di chuyển từ nơi này đến nơi khác.

Chattampi hi vassātapadukkhanivāraṇena maggagamanasādhananti katvā ‘‘yāna’’nti vuccati.
“Chattampi” có nghĩa là dù là dù, dù để bảo vệ khỏi mưa gió, thì nó cũng được xem là phương tiện đi lại trên đường.

Mālanti yaṃkiñci sumanamālādipupphaṃ.
“Mālanti” có nghĩa là những món đồ trang trí, như hoa tươi hay vòng hoa được sử dụng để tôn vinh hoặc để cầu nguyện.

Gandhanti yaṃkiñci candanādivilepanaṃ.
“Gandhanti” có nghĩa là các loại hương liệu, như trầm hương hoặc các loại hương dùng để xoa lên cơ thể hay đốt để tạo mùi thơm.

Mallikādevīsuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Giải thích về bài kinh Mallikādevī đã hoàn tất.

8. Attantapasuttavaṇṇanā
8. Giải thích về bài kinh Attantapa

198. Aṭṭhame āhito ahaṃmāno etthāti attā, attabhāvo.
198. Trong câu thứ tám, “āhito ahaṃmāno” có nghĩa là sự chấp ngã, nơi người ta cảm nhận sự tồn tại của “tôi”, tức là sự nhận thức về bản thân và về cơ thể mình.

Idha pana yo paro na hoti, so attā, taṃ attānaṃ.
Ở đây, nếu không có sự phân biệt với người khác, thì chính “attā” (bản thân) trở thành chính mình, là sự tự nhận thức về bản thân.

Paranti attato aññaṃ.
“Parā” có nghĩa là những gì khác biệt, tức là sự phân biệt giữa cái “tôi” và các thứ bên ngoài, không phải là bản thân mình.

Diṭṭheti paccakkhabhūte.
“Diṭṭheti” có nghĩa là “thấy”, ở đây chỉ việc nhìn nhận một cách rõ ràng và trực tiếp những hiện tượng vật lý, có thể cảm nhận được bằng các giác quan.

Dhammeti upādānakkhandhadhamme.
“Dhammeti” có nghĩa là việc “hành động theo”, tức là việc thực hành các hành vi liên quan đến các khái niệm như tham ái, là sự tiếp nhận của các yếu tố như tham lam, thù hận, và si mê.

Tattha hi attā bhavati, attasaññādiṭṭhi bhavatīti attabhāvasamaññā.
Ở đây, “attā” được hiểu là sự nhận thức về bản thân, và “attasaññādiṭṭhi” chỉ việc nhận thức, quan điểm về bản thân mình, đó chính là sự tự nhận thức và tự xác nhận “tôi” trong những yếu tố này.

Tenāha ‘‘diṭṭheva dhammeti imasmiṃyeva attabhāve’’ti.
Vì vậy, Đức Phật nói rằng “diṭṭheva dhammeti”, có nghĩa là việc hành động và nhận thức chỉ xảy ra khi có sự thấy rõ ràng về chính bản thân và về sự tồn tại của “tôi” trong sự sống này.

Chātaṃ vuccati taṇhā jighacchāhetutāya.
“Chātaṃ” có nghĩa là sự thèm khát hay khát vọng, một cảm giác mãnh liệt về việc muốn có được điều gì đó do sự thiếu thốn hoặc do sự khao khát, tạo thành nguyên nhân cho việc tham ái.

Anto tāpanakilesānanti attano santāne darathapariḷāhajananena santāpanakilesānaṃ.
“Anto tāpanakilesānanti” có nghĩa là sự dằn vặt và khổ đau từ bên trong, do chính tâm hồn tạo ra sự đau đớn và phiền não khi bám víu vào bản thân.

Paresaṃ hananaghātanādinā rodāpanato luddo.
“Paresaṃ hananaghātanādinā” có nghĩa là hành động gây tổn hại cho người khác, làm tổn thương hay phá hủy người khác, là biểu hiện của một hành vi bất thiện.

Tathā vighātakabhāvena kāyacittānaṃ vidālanato dāruṇo.
Sự đau đớn và tổn thương từ cả thân thể lẫn tâm trí, là hình thức gây tổn hại và phá hủy không chỉ cơ thể mà còn tâm hồn, một hành động đầy đau đớn và tàn nhẫn.

Thaddhahadayo kakkhaḷo.
“Tấm lòng lạnh lùng” hoặc “cứng rắn”, chỉ sự tàn nhẫn và thiếu cảm xúc, một tâm hồn vô cảm với những đau khổ của người khác.

Bandhanāgāre niyutto bandhanāgāriko.
Được giam cầm trong nhà tù, như một người bị trói buộc bởi các ràng buộc và không thể tự giải thoát chính mình, thể hiện sự kìm hãm, giam giữ trong cuộc sống.

Khattiyābhisekenāti khattiyānaṃ kātabbaabhisekena.
“Khattiyābhiseka” có nghĩa là nghi lễ tắm gội dành cho các thành viên trong tầng lớp quý tộc, một nghi thức được thực hiện để xác nhận và tôn vinh địa vị của họ.

Santhāgāranti santhāravasena kataṃ agāraṃ yaññāgāraṃ.
“Santhāgāra” có nghĩa là một ngôi nhà được xây dựng để tổ chức các lễ vật, cụ thể là một nơi dành cho việc dâng hiến trong các nghi lễ tôn thờ.

Sappitelenāti sappimissena telena.
“Sappitelenā” có nghĩa là dầu được trộn với sáp, dùng trong các nghi lễ như một phần của nghi thức tẩy rửa.

Yamakasnehena hi esā tadā kāyaṃ abbhañjati.
Với sự kết hợp của hai thứ (yamakasneha), chúng có thể tạo ra hiệu ứng mạnh mẽ lên cơ thể, như một phần trong các nghi thức tẩy uế.

Vacchabhāvaṃ taritvā ṭhito vacchataro.
“Vacchabhāvaṃ” có nghĩa là sự vượt qua các trạng thái tiêu cực, qua đó thể hiện sự cải thiện và nâng cao trạng thái hiện tại.

Parikkhepakaraṇatthāyāti navamālāhi saddhiṃ dabbhehi vediyā parikkhipanatthāya.
Mục đích của việc sử dụng các dải hoa mới, cùng với các vật dụng khác như bình chứa, là để thực hiện các nghi thức thanh tẩy, làm sạch và trang nghiêm nơi tổ chức.

Yaññabhūmiyanti avasesayaññaṭṭhāne.
“Yaññabhūmi” có nghĩa là nơi thực hiện các nghi lễ dâng cúng, là những địa điểm còn lại dành cho việc thực hiện các nghi lễ tôn thờ trong tôn giáo.

Dūrasamussāritamānasseva sāsane sammāpaṭipatti sambhavati, na mānajātikassāti āha ‘‘nihatamānattā’’ti.
Chỉ có những người không bị ảnh hưởng bởi tự cao tự đại mới có thể thực hành đúng đắn theo giáo lý, như đã được nói trong câu “nihatamānattā” – chỉ ra rằng những người không có sự kiêu ngạo có thể tiếp nhận giáo lý một cách trọn vẹn.

Ussannattāti bahubhāvato.
“Ussannattā” có nghĩa là sự rộng lớn, sự phát triển mạnh mẽ từ nhiều yếu tố hoặc sự mở rộng từ những yếu tố đã có sẵn.

Bhogārogyādivatthukā madā suppahiyā honti nimittassa avaṭṭhānato, na tathā kulavijjāmadāti khattiyabrāhmaṇakulānaṃ pabbajitānampi jātivijjā nissāya mānajappanaṃ duppajahanti āha ‘‘yebhuyyena hi…pe… mānaṃ karontī’’ti.
Khi có sự thiếu vắng những yếu tố thuận lợi, như sự kiêu ngạo hoặc sự không biết chấp nhận, thì ngay cả những người xuất gia từ các gia đình quý tộc cũng khó có thể duy trì sự tu hành đúng đắn.

Vijātitāyāti nihīnajātitāya.
“Vijātitā” có nghĩa là sự phân biệt, sự thấp kém do xuất thân từ những gia đình kém phẩm giá, điều này chỉ ra rằng những người có xuất thân thấp kém sẽ gặp nhiều khó khăn trong việc duy trì phẩm hạnh.

Patiṭṭhātuṃ na sakkontīti suvisuddhaṃ katvā sīlaṃ rakkhituṃ na sakkonti.
“Không thể duy trì sự ổn định” có nghĩa là không thể duy trì đạo đức vững chắc nếu không có sự thanh tẩy và luyện tập liên tục, mà người ta không thể giữ vững sự kiên định trong hành động.

Sīlavasena hi sāsane patiṭṭhahanti.
Nhờ vào phẩm hạnh (sīla), người ta có thể duy trì ổn định trong giáo lý, và sự ổn định trong giáo lý được xây dựng dựa trên sự thanh tịnh và đạo đức.

Patiṭṭhātunti vā saccappaṭivedhena lokuttarāya patiṭṭhāya patiṭṭhātuṃ.
Một cách khác để duy trì sự ổn định trong giáo lý là thông qua việc xác nhận sự thật, bằng việc hiểu rõ các chân lý và ứng dụng chúng vào cuộc sống.

Yebhuyyena hi upanissayasampannā sujātāyeva honti, na dujjātā.
Những người có nền tảng vững chắc, xuất thân từ gia đình tốt, thường sẽ dễ dàng đạt được sự tốt lành và đúng đắn trong đời sống, trong khi những người xuất thân không tốt sẽ gặp nhiều khó khăn.

Parisuddhanti rāgādīnaṃ accantameva pahānadīpanato nirupakkilesatāya sabbaso visuddhaṃ.
“Parisuddha” có nghĩa là sự thanh tịnh hoàn toàn, có được nhờ việc từ bỏ hoàn toàn các yếu tố như tham, sân, si, và nhờ vào việc làm sạch tâm thức khỏi mọi ô nhiễm, đạt được sự thanh tịnh không còn vướng mắc.

Saddhaṃ paṭilabhatīti pothujjanikasaddhāvasena saddahati.
“Saddhā” có nghĩa là niềm tin, và ở đây, “paṭilabhatī” có nghĩa là tiếp nhận niềm tin này, nhưng theo cách thông thường, tức là niềm tin của người phàm, không phải niềm tin sâu sắc từ trí tuệ.

Viññujātikānañhi dhammasampattiggahaṇapubbikā saddhāsiddhi dhammappamāṇadhammappasannabhāvato.
Niềm tin của những người thuộc dòng dõi trí thức (viññujātikā) đã được củng cố qua sự tiếp nhận đúng đắn các nguyên lý đạo đức và trí tuệ, do đó, niềm tin của họ có nền tảng vững chắc và đạt được sự hòa hợp với giáo lý.

Jāyampatikāti gharaṇipatikā.
“Jāyampatikā” có nghĩa là người chủ gia đình, chỉ người có vợ hoặc chồng, và biểu thị vai trò của người đó trong gia đình.

Kāmaṃ ‘‘jāyampatikā’’ti vutte gharasāmikagharasāminivasena dvinnaṃyeva gahaṇaṃ viññāyati, yassa pana purisassa anekā pajāpatiyo honti, tattha kiṃ vattabbanti ekāyapi saṃvāso sambādhoti dassanatthaṃ ‘‘dve’’ti vuttaṃ.
Khi nói đến “jāyampatikā”, ý chỉ hai người vợ chồng trong gia đình, nhưng nếu một người có nhiều vợ, sự sống chung có thể trở nên phức tạp, và vì lý do này, cụm từ “dve” (hai) được dùng để chỉ sự liên kết giữa hai người trong mối quan hệ hôn nhân.

Rāgādinā sakiñcanaṭṭhena, khettavatthuādinā sapalibodhaṭṭhena rāgarajādīnaṃ āgamanapathatāpi uppajjanaṭṭhānatā evāti dvepi vaṇṇanā ekatthā, byañjanameva nānaṃ.
Các cảm xúc như tham và sân cũng giống như mảnh đất màu mỡ, nơi mà các yếu tố tiêu cực như tham, sân có thể phát triển và tạo ra các kết quả không tốt. Vì lý do này, các từ mô tả này có thể được hiểu là có sự tương đồng trong nghĩa của chúng.

Alagganaṭṭhenāti asajjanaṭṭhena appaṭibaddhabhāvena.
“Alagganaṭṭhena” có nghĩa là không bị ràng buộc, chỉ ra sự tự do, không bị dính mắc vào các yếu tố tiêu cực hay khổ đau.

Evaṃ akusalakusalappavattīnaṃ ṭhānabhāvena gharāvāsapabbajjānaṃ sambādhabbhokāsataṃ dassetvā idāni kusalappavattiyāyeva aṭṭhānaṭṭhānabhāvena tesaṃ taṃ dassetuṃ ‘‘apicā’’tiādi vuttaṃ.
Sau khi làm rõ các yếu tố tạo ra sự phát triển xấu và tốt, bài kinh này chỉ ra rằng con đường đúng đắn chỉ có thể được thực hiện qua sự phát triển của tâm thức trong tình huống thuận lợi, mà ở đó, các yếu tố tích cực được trau dồi.

Saṅkhepakathāti visuṃ visuṃ paduddhāraṃ akatvā saṅkhepato atthavaṇṇanā.
“Saṅkhepakathā” có nghĩa là sự giải thích tóm tắt, không đi vào chi tiết từng phần, mà chỉ nêu ra những điểm chính của vấn đề để dễ dàng hiểu.

Ekampi divasanti ekadivasamattampi.
Một ngày, dù chỉ là một ngày duy nhất, cũng có thể có giá trị to lớn trong việc thực hành.

Akhaṇḍaṃ katvāti dukkaṭamattassapi anāpajjanena akhaṇḍitaṃ katvā.
“Akhaṇḍaṃ katvā” có nghĩa là sự hoàn hảo, không bị phá vỡ, chỉ ra rằng ngay cả hành động nhỏ cũng có thể đạt được sự hoàn thiện nếu thực hành đúng đắn.

Kilesamalena amalinanti taṇhāsaṃkilesādivasena asaṃkiliṭṭhaṃ katvā.
“Kilesamalena” có nghĩa là sự không còn ô nhiễm do các dục vọng, sự tham ái, và những chướng ngại tâm lý khác, do đó đạt được sự thanh tịnh hoàn toàn.

Paridahitvāti nivāsetvā ceva pārupitvā ca.
“Paridahitvā” có nghĩa là mặc quần áo và trang phục thích hợp, chỉ sự chuẩn bị cho sự thanh tịnh, thể hiện qua việc bảo vệ cơ thể khỏi những điều không sạch sẽ.

Agāravāso agāraṃ uttarapadalopena, tassa vaḍḍhiāvahaṃ agārassa hitaṃ.
“Agāravāso” có nghĩa là sống trong một ngôi nhà, nhưng với ý nghĩa này có thể chỉ ra việc sống trong điều kiện sạch sẽ, có ích và phát triển tinh thần, nhằm nâng cao sự phát triển của bản thân và lợi ích chung.

Bhogakkhandhoti bhogarāsi bhogasamudāyo.
“Bhogakkhandho” có nghĩa là một nhóm tài sản hoặc một sự tích lũy tài sản, tương tự như một kho chứa các vật dụng, của cải hoặc lợi ích.

Ābandhanaṭṭhenāti putto nattātiādinā pemavasena saparicchedavasena bandhanaṭṭhena.
“Ābandhanaṭṭhenā” có nghĩa là sự liên kết, gắn kết, đặc biệt là qua tình cảm như mối quan hệ cha con, nơi người con được nối kết với cha mẹ và gia đình qua tình yêu thương, có giới hạn nhất định.

Amhākameteti ñāyantīti ñātī, pitāmahapituputtādivasena parivattanaṭṭhena parivaṭṭo.
“Amhākameteti” có nghĩa là sự tiếp nhận hoặc sự đồng cảm, “ñātī” là người thân, ví dụ như ông bà, cha mẹ, con cái, được liên kết với nhau qua dòng dõi gia đình.

Sāmaññavācīpi sikkhā-saddo ājīvasaddasannidhānato uparivuccamānavisesāpekkhāya ca visesaniviṭṭhova hotīti vuttaṃ ‘‘yā bhikkhūnaṃ adhisīlasaṅkhātā sikkhā’’ti.
“Sāmaññavācī” có nghĩa là những từ ngữ chung, trong đó “sikkhā” chỉ đến giáo lý và sự tu hành. “Ājīvasaddasannidhānato” có nghĩa là sự liên kết trực tiếp với việc hành trì và sự tu học, từ đó tạo ra sự phân biệt rõ ràng giữa các loại giáo lý.

Sikkhitabbaṭṭhena sikkhā, saha ājīvanti etthāti sājīvo.
“Sikkhitabbaṭṭhena sikkhā” có nghĩa là việc tu học qua sự rèn luyện, “sājīvo” có nghĩa là sống theo những nguyên tắc và thực hành đúng đắn của giáo lý.

