6. Accharāsaṅghātavaggavaṇṇanā
6. Giải thích về phần Accharāsaṅghātavagga.
51. Chaṭṭhassa paṭhame assutavāti ettha ‘‘sādhu paññāṇavā naro’’tiādīsu (jā. 2.18.101) atthitāmattassa bodhako vā-saddo.
51. Trong bài kinh thứ sáu, từ “assutavā” ở đây được giải thích rằng, như trong câu “Người trí tuệ là người thiện lành” (Jā. 2.18.101), từ “vā” mang ý nghĩa biểu thị sự hiện hữu đơn thuần.
‘‘Sīlavā hoti kalyāṇadhammo’’tiādīsu (ma. ni. 3.381) pasaṃsāvisiṭṭhāya atthitāya.
Như trong câu “Người có giới đức là người có pháp thiện lành” (Ma. Ni. 3.381), từ này biểu thị sự hiện hữu kèm với phẩm chất đáng ca ngợi.
‘‘Paññavā hoti udayatthagāminiyā paññāya samannāgato’’tiādīsu (dī. ni. 3.317; ma. ni. 2.25) atisayatthavisiṭṭhāya atthitāya,
Như trong câu “Người có trí tuệ là người đạt đến trí tuệ dẫn đến sự giác ngộ và đoạn tận” (Dī. Ni. 3.317; Ma. Ni. 2.25), từ này còn biểu thị sự hiện hữu kèm với phẩm chất vượt trội.
tasmā yassa pasatthaṃ atisayena vā sutaṃ atthi, so sutavā,
Do đó, người nào đã nghe được pháp đáng ca ngợi hoặc có sự hiểu biết vượt trội, người ấy được gọi là “sutavā” (người có nghe hiểu).
saṃkilesaviddhaṃsanasamatthaṃ pariyattidhammassavanaṃ,
Đó là người nghe và hiểu được giáo pháp có khả năng đoạn tận ô nhiễm.
taṃ sutvā tathattāya paṭipatti ca ‘‘sutavā’’ti iminā padena pakāsitā.
Sau khi nghe và thực hành đúng đắn, điều này được biểu thị bởi từ “sutavā”.
Sotabbayuttaṃ sutvā kattabbanipphattivasena suṇīti vā sutavā,
Người ấy nghe những gì cần phải nghe và thực hành để đạt được kết quả, nên được gọi là “sutavā”.
tappaṭikkhepena na sutavāti assutavā.
Ngược lại, người không nghe hoặc không thực hành đúng đắn thì được gọi là “assutavā” (người không nghe hiểu).
Ayañhi akāro ‘‘ahetukā dhammā (dha. sa. 2 dukamātikā), abhikkhuko āvāso’’tiādīsu (pāci. 1047) taṃsamāyoganivattiyaṃ diṭṭho.
Chữ “a” trong các trường hợp như “ahetukā dhammā” (Dha. Sa. 2 Dukamātikā) hay “abhikkhuko āvāso” (Pāci. 1047) được xem là biểu thị sự phủ định hoặc sự vắng mặt của yếu tố tương quan.
‘‘Appaccayā dhammā’’ti (dha. sa. 7 dukamātikā) taṃsambandhibhāvanivattiyaṃ.
Cụm từ “appaccayā dhammā” (Dha. Sa. 7 Dukamātikā) biểu thị sự không có liên hệ với điều kiện tương ứng.
Paccayuppannañhi paccayasambandhīti apaccayuppannattā ataṃsambandhitā ettha jotitā.
Các pháp được sinh khởi từ duyên được gọi là “paccayuppanna”, nhưng khi không có sự sinh khởi bởi duyên, điều này biểu thị sự không liên quan đến điều kiện đó.
‘‘Anidassanā dhammā’’ti (dha. sa. 9 dukamātikā) taṃsabhāvanivattiyaṃ.
Cụm từ “anidassanā dhammā” (Dha. Sa. 9 Dukamātikā) biểu thị sự vắng mặt của hình tướng hiển hiện.
Nidassanañhi ettha daṭṭhabbatā. Atha vā passatīti nidassanaṃ, cakkhuviññāṇaṃ.
Ở đây, “nidassana” có nghĩa là hình tướng có thể nhìn thấy, hoặc nó biểu thị sự thấy thông qua nhãn thức.
Taggahetabbatānivattiyaṃ, tathā ‘‘anāsavā dhammā’’ti (dha. sa. 15 dukamātikā).
Điều này cũng biểu thị sự không bị tác động bởi ô nhiễm, như trong cụm “anāsavā dhammā” (Dha. Sa. 15 Dukamātikā).
‘‘Appaṭighā dhammā (dha. sa. 10 dukamātikā) anārammaṇā dhammā’’ti (dha. sa. 55 dukamātikā) taṃkiccanivattiyaṃ.
Cụm từ “appaṭighā dhammā” (Dha. Sa. 10 Dukamātikā) và “anārammaṇā dhammā” (Dha. Sa. 55 Dukamātikā) biểu thị sự không liên quan đến đối tượng cảm xúc.
‘‘Arūpino dhammā acetasikādhammā’’ti taṃsabhāvanivattiyaṃ.
Cụm từ “arūpino dhammā acetasikādhammā” biểu thị sự không có hình tướng và không thuộc về tâm.
Tadaññatā hi idha pakāsitā.
Ở đây, sự khác biệt của chúng được làm rõ.
‘‘Amanusso’’ti tabbhāvamattanivattiyaṃ.
Cụm từ “amanusso” biểu thị sự vắng mặt của đặc tính con người.
Manussattamattaṃ natthi, aññaṃ taṃsadisanti.
Điều này có nghĩa là không có bản chất của con người, mà chỉ có những yếu tố tương tự khác.
Sadisatā hi ettha sūcitā.
Sự tương đồng ở đây được chỉ ra.
‘‘Assamaṇo samaṇapaṭiñño abrahmacārī brahmacāripaṭiñño’’ti (a. ni. 3.13) ca taṃsambhāvanīyaguṇanivattiyaṃ.
Cụm từ “assamaṇo samaṇapaṭiñño abrahmacārī brahmacāripaṭiñño” (A. Ni. 3.13) biểu thị sự vắng mặt của phẩm chất tương ứng.
Garahā hi idha ñāyati.
Ở đây, điều đáng khiển trách được hiểu rõ.
‘‘Kacci bhoto anāmayaṃ (jā. 1.15.146; 2.20.129) anudarā kaññā’’ti ca tadanappabhāvanivattiyaṃ.
Cụm từ “kacci bhoto anāmayaṃ” (Jā. 1.15.146; 2.20.129) biểu thị sự không có tình trạng xấu, như sức khỏe tốt.
‘‘Anuppannā dhammā’’ti (dha. sa. 17 tikamātikā) taṃsadisabhāvanivattiyaṃ.
Cụm từ “anuppannā dhammā” (Dha. Sa. 17 Tikamātikā) biểu thị sự không khởi lên của các pháp tương tự.
Atītānañhi uppannapubbattā uppādidhammānañca paccayekadesasiddhiyā āraddhuppādabhāvato kālavinimuttassa ca vijjamānattā uppannānukūlatā, pageva paccuppannānanti tabbidhuratā hettha viññāyati.
Các pháp đã qua và các pháp chưa sinh khởi được hiểu là không bị ràng buộc bởi thời gian và không đồng nhất với các pháp hiện tại.
‘‘Asekkhā dhammā’’ti (dha. sa. 11 tikamātikā) tadapariyosānanivattiyaṃ.
Cụm từ “asekkhā dhammā” (Dha. Sa. 11 Tikamātikā) biểu thị sự viên mãn và không còn cần phải tu tập thêm nữa.
Tanniṭṭhānañhettha pakāsitanti evaṃ anekesaṃ atthānaṃ jotako.
Sự hoàn thiện này được làm rõ để chỉ ra nhiều ý nghĩa khác nhau.
Idha pana ‘‘arūpino dhammā (dha. sa. 11 dukamātikā), acetasikā dhammā’’tiādīsu (dha. sa. 57 dukamātikā) viya taṃsabhāvanivattiyaṃ daṭṭhabbo, aññattheti attho.
Ở đây, như trong các cụm “arūpino dhammā” (Dha. Sa. 11 Dukamātikā) và “acetasikā dhammā” (Dha. Sa. 57 Dukamātikā), ý nghĩa sự phủ định phải được hiểu là liên quan đến bản chất của chúng.
Etenassa sutādiñāṇavirahaṃ dasseti.
Điều này biểu thị sự thiếu hiểu biết và trí tuệ về các pháp.
Tena vuttaṃ – ‘‘āgamādhigamābhāvā ñeyyo assutavā itī’’ti.
Do đó, được nói rằng: “Người không có sự hiểu biết từ giáo pháp hay sự chứng ngộ, người ấy được gọi là ‘assutavā’.”
Idāni tassatthaṃ vivaranto ‘‘yo hī’’tiādimāha.
Bây giờ, giải thích ý nghĩa của đoạn kinh này, Ngài bắt đầu với câu “Yo hī…”.
Tattha yasmā khandhadhātādikosallenapi upakkilesaupakkiliṭṭhānaṃ jānanahetubhūtaṃ bāhusaccaṃ hoti.
Ở đây, bởi vì sự thành thạo về các uẩn, các giới, và các căn là nguyên nhân giúp nhận biết các phiền não và sự ô nhiễm, điều này được gọi là bậc học rộng.
Yathāha – ‘‘kittāvatā nu kho, bhante, bahussuto hoti?
Như đã được nói: “Thưa Tôn giả, như thế nào được gọi là bậc học rộng?”
Yato kho, bhikkhu, khandhakusalo hoti. Dhātu…pe… āyatana…pe… paṭiccasamuppādakusalo hoti.
Khi, này Tỳ-kheo, người ấy thành thạo về các uẩn, các giới, các căn, và duyên khởi.
Ettāvatā kho, bhikkhu, bahussuto hotī’’ti.
Này Tỳ-kheo, đây là mức độ mà người ấy được gọi là bậc học rộng.”
Tasmā ‘‘yassa ca khandhadhātuāyatanapaccayākārasatipaṭṭhānādīsū’’tiādi vuttaṃ.
Do đó, đã được nói rằng: “Người nào thành thạo về các uẩn, các giới, các căn, các duyên, các nền tảng của chánh niệm, v.v…”
Tattha vācuggatakaraṇaṃ uggaho.
Ở đây, việc học thuộc lòng các lời kinh được gọi là “uggaho” (thu nhận).
Atthaparipucchanaṃ puripucchā.
Việc tìm hiểu ý nghĩa được gọi là “puripucchā” (sự tra vấn đầy đủ).