Sikkhanabhāvenāti sikkhāya sājīve ca sikkhanabhāvena.
“Sikkhanabhāvenāti” có nghĩa là qua quá trình học hỏi và tu hành, tạo ra sự phát triển trong bản thân.

Sikkhaṃ paripūrentoti sīlasaṃvaraṃ paripūrento.
“Paripūrentoti” có nghĩa là hoàn thiện, trong trường hợp này chỉ việc thực hành và giữ gìn các giới luật để hoàn thiện đạo đức.

Sājīvañca avītikkamantoti ‘‘nāmakāyo, padakāyo, niruttikāyo, byañjanakāyo’’ti (pārā. aṭṭha. 1.39) vuttaṃ sikkhāpadaṃ bhagavato ca vacanaṃ avītikkamanto hutvāti attho.
“Sājīvañca avītikkamantoti” có nghĩa là sống theo lời dạy mà không sai lệch, giữ vững các sikkhāpada (giới luật), không vi phạm lời dạy của Đức Phật.

Idameva ca ‘‘sikkhana’’nti vuttaṃ, tattha sājīvānaṃ avītikkamo sikkhāpāripūriyā paccayo.
Điều này có nghĩa là, sự tu hành đúng đắn và giữ vững các giới luật là một phần không thể thiếu trong quá trình hoàn thiện trí tuệ và thành tựu sự giải thoát.

Tato hi yāva maggā sikkhāpāripūrī hotīti.
Vì lý do đó, cho đến khi đạt được sự hoàn thiện trong việc thực hành giáo lý, con đường này sẽ dẫn đến sự hoàn thành và viên mãn.

Anuppadātāti anubalappadātā, anuvattanavasena vā padātā.
“Anuppadātā” có nghĩa là không thể phát sinh hoặc không thể tiếp nhận, có thể hiểu là không có sự tiếp nối của hành động hoặc sự phát triển.

Kassa pana anuvattanaṃ padānañcāti? ‘‘Sahitāna’’nti vuttattā sandhānassāti viññāyati.
Câu hỏi này đề cập đến việc ai là người sẽ tiếp tục và duy trì sự phát triển, và từ “sahitāna” chỉ sự liên kết hoặc sự phối hợp của các yếu tố tạo thành sự thành công.

Tenāha ‘‘sandhānānuppadātā’’ti.
Vì lý do này, sự không phát sinh từ sự phối hợp này được gọi là “sandhānānuppadātā”, có nghĩa là không có sự nối tiếp hoặc không có sự tiếp tục.

Yasmā pana anuvattanavasena sandhānassa padānaṃ ādhānaṃ ārakkhanaṃ vā daḷhakaraṇaṃ hoti, tena vuttaṃ ‘‘dve jane samagge disvā’’tiādi.
Do đó, việc tiếp nối, hỗ trợ và bảo vệ các yếu tố là rất quan trọng để duy trì sự ổn định và thành công, như khi hai người hợp tác với nhau để đạt được mục tiêu chung.

Āramanti etthāti ārāmo, ramitabbaṭṭhānaṃ.
“Āramanti” có nghĩa là một nơi để vui chơi hoặc nghỉ ngơi, nơi có thể thư giãn và tìm kiếm sự bình an trong tâm hồn.

Yasmā pana ā-kārena vināpi ayamattho labbhati, tasmā vuttaṃ ‘‘samaggarāmotipi pāḷi, ayamevattho’’ti.
Vì lý do này, mặc dù không cần thiết phải có một cách thức cố định, vẫn có thể hiểu được ý nghĩa của “samaggarāmo” qua các từ ngữ khác, ám chỉ sự hợp tác và sự đồng thuận trong một môi trường chung.

Etthāti –
“Etthāti” có nghĩa là “tại đây”, là sự chỉ ra một điểm cụ thể hoặc sự giải thích của một câu nói trong văn bản.

‘‘Nelaṅgo setapacchādo, ekāro vattatī ratho;
“Nelaṅgo setapacchādo, ekāro vattatī ratho” là một hình ảnh miêu tả về chiếc xe có mái che màu trắng, với hình dáng đơn giản, không phức tạp. Nó được so sánh với một trạng thái đơn giản và thuần khiết.

Anīghaṃ passa āyantaṃ, chinnasotaṃ abandhana’’nti. (saṃ. ni. 4.347; udā. 65; peṭako. 25) –
“Anīghaṃ passa āyantaṃ” có nghĩa là nhìn thấy sự tiến tới một cách thanh thản, không có sự xáo trộn. “Chinnasotaṃ abandhana” miêu tả về một người hoặc vật không còn bị ràng buộc, không bị áp lực hay gánh nặng từ bên ngoài.

Imissā gāthāya.
“Imissā gāthāya” có nghĩa là theo đoạn kệ này, để chỉ ra sự liên kết với câu nói hoặc đoạn kinh trong văn bản.

Sīlañhettha nelaṅganti vuttaṃ.
“Sīlañhettha nelaṅganti vuttaṃ” có nghĩa là “sīla” (đạo đức) ở đây được chỉ ra giống như chiếc xe có mái che, thể hiện sự thanh khiết và thuần khiết trong hành động.

Tenevāha – ‘‘citto gahapati, nelaṅganti kho, bhante, sīlānametaṃ adhivacana’’nti (saṃ. ni. 4.347).
Câu này chỉ ra rằng “citto gahapati” (tâm của người chủ gia đình) có thể được gọi là “nelaṅgo”, tức là trong một trạng thái thanh thản và thanh khiết, phù hợp với sự thực hành đạo đức.

Sukumārāti appharusatāya mudukā.
“Sukumārāti” có nghĩa là sự mềm mại, nhạy bén, và “appharusatāya mudukā” chỉ ra rằng người này rất nhẹ nhàng và dễ tiếp thu.

Purassa esāti ettha pura-saddo tannivāsivācako daṭṭhabbo – ‘‘gāmo āgato’’tiādīsu viya.
“Purassa esāti” có nghĩa là “một người từ trước đến nay”, và “pura-saddo” có nghĩa là từ chỉ về một nơi cư trú, ví dụ như “gāmo āgato” có thể hiểu là một người đến từ làng hoặc khu vực.

Tenevāha ‘‘nagaravāsīna’’nti.
Câu này đề cập đến những người sống trong thành thị, như thể hiện qua từ “nagaravāsīna” (người sống trong thành phố).

Manaṃ appāyati vaḍḍhetīti manāpo.
“Manaṃ appāyati vaḍḍhetīti” có nghĩa là tâm hồn phát triển, gia tăng, dẫn đến sự hạnh phúc và hài lòng trong tâm trí.

Tena vuttaṃ ‘‘cittavuḍḍhikarā’’ti.
“Cittavuḍḍhikarā” có nghĩa là những điều giúp phát triển tâm trí, mang đến sự thăng tiến và trưởng thành trong tư tưởng.

Kālavādītiādi samphappalāpā paṭiviratassa paṭipattidassanaṃ.
“Kālavādī” có nghĩa là những lời nói phù hợp với thời gian, chỉ những lời nói đúng đắn, phù hợp với hoàn cảnh, không phải là những lời vô nghĩa hay không phù hợp.

Atthasaṃhitāpi hi vācā ayuttakālappayogena atthāvahā na siyāti anatthaviññāpanavācaṃ anulometi, tasmā samphappalāpaṃ pajahantena akālavāditā pariharitabbāti vuttaṃ ‘‘kālavādī’’ti.
“Atthasaṃhitā” có nghĩa là những lời nói hợp lý, có mục đích và ý nghĩa rõ ràng. Nếu những lời nói không phù hợp với thời gian hay hoàn cảnh thì sẽ không có ích lợi và có thể gây tổn hại, vì vậy cần tránh những lời nói không đúng đắn.

Kālena vadantenapi ubhayānatthasādhanato abhūtaṃ parivajjetabbanti āha ‘‘bhūtavādī’’ti.
“Dù nói đúng thời điểm, nếu không phù hợp với mục đích của cả hai bên, cũng cần tránh”, vì lý do này, Đức Phật nói rằng những người nói sai mục đích, dù có phù hợp với thời gian, vẫn phải tránh.

Bhūtañca vadantena yaṃ idhalokaparalokahitasampādakaṃ, tadeva vattabbanti dassetuṃ ‘‘atthavādī’’ti vuttaṃ.
“Bhūta” có nghĩa là những lời nói mang lại lợi ích thực sự cho người khác, vì vậy những người nói như vậy sẽ được gọi là “atthavādī” – người nói lời có ích cho cả thế gian này và thế giới khác.

Atthaṃ vadantenapi lokiyadhammasannissitameva avatvā lokuttaradhammasannissitaṃ katvā vattabbanti dassanatthaṃ ‘‘dhammavādī’’ti vuttaṃ.
“Dhammavādī” có nghĩa là những người nói lời có ích, không chỉ ở thế gian mà còn có thể liên quan đến giáo lý cao quý, dẫn dắt người khác theo con đường đúng đắn, không chỉ gắn liền với những lợi ích thế gian mà còn với sự giải thoát.

Yathā ca attho lokuttaradhammasannissito hoti, taṃ dassetuṃ ‘‘vinayavādī’’ti vuttaṃ.
“Vinayavādī” có nghĩa là những người nói lời có ích, dẫn dắt người khác theo con đường thanh tịnh và đúng đắn, thể hiện sự tuân thủ các giới luật và giáo lý của Phật.

Pañcannañhi saṃvaravinayānaṃ pañcannañca pahānavinayānaṃ vasena vuccamāno attho nibbānādhigamanahetubhāvato lokuttaradhammasannissito hotīti.
Các giới luật, như việc tuân thủ những nguyên tắc của saṃvara (kiềm chế) và pahāna (từ bỏ), được coi là yếu tố quan trọng giúp dẫn đến sự đạt được sự giải thoát, tạo nên nền tảng cho sự phát triển tâm linh.

Evaṃ guṇavisesayuttova attho vuccamāno desanākosalle sati sobhati, kiccakaro ca hoti, na aññathāti dassetuṃ ‘‘nidhānavatiṃ vācaṃ bhāsitā’’ti vuttaṃ.
Lời giảng mang đầy đủ phẩm hạnh và giá trị có thể đem lại kết quả tốt đẹp, mang lại lợi ích cho người nghe. Vì vậy, bài giảng đó phải rõ ràng và có giá trị, như được chỉ ra trong “nidhānavatiṃ vācaṃ bhāsitā”.

Idāni taṃ desanākosallaṃ vibhāvetuṃ ‘‘kālenā’’tiādimāha.
“Desanākosallaṃ” có nghĩa là sự khéo léo trong việc giảng dạy, và để làm rõ điều này, Đức Phật chỉ ra rằng những lời giảng cần phù hợp với thời gian và hoàn cảnh, như được miêu tả qua từ “kālenā”.

Pucchādivasena hi otiṇṇavācāvatthusmiṃ ekaṃsādibyākaraṇavibhāgaṃ sallakkhetvā ṭhapanāhetūdāharaṇasandassanādiṃ taṃtaṃkālānurūpaṃ vibhāventiyā parimitaparicchinnarūpāya vipulataragambhīrodāraparamatthavitthārasaṅgāhikāya kathāya ñāṇabalānurūpaṃ pare yāthāvato dhamme patiṭṭhāpento ‘‘desanākusalo’’ti vuccatīti evamettha atthayojanā veditabbā.
Việc giảng dạy phải được thực hiện khéo léo, tùy theo thời gian, hoàn cảnh, và nhu cầu của người nghe, để có thể giúp họ hiểu rõ và thực hành đúng đắn theo giáo lý.

Evaṃ paṭipāṭiyā satta mūlasikkhāpadāni vibhajitvā abhijjhādippahānaṃ indriyasaṃvarajāgariyānuyogehi vibhāvetuṃ tampi nīharitvā ācārasīlasseva vibhajanavasena pāḷi pavattāti tadatthaṃ vivarituṃ ‘‘bījagāmabhūtagāmasamārambhā’’tiādi vuttaṃ.
Đoạn này miêu tả rằng khi chia sáu hành động cơ bản trong việc rèn luyện đạo đức (sikkhāpadāni), việc từ bỏ tham ái và các hành động khác liên quan đến việc kiểm soát giác quan, sự chú ý và tỉnh thức, tất cả đều được phát triển qua sự thực hành và rèn luyện nghiêm túc.

Tattha bījānaṃ gāmo samūho bījagāmo.
“Bījā” có nghĩa là hạt giống, và “gāmo” là một nhóm hoặc cộng đồng. “Bījagāmo” là nơi mà những hạt giống (những hành động nhỏ hoặc nguyên nhân) tụ hợp lại và tạo thành một tổng thể.

Bhūtānaṃ jātānaṃ nibbattānaṃ rukkhagacchalatādīnaṃ samūho bhūtagāmo.
“Bhūtagāmo” có thể ám chỉ một cộng đồng gồm những sinh vật hoặc các thực thể, ví dụ như cây cối, cây cối và các sinh vật khác phát triển cùng nhau trong tự nhiên.

Nanu ca rukkhādayo cittarahitatāya na jīvā, cittarahitatā ca paripphandābhāvato chinne viruhanato visadisajātibhāvato catuyoniapariyāpannato ca veditabbā, vuddhi pana pavāḷasilālavaṇānampi vijjatīti na tesaṃ jīvabhāve kāraṇaṃ, visayaggahaṇañca nesaṃ parikappanāmattaṃ supanaṃ viya ciñcādīnaṃ, tathā dohaḷādayo, atha kasmā bījagāmabhūtagāmasamārambhā paṭivirati icchitāti?
Cây cối và các sinh vật khác không sống nhờ vào sự tham ái, vì chúng không có cảm xúc và cũng không có các yếu tố tinh thần như con người. Vì vậy, chúng không phải là đối tượng của sự sống như con người.

Samaṇasāruppato tannivāsisattānurakkhaṇato ca. Tenevāha – ‘‘jīvasaññino hi moghapurisa manussā rukkhasmi’’ntiādi (pāci. 89).
“Jīvasaññino” có nghĩa là sự nhận thức về sự sống, và câu này chỉ ra rằng con người với sự nhận thức về sinh mạng là khác biệt so với các sinh vật khác, vì chúng có thể nhận thức về sự sống và sự tồn tại của mình.

Mūlameva bījaṃ mūlabījaṃ, mūlaṃ bījaṃ etassātipi mūlabījaṃ.
“Mūlameva bījaṃ” có nghĩa là hạt giống gốc, và “mūlabījaṃ” chỉ sự khởi đầu, nguồn gốc của tất cả sự phát sinh và phát triển.

Sesesupi eseva nayo.
Những phần còn lại đều theo cùng một cách giải thích và cũng có sự tương đồng trong cách áp dụng.

Phaḷubījanti pabbabījaṃ.
“Phaḷubījan” có nghĩa là loại hạt giống phát triển và trở thành thực vật, đặc biệt là loại hạt giống gắn liền với sự phát triển trong môi trường tự nhiên.

Paccayantarasamavāye sadisaphaluppattiyā visesakāraṇabhāvato viruhanasamatthe sāraphale niruḷho bīja-saddo tadatthasaṃsiddhiyā mūlādīsupi kesuci pavattatīti mūlādito nivattanatthaṃ ekena bīja-saddena visesetvā vuttaṃ ‘‘bījabīja’’nti ‘‘rūparūpaṃ, dukkhadukkha’’nti (saṃ. ni. 4.327) ca yathā.
Điều này chỉ ra rằng sự phát triển từ hạt giống đến cây cối cần phải có sự phù hợp và hài hòa giữa các yếu tố, và việc sử dụng từ “bīja-saddo” giúp phân biệt các giai đoạn của sự phát triển từ nguồn gốc (mūlādito) cho đến khi trưởng thành.

Kasmā panettha bījagāmabhūtagāmaṃ uddharitvā bījagāmo eva niddiṭṭhoti? Na kho panetaṃ evaṃ daṭṭhabbaṃ, nanu avocumhā ‘‘mūlameva bījaṃ mūlabījaṃ, mūlaṃ bījaṃ etassātipi mūlabīja’’nti.
Câu hỏi này thắc mắc tại sao lại chỉ định “bījagāmo” là tên gọi của một cộng đồng, trong khi có thể hiểu rằng tất cả các loại cây đều bắt đầu từ hạt giống, nên việc phân biệt giữa các loại giống cây có thể không cần thiết.

Tattha purimena bījagāmo niddiṭṭho, dutiyena bhūtagāmo.
Từ “bijagāmo” được hiểu là cộng đồng hoặc sự phát triển từ một hạt giống, trong khi “bhūtagāmo” chỉ đến cộng đồng hoặc tập hợp của các sinh vật, được phân loại dựa trên các đặc tính tự nhiên.

Duvidhopesa mūlabījañca mūlabījañca mūlabījanti sāmaññaniddesena, ekasesanayena vā uddiṭṭhoti veditabbo.
Câu này chỉ ra rằng “mūlabīja” có thể được phân chia thành hai loại, hoặc được miêu tả theo cách hiểu chung về sự phát triển của hạt giống từ nguồn gốc.