Kusalehi saha codanāpariharaṇavasena vinicchayakaraṇaṃ vinicchayo.
Việc phân định rõ ràng thông qua sự chất vấn và phản biện với các bậc thiện trí được gọi là “vinicchayo” (phán xét).
Ācariye pana payirupāsitvā atthadhammānaṃ āgamanaṃ sutamayañāṇavasena avabujjhanaṃ āgamo.
Việc thân cận các bậc thầy để hiểu được các nghĩa lý và pháp, thông qua tri thức từ việc nghe giảng, được gọi là “āgamo” (sự tiếp nhận qua giáo pháp).
Maggaphalanibbānānaṃ sacchikiriyā adhigamo.
Việc chứng đạt con đường, quả vị và Niết-bàn được gọi là “adhigamo” (sự chứng ngộ).
Bahūnaṃ nānappakārānaṃ sakkāyadiṭṭhādīnaṃ avihatattā tā janenti, tāhi vā janitāti puthujjanā.
Những người được gọi là “puthujjana” (phàm phu) vì họ bị chi phối bởi nhiều loại tà kiến như thân kiến và các loại khác, hoặc vì họ sinh khởi từ những điều này.
Avighātameva vā jana-saddo vadati.
Hoặc, từ “jana” (người) chỉ sự tồn tại không bị ngăn cản.
Puthu satthārānaṃ mukhullokikāti ettha puthū janā satthupaṭiññā etesanti puthujjanā.
Trong câu “puthu satthārānaṃ mukhullokikā”, “puthū janā” (những người đa dạng) biểu thị những người công nhận các bậc thầy khác nhau, được gọi là “puthujjana” (phàm phu).
Sabbagatīhi avuṭṭhitāti ettha janetabbā, jāyanti vā ettha sattāti janā, gatiyo, tā puthū etesanti puthujjanā.
Những người không thoát khỏi bất kỳ cõi nào, họ phải tái sinh (janetabbā) hoặc thực sự sinh ra (jāyanti) trong các cảnh giới, được gọi là “jana”. Các cảnh giới đó nhiều và đa dạng (puthū), nên họ được gọi là “puthujjana”.
Ito pare jāyanti etehīti janā, abhisaṅkhārādayo, te etesaṃ puthū vijjantīti puthujjanā.
Những điều kiện (như các hành) là nguyên nhân cho sự sinh khởi sau này (jāyanti), chúng tồn tại đa dạng (puthū) trong họ, vì vậy họ được gọi là “puthujjana”.
Abhisaṅkhārādiattho eva vā jana-saddo daṭṭhabbo.
Từ “jana” cũng có thể được hiểu theo nghĩa các hành nghiệp như “abhisaṅkhārā”.
Oghā kāmoghādayo.
Các dòng chảy (oghā) như dục tham (kāmoghā) và các loại khác.
Rāgaggiādayo santāpā.
Những đau khổ (santāpā) như ngọn lửa tham dục (rāgaggi) và các loại tương tự.
Te eva sabbepi vā kilesā pariḷāhā.
Những thứ này, hoặc tất cả các loại ô nhiễm (kilesā), chính là sự thiêu đốt (pariḷāhā).
Puthu pañcasu kāmaguṇesu rattāti ettha jāyatīti jano, rāgo gedhoti evamādiko, puthu jano etesanti puthujjanā.
Trong câu “puthu pañcasu kāmaguṇesu rattā”, người bị ái nhiễm (jano) trong năm dục trưởng dưỡng, người ấy sinh ra (jāyatīti) tham ái và sự chấp trước (rāgo, gedho), được gọi là “puthujjana”.
Puthūsu janā jātā rattāti evaṃ rāgādiattho eva vā jana-saddo daṭṭhabbo.
Những người sinh ra trong các nhóm đa dạng (puthūsu) và bị ái nhiễm (rattā), như vậy, từ “jana” có thể được hiểu với ý nghĩa tham ái (rāga) và các loại tương tự.
Rattāti vatthaṃ viya raṅgajātena cittassa vipariṇāmakarena chandarāgena rattā sārattā.
“Rattā” (ái nhiễm) nghĩa là tâm bị biến đổi như tấm vải nhuộm màu, bởi tham ái (chandarāga) mà trở nên say đắm và ái nhiễm.
Giddhāti abhikaṅkhanasabhāvena abhigijjhanena giddhā gedhaṃ āpannā.
“Giddhā” (khao khát) là trạng thái mong muốn mãnh liệt, do sự thèm khát và chấp trước mà trở nên tham đắm.
Gadhitāti ganthitā viya dummocanīyabhāvena tattha paṭibaddhā.
“Gadhitā” (ràng buộc) là trạng thái như bị trói buộc, khó mà giải thoát, bị cột chặt vào đối tượng.
Mucchitāti kilesavasena visaññibhūtā viya anaññakiccā mohamāpannā.
“Mucchitā” (mê mờ) là trạng thái bị chi phối bởi phiền não, mất tỉnh giác như không còn làm chủ bản thân, rơi vào si mê.
Ajjhopannāti anaññasādhāraṇe viya katvā gilitvā pariniṭṭhāpetvā ṭhitā.
“Ajjhopannā” (nuốt chửng) là trạng thái hoàn toàn chiếm hữu, nuốt chửng và đứng vững trong đối tượng đó, không chia sẻ với gì khác.
Laggāti vaṅkakaṇṭake viya āsattā, mahāpalipe yāva nāsikaggā palipannapuriso viya uddharituṃ asakkuṇeyyabhāvena nimuggā.
“Laggā” (dính mắc) là như bị mắc vào gai nhọn, hoặc như người chìm sâu đến tận mũi trong bùn lầy mà không thể thoát ra.
Laggitāti makkaṭālepe ālaggabhāvena sammasito viya makkaṭo pañcannaṃ indriyānaṃ vasena ālaggitā.
“Laggitā” (dính chặt) là như con khỉ bị dính chặt vào keo, bị trói buộc bởi năm căn (pañca indriyā).
Palibuddhāti sambaddhā, upaddutā vā.
“Palibuddhā” (bị cản trở) là bị trói buộc hoặc bị quấy nhiễu.
Āvutāti āvaritā.
“Āvutā” (bị che khuất) là bị bao phủ.
Nivutāti nivāritā.
“Nivutā” (bị ngăn cản) là bị chặn lại.
Ovutāti paliguṇṭhitā, pariyonaddhā vā.
“Ovutā” (bị bao bọc) là bị phủ kín hoặc bị bao quanh.
Pihitāti pidahitā.
“Pihitā” (bị đóng lại) là bị khóa hoặc che chắn.
Paṭicchannāti chāditā.
“Paṭicchannā” (bị che đậy) là bị che phủ.
Paṭikujjitāti heṭṭhāmukhajātā.
“Paṭikujjitā” (bị bẻ cong) là bị vặn xuống hoặc hướng mặt xuống dưới.
‘‘Assutavā’’ti etena avijjandhatā vuttāti āha – ‘‘andhaputhujjano vutto’’ti.
Từ “assutavā” ám chỉ sự mù mờ bởi vô minh, nên được gọi là “andhaputhujjana” (phàm phu mù quáng).
Cittaṭṭhiti cittapariggaho natthīti yāya paṭipattiyā cittassa upakkilesaṃ tato vippamuttiñca yathāsabhāvato jāneyya, sā cittabhāvanā cittaṭṭhiti.
“Cittaṭṭhiti” (sự định tĩnh của tâm) là sự phát triển tâm qua phương pháp thực hành mà nhờ đó biết được sự ô nhiễm của tâm và sự thoát khỏi ô nhiễm theo bản chất của chúng.
Ekārammaṇe suṭṭhu samādhānavasena avaṭṭhitiṃ pādakaṃ katvā pavattitā sampayuttadhammehi nissayārammaṇehi ca saddhiṃ cittassa pariggahasaññitā vipassanābhāvanāpi natthi, yāya vuttamatthaṃ yathāsabhāvato jāneyya.
Sự định tĩnh của tâm không chỉ dựa vào một đối tượng duy nhất mà còn phát triển với các pháp tương ứng, nương tựa và làm nền tảng cho sự quán chiếu (vipassanā) để biết rõ các pháp theo bản chất thật của chúng.
52. Dutiye sutavāti padassa attho anantarasutte vuttoyeva.
52. Ở đây, từ “sutavā” trong lần thứ hai này có nghĩa là ý nghĩa của từ đã được giải thích trong các câu tiếp theo.
Ariyasāvakoti ettha catukkaṃ sambhavatīti taṃ dassetuṃ – ‘‘atthi ariyo’’tiādi āraddhaṃ.
Cụm từ “ariyasāvako” ở đây chỉ bốn yếu tố, được giải thích qua câu “atthi ariyo” (có người cao thượng).
Paccekaṃ saccāni buddhavantoti paccekabuddhā.
Từ “paccekabuddhā” có nghĩa là các bậc giác ngộ riêng biệt, những người đã chứng ngộ sự thật của riêng mình.
Nanu sabbepi ariyā paccekameva saccāni paṭivijjhanti dhammassa paccattavedanīyabhāvato?
Liệu tất cả các bậc thánh (ariyā) đều chứng ngộ sự thật riêng biệt của họ, vì sự cảm nhận của pháp là cá nhân?
Nayidamīdisaṃ paṭivedhaṃ sandhāya vuttaṃ.
Không phải vậy, không phải nói về sự thẩm thấu này.
Yathā pana sāvakā aññesaṃ nissayena saccāni paṭivijjhanti paratoghosena vinā tesaṃ dassanamaggassa anuppajjanato.
Như các đệ tử, họ nhận ra sự thật của người khác mà không có sự chỉ dẫn từ bên ngoài, vì con đường nhận thức của họ không thể phát sinh nếu không có sự hướng dẫn của người khác.
Yathā ca sammāsambuddhā aññesaṃ nissayabhāvena saccāni abhisambujjhanti, na evamete, ete pana aparaneyyā hutvā aparanāyakabhāvena saccāni paṭivijjhanti.
Như các bậc Sammāsambuddha, họ giác ngộ sự thật nhờ vào sự giúp đỡ của người khác, không giống như những người này, họ chỉ nhận ra sự thật nhờ vào sự tự giác ngộ của chính mình.
Tena vuttaṃ – ‘‘paccekaṃ saccāni buddhavantoti paccekabuddhā’’ti.
Do đó, câu “paccekabuddhā” có nghĩa là những bậc giác ngộ riêng biệt, những người đã chứng ngộ sự thật của chính mình.
Atthi sāvako na ariyoti ettha pothujjanikāya saddhāya ratanattaye abhippasanno saddhopi gahito eva.