Tenevāha ‘‘pañcavidhassā’’tiādi.
Do đó, với những phân chia như vậy, đoạn này chỉ ra rằng có năm cách phân loại, và sự hiểu biết về các giai đoạn phát triển này giúp rõ ràng hơn về quá trình từ hạt giống đến thành quả.

Nīlatiṇarukkhādikassāti allatiṇassa ceva allarukkhādikassa ca.
“Allatiṇarukkhādikassa” có nghĩa là cây cối và các loại thực vật có hình dáng đặc biệt, giúp nhận biết sự phát triển trong tự nhiên và phân biệt các loại cây.

Ādi-saddena osadhigacchalatādīnaṃ saṅgaho.
“Ādi-saddena” có nghĩa là sự kết hợp hoặc nhóm các yếu tố, trong trường hợp này, nó chỉ đến sự tập hợp của các thực vật như thuốc hoặc cây cối có liên quan đến một mục đích cụ thể. “Osadhigacchalatādīnaṃ” là sự kết hợp của những thứ như cây thuốc, có thể được sử dụng trong các mục đích chữa bệnh hoặc nghi lễ.

Ekaṃ bhattaṃ ekabhattaṃ, taṃ assa atthīti ekabhattiko.
“Ekaṃ bhattaṃ” có nghĩa là một phần thức ăn, và “ekabhattaṃ” chỉ sự ăn uống theo cách thức đơn giản hoặc ăn một bữa duy nhất trong ngày, thể hiện một lối sống thanh đạm và giản dị. “Ekabhattiko” là người thực hành ăn uống chỉ một bữa trong ngày.

So pana rattibhojanenapi siyāti tannivattanatthaṃ āha ‘‘rattūparato’’ti.
Câu này chỉ ra rằng người ấy có thể ăn bữa tối, nhưng chỉ sau khi ăn xong, người ấy phải nghỉ ngơi hoặc tạm dừng, theo cách thức “rattūparato”, tức là sau khi hoàn thành bữa tối và thực hiện các nghi thức nghỉ ngơi.

Evampi aparaṇhabhojīpi siyā ekabhattikoti tannivattanatthaṃ ‘‘virato vikālabhojanā’’ti vuttaṃ.
Tương tự như vậy, một người cũng có thể ăn vào buổi tối, nhưng điều này sẽ được thực hiện theo cách thức nhất định, để tránh việc ăn uống sai giờ, với mục đích giữ vững sự cân bằng, gọi là “virato vikālabhojanā” (tránh ăn uống vào những giờ không đúng).

Aruṇuggamanato paṭṭhāya yāva majjhanhikā ayaṃ buddhādīnaṃ ariyānaṃ āciṇṇasamāciṇṇo bhojanassa kālo nāma, tadañño vikālo.
Bắt đầu từ lúc mặt trời mọc (aruṇuggamanato) cho đến khi giữa ngày (majjhanhikā), đây là thời gian mà các bậc thánh trong Phật giáo, như Đức Phật, tuân theo thời gian ăn uống của họ, được coi là “có thể ăn”, và ngoài thời gian này, đó là “vikālo” – thời gian ăn uống không phù hợp.

Aṭṭhakathāyaṃ pana dutiyapadena rattibhojanassa paṭikkhittattā ‘‘atikkante majjhanhike yāva sūriyatthaṅgamanā bhojanaṃ vikālabhojanaṃ nāmā’’ti vuttaṃ.
Tuy nhiên, trong các chú giải, khi bữa ăn tối đã bị từ chối (rattibhojanassa paṭikkhitta), có một quy định rằng, nếu ăn quá muộn hoặc ngoài thời gian thích hợp (sau khi mặt trời đã lặn), sẽ được coi là “vikālabhojanaṃ” – ăn uống ngoài giờ, không phù hợp.

Dārumāsakoti ye vohāraṃ gacchantīti iti-saddena evaṃpakāre dasseti.
“Dārumāsako” có nghĩa là người mang gỗ, người chuyển chở các vật liệu (gỗ) trong công việc. “Vohāraṃ gacchantīti” chỉ hành động di chuyển hoặc làm việc trong những công việc này, nơi “iti-saddena” nhấn mạnh cách thức hoặc tình huống cụ thể trong đó hành động này diễn ra.

Aññehi gāhāpane upanikkhittasādiyane ca paṭiggahaṇattho labbhatīti ‘‘neva taṃ uggaṇhāti, na uggahāpeti, na upanikkhittaṃ sādiyatī’’ti vuttaṃ.
Câu này có nghĩa là nếu một đối tượng hoặc tài sản được đặt hoặc giao cho một người khác (upanikkhitta), thì người nhận không được phép giữ lại hoặc chấp nhận chúng một cách bất hợp pháp. Điều này được giải thích rằng người đó không tiếp nhận, không giao lại, và không sử dụng những gì đã được giao.

Atha vā tividhaṃ paṭiggahaṇaṃ kāyena, vācāya, manasāti.
Lý thuyết này chia việc tiếp nhận thành ba loại: qua cơ thể (kāyena), qua lời nói (vācāya), và qua tâm trí (manasā), điều này chỉ ra ba cách thức mà người ta có thể tiếp nhận hoặc chấp nhận thứ gì đó.

Tattha kāyena paṭiggahaṇaṃ uggaṇhanaṃ, vācāya paṭiggahaṇaṃ uggahāpanaṃ, manasā paṭiggahaṇaṃ sādiyananti tividhampi paṭiggahaṇaṃ ekajjhaṃ gahetvā paṭiggahaṇāti vuttanti āha ‘‘neva taṃ uggaṇhātī’’tiādi.
Trong ba loại tiếp nhận này, “kāyena” chỉ sự tiếp nhận vật chất, “vācāya” chỉ việc truyền đạt lời nói, còn “manasā” ám chỉ việc tiếp nhận qua tâm trí, và tất cả các hành động này phải được thực hiện một cách hợp lý và chính thức.

Esa nayo āmakadhaññapaṭiggahaṇātiādīsupi.
Cách tiếp nhận này cũng áp dụng cho các tình huống khác, ví dụ như khi tiếp nhận các loại thóc hoặc các loại thực phẩm khác, những điều kiện và nguyên tắc phải được thực hiện một cách phù hợp.

Nīvārādiupadhaññassa sāliādimūladhaññantogadhattā vuttaṃ ‘‘sattavidhassā’’ti.
Điều này chỉ ra rằng khi các loại thóc và hạt giống được thu hoạch theo cách thức chuẩn, những điều kiện và quy tắc phải tuân thủ, điều này giúp xác định các loại hạt giống đúng đắn.

‘‘Anujānāmi, bhikkhave, pañca vasāni bhesajjāni acchavasaṃ, macchavasaṃ, susukāvasaṃ, sūkaravasaṃ, gadrabhavasa’’nti (mahāva. 262) vuttattā idaṃ odissa anuññātaṃ nāma.
Trong câu này, Đức Phật cho phép năm loại thực phẩm hoặc vật liệu khác nhau được sử dụng, bao gồm thức ăn từ các loài động vật, thịt, và các vật liệu khác mà các tỳ-kheo có thể sử dụng trong một số điều kiện nhất định.

Tassa pana ‘‘kāle paṭiggahita’’nti (mahāva. 262) vuttattā paṭiggahaṇaṃ vaṭṭati sati paccayeti āha ‘‘aññatra odissa anuññātā’’ti.
Mặc dù được phép tiếp nhận thực phẩm vào thời điểm thích hợp, các điều kiện phải được duy trì, và bất kỳ sự tiếp nhận nào ngoài thời gian hoặc hoàn cảnh cho phép sẽ bị coi là vi phạm.

Sāruppena vañcanaṃ rūpakūṭaṃ, patirūpena vañcanāti attho.
“Vaṃcana” có nghĩa là sự lừa dối hoặc lừa đảo, và “rūpakūṭaṃ” chỉ sự giả mạo, lừa dối bằng hình thức bên ngoài, thể hiện qua hành động không trung thực.

Aṅgena attano sarīrāvayavena vañcanaṃ aṅgakūṭaṃ.
“Vañcana” có thể diễn ra qua hành động, cử chỉ, hoặc cách thức sử dụng cơ thể để lừa dối hoặc gian lận, gọi là “aṅgakūṭaṃ”.

Gaṇhanavasena vañcanaṃ gahaṇakūṭaṃ.
Điều này chỉ sự lừa dối thông qua sự chiếm đoạt hoặc thao túng các tài sản hoặc quyền lợi, gọi là “gahaṇakūṭaṃ”.

Paṭicchannaṃ katvā vañcanaṃ paṭicchannakūṭaṃ.
“Paṭicchanna” có nghĩa là che giấu hoặc ẩn giấu sự thật, và sự lừa dối này diễn ra khi mọi thứ được che giấu hoặc làm mờ đi, gọi là “paṭicchannakūṭaṃ”.

Akkamatīti nippīḷeti, pubbabhāge akkamatīti sambandho.
“Akkamatī” có nghĩa là sự ép buộc hoặc gây khó khăn, và “nippīḷeti” chỉ sự gia tăng sức ép hoặc làm tổn thương ai đó, thường xuyên xảy ra trong quá trình kiểm soát hoặc thao túng.

Hadayanti nāḷiādimānabhājanānaṃ abbhantaraṃ.
“Hadayanti” có thể chỉ đến trung tâm hoặc trái tim, cũng như những vật chứa bên trong, như ống mạch hoặc các cấu trúc liên quan đến sự sống và năng lượng.

Telādīnaṃ nāḷiādīhi minanakāle ussāpitā sikhāyeva sikhābhedo, tassā hāpanaṃ.
Đây có thể miêu tả sự gia tăng hoặc hoạt động của các chất (như dầu) qua các ống dẫn, giống như việc tạo ra một luồng khí hoặc lửa khi cần thiết, với mục đích làm cho sự phát triển của vật thể được thuận lợi hơn.

Kecīti sārasamāsācariyā uttaravihāravāsino ca.
“Uttaravihāravāsino” chỉ những người sống ở những khu vực hoặc môi trường có điều kiện tốt hơn, có thể là nơi họ đạt được sự an lạc và đạt mục đích cao hơn trong cuộc sống.

Vadhoti muṭṭhippahārakasātāḷanādīhi hiṃsanaṃ, viheṭhananti attho.
“Vadhoti” có nghĩa là hành động giết hại hoặc làm tổn thương, trong trường hợp này là thông qua các phương pháp như đấm, đánh hoặc hành động gây tổn hại thể xác. “Viheṭhanan” có nghĩa là hành động gây đau đớn hoặc lạm dụng, liên quan đến sự cưỡng ép hoặc làm tổn thương người khác.

Viheṭhanatthopi hi vadha-saddo dissati ‘‘attānaṃ vadhitvā vadhitvā rodatī’’tiādīsu.
Hành động viheṭhan cũng được thể hiện trong các tình huống nơi người ta làm tổn thương chính mình, như trong câu “attānaṃ vadhitvā vadhitvā rodatī”, cho thấy việc tự gây tổn thương hoặc đau khổ.

Yathā hi apaṭiggahabhāvasāmaññe satipi pabbajitehi appaṭiggahitabbavatthuvisesabhāvasandassanatthaṃ itthikumāridāsidāsādayo vibhāgena vuttā, evaṃ parassaharaṇabhāvato adinnādānabhāvasāmaññe satipi tulākūṭādayo adinnādānavisesabhāvadassanatthaṃ vibhāgena vuttā.
Tương tự như vậy, khi có sự không tiếp nhận đối tượng (appaṭiggahabhāva), như trong trường hợp của các loại người (dâm nữ, trẻ em, nô lệ), hành động đó được phân biệt rõ ràng để làm rõ rằng việc nhận và sử dụng những tài sản đó có thể được coi là bất hợp pháp hoặc bất đạo đức.

Na evaṃ pāṇātipātapariyāyassa vadhassa puna gahaṇe payojanaṃ atthi, tattha sayaṃkāro, idha paraṃkāroti ca na sakkā vattuṃ ‘‘kāyavacippayogasamuṭṭhāpikā cetanā chappayogā’’ti (dī. ni. ṭī. 1.10) vacanato, tasmā yathāvutto evamettha attho yutto.
Câu này chỉ ra rằng trong các hành động giết hại (vadhassa), không có sự tiếp nhận hay lợi ích từ việc tiếp tục hành động đó, vì việc thực hành này không phải do ý chí tự nguyện mà được tạo ra bởi tác động từ bên ngoài (paraṃkāro).

Aṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘vadhoti māraṇa’’nti vuttaṃ.
Trong phần chú giải, “vadhoti” có nghĩa là “māraṇa” (chết), có thể hiểu là hành động kết thúc sự sống của một sinh vật.

Tampi pothanameva sandhāyāti ca sakkā viññātuṃ māraṇasaddassa vihiṃsanepi dissanato.
“Vadhoti” cũng có thể được hiểu là sự phá hủy hoặc làm tổn thương, có thể nhìn nhận dưới góc độ “māraṇa”, tức là sự giết chết hoặc phá hủy sự sống.

Cīvarapiṇḍapātānaṃ yathākkamaṃ kāyakucchipariharaṇamattajotanāyaṃ avisesato aṭṭhannaṃ parikkhārānaṃ tappayojanatā sambhavatīti dassento ‘‘te sabbepī’’tiādimāha.
Ở đây, Đức Phật chỉ ra rằng các loại vật phẩm như y phục (cīvara), bát (piṇḍapāta) và các dụng cụ khác có thể được sử dụng phù hợp để hỗ trợ sự tồn tại của cơ thể, và những vật phẩm này có mục đích sử dụng rõ ràng trong các tình huống cụ thể.

Etepīti navaparikkhārikādayopi appicchā ca santuṭṭhā ca.
Dù các đồ vật này có thể không cần thiết với những người có ít yêu cầu vật chất (appicchā), họ vẫn có thể cảm thấy hài lòng và thoải mái (santuṭṭhā) với những gì họ có.

Na hi tattakena mahicchatā asantuṭṭhitā hotīti.
Câu này chỉ ra rằng không phải ai cũng sẽ trở nên không hài lòng hoặc không thoải mái chỉ vì không có đủ mọi thứ. Điều này phụ thuộc vào sự chấp nhận và sự thỏa mãn với những gì đã có.

Catūsu disāsu sukhaṃ viharati, tato eva sukhavihāraṭṭhānabhūtā catasso disā assa santīti cātuddiso.
Câu này miêu tả một trạng thái an lạc, trong đó một người cảm thấy hạnh phúc và thỏa mãn ở tất cả bốn phương, tức là sống trong một trạng thái hài hòa và không có sự phiền nhiễu, được gọi là “cātuddiso”.

Tattha cāyaṃ satte vā saṅkhāre vā bhayena nappaṭihaññatīti appaṭigho.
Trong trạng thái này, một người không bị tổn thương hoặc gặp khó khăn nào, vì họ không sợ hãi hay lo lắng về những sự vật và hiện tượng, tức là “appaṭigho” (không bị phản kháng).

Dvādasavidhassa santosassa vasena santussanato santussamāno.
Đây là sự hài lòng, được tạo thành từ mười hai loại hạnh phúc khác nhau, cho thấy một trạng thái tâm trí an lạc và thỏa mãn, dẫn đến sự hài lòng thực sự trong cuộc sống.

Itarītarenāti uccāvacena parissayānaṃ bāhirānaṃ sīhabyagghādīnaṃ, abbhantarānañca kāmacchandādīnaṃ kāyacittūpaddavānaṃ abhibhavanato parissayānaṃ sahitā.
Câu này ám chỉ sự tương phản giữa các yếu tố bên ngoài như động vật hoang dã (sīhabyagghādīna) và các yếu tố bên trong như ham muốn và cảm giác tiêu cực (kāmacchandādīna), mà chúng có thể gây ra sự xung đột hoặc phiền nhiễu cho một người.

Bandhanabhāvakarabhayābhāvena acchambhi.
Do không có sợ hãi hoặc ràng buộc, trạng thái này được miêu tả là không có sự ngạc nhiên hoặc sự lo lắng, tức là một trạng thái hoàn toàn tự do và bình an.

Eko asahāyo.
“Eko asahāyo” có nghĩa là một người độc lập và không có sự phụ thuộc vào bất kỳ ai, hoàn toàn tự lực.

Tato eva khaggamigasiṅgasadisatāya khaggavisāṇakappo careyyāti attho.
Câu này ám chỉ một người, giống như con hươu hoặc con thú đi săn, phải học cách di chuyển và tồn tại một cách tự do, không phụ thuộc vào sự trợ giúp của người khác.

Chinnapakkho, asañjātapakkho vā sakuṇo gantuṃ na sakkotīti pakkhi-saddena visesetvā sakuṇo pāḷiyaṃ vuttoti āha ‘‘pakkhayutto sakuṇo’’ti.
“Pakkhi” có nghĩa là chim, và “pakkhayutto” chỉ những con chim bị thương hoặc không thể bay, nên không thể đi xa được. Câu này chỉ ra rằng một người không thể tiến xa nếu thiếu khả năng hoặc không đủ sức lực.