Ở đây, “sāvako” không phải là ariyo (bậc thánh), nhưng người ấy có niềm tin vào Tam Bảo và được coi là “pothujjana” (phàm phu), vẫn giữ niềm tin mạnh mẽ vào Phật, Pháp và Tăng.
Gihī anāgataphaloti idaṃ pana nidassanamattaṃ daṭṭhabbaṃ.
Câu này chỉ là sự mô tả, “gihī anāgataphalo” có nghĩa là kết quả trong tương lai, những quả tốt sẽ đến trong tương lai.
Yathāvuttapuggalo hi saraṇagamanato paṭṭhāya sotāpattiphalasacchikiriyāya paṭipannoicceva vattabbataṃ labhati.
Như đã nói, người ấy bắt đầu từ việc đi tìm nơi nương tựa cho mình, và sau đó đạt được quả của sự nhập lưu (sotāpatti), rồi tiếp tục phát triển theo con đường đó.
Svāyamattho dakkhiṇāvisuddhisuttena (ma. ni. 3.376 ādayo) dīpetabbo.
Ý nghĩa của từ này cần được làm rõ bằng cách dùng các ví dụ từ các bài kinh về sự thanh tịnh trong tuệ giác.
Sutavāti ettha vuttaattho nāma attahitaparahitappaṭipatti, tassa vasena sutasampanno.
“Sutavā” ở đây có nghĩa là người thực hành vì lợi ích bản thân và lợi ích người khác, và nhờ đó người ấy được gọi là “sutasampanno” (người có học thức).
Yaṃ sandhāya vuttaṃ – ‘‘so ca hoti sutena upapanno, appampi ce sahitaṃ bhāsamāno’’ti ca ādi.
Điều này ám chỉ đến việc người đó đã đạt được sự hiểu biết, dù chỉ nói một ít lời, nhưng đã thực hành theo con đường của người có học thức.
Ariyasāvakoti veditabboti ariyassa bhagavato dhammassavanakicce yuttappayuttabhāvato vuttaṃ.
“Ariyasāvako” có nghĩa là người có phẩm hạnh đáng được hiểu, vì người đó tham gia vào công việc giảng dạy pháp của Đức Phật và kết hợp với các công đức của Đức Phật.
Upakkilesehi vippamutti anupakkiliṭṭhatā, tassā yathāsabhāvajānanaṃ daḷhatarāya eva cittabhāvanāya sati hoti, na aññathāti ‘‘balavavipassanā kathitā’’ti vuttaṃ.
Giải thoát khỏi các ô nhiễm (upakkilesa) và sự không bị ô nhiễm, điều này có thể được hiểu thông qua việc tu tập thiền (cittabhāvanā), giúp tâm trở nên vững vàng.
53. Tatiye aggikkhandhopamasuttantaaṭṭhuppattiyanti aggikkhandhopamasutte (a. ni. 7.72) desanāaṭṭhuppattiyaṃ.
53. Trong bài kinh thứ ba này, về sự liên quan đến bài kinh “aggikkhandhopama” (A. Ni. 7.72), Đức Phật giảng giải về việc đạt được các kết quả từ bài giảng này.
Taṃdesanāhetukañhi ekaccānaṃ bhikkhūnaṃ micchāpaṭipattiṃ nimittaṃ katvā bhagavā imaṃ suttaṃ desesi.
Vì lý do này, Đức Phật đã giảng bài kinh này với mục đích chỉ ra hành vi sai lệch của một số Tỳ-kheo, và dùng đó làm lời nhắc nhở.
Avijahitameva hoti sabbakālaṃ suppatiṭṭhitasatisampajaññattā.
Điều này luôn được duy trì liên tục, với sự tỉnh thức và hiểu biết đúng đắn về mọi lúc.
Yasmā buddhānaṃ rūpakāyo bāhirabbhantarehi malehi anupakkiliṭṭho sudhotajātimaṇisadiso, tasmā vuttaṃ – ‘‘upaṭṭhākānuggahatthaṃ sarīraphāsukatthañcā’’ti.
Vì thân thể của các bậc Phật không bị ô nhiễm bởi các yếu tố bên ngoài, giống như viên ngọc quý sạch sẽ, nên Đức Phật đã nói rằng: “Để thuận tiện cho các Thầy Tỳ-kheo, thân thể cần phải được chăm sóc.”
Vītināmetvāti phalasamāpattīhi vītināmetvā.
Được thực hành thông qua các kết quả của các trạng thái thiền, hoàn thiện việc đạt được các mục tiêu.
Kālaparicchedavasena vivittāsane vītināmanaṃ vivekaninnatāya ceva paresaṃ diṭṭhānugatiāpajjanatthañca.
Việc tu hành ở những nơi vắng vẻ và việc tham gia vào những cách nhìn khác nhau của người khác là rất quan trọng để đạt được sự độc lập và sự hiểu biết.
Nivāsetvāti vihāranivāsanaparivattanavasena nivāsetvā.
Được hướng dẫn và thay đổi không gian sống, từ nơi này đến nơi khác, để nâng cao đời sống tâm linh.
Kadāci ekakassa, kadāci bhikkhusaṅghaparivutassa, kadāci pakatiyā, kadāci pāṭihāriyehi vattamānehi ca gāmappaveso tathā tathā vinetabbapuggalavasena.
Đôi khi hành động một mình, đôi khi cùng với đoàn thể Tỳ-kheo, đôi khi theo cách thông thường, đôi khi theo các phương tiện kỳ diệu, người ấy đi vào làng, tùy vào hoàn cảnh của từng người.
Upasaṃharitvāti himavantādīsu pupphitarukkhādito ānetvā.
Là hành động thu thập hoa từ những cây cối đang nở hoa ở các khu vực như Himavanta, để sử dụng trong các mục đích thiền định.
Oṇatuṇṇatāya bhūmiyā satthu padanikkhepasamaye samabhāvāpatti, sukhasamphassavikasitapadumasampaṭicchanañca suppatiṭṭhitapādatāya nissandaphalaṃ, na iddhinimmānaṃ.
Đặt chân lên đất, trong những khoảnh khắc khi Đức Phật bước đi, có sự đồng nhất và sự phát triển của cảm giác, cũng như sự ổn định của tâm khi tiếp nhận các cảm giác dễ chịu, không phải là kết quả của thần thông.
Nidassanamattañcetaṃ sakkharākaṭhalakaṇṭakasaṅkukalalādiapagamo sucibhāvāpattīti evamādīnampi tadā labbhanato.
Điều này chỉ ra rằng, khi qua các thử thách như việc đi qua cát, đá, hay cây cỏ có gai, người hành giả vẫn có thể duy trì sự tinh khiết và đạt được các phẩm hạnh cao quý, thể hiện trong các hành động như vậy.
Indakhīlassa anto ṭhapitamatteti idaṃ yāvadeva veneyyajanavinayatthāya satthu pāṭihāriyaṃ pavattanti katvā vuttaṃ.
Câu này ám chỉ việc Đấng Tôn quý sắp xếp mọi việc để giáo huấn người khác, nhằm mục đích làm cho học trò nhận thức và có khả năng thực hành đúng đắn. Đức Phật dùng phép mầu để thể hiện sự kiên nhẫn và sự hoàn hảo trong việc giúp đỡ người khác.
Dakkhiṇapādeti idaṃ buddhānaṃ sabbapadakkhiṇatāya.
Đây là biểu thị rằng Đức Phật đã trao ban những phép tắc và sự hoàn hảo cho tất cả những ai muốn học hỏi từ Ngài, như sự chân thành và thiện chí của một hành động.
‘‘Chabbaṇṇarasmiyo’’ti vatvāpi ‘‘suvaṇṇarasapiñjarāni viyā’’ti idaṃ buddhānaṃ sarīre pītābhāya yebhuyyatāya vuttaṃ.
Câu này mô tả hình dạng tỏa sáng của cơ thể Đức Phật, với ánh sáng vàng rực rỡ, như thể một chiếc lưới vàng đang phát sáng từ Ngài, biểu trưng cho sự thanh tịnh và hoàn hảo của Ngài.
Madhurenākārena saddaṃ karonti daṭṭhabbasārassa diṭṭhatāya.
Đức Phật phát ra âm thanh ngọt ngào, nhằm thu hút sự chú ý và tạo điều kiện cho sự hiểu biết của các học trò, với mục đích làm sáng tỏ ý nghĩa trong lời giảng.
Bheriādīnaṃ pana saddāyanaṃ dhammatāva.
Âm thanh từ các vật dụng như trống hay chiêng mang ý nghĩa nghiêm túc và chân thật, thể hiện tính cách của pháp và sự thiêng liêng trong những giây phút tôn kính.
Paṭimānentīti ‘‘sudullabhaṃ idaṃ ajja amhehi labbhati, ye mayaṃ īdisena paṇītena āhārena bhagavantaṃ upaṭṭhahāmā’’ti patītamānasā mānenti pūjenti.
Lời này thể hiện lòng tôn kính của những học trò khi họ nhận ra sự khó khăn và quý giá của những gì họ đang có, và mong muốn thực hành sự tôn kính với một tâm hồn thành kính.
Tesaṃ santānāni oloketvāti tesaṃ tathā upaṭṭhākānaṃ puggalānaṃ atīte etarahi ca pavattacittasantānāni oloketvā.
Đây là việc nhìn lại quá trình phát triển tâm thức của các học trò, từ quá khứ cho đến hiện tại, để xem xét những thay đổi trong tâm hồn của họ.
Arahatte patiṭṭhahantīti sambandho.
Mối quan hệ này chỉ ra việc những người đạt được trạng thái “Arahat” (Vị Thánh) sẽ được an lạc và tĩnh tâm, nhờ vào sự vững vàng trong tâm hồn.
Tatthāti vihāre.
Điều này đề cập đến việc hành giả thực hành và phát triển sự an lạc trong môi trường tịnh cư, nơi mà họ có thể dễ dàng thiền định và phát triển trí tuệ.
Gandhamaṇḍalamāḷeti catujjātiyagandhena kataparibhaṇḍe maṇḍalamāḷe.
Câu này ám chỉ việc chuẩn bị những vật dụng tôn kính, bao gồm một vòng tròn hương thơm, để dâng lên Đức Phật trong các nghi lễ và thể hiện lòng tôn kính sâu sắc.
Dullabhā khaṇasampattīti satipi manussattappaṭilābhe patirūpadesavāsaindriyāvekallasaddhāpaṭilābhādayo guṇā dullabhāti attho.
Những phẩm hạnh quý báu như sự tu tập đúng đắn, niềm tin vững vàng và sự an lạc trong cuộc sống con người là rất hiếm có, điều này cho thấy tầm quan trọng và giá trị của những phẩm hạnh này.