Yassa sannidhikāraparibhogo kiñci ṭhapetabbaṃ sāpekkhāṭhapanañca natthi, tādiso ayaṃ bhikkhūti dassento ‘‘ayametthasaṅkhepattho’’tiādimāha.
Câu này giải thích rằng một người không cần phụ thuộc vào các điều kiện vật chất hay hoàn cảnh bên ngoài, và họ có thể tồn tại một cách tự chủ. Đức Phật chỉ ra rằng một tỳ-kheo không cần đến sự vật chất hóa để có thể thực hành đúng đắn.

Ariyanti apenti tato dosā, tehi vā ārakāti ariyoti āha ‘‘ariyenāti niddosenā’’ti.
“Ariyanti” có nghĩa là hành động của những người thanh tịnh, từ bỏ những yếu tố tiêu cực và giúp đỡ người khác tránh xa lỗi lầm, vì vậy “ariyenāti” chỉ ra sự thanh tịnh không vướng tội lỗi.

Ajjhattanti attani.
“Ajjhattanti” có nghĩa là “bên trong”, chỉ sự quan sát và thực hành ngay trong bản thân mình.

Niddosasukhanti nirāmisasukhaṃ kilesavajjarahitattā.
“Niddosasukha” có nghĩa là sự an lạc không bị ô nhiễm, là một trạng thái hạnh phúc đạt được khi không có những phiền não hay cảm giác tiêu cực (kilesavajjarahitattā), tức là sống một đời sống thanh tịnh, không có sự lệ thuộc vào dục vọng.

Yathāvutte sīlasaṃvare patiṭṭhitasseva indriyasaṃvaro icchitabbo tadadhiṭṭhānato tassa ca paripālakabhāvatoti vuttaṃ ‘‘so iminā ariyena sīlakkhandhena samannāgato bhikkhū’’ti.
Câu này giải thích rằng khi người tỳ-kheo đã thực hành đúng đắn trong việc giữ gìn giới hạnh (sīlasaṃvara), thì việc kiểm soát giác quan (indriyasaṃvara) sẽ phát sinh tự nhiên, và điều này sẽ giúp họ duy trì hành vi của một người thực hành đúng đắn theo giáo lý, được mô tả là “sīlakkhandhena samannāgato” (được trang bị giới hạnh).

Sesapadesūti ‘‘na nimittaggāhī hotī’’tiādipadesu.
Từ “Sesapadesūti” chỉ ra rằng ở những trường hợp khác, như “na nimittaggāhī” (không lấy dấu hiệu) hay các tình huống tương tự, người ta không bị ảnh hưởng bởi các dấu hiệu hoặc ảnh hưởng bên ngoài.

Ayaṃ panettha saṅkhepattho – na nimittaggāhīti itthipurisanimittaṃ vā subhanimittādikaṃ vā kilesavatthubhūtaṃ nimittaṃ na gaṇhāti, diṭṭhamatteyeva saṇṭhāti.
Câu này có nghĩa là “na nimittaggāhī” (không nhận diện dấu hiệu), ám chỉ rằng người ta không bị cuốn vào các dấu hiệu bên ngoài như hình ảnh nam nữ hoặc các yếu tố hấp dẫn khác mà có thể tạo ra cảm giác không trong sáng (kilesa), mà chỉ nhận thức được những gì thực sự tồn tại, tức là sự vật đã được nhìn thấy một cách đơn giản.

Nānubyañjanaggāhīti kilesānaṃ anu anu byañjanato pākaṭabhāvakaraṇato anubyañjanantiladdhavohāraṃ hatthapādasitahasitakathitavilokitādibhedaṃ ākāraṃ na gaṇhāti.
“Anubyañjanaggāhī” có nghĩa là không nhận các dấu hiệu của các cảm giác tiêu cực, ví dụ như các hành động hay cử chỉ thể hiện sự khao khát, tức là không để những hình thức thể hiện tham ái hay tiêu cực như tay, chân, cười, hay lời nói làm ảnh hưởng.

Yaṃ tattha bhūtaṃ, tadeva gaṇhāti.
Điều này có nghĩa là chỉ nhận thức những gì thực sự tồn tại và không bị ảnh hưởng bởi những thứ giả tạo hay phi thực tế.

Yatvādhikaraṇamenantiādimhi yaṃkāraṇā yassa cakkhundriyāsaṃvarassa hetu etaṃ puggalaṃ satikavāṭena cakkhundriyaṃ asaṃvutaṃ apihitacakkhudvāraṃ hutvā viharantaṃ ete abhijjhādayo dhammā anvassaveyyuṃ anuppabandheyyuṃ.
Câu này chỉ ra rằng khi một người không kiểm soát giác quan (cakkhundriya) của mình, tức là khi mắt không được bảo vệ, thì các tham muốn và cảm giác tiêu cực sẽ xuất hiện và chi phối họ.

Tassa saṃvarāya paṭipajjatīti tassa cakkhundriyassa satikavāṭena pidahanatthāya paṭipajjati.
Câu này chỉ ra rằng để ngăn chặn các cảm giác tiêu cực và tham ái, người ta phải bắt đầu thực hành kiểm soát giác quan, cụ thể là bảo vệ mắt và các giác quan khác khỏi những tác động bên ngoài.

Evaṃ paṭipajjantoyeva ca ‘‘rakkhati cakkhundriyaṃ, cakkhundriye saṃvaraṃ āpajjatī’’ti vuccati.
Vì vậy, khi thực hành bảo vệ và kiểm soát giác quan một cách nghiêm túc, người ta sẽ có thể “rakkhati cakkhundriyaṃ” (bảo vệ giác quan) và “cakkhundriye saṃvaraṃ āpajjatī” (đạt được sự kiểm soát giác quan), dẫn đến sự tự chủ trong cảm xúc.

Sotena saddaṃ sutvātiādīsupi eseva nayo.
Tương tự như việc bảo vệ giác quan qua mắt, trong trường hợp nghe âm thanh hoặc các giác quan khác, cách thức này cũng được áp dụng để giữ gìn sự an lạc và thanh tịnh của tâm trí.

Evamidaṃ saṅkhepato rūpādīsu kilesānubandhanimittādiggāhaparivajjanalakkhaṇaṃ indriyasaṃvaraṃ sīlaṃ veditabbaṃ.
Tóm lại, kiểm soát giác quan (indriyasaṃvara) là một phần của sīla (giới hạnh), và việc tránh nhận thức các dấu hiệu tiêu cực như tham ái, sân hận, và các dục vọng chính là mục đích của việc thực hành này.

Ayamettha saṅkhepo, vitthāro pana visuddhimaggasaṃvaṇṇanāsu (visuddhi. mahāṭī. 1.13) vuttanayeneva veditabbo.
Tóm lại, đây là tóm tắt về việc thực hành kiểm soát giác quan, và chi tiết về cách thức thực hành này đã được giải thích trong các bài viết mở rộng như trong “Visuddhimagga” (Con Đường Thanh Tịnh).

Kilesehi anavasittasukhantiādīsu rūpādīsu nimittādiggāhaparivajjanalakkhaṇattā indriyasaṃvarassa kilesehi anavasittasukhatā avikiṇṇasukhatā cassa vuttā.
“Kilesehi anavasittasukhanti” có nghĩa là hạnh phúc không bị ô nhiễm bởi các phiền não, và việc thực hành kiểm soát giác quan giúp tạo ra sự thanh tịnh và không bị ảnh hưởng bởi những dục vọng hay cảm giác tiêu cực.

Abhikkamanaṃ abhikkanto, purato gamanaṃ.
“Abhikkamanaṃ” có nghĩa là hành động di chuyển về phía trước, “abhikkanto” chỉ việc đi hoặc tiến về phía trước. Đây là sự chuyển động tiến về phía trước hoặc đi vào một nơi nào đó.

Paṭikkamanaṃ paṭikkanto, paccāgamanaṃ.
“Paṭikkamanaṃ” có nghĩa là hành động quay lại hoặc lùi lại, và “paṭikkanto” là người đang quay lại hoặc trở về từ nơi nào đó. Đây là quá trình lùi lại hoặc quay về.

Tadubhayampi catūsu iriyāpathesu labbhati.
Câu này chỉ ra rằng cả hai hành động này (tiến tới và quay lại) đều là một phần trong bốn tư thế chính (iriyāpathesu) của cơ thể, bao gồm đi, đứng, ngồi và nằm.

Gamane tāva purato kāyaṃ abhiharanto abhikkamati nāma, paṭinivattento paṭikkamati nāma.
Khi di chuyển về phía trước, cơ thể tiến về phía trước, và khi quay lại, cơ thể lùi lại. Hành động này có thể là di chuyển về phía trước hoặc quay lại, tùy thuộc vào hướng và mục đích di chuyển.

Ṭhānepi ṭhitakova kāyaṃ purato oṇamanto abhikkamati nāma, pacchato apanāmento paṭikkamati nāma.
Ngay cả khi đứng, cơ thể vẫn có thể di chuyển về phía trước (abhikkamati) khi thân người nghiêng về phía trước, hoặc quay lại khi nghiêng về phía sau (paṭikkamati).

Nisajjāyapi nisinnakova āsanassa purimaaṅgābhimukho saṃsaranto abhikkamati nāma, pacchimaṃ aṅgappadesaṃ paccāsaṃsaranto paṭikkamati nāma.
Khi ngồi, cơ thể vẫn có thể di chuyển về phía trước khi thân người hướng về phía trước (abhikkamati) hoặc quay lại khi thân hướng về phía sau (paṭikkamati).

Nipajjāyapi eseva nayo.
Cũng như khi nằm, cơ thể vẫn có thể di chuyển theo cách tương tự, tiến về phía trước hoặc quay lại, tùy thuộc vào cách thức và tư thế của người nằm.

Sātthakasampajaññantiādīsu samantato pakārehi, pakaṭṭhaṃ vā savisesaṃ jānātīti sampajāno, sampajānassa bhāvo sampajaññaṃ, tathāpavattaṃ ñāṇaṃ.
“Sātthakasampajañña” có nghĩa là một trạng thái chú tâm sâu sắc, biết rõ về mục đích và ý nghĩa của các hành động. Đó là sự hiểu biết trọn vẹn về một vấn đề từ mọi phương diện, dẫn đến trí tuệ và nhận thức rõ ràng.

Dhammato vaḍḍhisaṅkhātena saha atthena vattatīti sātthakaṃ, abhikkantādisātthakassa sampajaññaṃ sātthakasampajaññaṃ.
“Sātthakaṃ” có nghĩa là đúng đắn, phù hợp với giáo lý và mục đích. “Sātthakasampajañña” là trạng thái hiểu biết đúng đắn và có lợi cho sự tu hành, phù hợp với giáo lý Phật giáo.

Sappāyassa attano upakārāvahassa sampajaññaṃ sappāyasampajaññaṃ.
“Sappāyasampajañña” có nghĩa là sự hiểu biết và chú tâm vào những điều có lợi cho bản thân, mang lại sự phát triển tinh thần và đạo đức.

Abhikkamādīsu bhikkhācāragocare, aññatthāpi pavattesu avijahitakammaṭṭhānasaṅkhāte gocare sampajaññaṃ gocarasampajaññaṃ.
“Khi di chuyển hay hành động, trong các hoạt động tu hành như đi khất thực, hành giả cần có sự chú tâm vào công việc của mình, hiểu rõ và nhận thức được từng hành động, được gọi là ‘gocarasampajañña’.”

Abhikkamādīsu asammuyhanameva sampajaññaṃ asammohasampajaññaṃ.
“Sampajañña” ở đây có nghĩa là sự chú tâm, không bị mê mờ, không bị lạc lối bởi các sự việc bên ngoài, mà vẫn giữ được sự tỉnh thức và hiểu biết rõ ràng.

Tattha (dī. ni. aṭṭha. 1.214; ma. ni. aṭṭha. 1.109) abhikkamanacitte uppanne cittavaseneva agantvā ‘‘kinnu me ettha gatena attho atthi natthī’’ti atthānatthaṃ pariggahetvā atthapariggahaṇaṃ sātthakasampajaññaṃ.
Câu này chỉ ra rằng khi hành giả đi hoặc hành động, họ cần chú ý đến mục đích và ý nghĩa của mỗi bước đi, không chỉ đơn giản là di chuyển mà phải biết rõ mục tiêu của hành động đó, đây là “sātthakasampajañña”.

Tattha ca atthoti cetiyadassanabodhidassanasaṅghadassanatheradassanaasubhadassanādivasena dhammato vaḍḍhi.
“Atthoti” ở đây chỉ sự nhận thức đúng đắn về mục đích và ý nghĩa của hành động, ví dụ như thấy chư Tăng, nhìn cây Bồ-đề, hoặc thấy các chư vị Thánh, sẽ giúp tăng trưởng trí tuệ và đạo đức.

Cetiyaṃ vā bodhiṃ vā disvāpi hi buddhārammaṇaṃ, saṅghadassanena saṅghārammaṇaṃ pītiṃ uppādetvā tadeva khayavayato sammasanto arahattaṃ pāpuṇāti.
Khi hành giả thấy các đối tượng thiêng liêng như chùa chiền, cây Bồ-đề, hoặc chư Tăng, điều này sẽ kích thích lòng tôn kính và dẫn đến sự phát triển trí tuệ, đưa hành giả đến sự giải thoát.

There disvā tesaṃ ovāde patiṭṭhāya asubhaṃ disvā tattha paṭhamajjhānaṃ uppādetvā tadeva khayavayato sammasanto arahattaṃ pāpuṇāti, tasmā etesaṃ dassanaṃ ‘‘sātthaka’’nti vuttaṃ.
Khi hành giả thấy các đối tượng cao thượng, như các bậc Thánh hoặc các giáo lý, và suy nghĩ về chúng một cách đúng đắn, họ có thể phát triển trí tuệ và đạt được giác ngộ.

Keci pana ‘‘āmisatopi vaḍḍhi atthoyeva taṃ nissāya brahmacariyānuggahāya paṭipannattā’’ti vadanti.
Một số người nói rằng, ngay cả khi sống một cuộc sống có vật chất, nếu chúng ta sống đúng đắn và kiên trì theo con đường của sự tu tập, thì vẫn có thể đạt được sự phát triển tinh thần và đạo đức.

Tasmiṃ pana gamane sappāyāsappāyaṃ pariggahetvā sappāyapariggaṇhanaṃ sappāyasampajaññaṃ.
Trong trường hợp đi lại, khi người ta nhận thức được các điều kiện thuận lợi và bất lợi, hành động nhận thức và chú tâm vào sự thích hợp hoặc không thích hợp của từng hành động, được gọi là “sappāyasampajañña” – sự nhận thức về sự phù hợp và lợi ích của hành động.

Seyyathidaṃ – cetiyadassanaṃ tāva sātthaṃ.
“Cetiyadassana” (nhìn thấy các đối tượng tôn kính) là một ví dụ về hành động có lợi, mang lại trí tuệ và sự hiểu biết sâu sắc về giáo lý, được gọi là “sātthaṃ” – có ý nghĩa hoặc có ích.

Sace pana cetiyassa mahāpūjāya dasadvādasayojanantare parisā sannipatanti, attano vibhavānurūpaṃ itthiyopi purisāpi alaṅkatapaṭiyattā cittakammarūpakāni viya sañcaranti.
Nếu, khi có một cuộc lễ lớn tại một thánh tích, các nhóm người tụ tập, những người này sẽ có thể làm theo những phong tục trang nghiêm và được trang điểm phù hợp, và hành động của họ cũng có thể tạo ra một ấn tượng mạnh mẽ, tương tự như những hình thức thiêng liêng của các giáo lý.

Tatra cassa iṭṭhe ārammaṇe lobho, aniṭṭhe paṭigho, asamapekkhane moho uppajjati, kāyasaṃsaggāpattiṃ vā āpajjati, jīvitabrahmacariyānaṃ vā antarāyo hoti.
Tại đó, khi đối mặt với những đối tượng hấp dẫn, tham ái (lobho), khó chịu (paṭigho) và sự mơ hồ (moho) có thể xuất hiện. Những cảm giác này có thể dẫn đến sự dính mắc vào thân thể hoặc ngăn cản con đường tu hành và sự phát triển đạo đức.

Evaṃ taṃ ṭhānaṃ asappāyaṃ hoti, vuttappakāraantarāyābhāve sappāyaṃ.
Vì vậy, một nơi như vậy trở thành không thích hợp (asappāya), và chỉ khi không có sự ngăn cản hay cản trở, nơi đó mới có thể gọi là “sappāya”, tức là thích hợp và phù hợp với việc tu tập.

Bodhidassanepi eseva nayo.
Tương tự, việc nhìn thấy Bồ-đề hay các đối tượng tôn kính khác cũng đi theo nguyên lý này, khi chúng mang lại sự phát triển về trí tuệ và giác ngộ.

Saṅghadassanampi sātthaṃ.
Nhìn thấy chư Tăng (Saṅgha) cũng là một hành động có ích, vì đó là sự kết nối và tôn kính cộng đồng tu hành.