Cātumahārājika…pe… vasavattibhavanaṃ gacchantīti idaṃ tattha suññavimānāni sandhāya vuttaṃ.
Câu này ám chỉ những cõi giới tách biệt, nơi các bậc thánh và các bậc học trò sẽ đến và đi, có những sự kiện kỳ diệu diễn ra trong những cõi này.
Bhagavā gandhakuṭiṃ pavisitvā pacchābhattaṃ tayo bhāge katvā paṭhamabhāge sace ākaṅkhati, dakkhiṇena passena sīhaseyyaṃ kappeti.
Đức Phật sau khi vào trong phòng xông hương, thực hiện nghi lễ, chia sẻ phần ăn của mình, và chuẩn bị một giường tắm để nghỉ ngơi trong khi đáp ứng mọi yêu cầu của các học trò.
Sace ākaṅkhati, buddhāciṇṇaphalasamāpattiṃ samāpajjati.
Nếu Ngài có ý muốn, Đức Phật có thể nhập vào trạng thái thiền sâu, đạt được quả vị chứng ngộ cao cả mà chỉ bậc giác ngộ mới có thể cảm nhận được.
Atha yathākālaparicchedaṃ tato vuṭṭhahitvā dutiyabhāge pacchimayāme tatiyakoṭṭhāse viya lokaṃ voloketi veneyyānaṃ ñāṇaparipākaṃ passituṃ.
Sau khi rời khỏi thiền định, Ngài tiếp tục hành trình trong thế giới này, để chứng kiến sự tiến bộ của các học trò và giúp họ đạt được trí tuệ tối thượng.
Tenāha – ‘‘sace ākaṅkhatī’’tiādi.
Vì lý do này, Đức Phật đã nói rằng: “Nếu Ngài mong muốn điều này, Ngài có thể làm được.”
Kālayuttanti pattakallaṃ, ‘‘imissā velāya imassa evaṃ vattabba’’nti taṃkālānurūpaṃ.
“Kālayutta” có nghĩa là sự phù hợp với thời gian, tức là hành động phải diễn ra vào thời điểm thích hợp, như câu “vào thời điểm này, điều này phải được làm như vậy”.
Samayayuttanti tasseva vevacanaṃ, aṭṭhuppattianurūpaṃ vā.
“Samayayutta” có nghĩa là phù hợp với thỏa thuận, hoặc với các hoàn cảnh và điều kiện tương thích.
Samayayuttanti vā ariyasamayasaṃyuttaṃ.
“Samayayutta” cũng có thể có nghĩa là sự gắn kết với các thỏa thuận của bậc Thánh.
Desakālānurūpameva hi buddhā bhagavanto dhammaṃ desenti, desentā ca ariyasammataṃ paṭiccasamuppādanayaṃ dīpentāva desenti.
Đức Phật giảng dạy pháp phù hợp với thời gian và hoàn cảnh. Trong khi giảng dạy, Ngài cũng truyền đạt về nhân duyên và con đường giác ngộ theo sự đồng thuận của bậc Thánh.
Atha vā samayayuttanti hetūdāharaṇasahitaṃ.
“Samayayutta” còn có thể hiểu là hành động đi kèm với sự lý giải và dẫn chứng.
Kālena sāpadesañhi bhagavā dhammaṃ deseti, kālaṃ viditvā parisaṃ uyyojeti, na yāva samandhakārā dhammaṃ deseti.
Đức Phật giảng dạy pháp khi đã biết rõ thời điểm và khi nào cần giảng cho phù hợp, không phải lúc nào cũng giảng pháp mà không quan tâm đến tình huống và thời gian.
Utuṃ gaṇhāpeti, na pana malaṃ pakkhāletīti adhippāyo.
Câu này có nghĩa là, Đức Phật dạy rằng phải nhận lấy mùa mà không có ô nhiễm, tức là phải hành động trong trạng thái tinh khiết, không bị ô nhiễm bởi tham ái.
Na hi bhagavato kāye rajojallaṃ upalimpatīti.
Cũng không có sự bám dính nào lên thân thể của Đức Phật, như không có bụi bẩn bám vào cơ thể Ngài.
Tato tatoti attano attano divāṭṭhānādito.
Câu này có nghĩa là sự thay đổi của mỗi người trong từng thời điểm, từ chỗ này đến chỗ khác.
Okāsaṃ labhamānāti purebhattapacchābhattapurimayāmesu okāsaṃ alabhitvā idāni majjhimayāme okāsaṃ labhamānā, bhagavatā vā katokāsatāya okāsaṃ labhamānā.
Điều này có nghĩa là, sau khi không có cơ hội trong buổi sáng hay tối, bây giờ vào giữa ngày, người ấy có cơ hội và đang thực hành theo sự chỉ dẫn của Đức Phật.
Pacchābhattassa tīsu bhāgesu paṭhamabhāge sīhaseyyakappanaṃ ekantikaṃ na hotīti āha – ‘‘purebhattato paṭṭhāya nisajjāpīḷitassa sarīrassā’’ti.
Đức Phật giảng rằng khi không có đủ thời gian trong các phần khác của ngày, không thể thực hiện một số hành động, chẳng hạn như chuẩn bị giường cho giấc ngủ.
Teneva hi tattha ‘‘sace ākaṅkhatī’’ti tadā sīhaseyyakappanassa anibaddhatā vibhāvitā.
Vì vậy, khi Đức Phật muốn điều gì, sự tự do trong các hành động của Ngài không bị ràng buộc bởi các yếu tố bên ngoài, cho thấy sự tự tại và sự thoải mái của Ngài.
Kilāsubhāvo parissamo.
Sự bất an hoặc những trạng thái tiêu cực cũng có thể là một thử thách mà Đức Phật đối mặt và vượt qua.
Sīhaseyyaṃ kappeti sarīrassa kilāsubhāvamocanatthanti yojetabbaṃ.
Ngài chuẩn bị giường cho sự nghỉ ngơi, để giải thoát cơ thể khỏi sự mệt mỏi và căng thẳng.
Buddhacakkhunā lokaṃ voloketīti idaṃ pacchimayāme bhagavato bahulaṃ āciṇṇavasena vuttaṃ.
Đức Phật dùng “buddhacakkhu” (con mắt của Phật) để nhìn nhận thế giới, và điều này được nói trong thời gian sau này, khi Ngài đã nhìn thấy rõ thế giới.
Appekadā avasiṭṭhabalañāṇehi sabbaññutaññāṇeneva ca bhagavā tamatthaṃ sādhetīti.
Thỉnh thoảng, khi Đức Phật dùng trí tuệ toàn giác của mình, Ngài có thể làm sáng tỏ mọi vấn đề, chứng minh cho sự giác ngộ tuyệt đối của Ngài.
Imasmiṃyeva kicceti pacchimayāmakicce.
Câu này có nghĩa là, trong hành động này, phải hoàn thành nhiệm vụ cuối cùng, đây là công việc phải làm trong thời điểm hiện tại.
Balavatā paccanutāpena saṃvaḍḍhamānena karajakāye mahāpariḷāho uppajjatīti āha – ‘‘nāmakāye santatte karajakāyo santatto’’ti.
Được giải thích rằng, khi có sự gia tăng mạnh mẽ từ những hành động sai trái, thì sự khổ đau lớn sẽ xuất hiện. Câu “nāmakāye santatte karajakāyo santatto” ám chỉ rằng, khi có sự tán loạn trong thân thể, thì sự khổ đau sẽ càng gia tăng.
Nidhānagatanti sannicitalohitaṃ sandhāya vuttaṃ.
Đây là ám chỉ đến máu đã bị tắc nghẽn, hoặc máu đã bị đóng lại ở một nơi nào đó trong cơ thể.
Uṇhaṃ lohitaṃ mukhato uggañchīti lohitaṃ uṇhaṃ hutvā mukhato uggañchi.
Lời này có nghĩa là máu, khi bị tắc nghẽn, sẽ trở nên nóng và từ miệng sẽ bị thoát ra ngoài.
Ṭhānanti bhikkhupaṭiññaṃ.
“Ṭhāna” ở đây có nghĩa là lời thề của Tỳ-kheo, lời cam kết của người xuất gia.
Taṃ pāpaṃ vaḍḍhamānanti bhikkhupaṭiññāya avijahitattā tathā pavaḍḍhamānapāpaṃ.
Sự gia tăng của tội lỗi được gây ra do sự thiếu kiên quyết và lời thề không được duy trì đúng đắn của Tỳ-kheo.
Antimavatthuajjhāpannānampi upāyena pavattiyamāno yonisomanasikāro sātthako hotiyevāti dassento ‘‘jātasaṃvegā’’tiādimāha.
Đức Phật giải thích rằng, người có tâm lý đúng đắn, dù đã đạt được quả vị cuối cùng, vẫn tiếp tục hành động với sự chú ý khéo léo và đạt được kết quả có ý nghĩa. Lời này cũng thể hiện sự tỉnh giác từ khi bắt đầu, khi người hành giả có sự tác động thích hợp.
Aho sallekhitanti aho ativiya sallekhena itaṃ pavattaṃ.
“Sallekhitanti” có nghĩa là, sự hành động tuyệt vời của các bậc thánh khiến mọi việc diễn ra rất hoàn hảo và đúng đắn.
Kāsāvapajjototi bhikkhūnaṃ bahubhāvato ito cito ca vicarantānaṃ tesaṃ kāsāvajutiyā pajjotito.
“Kāsāvapajjoto” mô tả sự thắp sáng của Tỳ-kheo khi họ mặc áo cà sa, với sự vân du khắp nơi, ánh sáng của họ luôn soi đường cho những người xung quanh.
Isivātaparivātoti sīlakkhandhādīnaṃ nibbānassa ca esanato isīnaṃ bhikkhūnaṃ guṇagandhena ceva guṇagandhavāsitena sarīragandhena ca parito samantato vāyito.
“Isivātaparivāto” có nghĩa là gió lành thổi qua, đây là sự thể hiện của khí giới thanh tịnh, bao quanh các bậc Thánh, với hương thơm của phẩm hạnh và sự giải thoát trong không gian của họ.
Dhammasaṃvego uppajji anāvajjanena pubbe tassa atthassa asaṃviditattā.
Dhammasaṃvego (sự tỉnh giác về pháp) xuất hiện từ sự thiếu hiểu biết trước đó về ý nghĩa của pháp, khiến người hành giả nhận thức được điều này.
Dhammasaṃvegoti ca tādise atthe dhammatāvasena uppajjanakaṃ sahottappañāṇaṃ.
Dhammasaṃvego có nghĩa là sự phát sinh của sự tỉnh thức, khi đối diện với các khái niệm về pháp, phát sinh cùng với sự cảm nhận về sự khiếp sợ, giúp cho trí tuệ thăng tiến.