Sace pana antogāme mahāmaṇḍapaṃ kāretvā sabbarattiṃ dhammassavanaṃ karontesu manussesu vuttappakāreneva janasannipāto ceva antarāyo ca hoti.
Nếu trong một ngôi làng, một đại lễ được tổ chức, nơi mà mọi người tụ tập để nghe Pháp, những người tham gia sẽ có thể trải nghiệm sự kết nối và hiểu biết sâu sắc, nhưng cũng có thể gặp phải sự cản trở nếu không có sự tổ chức hợp lý.

Evaṃ taṃ ṭhānaṃ asappāyaṃ, antarāyābhāve sappāyaṃ.
Vì vậy, những nơi không có sự cản trở hoặc ngăn chặn mới có thể coi là phù hợp (sappāya) với việc thực hành đúng đắn và tu tập.

Mahāparisāparivārānaṃ therānaṃ dassanepi eseva nayo.
Cũng vậy, khi một đại chúng hoặc các trưởng lão trong cộng đồng nhìn thấy hoặc giao tiếp, điều này mang lại lợi ích và sự phát triển cho cả cộng đồng.

Asubhadassanampi sātthaṃ maggaphalādhigamahetubhāvato.
“Nhìn thấy những điều xấu” (asubha) cũng có thể là một cách hữu ích để thực hành, vì nó giúp hành giả phát triển trí tuệ và hướng tới mục tiêu giác ngộ.

Dantakaṭṭhatthāya sāmaṇeraṃ gahetvā gatadaharabhikkhuno vatthupettha kathetabbaṃ.
Câu này chỉ ra rằng khi một người hành khất hoặc tỳ-kheo, hành động của họ, dù là đeo y phục hay mang đồ vật, đều mang theo một sự công nhận và giáo lý mà họ truyền đạt.

Evaṃ sātthampi panetaṃ purisassa mātugāmāsubhaṃ asappāyaṃ, mātugāmassa ca purisāsubhaṃ.
Khi nhìn thấy những điều không phù hợp (asappāya) hoặc xấu, như các hành động sai trái hoặc bất đạo đức, chúng sẽ được coi là không thích hợp cho sự tu hành.

Sabhāgameva sappāyanti evaṃ sappāyapariggaṇhanaṃ sappāyasampajaññaṃ nāma.
Những nơi cộng đồng tụ tập (sabhāga) cũng cần phải phù hợp để giúp mọi người phát triển, và điều này được gọi là “sappāyasampajañña” – sự hiểu biết và nhận thức về sự phù hợp và lợi ích của hành động.

Evaṃ pariggahitasātthakasappāyassa pana aṭṭhatiṃsāya kammaṭṭhānesu attano cittaruciyaṃ kammaṭṭhānasaṅkhātaṃ gocaraṃ uggahetvā bhikkhācāragocare taṃ gahetvāva gamanaṃ gocarasampajaññaṃ nāma.
Câu này giải thích rằng khi một người hành khất hoặc tỳ-kheo thực hành đúng đắn và đã nhận thức rõ về sự phù hợp và lợi ích của hành động (sātthakasappāya), họ sẽ chọn lựa các công việc tu hành phù hợp với tính cách và sở thích của mình, như trong trường hợp việc đi khất thực (bhikkhācāragocara). Khi hành giả hiểu rõ và nhận thức được những điều này, đó gọi là “gocarasampajañña”, tức là sự nhận thức đúng đắn và chú ý đến mục đích và lợi ích của việc thực hành.

Abhikkamādīsu pana asammuyhanaṃ asammohasampajaññaṃ.
Câu này nói về sự nhận thức đúng đắn trong khi hành động, cụ thể là khi di chuyển, hành giả không bị mê mờ, không bị lầm tưởng hay bị những cảm xúc tiêu cực dẫn dắt. Điều này có nghĩa là hành giả phải duy trì sự tỉnh thức và nhận thức rõ ràng trong từng bước đi của mình, không để bị chi phối bởi tham ái hay mê lầm.

Taṃ evaṃ veditabbaṃ – idha bhikkhu abhikkamanto vā paṭikkamanto vā yathā andhaputhujjanā abhikkamādīsu ‘‘attā abhikkamati, attanā abhikkamo nibbattito’’ti vā, ‘‘ahaṃ abhikkamāmi, mayā abhikkamo nibbattito’’ti vā sammuyhanti, tathā asammuyhanto ‘‘abhikkamāmī’’ti citte uppajjamāne teneva cittena saddhiṃ cittasamuṭṭhānā vāyodhātu viññattiṃ janayamānā uppajjati, iti cittakiriyavāyodhātuvipphāravasena ayaṃ kāyasammato aṭṭhisaṅghāṭo abhikkamati.
Ở đây, hành giả không bị lầm tưởng hay quên mất mục đích, như những người phàm phu nhìn vào hành động di chuyển chỉ đơn thuần theo bản năng, mà hành giả phải duy trì nhận thức rõ ràng rằng “mình đang đi” và hành động này là do ý thức chủ động, không phải bị điều khiển bởi cảm xúc hoặc sự mê mờ. Cách thức này giúp duy trì sự trong sáng và có ích trong hành động.

Tassevaṃ abhikkamato ekekapaduddharaṇe pathavīdhātu, āpodhātūti dve dhātuyo omattā honti mandā, itarā dve adhimattā honti balavatiyo.
Đây là sự giải thích rằng trong từng bước đi của hành giả, có sự ảnh hưởng của các yếu tố như đất (pathavīdhātu) và nước (āpodhātu), hai yếu tố này có thể mạnh mẽ hoặc yếu đuối, tùy thuộc vào việc hành giả có sự nhận thức và kiểm soát tốt hay không.

Tathā atiharaṇavītiharaṇesu.
Khi hành giả thực hiện các hành động như thu dọn (atiharaṇa) và di chuyển (vītiharaṇa), các yếu tố trong cơ thể và tâm trí sẽ tương tác, nếu không có sự kiểm soát tốt, chúng sẽ dẫn đến sự mất cân bằng hoặc sự xáo trộn trong cơ thể và tâm trí.

Vossajjane tejodhātu, vāyodhātūti dve dhātuyo omattā honti mandā, itarā dve adhimattā balavatiyo.
Câu này nói về hành động từ bỏ (vossajjane), trong đó các yếu tố như lửa (tejodhātu) và gió (vāyodhātu) có thể ảnh hưởng, với mức độ mạnh yếu khác nhau tùy thuộc vào sự kiểm soát của hành giả trong quá trình từ bỏ.

Tathā sannikkhepanasannirumbhanesu.
Khi thực hiện các hành động như tiếp cận (sannikkhepanā) hoặc dập tắt (sannirumbhana), hành giả cần nhận thức rõ ràng và tỉnh thức để không bị ảnh hưởng bởi các yếu tố tiêu cực.

Tattha uddharaṇe pavattā rūpārūpadhammā atiharaṇaṃ na pāpuṇanti, tathā atiharaṇe pavattā vītiharaṇaṃ, vītiharaṇe pavattā vossajjanaṃ, vossajjane pavattā sannikkhepanaṃ, sannikkhepane pavattā sannirumbhanaṃ na pāpuṇanti.
Đây là sự giải thích chi tiết về cách thức các yếu tố (như hình sắc, các hiện tượng) tương tác trong các hành động di chuyển, thu dọn, và từ bỏ, để đảm bảo rằng hành động đó không bị lệch lạc hoặc không đạt được mục đích cuối cùng.

Tattha tattheva pabbapabbaṃ sannisandhi odhiodhi hutvā tattakapāle pakkhittatilaṃ viya paṭapaṭāyantā bhijjanti.
Câu này miêu tả các hành động mà hành giả thực hiện như là sự chuyển động theo các bước đi, tựa như những mảnh vụn của một cái gì đó vỡ ra, mà không bị cản trở hoặc mất đi ý nghĩa.

Tattha ko eko abhikkamati, kassa vā ekassa abhikkamanaṃ? Paramatthato hi dhātūnaṃyeva gamanaṃ, dhātūnaṃ ṭhānaṃ, dhātūnaṃ nisajjanaṃ, dhātūnaṃ sayanaṃ.
Hành giả không chỉ di chuyển một cách ngẫu nhiên, mà sự di chuyển (abhikkama) này là sự ảnh hưởng và tương tác của các yếu tố (dhātu) trong cơ thể và tâm trí, mỗi yếu tố có một vai trò cụ thể trong việc tạo ra sự chuyển động.

Tasmiṃ tasmiñhi koṭṭhāse saddhiṃ rūpena –
Mỗi hành động trong từng hoàn cảnh cụ thể sẽ tạo ra sự chuyển động và sự tác động của các yếu tố tương ứng, điều này chỉ ra sự tương quan và ảnh hưởng của các yếu tố trong sự di chuyển của hành giả.

‘‘Aññaṃ uppajjate cittaṃ, aññaṃ cittaṃ nirujjhati; Avīcimanusambandho, nadīsotova vattatī’’ti. (dī. ni. aṭṭha. 1.214; ma. ni. aṭṭha. 1.109; saṃ. ni. aṭṭha. 3.5.368);
Câu này chỉ ra rằng sự thay đổi của tâm trạng (citta) có thể giống như dòng chảy của con sông, khi tâm trí bị lôi kéo bởi những cảm giác khác nhau. Khi không có sự liên kết chính xác, hành giả sẽ không đạt được sự bình an, mà giống như dòng nước không có điểm dừng, chỉ mãi cuốn theo.

Hướng dẫn đọc:
dī. ni. aṭṭha. 1.214: Đây là tham chiếu từ chú giải Dīgha Nikāya (Kinh Dài, Trường Bộ), tập 1, câu 214.
ma. ni. aṭṭha. 1.109: Đây là tham chiếu từ chú giải Majjhima Nikāya (Kinh Trung Bộ), tập 1, câu 109.
saṃ. ni. aṭṭha. 3.5.368: Đây là tham chiếu từ chú giải Saṃyutta Nikāya (Kinh Hợp Bộ, Tương Ưng Bộ), tập 3, câu 368.

Evaṃ abhikkamādīsu asammuyhanaṃ asammohasampajaññaṃ nāmāti.
Như vậy, trong các hành động đi lại, sự chú tâm không bị mê mờ và không bị lầm tưởng, gọi là “asammohasampajañña” – sự nhận thức rõ ràng, không bị sai lầm hoặc lệch lạc.

Paccayasampattinti paccayapāripūriṃ.
“Đạt được sự phù hợp của các điều kiện” có nghĩa là sự đầy đủ và hoàn thiện của các yếu tố hỗ trợ, giúp cho sự tu hành và thực hành đúng đắn.

Ime cattāroti sīlasaṃvaro, santoso, indriyasaṃvaro, satisampajaññanti ime cattāro araññavāsassa sambhārā.
Bốn yếu tố này là: giữ gìn giới hạnh (sīlasaṃvara), sự hài lòng (santoso), kiểm soát giác quan (indriyasaṃvara) và sự chú tâm, nhận thức đúng đắn (satisampajañña). Đây là những yếu tố cần thiết cho cuộc sống của người sống trong rừng, để hỗ trợ cho sự tu tập.

Vattabbataṃ āpajjatīti ‘‘asukassa bhikkhuno araññe tiracchānagatānaṃ viya vanacarakānaṃ viya ca nivāsamattameva, na araññavāsānucchavikā kāci sammāpaṭipattī’’ti apavādavasena vattabbataṃ, āraññakehi vā tiracchānagatehi vanacarakavisabhāgajanehi vippaṭipattivasena vatthabbataṃ āpajjati.
Điều này có nghĩa là đối với một tỳ-kheo trong rừng, chỉ cần sự sống đơn giản, giống như các loài động vật trong rừng. Nếu người đó không sống đúng đắn, không tuân thủ những nguyên tắc sống thanh tịnh, thì sự tu tập của họ sẽ không đạt được kết quả, cũng như các loài động vật trong rừng không thể tuân theo các quy tắc của con người.

Bheravasaddaṃ sāventi, tāvatā apalāyantānaṃ hatthehi sīsaṃ…pe… karonti.
Khi nghe tiếng động mạnh (bherava), những sinh vật đó sẽ chạy trốn, và những người bị ảnh hưởng sẽ hành động theo bản năng của mình, ví dụ như họ sẽ dùng tay để bảo vệ mình, hoặc làm một động tác phòng thủ khác.

Kāḷakasadisattā kāḷakaṃ, vītikkamasaṅkhātaṃ thullavajjaṃ.
Những động vật có màu sắc đen giống như con quạ, giống như tội lỗi lớn, hành động vi phạm nghiêm trọng hoặc đi vào con đường sai trái.

Tilakasadisattā tilakaṃ, micchāvitakkasaṅkhātaṃ aṇumattavajjaṃ.
Những sinh vật có màu sắc giống như hạt vừng, hành động nhỏ nhưng có thể liên quan đến những suy nghĩ sai trái hoặc sự phi lý, tương tự như những tội lỗi nhỏ.

Tanti pītiṃ.
Điều này chỉ ra rằng sự phấn khởi hay niềm vui sẽ phát sinh từ việc thực hành đúng đắn và từ những nhận thức rõ ràng về con đường.

Vibhūtabhāvena upaṭṭhānato khayato sammasanto.
Vì sự hoàn thiện của bản thân, hành giả sẽ đạt đến sự thoát ly khỏi những sự vật và hành động vô ích, nhờ vào sự tu tập và hướng đến sự giác ngộ.

Vivittanti janavivittaṃ. Tenāha ‘‘suñña’’nti.
“Vivitta” có nghĩa là sự tách biệt hoặc cô lập, và “janavivittaṃ” có thể hiểu là sự tách biệt khỏi sự ồn ào của xã hội, tức là sống trong sự cô tịch. Chính vì vậy, từ “suñña” (trống rỗng) được dùng để miêu tả trạng thái vắng vẻ, không có sự xáo động.

Taṃ pana janasaddanigghosābhāvena veditabbaṃ saddakaṇṭakattā jhānassāti āha ‘‘appasaddaṃ appanigghosanti attho’’ti.
Điều này cần được hiểu qua sự vắng mặt của tiếng ồn xã hội. “Saddakaṇṭakattā” có nghĩa là không có tiếng ồn ào, do đó, trạng thái này là sự tĩnh lặng, mang lại môi trường thuận lợi cho thiền định, như được nói là “appasaddaṃ appanigghosanti”, tức là không có tiếng động, không có sự xao lãng.

Etadevāti nissaddataṃyeva.
Đây chính là sự cô tịch, nơi không có tiếng động hay sự xao nhãng, tạo điều kiện lý tưởng cho sự tu tập.

Vihāro pākāraparicchinno sakalo āvāso.
“Vihāro” là nơi cư trú hoặc hành lang, “pākāraparicchinno” có nghĩa là một khu vực được bao quanh bởi tường, tạo thành không gian riêng biệt, khép kín, phù hợp cho sự tu hành.

Aḍḍhayogo dīghapāsādo, ‘‘garuḷasaṇṭhānapāsādo’’tipi vadanti.
“Aḍḍhayogo” là một kiến trúc lớn, có thể hiểu là một tòa nhà hoặc nơi ở lớn. “Dīghapāsādo” có nghĩa là một hành lang dài, còn “garuḷasaṇṭhānapāsādo” có thể hiểu là một hành lang đặc biệt, mang lại sự ổn định như chiếc ghế ngồi của Garuḷa (một loài chim trong truyền thuyết), thể hiện sự vững chãi.

Pāsādo caturassapāsādo.
“Pāsādo” là một hành lang, còn “caturassapāsādo” có thể hiểu là một hành lang có dạng hình vuông.

Hammiyaṃ muṇḍacchadanapāsādo.
“Hammiyaṃ” chỉ một nơi có mái che, “muṇḍacchadanapāsādo” có thể hiểu là hành lang được che phủ bởi mái nhà, tạo thành không gian che chắn cho những người ở bên dưới.

Aṭṭo paṭirājūnaṃ paṭibāhanayoggo catuppañcabhūmako patissayaviseso.
“Aṭṭo” có thể chỉ đến một phần của đất đai, “paṭirājūnaṃ” chỉ sự ngăn cản, và “catuppañcabhūmako” có thể hiểu là khu vực có đặc điểm riêng biệt, mang lại sự ổn định và bảo vệ.

Māḷo ekakūṭasaṅgahito anekakoṇavanto patissayaviseso.
“Māḷo” có thể chỉ sự kết nối hoặc sự tập hợp của các yếu tố, “ekakūṭasaṅgahito” có nghĩa là được kết nối hoặc gắn liền với nhau thành một nhóm, tạo nên sự ổn định.

Aparo nayo – vihāro nāma dīghamukhapāsādo.
Một cách hiểu khác về “vihāro” là một hành lang dài với cửa vào rộng, tạo ra một không gian mở và rộng rãi.

Aḍḍhayogo ekapassacchadanakasenāsanaṃ.
“Ekpassacchadanakasenāsanaṃ” có nghĩa là nơi ở được che chắn một mặt, tạo thành nơi nghỉ ngơi hoặc chỗ ngồi cho người tu hành.

Tassa kira ekapasse bhitti uccatarā hoti, itarapasse nīcā.
Đây là sự mô tả về một nơi nghỉ ngơi có một mặt cao hơn (để tạo sự ổn định), còn mặt kia thấp hơn, tạo sự đối xứng cho chỗ ngồi.

Etena taṃ ekapassacchadanakaṃ hoti.
Điều này có nghĩa là nhờ vào sự thiết kế của nó, nơi nghỉ ngơi hoặc chỗ ngồi này có một mặt được che phủ và bảo vệ tốt.

Pāsādo nāma āyatacaturassapāsādo.
“Pāsādo” ở đây có thể hiểu là hành lang, và “āyatacaturassapāsādo” chỉ hành lang có dạng dài và vuông.

Hammiyaṃ muṇḍacchadanaṃ candikaṅgaṇayuttaṃ.
“Hammiyaṃ” là một nơi có mái che, “muṇḍacchadanaṃ” là một nơi được che phủ, “candikaṅgaṇayuttaṃ” có thể hiểu là không gian được chiếu sáng hoặc tạo ra một sự sáng tạo trong cách bài trí.

Guhā nāma kevalā pabbataguhā.
“Guhā” là một hang động, và “pabbataguhā” chỉ hang động nằm trên núi, thể hiện một nơi trú ẩn hoặc nơi yên tĩnh.

Leṇaṃ dvārabaddhaṃ pabbhāraṃ.
“Leṇaṃ” chỉ đến một cái hang, “dvārabaddhaṃ” có nghĩa là cửa hang bị đóng lại, bảo vệ sự yên tĩnh và tránh xa sự xâm nhập từ bên ngoài.

Maṇḍapoti sākhāmaṇḍapo.
“Maṇḍapo” có thể hiểu là một gian phòng hoặc một nơi chứa đựng, “sākhāmaṇḍapo” là một nơi lớn hơn, có thể là nơi cho các hoạt động cộng đồng.

Āvasathabhūtaṃ senāsanaṃ viharitabbaṭṭhena vihārasenāsanaṃ.
“Āvasathabhūtaṃ” có nghĩa là nơi ở, và “senāsanaṃ” là nơi nghỉ ngơi hoặc chỗ ngồi cho người tu hành, thể hiện sự tu tập trong một không gian yên tĩnh.

Masārakādi mañcapīṭhaṃ tattha attharitabbabhisi upadhānañca mañcapīṭhasambandhato mañcapīṭhasenāsanaṃ.
“Mañcapīṭhaṃ” có thể là chỗ ngồi của người tu hành, và “mañcapīṭhasenāsanaṃ” là không gian cho việc tu hành, tạo ra sự ổn định cho cơ thể và tâm trí.

Cimilikādi bhūmiyaṃ santharitabbatāya santhatasenāsanaṃ.
“Santhatasenāsanaṃ” có nghĩa là nơi nghỉ ngơi đã được chuẩn bị kỹ lưỡng, đảm bảo sự ổn định và yên tĩnh cho hành giả.

Abhisaṅkhatābhāvato kevalaṃ sayanassa nisajjāya ca okāsabhūtaṃ rukkhamūlādi paṭikkamitabbaṭṭhānaṃ okāsasenāsanaṃ.
Đây là sự mô tả về một nơi tu tập đặc biệt, nơi không có sự xao lãng, tạo ra sự tĩnh lặng để người tu hành có thể nghỉ ngơi và thực hành.

Senāsanaggahaṇena gahitamevāti ‘‘vivittaṃ senāsana’’nti iminā senāsanaggahaṇena gahitameva sāmaññajotanābhāvato.
“Senāsanaggahaṇena” có nghĩa là việc nhận thức và lựa chọn nơi tu hành, và “vivittaṃ senāsana” chỉ ra rằng sự tu hành trong một không gian yên tĩnh và phù hợp là sự lựa chọn đúng đắn cho hành giả.

Yadi evaṃ kasmā ‘‘arañña’’nti vuttanti āha ‘‘imassa panā’’tiādi.
Nếu là như vậy, tại sao lại gọi là “rừng”? Đức Phật giải thích rằng từ “arañña” (rừng) được dùng để chỉ một nơi vắng vẻ, không có sự xao lãng, thích hợp cho sự tu hành.

Bhikkhunīnaṃ vasena āgatanti idaṃ vinaye tathā āgataṃ sandhāya vuttaṃ , abhidhammepi (vibha. 529) pana ‘‘araññanti nikkhamitvā bahi indakhilā sabbametaṃ arañña’’nti āgatameva.
Điều này được đề cập trong giới luật dành cho ni (bhikkhunī), nơi “arañña” được nói đến như là một nơi vắng vẻ và thanh tịnh, thích hợp cho sự thực hành, được xác nhận trong Abhidhamma (Vibha. 529) rằng “rừng” là nơi rời bỏ thế gian, như là một không gian không có sự xao lãng.

Tattha hi yaṃ na gāmappadesantogadhaṃ, taṃ araññanti nippariyāyavasena tathā vuttaṃ.
Ở đây, “arañña” được định nghĩa là những nơi không phải là khu vực dân cư hoặc làng mạc, và từ “arañña” được sử dụng trong nghĩa này một cách khái quát.

Dhutaṅganiddese (visuddhi. 1.31) yaṃ vuttaṃ, taṃ yuttaṃ, tasmā tattha vuttanayena gahetabbanti adhippāyo.
Trong các phần giải thích về việc giữ gìn phẩm hạnh trong “Dhutaṅga” (Visuddhi. 1.31), nơi rừng được đề cập như là một nơi phù hợp cho sự tu hành, vì thế theo đó mà thực hành trong môi trường này là hợp lý.

Rukkhamūlanti rukkhasamīpaṃ.
“Rukkhamūla” có nghĩa là gần gốc cây, nơi rừng và cây cối có thể tạo ra một không gian yên tĩnh và thích hợp cho việc tu tập.

Vuttañhetaṃ ‘‘yāvatā majjhanhike kāle samantā chāyā pharati, nivāte paṇṇāni patanti, ettāvatā rukkhamūla’’nti.
Về việc ở gần gốc cây, có thể hiểu rằng vào giữa ngày, khi bóng cây bao phủ, và lá cây rơi xuống, nơi này trở thành không gian thích hợp cho việc tu hành và nghỉ ngơi.

Sela-saddo avisesato pabbatapariyāyoti katvā vuttaṃ ‘‘pabbatanti sela’’nti, na silāmayameva.
Từ “sela” có nghĩa là núi, không chỉ là những hòn đá, mà là cả khu vực núi và những đặc điểm của nó, như là một phần của cảnh quan thiên nhiên, nơi thích hợp cho sự tu hành.

Paṃsumayādiko hi tividhopi pabbato evāti.
Cả ba loại núi (có đất, đá hoặc cây cối) đều có thể được gọi là núi, vì tất cả đều mang tính chất là nơi yên tĩnh và thuận lợi cho tu hành.

Vivaranti dvinnaṃ pabbatānaṃ mitho āsannatare ṭhitānaṃ ovarakādisadisaṃ vivaraṃ.
Từ “vivara” ở đây chỉ đến một khe núi hoặc khu vực mở rộng giữa hai ngọn núi, giống như một chỗ trống tạo điều kiện cho sự tĩnh lặng và cho việc thiền định.

Ekasmiṃyeva vā pabbate.
Nơi này có thể là một ngọn núi duy nhất, nơi hành giả có thể tìm được sự yên tĩnh cần thiết để thực hành.

Umaṅgasadisanti suduṅgāsadisaṃ.
“Umaṅga” ám chỉ một phần của cơ thể hoặc một khu vực nhỏ, có thể hiểu là một khu vực nhỏ trong một không gian lớn hơn, tạo ra sự riêng biệt cho việc tu hành.

Manussānaṃ anupacāraṭṭhānanti pakatisañcāravasena manussehi na sañcaritabbaṭṭhānaṃ.
“Manussānaṃ anupacāraṭṭhāna” có nghĩa là nơi mà con người không thể di chuyển hoặc đến gần, đó là một nơi vắng vẻ, không có sự xâm nhập của con người.

Ādi-saddena ‘‘vanapatthanti vanasaṇḍānametaṃ senāsanānaṃ adhivacanaṃ.
Từ “vanapattha” chỉ đến nơi rừng hoang, nơi cỏ cây, và đây là nơi thích hợp để trú ẩn hoặc nghỉ ngơi, có thể gọi là nơi tu tập cho người hành giả.

Vanapatthanti bhiṃsanakānametaṃ.
“Vanapattha” còn có thể chỉ đến nơi có sự sợ hãi, không an toàn, vì đó là nơi động vật hoang dã sinh sống, không thích hợp cho con người.

Vanapatthanti salomahaṃsānametaṃ.
Đây là chỉ nơi rừng hoang, nơi có loài động vật hoang dã sinh sống, nơi có thể mang lại sự khiếp sợ và không thích hợp cho sự tu tập.

Vanapatthanti pariyantānametaṃ.
Cũng có thể hiểu là nơi biên giới của khu rừng, nơi có thể bắt đầu và kết thúc hành trình, không phải là nơi tĩnh lặng hoàn toàn.

Vanapatthanti na manussūpacārānametaṃ senāsanānaṃ adhivacana’’nti (vibha. 531) imaṃ pāḷippadesaṃ saṅgaṇhāti.
Nơi rừng hoang không phải là nơi mà con người có thể đến gần hoặc đi vào một cách tự do, đó là một nơi thích hợp cho sự tĩnh lặng và tu hành, như được mô tả trong Pāli.

Acchannanti kenaci chadanena antamaso rukkhasākhāyapi na chāditaṃ.
“Acchanna” có nghĩa là không bị che khuất, nơi này không bị che phủ hoàn toàn, ngay cả khi các nhánh cây vẫn để hở, tạo ra sự tự do và không gian cho người tu hành.

Nikkaḍḍhitvāti nīharitvā.
“Nikkaḍḍhitvā” có nghĩa là đã bị loại bỏ hoặc tách ra khỏi một vị trí, có thể hiểu là việc rời khỏi nơi ồn ào để tìm kiếm sự yên tĩnh.

Pabbhāraleṇasadiseti pabbhārasadise, leṇasadise vā.
“Có thể giống như hang động núi, hoặc một cái hang ở chân núi,” nơi cung cấp một không gian kín đáo, bảo vệ, thích hợp cho sự tu hành.

Piṇḍapātapariyesanaṃ piṇḍapāto uttarapadalopenāti āha ‘‘piṇḍapātapariyesanato paṭikkanto’’ti.
Việc tìm kiếm bát ăn, được gọi là “piṇḍapāto,” trong đó bao gồm cả việc rời khỏi một nơi để đi tìm thức ăn. Từ “paṭikkanto” có nghĩa là quay lại, tức là sau khi đã đi tìm thức ăn, hành giả quay trở lại nơi trú ngụ của mình.

Pallaṅkanti ettha pari-saddo samantatoti etasmiṃ atthe, tasmā vāmoruṃ dakkhiṇoruñca samaṃ ṭhapetvā ubho pāde aññamaññaṃ sambandhe katvā nisajjā pallaṅkanti āha ‘‘samantato ūrubaddhāsana’’nti.
Trong trường hợp này, từ “pallaṅka” chỉ đến chỗ ngồi, nơi người hành giả ngồi xuống, với hai chân đặt song song và kết nối với nhau, tạo thành một tư thế ngồi ổn định. Tư thế ngồi này được gọi là “samantato ūrubaddhāsana,” có nghĩa là tư thế ngồi với chân gập lại và kết nối ở hai bên, tạo thành một tư thế thiền định hợp lý.

Ūrūnaṃ bandhanavasena nisajjā pallaṅkaṃ.
“Ūrūnaṃ bandhanavasena” có nghĩa là sự kết nối và gập chân theo một cách hợp lý, tạo thành một tư thế ngồi vững chắc. Đây là sự mô tả của tư thế ngồi thiền, nơi chân được gập lại và giữ cố định.

Ābhujitvāti ca yathā pallaṅkavasena nisajjā hoti, evaṃ ubho pāde ābhujite samiñjite katvā.
“Ābhujitvāti” có nghĩa là hai chân được gập lại và đặt sát vào nhau, tạo thành một tư thế ngồi thiền đúng đắn và vững vàng. Khi làm như vậy, người hành giả không chỉ gập chân mà còn tạo một sự ổn định cho cơ thể.

Taṃ pana ubhinnaṃ pādānaṃ tathāsambandhatākaraṇanti āha ‘‘bandhitvā’’ti.
Câu này chỉ ra rằng hành động gập hai chân lại và tạo ra sự kết nối là một phần của tư thế ngồi, được gọi là “bandhitvā,” tức là liên kết hai chân lại với nhau để tạo ra sự ổn định và sự tập trung.

Heṭṭhimakāyassa anujukaṃ ṭhapanaṃ nisajjāvacaneneva bodhitanti ujuṃ kāyanti ettha kāya-saddo uparimakāyavisayoti āha ‘‘uparimasarīraṃ ujukaṃ ṭhapetvā’’ti.
Tư thế ngồi đúng đắn được gọi là “nisajjā,” và khi người hành giả ngồi theo tư thế này, cơ thể được thẳng đứng và ổn định. “Ujjukaṃ kāya” có nghĩa là một thân thể thẳng đứng, hoàn chỉnh, không bị uốn cong hay nghiêng.

Taṃ pana ujukaṃ ṭhapanaṃ sarūpato payojanato ca dassetuṃ ‘‘aṭṭhārasā’’tiādi vuttaṃ.
Việc duy trì tư thế ngồi thẳng đứng và ổn định được giải thích là cách thức tự nhiên và đúng đắn, và điều này giúp tăng cường hiệu quả của sự tu hành.

Na paṇamantīti na oṇamanti.
Điều này có nghĩa là trong khi ngồi thiền, người hành giả không cần phải nghiêng mình hay nghiêng cơ thể về một phía nào cả. Sự ổn định và đúng đắn trong tư thế là yếu tố quan trọng.

Na paripatatīti na vigacchati vīthiṃ na laṅgheti, tato eva pubbenāparaṃ visesasampattiyā kammaṭṭhānaṃ vuddhiṃ phātiṃ gacchati.
Câu này nói rằng trong khi ngồi thiền, hành giả không nên xao lãng, không để tâm trí lang thang hoặc chạy theo các đối tượng bên ngoài. Thay vào đó, họ cần duy trì sự chú tâm để đi đúng con đường, tiến tới sự phát triển của thực hành và trí tuệ.

Parimukhanti ettha pari-saddo abhi-saddena samānatthoti āha ‘‘kammaṭṭhānābhimukha’’nti, bahiddhā puthuttārammaṇato nivāretvā kammaṭṭhānaṃyeva purakkhatvāti attho.
Từ “parimukhanti” có nghĩa là hướng về phía trước, tập trung vào mục tiêu chính, trong trường hợp này là “kammaṭṭhāna,” tức là nơi thực hành. Điều này có nghĩa là hành giả cần phải tránh xa những đối tượng xao lạc bên ngoài và hướng tâm về thực hành của mình.

Samīpattho vā pari-saddoti dassento ‘‘mukhasamīpe vā katvā’’ti āha.
“Câu này mô tả rằng hành giả cũng cần giữ cho tâm trí và cơ thể ở gần nhau, tránh xa các yếu tố xao lạc, để duy trì sự tập trung và thực hành đúng đắn.”

Ettha ca yathā ‘‘vivittaṃ senāsanaṃ bhajatī’’tiādinā bhāvanānurūpaṃ senāsanaṃ dassitaṃ, evaṃ nisīdatīti iminā alīnānuddhaccapakkhiyo santo iriyāpatho dassito.
Câu này chỉ ra rằng khi hành giả tu tập, họ cần có không gian yên tĩnh, nơi không có sự xao lạc, để thực hành đúng đắn, và tư thế ngồi của họ cần phải có sự ổn định và chuẩn mực.

‘‘Pallaṅkaṃ ābhujitvā’’ti iminā nisajjāya daḷhabhāvo.
Từ “pallaṅkaṃ ābhujitvā” có nghĩa là khi hành giả ngồi theo tư thế gập chân, đó là một dấu hiệu của sự ổn định và chắc chắn trong tư thế ngồi.

‘‘Parimukhaṃ satiṃ upaṭṭhapetvā’’ti iminā ārammaṇapariggahūpāyo.
Cuối cùng, hành giả cần phải duy trì sự tỉnh thức và sự chú tâm vào đối tượng thực hành của mình, không bị phân tâm, đó là cách thức duy trì sự tập trung vào mục tiêu tu hành của mình.

Parīti pariggahaṭṭho ‘‘pariṇāyikā’’tiādīsu (dha. sa. 16, 20) viya.
Từ “parīti” chỉ đến việc nắm giữ hoặc kiểm soát, như trong các trường hợp “pariṇāyikā” – sự đi theo con đường tu tập với sự chú tâm và quyết tâm. Từ này ám chỉ hành động nắm bắt và duy trì sự chú ý.