Assāsaṭṭhānanti cittassāsakāraṇaṃ kammaṭṭhānaṃ.
Assāsaṭṭhāna có nghĩa là nơi mà tâm có thể nghỉ ngơi, như là một chỗ thiền định (kammaṭṭhāna), giúp cho tâm được bình tĩnh.
Sabbesaṃ kiccānaṃ pubbabhāgo sabbapubbabhāgo.
Mọi công việc đều có phần khởi đầu, và mọi phần khởi đầu đều là một phần của công việc chung.
‘‘Sabbe sattā averā hontū’’tiādinā hi cittassa paṭṭhānaṃ upaṭṭhānaṃ hitapharaṇaṃ.
Câu “Sabbe sattā averā hontū” (Tất cả chúng sinh đều không có thù hận) ám chỉ nền tảng tâm của một người, làm nền tảng cho sự sinh ra những ý định lợi ích cho tất cả chúng sinh.
Itaraṃ ito thokaṃ mahantanti katvā idaṃ ‘‘cūḷaccharāsaṅghātasutta’’nti vuttaṃ.
Câu này nói về việc sự vật có thể thay đổi từ nhỏ đến lớn, và cũng được miêu tả trong “Cūḷaccharāsaṅghātasutta” (Một đoạn trong bài giảng về sự liên kết).
Accharāsaṅghāto vuccati aṅguliphoṭanakkhaṇo akkhinimisakālo, yo ekassa akkharassa uccāraṇakkhaṇo.
“Accharāsaṅghāto” được hiểu là thời điểm ngắn khi một âm thanh được phát ra, tương tự như thời gian phát âm một chữ cái.
Tenāha – ‘‘dve aṅguliyo paharitvā saddakaraṇamatta’’nti.
Do đó, có thể hiểu rằng chỉ một cú đánh nhẹ với hai ngón tay là đủ để phát ra âm thanh.
Sabbasattānaṃ hitapharaṇacittanti sabbesampi sattānaṃ sammadeva hitesitavasena pavattacittaṃ.
Câu này nói về việc tất cả chúng sinh đều có tâm hướng đến lợi ích, với mục đích mang lại lợi ích cho tất cả mọi người.
Āvajjento āsevatīti hitesitavasena āvajjento.
“Āvajjento” có nghĩa là nhìn nhận hoặc đánh giá một cách thấu đáo, cũng giống như việc nuôi dưỡng tâm tư đúng đắn, bằng cách nhìn nhận với mục đích tốt.
Āvajjanena ābhujantopi āsevati nāma ñāṇavippayuttena.
Dù là hành động bằng cách nhìn nhận, nhưng hành động ấy vẫn dẫn đến sự nuôi dưỡng đúng đắn, gắn liền với trí tuệ và sự đoạn trừ vô minh.
Jānantoti tathā ñāṇamattaṃ uppādentopi.
“Khi biết rõ” cũng có thể có nghĩa là chỉ ra sự sinh khởi của trí tuệ, với mục đích nhận thức đúng đắn.
Passantoti tathā ñāṇacakkhunā paccakkhato viya vipassantopi.
Câu này có nghĩa là, bằng việc nhìn qua “con mắt trí tuệ”, một người có thể nhìn thấy rõ ràng sự thật của mọi pháp, tương tự như một người đang quán chiếu đúng đắn.
Paccavekkhantoti tamatthaṃ pati pati avekkhantopi.
“Paccavekkhantoti” có nghĩa là suy nghĩ lại, quán xét lại điều gì đó, để hiểu rõ mục đích và hoàn cảnh.
Saddhāya adhimuccantotiādi pañcannaṃ indriyānaṃ vasena vuttaṃ.
Đây là việc nói về sự ảnh hưởng của niềm tin (saddhā) đối với năm căn (indriyā) và cách nó dẫn đến sự giác ngộ.
Abhiññeyyantiādi catusaccavasena vuttaṃ.
Câu này nói về sự hiểu biết về bốn sự thật, và nó chỉ ra cách mà người ta có thể đạt được sự hiểu biết thấu đáo về bốn chân lý trong Phật giáo.
Sabbameva cetaṃ vitthārato, sāmaññena āsevanadassanamevāti idhādhippetameva āsevanatthaṃ dassetuṃ – ‘‘idha panā’’tiādi vuttaṃ.
Cuối cùng, câu này nói rằng tất cả những gì đã nói đều được mô tả một cách chi tiết, và thông qua đó, Đức Phật chỉ ra cách nuôi dưỡng tâm theo cách đúng đắn để đạt được giác ngộ.
Arittajjhānoti avirahitajjhāno.
“Arittajjhāno” có nghĩa là trạng thái thiền không bị gián đoạn, nơi tâm không bị phân tán bởi bất kỳ điều gì, luôn duy trì sự an tĩnh và tỉnh thức.
Atucchajjhānoti jhānena atuccho.
“Atucchajjhāno” có nghĩa là trạng thái thiền không bị ô nhiễm, nơi tâm không bị ảnh hưởng bởi các trạng thái xấu, luôn giữ được sự tinh khiết và không bị tác động bởi các tham ái.
Cāgo vā vevacananti āha – ‘‘apariccattajjhāno’’ti.
Trong câu này, “cāgo” có nghĩa là từ bỏ, và “apariccattajjhāno” có thể hiểu là trạng thái thiền của người đã từ bỏ mọi điều không cần thiết.
Viharatīti padassa vibhaṅge (vibha. 540) āgatanayena atthaṃ dassento ‘‘viharatīti iriyatī’’tiādimāha.
“Viharatī” được giải thích là hành động di chuyển hoặc sự thay đổi trạng thái, với mục đích thể hiện sự hành động và chuyển động trong một môi trường nhất định. Trong trường hợp này, từ “viharatī” có thể hiểu là hành động theo một con đường hoặc vị trí nhất định.
Ayaṃ panettha saddattho – viharatīti ettha vi-saddo vicchedatthajotano.
Từ “viharatī” trong ngữ cảnh này được hiểu là sự phân chia, tách biệt, như khi một người rời khỏi một con đường cụ thể để đi theo một con đường khác.
Haratīti neti, pavattetīti attho, vicchinditvā harati viharatīti vuttaṃ hoti.
“Haratī” có nghĩa là không tiếp tục, “pavattetī” có nghĩa là bắt đầu, và khi kết hợp, nó có thể chỉ ra hành động cắt đứt một con đường để bắt đầu một con đường mới.
So hi ekaṃ iriyāpathabādhanaṃ aññena iriyāpathena vicchinditvā aparipatantaṃ attabhāvaṃ harati pavatteti, tasmā ‘‘viharatī’’ti vuccati.
Người hành giả, khi cắt đứt một con đường hành động và chuyển sang con đường khác, sẽ tiếp tục di chuyển trong trạng thái mới, và vì vậy, hành động này được gọi là “viharatī”.
Iriyatīti ṭhānanisajjādikiriyaṃ karonto pavattati.
“Iriyatī” có nghĩa là hành động theo một phương thức xác định, như di chuyển, đứng, ngồi hay nằm, nơi các hành động được thực hiện theo một cấu trúc hay cách thức nhất định.
Pavattatīti ṭhānādisamaṅgī hutvā pavattati.
“Pavattatī” có nghĩa là sự tiếp tục trong trạng thái phù hợp với các hành động và vị trí cụ thể.
Pāletīti ekaṃ iriyāpathabādhanaṃ iriyāpathantarehi rakkhanto pāleti.
“Pāletī” có nghĩa là bảo vệ một hành động hoặc một con đường khỏi sự gián đoạn, duy trì trạng thái đó với sự chăm sóc và bảo vệ.
Yapeti yāpetīti tasseva vevacanaṃ.
“Yapeti” có nghĩa là thúc đẩy hay hỗ trợ, và “yāpetī” có nghĩa là dẫn dắt, cũng là một dạng của hành động trong ngữ cảnh này.
Ekañhi iriyāpathabādhanaṃ aññena iriyāpathena vicchinditvā aparipatantaṃ attabhāvaṃ pālento yapeti yāpetīti vuccati.
Khi một hành động hoặc trạng thái bị gián đoạn và chuyển sang một con đường khác, người ấy bảo vệ trạng thái mới và tiếp tục thúc đẩy sự phát triển trong con đường đó.
Caratīti ṭhānanisajjādīsu aññatarasamaṅgī hutvā pavattati.
“Caratī” có nghĩa là hành động di chuyển, chuyển động từ vị trí này sang vị trí khác với sự thích hợp, là sự tiếp tục hành động trong một trạng thái chính xác.
Iminā padenāti ‘‘viharatī’’ti iminā padena.
Lời này có nghĩa là từ “viharatī” chỉ ra hành động di chuyển hoặc sự chuyển động trong một trạng thái đúng đắn và hợp lý.
Iriyāpathavihāroti ettha iriyanaṃ pavattanaṃ iriyā, kāyappayogo kāyikakiriyā.
“Iriyāpathavihāro” có nghĩa là hành động liên quan đến cơ thể và các hành động thể chất, thực hiện các động tác, di chuyển theo các cách thức xác định.
Tassā pavattanūpāyabhāvato iriyāya patho iriyāpatho, ṭhānanisajjādi.
Vì hành động di chuyển liên quan đến các phương thức thể hiện, “iriyāpatho” chỉ ra con đường hành động phù hợp với từng hành động cụ thể, như đứng, ngồi, hoặc đi lại.
Na hi ṭhānanisajjādīhi avatthāhi vinā kiñci kāyikakiriyaṃ pavattetuṃ sakkā.
Không thể thực hiện bất kỳ hành động thể chất nào mà không có các động tác như đứng, ngồi hay di chuyển; chúng là nền tảng cho mọi hành động thể chất.
Ṭhānasamaṅgī vā hi kāyena kiñci kareyya, gamanādīsu aññatarasamaṅgī vā.
Mọi hành động thể chất, cho dù là đi lại hay các động tác khác, đều phải phù hợp với các động tác cơ bản của cơ thể.
Viharaṇaṃ, viharati etenāti vā vihāro, iriyāpathova vihāro iriyāpathavihāro, so ca atthato ṭhānanisajjādiākārappavatto catusantatirūpappabandho eva.
“Viharaṇaṃ” chỉ về sự hành động di chuyển trong không gian sống, và “iriyāpathavihāro” là cách thức thể hiện hành động thông qua con đường hành động. Đó là sự gắn kết các hành động với một chuỗi liên tục.
Ovādānusāsanīnaṃ ekānekavārādivisiṭṭhoyeva bhedo, na pana paramatthato tesaṃ nānākaraṇanti dassetuṃ – ‘‘paramatthato panā’’tiādimāha.
Lời này chỉ ra rằng dù có sự phân biệt trong cách thức hành động của các bậc Thầy, nhưng từ góc độ sâu sắc, tất cả đều hướng đến mục đích cuối cùng là giác ngộ.
Tattha ese eke ekaṭṭhetiādīsu eso eko ekatthotiādinā attho veditabbo.
Các từ “eso”, “eko”, “ekattho” được hiểu là chỉ về sự đồng nhất hoặc sự hiện diện duy nhất trong một chỗ hoặc một trạng thái nhất định.
Raṭṭhassa , raṭṭhato vā laddho piṇḍo raṭṭhapiṇḍo.
“Raṭṭhassa” có nghĩa là đất nước hoặc quốc gia, và “raṭṭhato vā laddho piṇḍo” có thể hiểu là phần thức ăn hay tài sản thu được từ quốc gia hoặc đất nước, tức là những tài sản có được từ quyền lực hoặc quyền sở hữu.
Tenāha – ‘‘ñātiparivaṭṭaṃ pahāyā’’tiādi.
Câu này ám chỉ đến việc từ bỏ sự liên kết với gia đình và dòng họ, như trong câu “ñātiparivaṭṭaṃ pahāyā” (bỏ lại sự liên kết với dòng họ).
Tattha ‘‘amhākamete’’ti viññāyantīti ñātī, pitāmahapituputtādivasena parivaṭṭanaṭṭhena parivaṭṭo, ñātiyeva parivaṭṭo ñātiparivaṭṭo.
Ở đây, “ñāti” chỉ các thành viên trong gia đình, từ tổ tiên đến cháu chắt, với ý nghĩa là những người trong dòng họ, và “ñātiparivaṭṭo” có nghĩa là sự thay đổi hay từ bỏ các mối quan hệ gia đình.
Theyya paribhogo nāma anarahassa paribhogo.
“Theyya paribhogo” có nghĩa là sự tiêu xài của người không xứng đáng, dùng tài sản mà không có phẩm hạnh.
Bhagavatā hi attano sāsane sīlavato paccayā anuññātā, na dussīlassa.
Trong giáo pháp của Đức Phật, chỉ những người có giới đức mới được phép tiếp nhận sự hỗ trợ và tài sản, chứ không phải những người bất hảo, không có giới đức.
Dāyakānampi sīlavato eva pariccāgo, na dussīlassa attano kārānaṃ mahapphalabhāvassa paccāsīsanato.
Cũng giống như vậy, các người cúng dường cũng phải là người có giới đức, họ sẽ được phép từ bỏ tài sản, không phải là người xấu, người có hành động bất thiện.
Iti satthārā ananuññātattā dāyakehi ca apariccattattā saṅghamajjhepi nisīditvā paribhuñjantassa dussīlassa paribhogo theyyāya paribhogo theyyaparibhogo.
Lời này cho thấy rằng nếu người cúng dường không được phép từ bỏ tài sản của mình, họ sẽ không thể tiếp tục duy trì sự hỗ trợ cho giáo đoàn, và nếu hành động một cách bất hảo, họ chỉ gây tổn hại cho giáo hội.
Iṇavasena paribhogo iṇaparibhogo paṭiggāhakato dakkhiṇāvisuddhiyā abhāvato iṇaṃ gahetvā paribhogo viyāti attho.
“Iṇavasena paribhogo” có nghĩa là tiêu dùng tài sản vật chất mà không có sự trong sạch, không đúng đắn, và việc này dẫn đến việc lạm dụng tài sản trong các mục đích không chính đáng.
Dātabbaṭṭhena dāyaṃ, taṃ ādiyantīti dāyādā, puttānametaṃ adhivacanaṃ, tesaṃ bhāvo dāyajjaṃ, dāyajjavasena paribhogo dāyajjaparibhogo, puttabhāvena paribhogoti vuttaṃ hoti.
“Dāyādā” là những người thừa kế, và “dāyajjaparibhogo” chỉ hành động tiêu xài tài sản thừa kế của cha mẹ hoặc tổ tiên.
Sekkhā hi bhikkhū bhagavato orasaputtā, te pitu santakānaṃ dāyādā hutvā te paccaye paribhuñjanti.
Những Tỳ-kheo có giới đức, là những người con của Đức Phật, họ nhận tài sản từ cha mẹ để tiếp tục hành trì và hỗ trợ giáo pháp.
Kiṃ pana te bhagavato paccaye paribhuñjanti, udāhu gihīnanti?
Câu này đặt câu hỏi liệu những người này có đang tiêu xài tài sản do Đức Phật cấp hay không, hoặc họ có nhận được sự hỗ trợ từ gia đình.
Gihīhi dinnāpi bhagavatā anuññātattā bhagavato santakā ananuññātesu sabbena sabbaṃ paribhogābhāvato, anuññātesuyeva ca paribhogasambhavato.
Dù tài sản có thể được trao cho các Tỳ-kheo, nhưng nếu không có sự cho phép từ Đức Phật, việc tiêu xài sẽ không được chấp nhận và sẽ không có sự cho phép tiếp tục.
Dhammadāyādasuttañcettha sādhakaṃ.
Bài kinh này về tài sản của pháp (Dhammadāyāda) nhấn mạnh về việc sử dụng tài sản và của cải một cách đúng đắn, trong khuôn khổ của những người thực hành pháp đúng đắn.
Vītarāgā eva taṇhāya dāsabyaṃ atītattā sāmino hutvā paribhuñjantīti āha – ‘‘khīṇāsavassa paribhogo sāmiparibhogo nāmā’’ti.
Câu này có nghĩa là những người đã từ bỏ tham ái sẽ không còn bị ràng buộc bởi tham muốn, vì vậy họ có thể tận hưởng các tài sản mà không bị chi phối bởi dục vọng, và được gọi là “khīṇāsavassa paribhogo” (sự tiêu dùng của người đã đoạn trừ ô nhiễm).
Avītarāgānañhi taṇhāparavasatāya paccayaparibhoge sāmibhāvo natthi, tadabhāvena vītarāgānaṃ tattha sāmibhāvo yathāruciparibhogasambhavato.
Đối với những người chưa từ bỏ tham ái, họ bị ràng buộc bởi sự tham muốn và vì vậy không thể hưởng thụ tài sản một cách tự do, trong khi những người đã từ bỏ tham ái có thể làm như vậy tùy theo ý thích của mình.
Tathā hi te paṭikūlampi appaṭikūlākārena, appaṭikūlampi paṭikūlākārena, tadubhayampi vajjetvā ajjhupekkhanākārena paccaye paribhuñjanti, dāyakānañca manorathaṃ pūrenti.
Dù họ có thể gặp phải hoàn cảnh không thuận lợi, những người đã từ bỏ tham ái vẫn có thể tiêu dùng tài sản một cách thích hợp, trong khi những người chưa từ bỏ tham ái sẽ luôn hướng đến việc thỏa mãn mong muốn cá nhân.
Yo panāyaṃ sīlavato paccavekkhitaparibhogo, so iṇaparibhogassa paccanīkattā āṇaṇyaparibhogo nāma hoti.
Nếu một người có giới đức thực hiện việc tiêu dùng tài sản có sự suy xét và kiểm soát, thì việc tiêu dùng tài sản này được gọi là “āṇaṇyaparibhogo”, tức là hành động tiêu dùng đúng đắn và có ý thức.
Yathā hi iṇāyiko attano ruciyā icchitaṃ desaṃ gantuṃ na labhati, evaṃ iṇaparibhogayutto lokato nissarituṃ na labhatīti tappaṭipakkhattā sīlavato paccavekkhitaparibhogo ‘‘āṇaṇyaparibhogo’’ti vuccati, tasmā nippariyāyato catuparibhogavinimutto visuṃyevāyaṃ paribhogoti veditabbo.
Như một người không thể đạt được mục tiêu của mình do không có sự cho phép, người hành động với sự nhận thức đúng đắn về việc tiêu dùng tài sản cũng không thể rời bỏ thế gian nếu không có sự chuẩn bị thích hợp, do đó, “āṇaṇyaparibhogo” được hiểu là việc tiêu dùng tài sản với sự kiểm soát rõ ràng.
So idha visuṃ na vutto, dāyajjaparibhogeyeva vā saṅgahaṃ gacchati.
Tại đây, người ấy không nói rõ về việc tiêu dùng riêng biệt mà chỉ tập trung vào việc tiêu dùng tài sản từ thừa kế, với sự hòa hợp trong cộng đồng.
Sīlavāpi hi imāya sikkhāya samannāgatattā ‘‘sekho’’tveva vuccati.
Người có giới đức, nhờ sự tu tập của mình, được gọi là “sekho”, tức là người có sự tiến bộ và đã thực hành đúng đắn theo con đường của Đức Phật.
Imesu paribhogesu sāmiparibhogo dāyajjaparibhogo ca ariyānaṃ puthujjanānañca vaṭṭati, iṇaparibhogo na vaṭṭati.
Trong số các loại tiêu dùng, “sāmiparibhogo” và “dāyajjaparibhogo” là phù hợp với cả bậc Thánh và phàm phu, trong khi “iṇaparibhogo” là không phù hợp, vì nó dẫn đến sự lệ thuộc vào tài sản và không đúng đắn trong việc tiêu dùng.
Theyya paribhoge kathāyeva natthi.
Không có cuộc thảo luận nào liên quan đến “theyya paribhogo” (tiêu dùng tài sản không chính đáng), vì đây là hành động sai trái và không phù hợp.
Kathaṃ panettha sāmiparibhogo dāyajjaparibhogo ca puthujjanānaṃ sambhavati? Upacāravasena.
Làm thế nào mà “sāmiparibhogo” và “dāyajjaparibhogo” có thể thực hiện được đối với phàm phu? Đó là nhờ sự tiến bộ của họ trong thực hành.
Yo hi puthujjanassapi sallekhappaṭipattiyaṃ ṭhitassa paccayagedhaṃ pahāya tattha anupalittena cittena paribhogo, so sāmiparibhogo viya hoti.
Nếu một phàm phu thực hiện hành động tiêu dùng với tâm đúng đắn và không bị ràng buộc bởi dục vọng, thì hành động đó trở nên giống như “sāmiparibhogo”, tức là hành động tiêu dùng đúng đắn và có kiểm soát.
Sīlavato pana paccavekkhitaparibhogo dāyajjaparibhogo viya hoti dāyakānaṃ manorathassa avirādhanato.
Người có giới đức thực hiện việc tiêu dùng tài sản với sự suy xét cẩn thận, giống như việc tiêu dùng tài sản từ thừa kế, vì họ không để cho những mong muốn cá nhân chi phối hành động của mình.