Mukhanti niyyānaṭṭho ‘‘suññatavimokkhamukha’’ntiādīsu viya.
Từ “mukha” ở đây chỉ ra cánh cửa hay lối ra, ví dụ như trong cụm từ “suññatavimokkhamukha” (lối ra từ sự giải thoát trống rỗng), thể hiện cho con đường ra khỏi các phiền não, sự giải thoát.

Paṭipakkhato niggamanaṭṭho hi niyyānaṭṭho, tasmā pariggahitaniyyānaṃ satinti sabbathā gahitāsammosaṃ pariccattasammosaṃ satiṃ katvā, paramasatinepakkaṃ upaṭṭhapetvāti attho.
“Niyyānaṭṭho” chỉ đến sự ra đi, sự thoát ra khỏi một trạng thái, và từ “paṭipakkhato niggamanaṭṭho” có nghĩa là ra đi từ một trạng thái đối nghịch. Do đó, sự nắm giữ niyyāna là việc duy trì sự chú ý đúng đắn, tránh sự mê lầm và đạt được sự tỉnh thức tuyệt đối.

Abhijjhāyati gijjhati abhikaṅkhati etāyāti abhijjhā, lobho.
“Abhijjhā” chỉ đến tham lam, là sự mong muốn và ham muốn. “Gijjhati” có thể hiểu là sự khát khao hoặc sự thèm muốn, một hình thức tham dục.

Lujjanaṭṭhenāti bhijjanaṭṭhena, khaṇe khaṇe bhijjanaṭṭhenāti attho.
“Lujjanaṭṭhenāti” có nghĩa là sự rơi rụng hoặc sự tan vỡ, “khaṇe khaṇe bhijjanaṭṭhenāti” có nghĩa là sự phân tán, sự tan rã từng chút một, thể hiện cho sự suy giảm dần dần.

Vikkhambhanavasenāti ettha vikkhambhanaṃ anuppādanaṃ appavattanaṃ paṭipakkhena suppahīnattā.
“Vikkhambhanavasenāti” có nghĩa là nhờ vào sự ngừng lại, tức là không tiếp tục, không để các yếu tố xấu phát sinh. Điều này chỉ ra rằng những yếu tố này không được để phát triển, nhằm duy trì sự yên tĩnh trong tâm trí.

Pahīnattāti ca pahīnasadisataṃ sandhāya vuttaṃ jhānassa anadhigatattā.
“Pahīnattāti” có nghĩa là sự từ bỏ hoặc thoát khỏi, và từ này ám chỉ việc không đạt được trạng thái thiền định do chưa có đủ sự tập trung.

Tathāpi nayidaṃ cakkhuviññāṇaṃ viya sabhāvato vigatābhijjhaṃ, atha kho bhāvanāvasena.
Đây là sự chỉ rõ rằng sự tham lam và bất mãn không phải là bản chất tự nhiên của nhận thức qua mắt, mà là kết quả của sự tu tập và phát triển trí tuệ qua thiền định.

Tenāha ‘‘na cakkhuviññāṇasadisenā’’ti.
Điều này có nghĩa là trí tuệ và nhận thức qua mắt không phải là nguồn gốc của tham lam, mà là do sự phát triển của trí tuệ thông qua thực hành thiền.

Eseva nayoti yathā cakkhuviññāṇaṃ sabhāvena vigatābhijjhaṃ abyāpannañca na bhāvanāya vikkhambhitattā, na evamidaṃ.
Đây là sự giải thích về việc nhận thức không chỉ đơn giản là qua giác quan, mà là kết quả của sự tu tập và phát triển trí tuệ, không bị cản trở bởi những yếu tố tiêu cực.

Idaṃ pana cittaṃ bhāvanāya parisodhitattā abyāpannaṃ vigatathinamiddhaṃ anuddhataṃ nibbicikicchañcāti attho.
Khi tâm trí được thanh tịnh qua việc tu tập, nó sẽ trở nên vững vàng, không bị trì trệ, không bị buồn ngủ, và không có sự nghi ngờ, đó là kết quả của sự phát triển thiền định.

Purimapakatinti parisuddhapaṇḍarasabhāvaṃ.
“Purimapakatinti” có thể hiểu là trạng thái thanh tịnh ban đầu, và “parisuddhapaṇḍarasabhāvaṃ” chỉ ra rằng đó là bản chất thuần khiết và trong sáng của tâm trí khi mới bắt đầu thực hành.

‘‘Yā tasmiṃ samaye cittassa akalyatā’’tiādinā (dha. sa. 1162; vibha. 546) thinassa, ‘‘yā tasmiṃ samaye kāyassa akalyatā’’tiādinā (dha. sa. 1163; vibha. 546) ca middhassa abhidhamme niddiṭṭhattā vuttaṃ ‘‘thinaṃ cittagelaññaṃ, middhaṃ cetasikagelañña’’nti.
Câu này giải thích sự xuất hiện của mệt mỏi (thina) và trì trệ trong tâm (middha) theo các bản văn trong kinh điển, và chúng được mô tả là sự tê liệt trong tâm trí và cơ thể.

Satipi hi aññamaññaṃ avippayoge cittakāyalahutādīnaṃ viya cittacetasikānaṃ yathākkamaṃ taṃtaṃvisesassa yā tesaṃ akalyatādīnaṃ visesapaccayatā, ayametesaṃ sabhāvoti daṭṭhabbaṃ.
Mặc dù vậy, sự tương tác giữa các yếu tố trong tâm và cơ thể vẫn có thể duy trì một cách tự nhiên, với mỗi yếu tố có sự ảnh hưởng riêng biệt đối với hành động và tu hành, như một sự kết hợp hài hòa giữa tâm và thân.

Ālokasaññīti ettha atisayattavisiṭṭhaatthiatthāvabodhakoyamīkāroti dassento āha ‘‘rattimpi…pe… samannāgato’’ti.
“Ālokasaññīti” chỉ ra sự nhận thức về ánh sáng, về những điều có thể mang lại sự tươi sáng trong tâm hồn, dẫn đến sự giác ngộ, nơi mà hành giả có thể đạt được sự hiểu biết sáng suốt về thực tại.

Idaṃ ubhayanti satisampajaññamāha.
Điều này ám chỉ đến sự phát triển của cả sự chú tâm và nhận thức đúng đắn, là yếu tố cần thiết cho sự thành tựu trong tu tập và giác ngộ.

Atikkamitvāti vikkhambhanavasena pajahitvā.
“Atikkamitvāti” có nghĩa là vượt qua hoặc từ bỏ, và trong ngữ cảnh này, nó được hiểu là sự từ bỏ thông qua việc ngừng hoặc cản lại các yếu tố đối nghịch, tức là việc từ bỏ những trở ngại nội tâm.

Kathamidaṃ kathamidanti pavattiyā kathaṃkathā, vicikicchā, sā etassa atthīti kathaṃkathī, na kathaṃkathīti akathaṃkathī, nibbicikiccho.
“Câu hỏi này” là những nghi ngờ về việc có thể hành động đúng đắn hay không. “Kathaṃkathī” là sự nghi ngờ, và “nibbicikiccho” có nghĩa là không còn sự nghi ngờ, tức là sự sáng suốt và rõ ràng trong hành động.

Lakkhaṇādibhedatoti ettha ādi-saddena paccayaparihānappahāyakādīnampi saṅgaho daṭṭhabbo.
Trong trường hợp này, từ “ādi” chỉ ra rằng có sự kết hợp của các yếu tố như sự giảm bớt và sự từ bỏ, làm cho các yếu tố không thuận lợi bị loại bỏ, nhằm duy trì sự phát triển đúng đắn.

Tepi hi pabhedato daṭṭhabbāti.
Điều này có nghĩa là dù các yếu tố khác nhau, chúng vẫn có sự ảnh hưởng và cần phải được xem xét trong tổng thể, tạo thành sự kết hợp của các yếu tố tu tập.

Ucchinditvā pātentīti ettha ucchindanaṃ pātanañca tāsaṃ paññānaṃ anuppannānaṃ uppajjituṃ appadānameva.
“Ucchinditvā” có nghĩa là phá hủy hoặc tiêu diệt, và “pātanañca” chỉ sự rơi xuống, thể hiện sự phá hủy những chướng ngại, làm cho trí tuệ và sự hiểu biết phát triển.

Iti mahaggatānuttarapaññānaṃ ekaccāya ca parittapaññāya anuppattihetubhūtā nīvaraṇadhammā itarāya ca samatthataṃ vihanantiyevāti ‘‘paññāya dubbalīkaraṇā’’ti vuttā.
Điều này có nghĩa là một số yếu tố có thể làm suy yếu trí tuệ cao thượng và trí tuệ nhỏ bé, và những yếu tố này cũng có thể là nguyên nhân cản trở sự phát triển của trí tuệ. Những yếu tố cản trở này cần phải được loại bỏ để sự giác ngộ có thể đạt được.

Appentoti nigamento.
“Appento” có nghĩa là sự ngừng lại, dừng lại, và “nigamento” có thể hiểu là việc kiểm soát hoặc hướng dẫn, chỉ ra rằng một hành động cần phải được kiểm soát để tránh sai sót hoặc xao nhãng.

Attantapasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Giải thích về bài kinh “Attantapa” đã được hoàn thành, với tất cả các khía cạnh được làm rõ và hướng dẫn đầy đủ về sự thực hành.

9-10. Taṇhāsuttādivaṇṇanā
Giải thích về các bài kinh liên quan đến Taṇhā (Tham ái)

199-200. Navame tayo bhave ajjhottharitvā ṭhitaṃ ‘‘ajjhattikassa upādāya aṭṭhārasa taṇhāvicaritānī’’tiādinā vuttaṃ taṃ taṃ attano koṭṭhāsabhūtaṃ jālametissā atthīti jālinī.
199-200. Ở đây, ba trạng thái (bhava) được mô tả, và chúng có liên quan đến sự phát triển của các khổ đau trong ba cõi (dục, sắc, vô sắc). “Jālinī” chỉ đến mạng lưới của sự thèm muốn, là nguyên nhân gây ra sự trói buộc của hành giả vào vòng luân hồi.

Tenāha ‘‘tayo vā bhave’’tiādi.
“Ba cõi” được đề cập như một cách để chỉ rõ sự phát triển của taṇhā (thèm muốn) trong ba trạng thái này, và chúng là nguyên nhân chính của sự đau khổ.

Tattha tatthāti tasmiṃ tasmiṃ bhave, ārammaṇe vā.
“Các trạng thái” ở đây có thể là những hoàn cảnh hoặc các đối tượng (ārammaṇa) liên quan đến từng bhava (trạng thái), và hành giả bị ràng buộc bởi chúng.

Apicātiādinā niddesanayena visattikāpadassa atthaṃ dassento niddesapāḷiyā ekadesaṃ dasseti ‘‘visamūlā’’tiādinā.
Từ “Apicāti” có nghĩa là “ngoài ra”, và cách giải thích này giúp làm sáng tỏ thêm về ý nghĩa của từ “visattikā,” nói về các căn nguyên của sự tham lam, thèm muốn.

Ayañhettha niddesapāḷi (mahāni. 3; cūḷani. mettagūmāṇavapucchāniddeso 22, khaggavisāṇasuttaniddeso 124) –
Trong phần chú thích này, có một số giải thích chi tiết hơn về các khái niệm như “mettagūmāṇavapucchāniddeso,” “khaggavisāṇasuttaniddeso,” nhằm làm rõ thêm về các thuật ngữ trong kinh điển.

‘‘Visattikāti kenaṭṭhena visattikā? Visatāti visattikā, visaṭāti visattikā, visālāti visattikā, visakkatīti visattikā, visaṃharatīti visattikā, visaṃvādikāti visattikā, visamūlāti visattikā, visaphalāti visattikā . Visaparibhogāti visattikā. Visālā vā pana sā taṇhā rūpe sadde gandhe rase phoṭṭhabbe kule gaṇe āvāse lābhe yase pasaṃsāya sukhe cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhāre kāmadhātuyā rūpadhātuyā arūpadhātuyā kāmabhave rūpabhave arūpabhave saññibhave asaññibhave nevasaññināsaññibhave ekavokārabhave catuvokārabhave pañcavokārabhave atīte anāgate paccuppanne diṭṭhasutamutaviññātabbesu visaṭā vitthatāti visattikā’’ti.
Từ “Visattikā” được giải thích qua nhiều cách, chỉ ra sự thèm muốn và sự tham lam có thể phát sinh trong các điều kiện khác nhau. Nó liên quan đến tất cả các giác quan như sắc, thanh, hương, vị, xúc và tất cả các loại ham muốn như tham lam đối với vật chất, danh lợi, thậm chí cả các trạng thái vô sắc và các loại cõi sinh khác nhau, tất cả chúng đều là những nguyên nhân tạo ra vòng tròn luân hồi, và không thể thoát khỏi nếu không diệt trừ.

Tattha (mahāni. aṭṭha. 3; saṃ. ni. ṭī. 1.1.1 oghataraṇasuttavaṇṇanā) visatāti vitthatā rūpādīsu tebhūmakadhammabyāpanavasena.
Tại đó, từ “visatāti” có nghĩa là sự mở rộng, được hiểu qua sự phát triển của các hiện tượng, như các yếu tố liên quan đến ba cõi (dục giới, sắc giới, vô sắc giới), và sự lan tỏa của các hiện tượng đó.

Visaṭāti purimavacanameva ta-kārassa ṭa-kāraṃ katvā vuttaṃ.
Từ “visaṭāti” là cách nói lại từ “visaṭa,” nghĩa là mở rộng, với một số âm thay đổi trong cách phát âm, chỉ sự lan rộng của cái gì đó.

Visālāti vipulā.
“Visālāti” có nghĩa là rộng lớn, bao la, thể hiện sự không giới hạn hoặc không bị bó hẹp trong một không gian nhỏ.

Visakkatīti parisahati.
Từ “visakkatī” có nghĩa là chịu đựng, có thể hiểu là sự kiên nhẫn hoặc khả năng chịu đựng trong hoàn cảnh khó khăn. Khi tâm được rèn luyện, nó có thể chịu đựng được sự tác động từ bên ngoài.

Ratto hi rāgavatthunā parena tāḷiyamānopi sahati, vipphandanaṃ vā ‘‘visakkana’’nti vadanti.
Chữ “rato” ám chỉ sự tham ái, và “visakkana” có nghĩa là sự rung chuyển, hoặc sự rối loạn do tham ái gây ra. Tâm bị chi phối bởi tham sẽ khiến cho người ta không thể giữ vững sự ổn định.

Visaṃharatīti tathā tathā kāmesu ānisaṃsaṃ dassentī vividhehi ākārehi nekkhammābhimukhappavattito cittaṃ saṃharati saṃkhipati.
Từ “visaṃharati” có nghĩa là thu gom lại, điều này chỉ sự điều hướng của tâm vào các mục tiêu thanh tịnh, từ bỏ những tham dục, và sự giảm bớt các ảo tưởng trong tâm.

Visaṃ vā dukkhaṃ, taṃ harati upanetīti attho.
“Visaṃ” trong trường hợp này có nghĩa là sự từ bỏ khổ đau. Đây là quá trình làm sạch tâm, giúp tâm rời bỏ những đau khổ và đạt đến sự an lạc.

Aniccādiṃ niccādito gaṇhantī visaṃvādikā hoti.
Khi nhận thức được sự vô thường, sự thay đổi của tất cả các pháp, hành giả sẽ không còn bị lôi cuốn vào những khái niệm sai lầm về sự thường hằng.

Dukkhanibbattakassa kammassa hetubhāvato visamūlā, visaṃ vā dukkhadukkhādibhūtā vedanā mūlaṃ etissāti visamūlā.
“Visamūlā” có nghĩa là gốc rễ của khổ đau, là nguyên nhân của sự đau khổ. Những hành động và cảm thọ không tốt xuất phát từ nguồn gốc của sự đau đớn, tạo thành gốc rễ của khổ đau.

Dukkhasamudayattā visaṃ phalaṃ etissāti visaphalā.
Từ “visaphalā” có nghĩa là những quả của đau khổ, được sinh ra từ nguyên nhân của khổ đau. Đây là sự phản ánh của quá trình hình thành và duy trì đau khổ.

Taṇhāya rūpādikassa dukkhassa paribhogo hoti, na amatassāti sā visaparibhogā vuttā.
Đối với tham ái (taṇhā), sự thèm muốn đối với các đối tượng như sắc, thanh, hương, vị, xúc tạo ra khổ đau, và điều này không mang lại sự giải thoát, vì thế tham ái được gọi là “visaparibhogā,” là sự tận hưởng trái ngược với sự giải thoát.

Sabbattha niruttivasena padasiddhi veditabbā.
Trong mọi trường hợp, từ “niruttivasena” chỉ cách hiểu của một từ theo nghĩa ngữ pháp hoặc từ điển, đây là cách giải thích từ ngữ trong ngữ cảnh.