Kalyāṇaputhujjanassa paribhoge vattabbameva natthi tassa sekkhasaṅgahato.
Đối với phàm phu có phẩm hạnh tốt, việc tiêu dùng tài sản là không cần thiết vì họ đã đạt được sự ổn định và hòa hợp trong cộng đồng.
Sekkhasuttaṃ (saṃ. ni. 5.13) hetassa atthassa sādhakaṃ.
Bài kinh “Sekkhasutta” (Saṃ. Ni. 5.13) là một chỉ dẫn thích hợp cho sự phát triển đúng đắn và có mục đích trong việc sử dụng tài sản và hành động đạo đức.
Imassa bhikkhunoti accharāsaṅghātamattampi kālaṃ mettacittaṃ āsevantassa bhikkhuno.
“Imassa bhikkhunoti” có nghĩa là người Tỳ-kheo này, dù chỉ một khoảnh khắc ngắn ngủi, cũng luôn duy trì tâm từ bi trong hành động của mình.
Amogho raṭṭhapiṇḍaparibhogoti ‘‘ayaṃ pabbajito samaṇo bhikkhūti āmisaṃ dentānaṃ tāya mettāsevanāya attano santāne dosamalassa vā tadekaṭṭhānañca pāpadhammānaṃ pabbājanato vūpasamanato saṃsāre ca bhayassa sammāva ikkhaṇato ajjhāsayassa avisaṃvādanenassa amogho raṭṭhapiṇḍaparibhogo.
“Amogho raṭṭhapiṇḍaparibhogo” có nghĩa là sự tiêu xài tài sản của quốc gia là vô ích, khi người xuất gia hành động với tâm từ bi và sự cắt đứt các ham muốn xấu, giải thoát chính mình khỏi sự sợ hãi trong cuộc sống và không làm tổn thương tâm hồn của người khác.
Mahaṭṭhiyanti mahatthikaṃ mahāpayojanaṃ.
“Mahaṭṭhiyanti” có nghĩa là có một mục đích cao cả và quan trọng, mang lại lợi ích lớn lao.
Mahapphalanti vipulapphalaṃ.
“Mahapphalanti” có nghĩa là kết quả lớn, một thành quả lớn lao từ việc hành động đúng đắn và có mục tiêu.
Mahānisaṃsanti mahānissandapphalaṃ.
“Mahānisaṃsanti” ám chỉ những lợi ích lớn, hay kết quả lớn đạt được từ những hành động có ích.
Mahājutikanti mahānubhāvaṃ.
“Mahājutikanti” có nghĩa là sự nổi bật, uy lực lớn, khả năng ảnh hưởng mạnh mẽ đối với người khác.
Mahāvipphāranti mahāvitthāraṃ.
“Mahāvipphāranti” có nghĩa là sự mở rộng lớn, sự phát triển hoặc ảnh hưởng rộng lớn và sâu rộng.
Ettha ca paṭhamaṃ kāraṇaṃ mettāsevanāya tassa bhikkhuno sāmiādibhāvena raṭṭhapiṇḍaparibhogārahatā, dutiyaṃ parehi dinnassa dānassa mahaṭṭhiyabhāvakaraṇaṃ.
Ở đây, lý do đầu tiên là người Tỳ-kheo này thực hành tâm từ bi, và vì vậy, việc tiêu xài tài sản của quốc gia là hợp lý. Lý do thứ hai là việc cúng dường tài sản của người khác có thể mang lại lợi ích lớn cho những người nhận.
Ko pana vādoti mettāya āsevanamattampi evaṃmahānubhāvaṃ, ko pana vādo bahulīkāre, ettha vattabbameva natthī’’ti attho.
Câu này hỏi rằng, liệu có thể nói rằng hành động chỉ đơn giản là thực hành tâm từ bi cũng mang lại sự tác động lớn như vậy, và không có sự phản đối nào trong việc thực hành này, vì nó mang lại lợi ích to lớn cho cả người cho và người nhận.
54. Catutthe uppādeti vaḍḍhetīti ettha bhāvanāsaddassa uppādanavaḍḍhanatthatā pubbe vuttā eva.
54. Trong câu này, “uppādeti vaḍḍhetī” có nghĩa là sự phát triển hoặc gia tăng đã được đề cập trước đó, liên quan đến quá trình tạo ra hoặc phát triển trong thực hành thiền. Từ “bhāvanā” (thiền) mang lại sự gia tăng hoặc phát triển của những trạng thái tâm linh khi được thực hành đúng đắn.
55. Pañcame imesu dvīsūti catutthapañcamesu.
55. Câu này có nghĩa là trong phần thứ năm của đoạn văn, các yếu tố được đề cập là những yếu tố liên quan đến phần thứ tư và phần thứ năm.
‘‘Tatiye vuttanayeneva veditabba’’nti vatvā tathā veditabbataṃ dassetuṃ – ‘‘yo hi āsevatī’’tiādi vuttaṃ.
Như đã nói trong phần thứ ba, từ “yo hi āsevatī” có nghĩa là người thực hành và chú tâm vào những yếu tố này. Lý do mà hành động này là phù hợp được giải thích bằng cách nhấn mạnh vào sự tiếp cận đúng đắn đối với những điều đã được đề cập.
Tena āsevanābhāvanāmanasikārānaṃ atthavisesābhāvamāha.
Vì vậy, những hành động như thiền, sự phát triển và sự chú ý vào các trạng thái tâm lý là những yếu tố không thể thiếu trong thực hành thiền, và chúng tạo ra những thay đổi trong sự tiến bộ của hành giả.
Yadi evaṃ suttantassa desanā kathanti āha – ‘‘sammāsambuddho panā’’tiādi.
Nếu như vậy, sự giảng giải về pháp sẽ được thực hiện bởi một bậc Sammāsambuddha (Phật Toàn Giác), người đã hoàn thiện sự hiểu biết về các pháp, như được thể hiện qua cách Ngài giảng dạy.
Yāya dhammadhātuyāti sabbaññutaññāṇamāha.
Câu này chỉ ra rằng “dhammadhātu” (yếu tố của pháp) được hiểu như là sự hiểu biết toàn diện về mọi pháp, tức là “sabbaññutaññāṇa” (trí tuệ toàn giác), biết rõ tất cả các pháp.
Tena hi dhammānaṃ ākārabhedaṃ ñatvā tadanurūpaṃ ekampi dhammaṃ tathā vibhajitvā bhagavā dasseti.
Vì vậy, Đức Phật chia sẻ những pháp mà Ngài đã thấu hiểu, giải thích về sự phân biệt của các yếu tố pháp và cách chúng liên kết với nhau, giúp hành giả đạt được sự hiểu biết đúng đắn về từng yếu tố.
Tīhi koṭṭhāsehīti āsevanābhāvanāmanasikārabhāgehi.
“Koṭṭhāse” trong câu này chỉ ra ba yếu tố quan trọng: sự tiếp cận, sự phát triển và sự chú tâm vào các yếu tố này trong quá trình thực hành thiền.
Mettā hi sabbavatthuno mettāyanavasena ānītā sevanā āsevanā, tassā vaḍḍhanā bhāvanā, avissajjetvā manasi ṭhapanaṃ manasikāro.
Tâm từ (mettā) là trạng thái thiện lành mà hành giả phát triển, thông qua việc nuôi dưỡng và chú tâm vào tình yêu thương và lòng từ bi, mà không bỏ sót hay từ bỏ. Tình yêu thương này tạo ra sự phát triển và gia tăng trong tâm, từ đó đạt được sự an lạc và sự hiểu biết sâu sắc.
56. Chaṭṭhe aniyamitavacanaṃ ‘‘ime nāmā’’ti niyametvā avuttattā.
56. Trong câu này, “ime nāmā” có nghĩa là việc chỉ rõ các tên gọi mà không có sự giới hạn, điều này ám chỉ việc chỉ ra mà không ràng buộc theo quy ước cụ thể.
Niyamitavacanaṃ ‘‘akusalā’’ti sarūpeneva vuttattā.
Câu “akusalā” được dùng để chỉ các hành động bất thiện, đã được giải thích rõ ràng theo hình thức của các hành động không thiện lành.
Asesato pariyādinnā honti appakassapi akusalabhāgassa aggahitassa abhāvato.
Khi phần nhỏ của hành động xấu đã bị bỏ qua, toàn bộ hành động đó trở thành một phần của hành động bất thiện hoàn chỉnh, do thiếu sự kiểm soát hay tác động của phần tích cực.
Akusalaṃ bhajantīti akusalabhāgiyā.
“Akusalaṃ bhajantī” có nghĩa là hành động theo xu hướng bất thiện, nghĩa là tham gia vào hành động mà không có sự chú ý đến đạo đức.
Akusalapakkhe bhavāti akusalapakkhikā.
“Akusalapakkhe bhavāti” có nghĩa là hành động theo phía bất thiện, tức là những người hành động theo hướng tiêu cực hoặc không đúng đắn.
Tenāha – ‘‘akusalāyevā’’tiādi.
Do đó, câu này được giải thích là chỉ những hành động bất thiện mới có thể dẫn đến kết quả không tốt, và những người làm như vậy sẽ bị ảnh hưởng bởi những hành động đó.
Paṭhamataraṃ gacchatīti paṭhamataraṃ pavattati, paṭhamo padhāno hutvā vattatīti attho.
“Paṭhamataraṃ gacchatī” có nghĩa là đi trước hoặc đi vào con đường đầu tiên, là hành động tiếp theo sau khi bắt đầu từ điểm đầu tiên, cho thấy sự tiến triển ban đầu trong thực hành.
Ekuppādādivasena hi ekajjhaṃ pavattamānesu catūsu arūpakkhandhesu ayameva paṭhamaṃ uppajjatīti idaṃ natthi, lokuttaramaggesu viya pana paññindriyassa, lokiyadhammesu manindriyassa puretarassa bhāvo sātisayoti ‘‘sabbete manopubbaṅgamā’’ti vuttaṃ.
Câu này giải thích rằng khi một trạng thái tâm linh xuất hiện, nó phát sinh đầu tiên từ các tầng cao trong tâm thức, giống như trong các lĩnh vực tinh thần, nơi trí tuệ (paññindriya) đóng vai trò quyết định. Câu “sabbete manopubbaṅgamā” có nghĩa là mọi pháp đều khởi nguồn từ tâm.
Tathā hi abhidhammepi (dha. sa. 1) ‘‘yasmiṃ samaye kāmāvacaraṃ kusalaṃ cittaṃ uppannaṃ hotī’’ti cittaṃ pubbaṅgamaṃ jeṭṭhaṃ katvā desanā pavattā.
Trong Abhidhamma, được giải thích rằng khi một tâm thức thiện lành xuất hiện, nó phát sinh từ những hành động thiện, như một con đường dẫn đến sự phát triển của tâm.
Suttesupi vuttaṃ – ‘‘manopubbaṅgamā dhammā (dha. pa. 1, 2), chadvārādhipati rājā’’ti (dha. pa. aṭṭha. 2.buddhavaggo, erakapattanāgarājavatthu).
Trong các bài kinh, cũng đã được nói rằng tất cả các pháp đều khởi đầu từ tâm, và tâm giống như vua cai trị các cửa ngõ giác quan.
Tenāha – ‘‘ete hī’’tiādi.
Do đó, lời này cho thấy rằng những pháp mà chúng ta thực hành hoặc suy nghĩ, đều là kết quả của những tác động từ tâm thức.
Tesaṃ mano uppādakoti ca yadaggena mano sampayuttadhammānaṃ jeṭṭhako hutvā pavattati, tadaggena te attānaṃ anuvattāpento te tathā uppādento nāma hotīti katvā vuttaṃ.
Câu này chỉ ra rằng, khi tâm phát sinh, các pháp liên quan sẽ phát triển theo, và tâm là yếu tố tiên quyết, giúp các pháp tiếp tục hoặc thay đổi.
Aṭṭhakathāyaṃ pana cittassa jeṭṭhakabhāvameva sandhāya rājagamanaññāyena sahuppattipi paṭhamuppatti viya katvā vuttāti ayamattho dassito.
Trong các chú giải, từ “jeṭṭhakabhāva” chỉ ra rằng việc tâm phát triển đầu tiên được mô tả giống như một vị vua ra lệnh, chỉ đạo cho mọi thứ tiếp diễn.
Anvadevāti eteneva cittassa khaṇavasena paṭhamuppattiyā abhāvo dīpitoti daṭṭhabbo.
Câu này có nghĩa là, bằng cách nhìn vào từng khoảnh khắc phát triển của tâm, ta có thể thấy rằng sự bắt đầu của tâm thức không phải là sự khởi đầu của một hành động mới, mà là sự tiếp tục của quá trình tâm lý.
Tenevāha – ‘‘ekatoyevāti attho’’ti.
Do đó, từ “ekatoyevāti” có nghĩa là mọi thứ đều bắt đầu từ một nguồn duy nhất, và mọi pháp đều gắn kết với tâm.
57. Sattame catubhūmakāpi kusalā dhammā kathitāti ‘‘ye keci kusalā dhammā’’ti anavasesapariyādānato vuttaṃ.
57. Trong câu này, “ye keci kusalā dhammā” có nghĩa là tất cả các pháp thiện lành đều được mô tả, không có ngoại lệ, và mọi pháp thiện này đều thuộc về bốn loại căn bản đã được đề cập.
58. Aṭṭhame idanti liṅgavipallāsena niddeso, nipātapadaṃ vā etaṃ ‘‘yadida’’ntiādīsu viyāti āha – ‘‘ayaṃ pamādoti attho’’ti.
58. Câu này giải thích rằng từ “idanti” có thể mang ý nghĩa nghịch lý hoặc chỉ ra sự diễn đạt không đúng vị trí, và việc dùng “yadida” hoặc các từ tương tự làm rõ nghĩa đã dẫn đến hiểu lầm về bản chất của sự việc.
Pamajjanākāroti pamādāpatti.
“Pamajjanākāro” có nghĩa là hành động của sự thiếu chú ý hoặc thiếu cẩn trọng, dẫn đến sự rơi vào trạng thái sai lệch hoặc sai lầm, đây chính là trạng thái của “pamādāpatti” (sự rơi vào trạng thái bất cẩn).
Cittassa vossaggoti imesu ettakesu ṭhānesu satiyā aniggaṇhitvā cittassa vossajjanaṃ sativiraho.
“Cittassa vossaggoti” có nghĩa là sự buông bỏ tâm, trong các tình huống này, tâm không còn sự chú ý, mà thay vào đó là sự vắng mặt của sự chú tâm.
Vossaggānuppadānanti vossaggassa anu anu padānaṃ punappunaṃ vissajjanaṃ.
“Vossaggānuppadānanti” có nghĩa là sự lặp lại không ngừng của sự buông bỏ, nơi mà buông bỏ được thực hiện liên tục mà không bị gián đoạn.
Asakkaccakiriyatāti etesaṃ dānādīnaṃ kusaladhammānaṃ pavattane puggalassa vā deyyadhammassa vā asakkaccakiriyā.
“Asakkaccakiriyā” có nghĩa là sự không thể thực hiện hành động thiện, dù là cho cá nhân hay cho người khác, không có khả năng thực hiện các hành động thiện lành một cách đúng đắn.
Satatabhāvo sātaccaṃ, sātaccena kiriyā sātaccakiriyā, sāyeva sātaccakiriyatā, na sātaccakiriyatā asātaccakiriyatā.
“Satatabhāvo” có nghĩa là sự tiếp tục liên tục, và “sātaccakiriyā” chỉ sự thực hiện hành động một cách cẩn thận và có ý thức, không phải hành động vô thức.
Anaṭṭhitakiriyatāti aniṭṭhitakiriyatā nirantaraṃ na anuṭṭhitakiriyatā ca.
“Anatṭhitakiriyatā” có nghĩa là hành động không ổn định, không liên tục, không bền vững trong một tình huống dài lâu.
Olīnavuttitāti nirantarakaraṇasaṅkhātassa vipphārassa abhāvena olīnavuttitā.
“Olīnavuttitā” có nghĩa là việc thực hiện hành động mà không liên tục, không duy trì được trạng thái bền vững của nó, thể hiện qua việc không có sự phát triển tiếp tục.
Nikkhittachandatāti kusalakiriyāya vīriyachandassa nikkhittabhāvo.
“Nikkhittachandatā” có nghĩa là sự từ bỏ sự nhiệt huyết trong hành động thiện lành, dẫn đến việc thiếu sự nỗ lực và quyết tâm trong việc thực hành thiện.
Nikkhittadhuratāti vīriyadhurassa oropanaṃ, osakkitamānasatāti attho.
“Nikkhittadhuratā” có nghĩa là sự từ bỏ trách nhiệm nặng nề, khi không còn giữ vững được sức mạnh hoặc năng lượng trong việc hoàn thành nhiệm vụ.
Anadhiṭṭhānanti kusalakaraṇe appatiṭṭhitabhāvo.
“Anadhiṭṭhānanti” có nghĩa là sự thiếu quyết định hay thiếu cam kết trong việc thực hiện hành động thiện, do không có sự kiên định trong hành động.
Ananuyogoti ananuyuñjanaṃ.
“Ananuyogo” có nghĩa là sự thiếu theo đuổi, không tham gia vào sự nỗ lực bền bỉ hay thiếu sự đồng hành trong một quá trình hoặc một mục tiêu.
Kusaladhammesu āsevanādīnaṃ abhāvo anāsevanādayo.
Đây có nghĩa là thiếu sự thực hành, không tiếp cận các pháp thiện như việc nuôi dưỡng hay hành động theo các phương pháp thiện lành.
Pamādoti sarūpaniddeso.
“Pamādoti” có nghĩa là sự thiếu chú ý, bất cẩn, không tỉnh thức, là nguyên nhân dẫn đến những hành động sai lầm.
Pamajjanāti ākāraniddeso.
“Pamaijjanāti” có nghĩa là sự sa vào sự bất cẩn, và là một cách thức hành động thiếu sự cẩn trọng.
Pamajjitattanti bhāvaniddeso.
“Pamaijjitaṭṭhanti” ám chỉ trạng thái khi hành động thiếu chú ý trở thành một hành động quen thuộc, thể hiện qua việc thiếu sự kiểm soát trong việc thực hành.
Parihāyantīti iminā pamādassa sāvajjataṃ dasseti.
“Parihāyanti” có nghĩa là sự suy giảm, thể hiện sự giảm dần của sự chú ý và tỉnh thức trong quá trình thực hành.
Tayidaṃ lokiyānaṃ vasena, na lokuttarānanti āha – ‘‘uppannā…pe… ida’’ntiādi.
Đây là sự giải thích rằng những pháp này áp dụng cho những người trong thế gian, không phải cho những người thực hành con đường giải thoát, và dẫn đến việc nhấn mạnh sự xuất hiện của các trạng thái trong cuộc sống thế tục.
59. Navame na pamajjati etenāti appamādo, pamādassa paṭipakkho satiyā avippavāso.
59. Câu này giải thích rằng “appamādo” có nghĩa là sự tỉnh thức, không để tâm bị phân tán, và “pamādassa paṭipakkho” có nghĩa là sự đối nghịch với sự bất cẩn, tức là duy trì sự chú ý và không để cho sự phân tâm chi phối. Sự tỉnh thức là trạng thái liên tục và không bị gián đoạn bởi những yếu tố ngoại vi.
Atthato niccaṃ upaṭṭhitāya satiyā etaṃ nāmaṃ.
Ở đây, “sati” (chánh niệm) là sự hiện diện liên tục, và chính sự hiện diện đó là điều quan trọng trong việc duy trì sự tỉnh thức trong mọi hoàn cảnh.
Pamādo pana satiyā satisampajaññassa vā paṭipakkhabhūto akusalacittuppādo daṭṭhabbo.
Pamādo là trạng thái đối nghịch với chánh niệm, khi tâm không có sự tỉnh thức, dễ dàng dẫn đến các tư tưởng xấu, và sự hình thành của tâm bất thiện.
Tenāha – ‘‘pamādassa paṭipakkhavasena vitthārato veditabbo’’ti.
Vì vậy, “pamādassa paṭipakkhavasena” chỉ ra rằng trạng thái bất cẩn là hoàn toàn trái ngược với chánh niệm, và chúng ta cần hiểu rõ sự khác biệt này để có thể phát triển chánh niệm.
60. Dasame kucchitaṃ sīdatīti kusīto da-kārassa ta-kāraṃ katvā, tassa bhāvo kosajjaṃ, ālasiyanti attho.
60. Câu này giải thích rằng “kusīto” (lười biếng) liên quan đến từ “kucchitaṃ” (được ngồi), và nghĩa của “da-kārassa ta-kāraṃ” là việc hình thành thái độ lười biếng, ám chỉ sự không chịu hành động, sự trì hoãn và thiếu nỗ lực. “Kosajja” và “ālasiyā” ám chỉ trạng thái lười biếng và không có sự cố gắng trong việc thực hiện các công việc cần thiết.
Accharāsaṅghātavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
Phần giải thích về “Accharāsaṅghātavaggavaṇṇanā” (mô tả về sự kết hợp của các yếu tố thần kỳ) đã hoàn thành.