Yo panettha padhāno attho, taṃ dassetuṃ puna ‘‘visaṭā vā panā’’tiādi vuttaṃ.
Nếu có một nghĩa chính trong đoạn này, đó là để làm rõ việc từ bỏ tham ái và các yếu tố liên quan, và từ “visaṭā” được dùng để mô tả sự giải thoát khỏi các xiềng xích của tham ái.

Tantaṃ vuccati (dī. ni. ṭī. 2.95 apasādanāvaṇṇanā; saṃ. ni. ṭī. 2.2.60) vatthavinanatthaṃ tantavāyehi daṇḍake āsañcitvā pasāritasuttavaṭṭi ‘‘tanīyatī’’ti katvā, taṃ pana suttaṃ santānākulatāya nidassanabhāvena ākulameva gahitanti āha ‘‘tantaṃ viya ākulajāto’’ti.
Tại đây, từ “tantam” ám chỉ một sự rối loạn hay một hành động sai trái, và được sử dụng để chỉ hành động bất chấp quy tắc, như được mô tả trong các kinh điển như Dīgha Nikāya và Saṃyutta Nikāya.

Saṅkhepato vuttamatthaṃ vitthārato dassetuṃ ‘‘yathā nāmā’’tiādi vuttaṃ.
Để giải thích ý nghĩa đã nói ở trên, câu này nêu rõ rằng dù có sự tóm tắt, nhưng cũng cần phải trình bày một cách chi tiết hơn để hiểu rõ hơn về vấn đề.

Samānetunti pubbenāparaṃ samaṃ katvā ānetuṃ, avisamaṃ ujuṃ kātunti attho.
Câu này giải thích rằng từ “samānetunti” có nghĩa là tập hợp, tạo thành sự hòa hợp và sự thăng bằng giữa các yếu tố, đi theo con đường chính.

Tantameva vā ākulaṃ tantākulaṃ, tantākulaṃ viya jāto bhūtoti tantākulakajāto.
Câu này mô tả sự rối loạn trong tâm, thể hiện rằng nếu không có sự hòa hợp trong tâm thì sẽ sinh ra những rối loạn hoặc khó khăn.

Vinanato gulāti itthiliṅgavasena laddhanāmassa tantavāyassa guṇṭhikaṃ nāma ākulabhāvena aggato vā mūlato vā duviññeyyameva khalibaddhatantasuttanti āha ‘‘gulāguṇṭhikaṃ vuccati pesakārakañjiyasutta’’nti.
Từ “gulā” chỉ ra sự mất cân bằng trong tâm, thể hiện qua sự ảnh hưởng của các yếu tố không hòa hợp, gây ra sự xáo trộn trong hành động và suy nghĩ.

Sakuṇikāti paṭapadasakuṇikā.
“Sakuṇikā” có nghĩa là loài chim nhỏ sống trong các khu vực đất thấp, có thể hiểu là loài chim sống ở đất trống, nơi có nhiều cỏ và cây cối.

Sā hi rukkhasākhāsu olambanakuṭavā hoti.
Loài chim này thường trú ẩn trên các cành cây, tạo thành một cái tổ giống như chiếc chòi nhỏ được làm từ các vật liệu tự nhiên.

Tañhi sā kuṭavaṃ tato tato tiṇahīrādike ānetvā tathā vinati, yathā te pesakārakañjiyasuttaṃ viya aggena vā aggaṃ, mūlena vā mūlaṃ samānetuṃ vivecetuṃ vā na sakkā.
Loài chim này xây tổ bằng cách mang cỏ khô và những vật liệu khác đến, tạo thành một cấu trúc vững chắc. Giống như việc sắp xếp các phần tử trong một hệ thống không thể thay đổi hoặc điều chỉnh dễ dàng.

Tenāha ‘‘yathā’’tiādi.
Vì vậy, câu này được giải thích theo cách tương tự, rằng các yếu tố không thể bị thay đổi một cách tùy tiện, và phải có sự tổ chức, trật tự trong mỗi phần của hệ thống.

Tadubhayampi ‘‘gulāguṇṭhika’’nti vuttaṃ kañjiyasuttaṃ kulāvakañca.
Trong cả hai trường hợp, từ “gulāguṇṭhika” ám chỉ một sự rối loạn hoặc sự lộn xộn, như trong một tình huống mà các yếu tố không thể gắn kết hoặc hoà hợp với nhau, giống như một tình huống hỗn loạn.

Purimanayenevāti ‘‘evameva sattā’’tiādinā vuttanayeneva.
Với cách giải thích này, hành giả sẽ hiểu rằng tất cả chúng ta đều bị ảnh hưởng bởi các nguyên nhân và điều kiện giống như vậy, khiến cho hành động và phản ứng của chúng ta bị chi phối.

Kāmaṃ muñjapabbajatiṇāni yathājātānipi dīghabhāvena patitvā araññaṭṭhāne aññamaññaṃ vinandhitvā ākulabyākulāni hutvā tiṭṭhanti, tāni pana na tathā dubbiveciyāni yathā rajjubhūtānīti dassetuṃ ‘‘yathā tānī’’tiādi vuttaṃ.
Khi đối mặt với các cảm xúc và mong muốn, chúng ta có thể trở nên bất an và lo lắng, giống như các loài động vật bị cuốn vào vòng xoáy của những thèm muốn, và không thể tránh khỏi sự ảnh hưởng của chúng.

Sesamettha heṭṭhā vuttanayameva.
Tất cả các ý nghĩa khác trong đoạn này đều tương tự như đã được giải thích ở trên.

Apāyāti avaḍḍhikā, sukhena, sukhahetunā vā virahitāti attho.
Từ “apāya” có nghĩa là cõi khổ, nơi mà sự đau khổ gia tăng, không có sự an vui, và không có nguyên nhân nào mang lại hạnh phúc.

Dukkhassa gatibhāvatoti āpāyikassa dukkhassa pavattiṭṭhānabhāvato.
“Āpāya” chỉ đến một nơi mà sự đau khổ không ngừng gia tăng, là nơi mà hành động và nghiệp xấu dẫn đến khổ đau.

Sukhasamussayatoti abbhudayato.
“Sukhasamussayo” có nghĩa là sự gia tăng của hạnh phúc, như là sự thịnh vượng hoặc sự phát triển của điều tốt đẹp trong cuộc sống.

Vinipatitattāti virūpaṃ nipātattā, yathā tenattabhāvena sukhasamussayo na hoti, evaṃ nipatitattā.
“Vinipatitattā” có nghĩa là sự sụp đổ, hoặc sự hủy hoại của hạnh phúc, khi những điều xấu hoặc không đúng đắn chi phối, làm cho sự phát triển của hạnh phúc bị chặn lại.

Itaroti saṃsāro.
Đây là sự diễn giải về “saṃsāro,” tức là vòng luân hồi, nơi mà chúng ta bị cuốn vào những sinh tử liên tục, không có điểm dừng.

Nanu ‘‘apāya’’ntiādinā vuttopi saṃsāro evāti?
Câu hỏi này chỉ ra rằng dù có nói về “apāya” (cõi khổ), thực tế đó vẫn là một phần của saṃsāro, tức là vòng luân hồi, nơi chúng ta bị trói buộc vào khổ đau.

Saccametaṃ, nirayādīnaṃ pana adhimattadukkhabhāvadassanatthaṃ apāyādiggahaṇaṃ.
Điều này là sự thật, và “apāyādiggahaṇaṃ” (sự chấp nhận cõi khổ) là để chỉ sự nhận thức rõ ràng về mức độ khổ đau mà chúng ta phải đối mặt trong những cõi sinh tử.

Gobalībaddañāyenāyamattho veditabbo.
Từ “gobalībaddañāya” có thể hiểu là sự thắt chặt các yếu tố, nhằm đưa ra sự hiểu biết rõ ràng về mối liên hệ giữa các khổ đau và sinh tử trong quá trình tu hành.

Khandhānañca paṭipāṭīti pañcannaṃ khandhānaṃ hetuphalabhāvena aparāparappavatti.
“Paṭipāṭī” ở đây có nghĩa là quá trình liên tục của năm uẩn (khandhā), là các yếu tố tạo thành sự sống. Mỗi uẩn phát sinh và tiếp nối nhau, tạo thành một chu trình không ngừng nghỉ, nơi mỗi uẩn là nguyên nhân và kết quả của các uẩn khác.

Abbocchinnaṃ vattamānāti avicchedena vattamānā.
“Abbocchinnaṃ” có nghĩa là sự vận hành liên tục, không bị gián đoạn. Từ này chỉ sự liên kết giữa các yếu tố, chúng diễn ra một cách không ngừng nghỉ, không có sự cắt đứt nào.

Taṃ sabbampīti taṃ ‘‘apāya’’ntiādinā vuttaṃ sabbaṃ apāyadukkhañca vaṭṭadukkhañca.
“Taṃ sabbam” chỉ toàn bộ khổ đau, bao gồm cả khổ đau trong cõi ác (apāya) và khổ đau do luân hồi (vaṭṭa). Đây là sự chỉ ra rằng tất cả sự khổ đau đều phát sinh từ vòng quay của sinh tử và những nguyên nhân dẫn đến cõi khổ.

Mahāsamudde vātakkhittā nāvā viyāti idaṃ paribbhamanaṭṭhānassa mahantadassanatthañceva paribbhamanassa anavaṭṭhitatādassanatthañca upamā.
Câu này mô tả rằng giống như một con thuyền bị cuốn đi trong cơn bão lớn trên biển, con người cũng như vậy trong vòng luân hồi, bị cuốn trôi trong sự khổ đau không có điểm dừng, và sự vô vọng này cần phải được nhận thức rõ ràng.

Yante yuttagoṇo viyāti idaṃ pana avasībhāvadassanatthañceva duppamokkhabhāvadassanatthañcāti veditabbaṃ.
Câu này nói về việc nhận thức được sự suy thoái của tâm trí, giống như một con lạc đà bị nhốt trong vòng cương, không thể thoát khỏi. Đây là một sự mô tả về trạng thái không thể giải thoát của tâm thức khi bị ràng buộc.

‘‘Samūhaggāhoti taṇhāmānadiṭṭhīnaṃ sādhāraṇaggāho’’ti vadanti, ‘‘itthaṃ evaṃ aññathā’’ti pana visesaṃ akatvā gahaṇaṃ samūhaggāhoti daṭṭhabbo.
“Samūhaggāho” có nghĩa là sự kết hợp chung của các yếu tố tham, sân, si trong tâm. Từ này chỉ sự thâu tóm, hoặc sự tiếp nhận chung của các cảm xúc, mà không có sự phân biệt hay sự chỉ rõ về từng yếu tố riêng biệt.

Visesaṃ akatvāti ca anupanidhānaṃ samato asamato ca upanidhānanti imaṃ vibhāgaṃ akatvāti attho.
“Visesaṃ akatvā” có nghĩa là không phân biệt hoặc không tạo ra sự khác biệt. “Anupanidhānaṃ” ám chỉ đến sự không tiếp nhận các yếu tố tiêu cực vào trong tâm trí, mà chỉ tiếp nhận những điều tích cực. Đây là sự chỉ rõ cách phân loại sự việc trong quá trình tu tập.

Itthanti hi anupanidhānaṃ kathitaṃ.
Ở đây, “itthaṃ” có nghĩa là sự từ bỏ các yếu tố tiêu cực, là sự không tiếp nhận những điều làm tâm trí bị vướng mắc.

Evaṃ aññathāti pana samato asamato ca upanidhānaṃ.
Câu này ám chỉ sự không phân biệt, tức là không có sự phân loại các yếu tố trong tâm trí, mà để mọi thứ đi qua một cách tự nhiên, không bị gò bó hay tác động.

Aññaṃ ākāranti parasantānagataṃ ākāraṃ.
“Aññaṃ ākāra” có nghĩa là một hình thức hoặc một trạng thái khác, đây là cách mô tả một tình trạng hoặc hình thức khác của sự phát triển trong tâm thức, không bị ảnh hưởng bởi những gì đã xảy ra trong quá khứ, mà là sự phát triển tự nhiên.

Atthīti sadā saṃvijjatīti attho.
“Atthī” có nghĩa là luôn luôn có mặt, và từ này ám chỉ rằng bản chất của sự vật luôn tồn tại trong mọi tình huống. Điều này thể hiện rằng mọi thứ đều có một mục đích và ý nghĩa, luôn hiện diện trong mọi hoàn cảnh.

Sīdatīti nassati.
“Sīdatī” có nghĩa là biến mất hoặc hủy diệt. Từ này chỉ đến việc sự vật hoặc hiện tượng nào đó không còn tồn tại, chúng sẽ bị tiêu tan hoặc không còn hiện hữu.

Saṃsayaparivitakkavasenāti ‘‘kiṃ nu kho ahaṃ siyaṃ, na siya’’nti evaṃ parivitakkavasena.
“Saṃsayaparivitakka” ám chỉ những suy nghĩ không chắc chắn hoặc nghi ngờ trong tâm trí, như khi ta tự hỏi liệu mình có đúng hay không, và điều này dẫn đến sự mơ hồ hoặc không chắc chắn về mọi việc.

Patthanākappanavasenāti ‘‘api nāma sādhu panāhaṃ siya’’nti evaṃ patthanāya kappanavasena.
“Patthanākappana” có nghĩa là sự mong muốn hoặc khát khao đạt được điều gì đó, và từ này chỉ ra cách mà tâm lý khao khát có thể hướng dẫn và thúc đẩy hành động trong đời sống.

Suddhasīsāti taṇhāmānadiṭṭhīnaṃ sādhāraṇā sīsā.
“Suddhasīsā” có nghĩa là sự thanh tịnh của cái tâm không còn bị chi phối bởi tham ái, kiêu mạn và tà kiến. Đây là trạng thái của một người đã giải thoát khỏi các trói buộc tâm lý.

‘‘Itthaṃ evaṃ aññathā’’ti vuttassa visesassa anissitattā ‘‘suddhasīsā’’ti vuttā.
Từ “Itthaṃ evaṃ aññathā” ám chỉ trạng thái không bị ràng buộc vào bất kỳ điều gì, không có sự phụ thuộc vào các yếu tố bên ngoài, cho thấy rằng sự giải thoát là do sự không còn lệ thuộc vào bất kỳ điều gì trong tâm trí.

Tattha diṭṭhisīsehi diṭṭhiyā gahitāya tadavinābhāvinī taṇhā dassitā, catūhi sīsehi dvādasahi ca sīsamūlakehi mānadiṭṭhīhi ayameva taṇhā dassitāti āha ‘‘evamete…pe… taṇhāvicaritadhammā veditabbā’’ti.
Từ “diṭṭhisīsehi” ám chỉ những cái nhìn hoặc quan điểm sai lầm, và “taṇhā” ở đây là sự tham ái, là gốc rễ của khổ đau. Đây là sự chỉ rõ rằng sự tham lam và tà kiến tạo nên sự ràng buộc trong tâm trí.

Nanu ca mānadiṭṭhiggāhopi idhādhippeto, yato ‘‘taṇhāmānadiṭṭhivasena samūhaggāho’’ti aṭṭhakathāyaṃ vuttaṃ, tasmā kathaṃ taṇhāvicaritānīti idaṃ vacanaṃ?
Câu hỏi này chỉ ra rằng dù “mānadiṭṭhi” có nghĩa là kiêu mạn và tà kiến, nhưng chúng vẫn liên kết với sự tham ái, và sự không phân biệt giữa các dạng khác nhau của taṇhā (tham ái) là một sự khó hiểu trong quá trình tu tập.

Vuccate – diṭṭhimānesupi taṇhāvicaritānīti vacanaṃ aññamaññaṃ vippayogīnaṃ diṭṭhimānānaṃ taṇhāya avippayogānaṃ taṃmūlakattā tappadhānatāya katanti veditabbaṃ.
Câu này giải thích rằng dù có nhiều loại tà kiến khác nhau, nhưng tất cả đều có mối quan hệ chặt chẽ với tham ái, vì chúng đều bắt nguồn từ cùng một nguồn, đó là sự chấp trước và dính mắc vào các ý tưởng và quan niệm sai lầm.

Dasamaṃ uttānameva.
Đoạn này chỉ ra rằng ý nghĩa của đoạn văn đã được trình bày rõ ràng trong phần trước, và không cần phải giải thích thêm nữa.

Taṇhāsuttādivaṇṇanā niṭṭhitā.
Giải thích về các bài kinh liên quan đến taṇhā (tham ái) đã được hoàn thành.

Mahāvaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
Giải thích về các bài kinh trong bộ Mahāvagga đã được hoàn thành.

Catutthapaṇṇāsakaṃ niṭṭhitaṃ.
Phần giải thích về bộ Catutthapaṇṇāsaka đã hoàn thành.

5. Pañcamapaṇṇāsakaṃ
Bây giờ đến phần giải thích của bộ Pañcamapaṇṇāsaka, bắt đầu từ phần này.