3. Akammaniyavaggavaṇṇanā
Giải thích chương về sự không khả dụng.
21. Tatiyassa paṭhame abhāvitanti samathavipassanābhāvanāvasena na bhāvitaṃ tathā abhāvitattā.
21. Không được phát triển nghĩa là không được thực hành sự tu tập thiền định và tuệ quán một cách đúng đắn, do đó không được thành tựu.
Tañhi ‘‘avaḍḍhita’’nti vuccati paṭipakkhābhibhavena paribrūhanābhāvato.
Điều ấy được gọi là “không phát triển”, vì thiếu sự tăng trưởng do không chế ngự được các pháp đối nghịch.
Tenāha bhagavā – ‘‘akammaniyaṃ hotī’’ti.
Do vậy, Đức Thế Tôn đã dạy: “Nó trở nên không khả dụng.”
22. Dutiye vuttavipariyāyena attho veditabbo.
22. Trong bài kinh thứ hai, ý nghĩa nên được hiểu theo cách ngược lại.
Paṭhameti tatiyavaggassa paṭhamasutte.
Câu “paṭhame” ám chỉ bài kinh đầu tiên trong chương thứ ba.
Vaṭṭavasenāti vipākavaṭṭavasena.
Theo cách của vòng luân hồi, tức là theo vòng quả báo.
Tebhūmakavaṭṭanti tebhūmakavipākavaṭṭaṃ.
Vòng luân hồi ba cõi chính là vòng quả báo thuộc ba cõi.
Vaṭṭapaṭilābhāya kammanti vipākavaṭṭassa paṭilābhāya upanissayabhūtaṃ kammaṃ,
Nghiệp dẫn đến sự tái sanh trong vòng luân hồi chính là nghiệp làm duyên đưa đến quả báo.
tassa sahāyabhūtaṃ kilesavaṭṭampi kammaggahaṇeneva saṅgahitanti daṭṭhabbaṃ.
Vòng phiền não, vốn hỗ trợ cho nghiệp ấy, cũng được bao hàm trong nghiệp.
Vivaṭṭapaṭilābhāya kammanti vivaṭṭādhigamassa upanissayabhūtaṃ kammaṃ.
Nghiệp dẫn đến sự giải thoát chính là nghiệp làm duyên cho sự chứng đạt niết bàn.
Yaṃ pana carimabhavanibbattakaṃ kammaṃ, taṃ vivaṭṭappaṭilābhāya kammaṃ hoti, na hotīti?
Còn nghiệp dẫn đến sự tái sanh cuối cùng có phải là nghiệp giúp đạt được sự giải thoát không?
Na hoti vaṭṭapādakabhāvato.
Không phải, vì nó là nền tảng của vòng luân hồi.
Carimabhavapaṭisandhi viya pana vivaṭṭūpanissayoti sakkā viññātuṃ.
Tuy nhiên, có thể hiểu rằng nó là duyên phụ trợ cho sự giải thoát, giống như sự tái sanh cuối cùng.
Na hi kadāci tihetukapaṭisandhiyā vinā visesādhigamo sambhavati.
Vì không thể có sự chứng ngộ nào xảy ra mà thiếu sự tái sanh với ba nhân.
Imesu suttesūti imesu pana paṭhamadutiyasuttesu yathākkamaṃ vaṭṭavivaṭṭameva kathitaṃ.
Trong những bài kinh này, thứ tự đã trình bày là vòng luân hồi và sự giải thoát.
23. Tatiye abhāvitanti ettha bhāvanā nāma samādhibhāvanā.
23. Trong bài thứ ba, “abhāvitā” có nghĩa là sự tu tập định tâm.
Sā yattha āsaṅkitabbā, taṃ kāmāvacarapaṭhamamahākusalacittādiabhāvitanti adhippetanti āha – ‘‘devamanussasampattiyo’’tiādi.
Việc tu tập ấy, nơi nào cần chú ý, được hiểu là không phát triển thiện tâm bậc cao đầu tiên thuộc dục giới, như đã nêu: “sự thịnh vượng của chư thiên và loài người.”
24. Catutthe yasmā cittanti vivaṭṭavaseneva uppannacittaṃ adhippetaṃ,
24. Trong bài thứ tư, “tâm” được hiểu là tâm sinh khởi theo hướng giải thoát.
tasmā jātijarābyādhimaraṇasokādidukkhassa anibbattanato mahato atthāya saṃvattatīti yojanā veditabbā.
Do đó, vì không sinh ra những khổ đau như sinh, già, bệnh, chết, và ưu phiền, tâm ấy dẫn đến lợi ích lớn lao.
25-26. Pañcamachaṭṭhesu uppannanti avigatuppādādikhaṇattayampi abhāvitaṃ bhāvanārahitaṃ apātubhūtameva paṇḍitasammatassa uppannakiccassa asādhanato yathā ‘‘aputto’’ti.
25-26. Trong bài kinh thứ năm và thứ sáu, “sinh khởi” được hiểu là tâm chưa được phát triển, không được tu tập, chưa xuất hiện, giống như người được gọi là “không con” vì không hoàn thành trách nhiệm của người con.
So hi samattho hutvā pitu puttakiccaṃ asādhento aputtoti loke vuccati, evaṃ sampadamidaṃ.
Người ấy, dù có khả năng, nhưng không làm tròn bổn phận với cha mẹ, được gọi là “không con” trong thế gian; điều này cũng tương tự như vậy.
Tenāha – ‘‘kasmā’’tiādi.
Do đó, đã nói: “Vì sao” và những điều khác.
Tesu dhammesūti lokuttarapādakajjhānādīsu.
Trong các pháp ấy, như thiền định nền tảng của thánh đạo.
Thero pana matthakappattameva bhāvitaṃ cittaṃ dassento ‘‘maggacittamevā’’ti āha.
Vị trưởng lão, chỉ tâm đã được phát triển đến mức cao nhất, đã nói: “Chính là tâm đạo.”
27-28. Sattamaṭṭhamesu punappunaṃ akatanti bhāvanābahulīkāravasena punappunaṃ na kataṃ.
27-28. Trong bài kinh thứ bảy và thứ tám, “lặp lại không thực hiện” nghĩa là không tu tập liên tục.
Imānipi dveti imesu dvīsu suttesu āgatāni imānipi dve cittāni.
Hai tâm này cũng đã được đề cập trong hai bài kinh này.
29-30. Navame adhivahatīti āneti.
29-30. Trong bài kinh thứ chín, “adhivahati” có nghĩa là mang đến.
Dukkhenāti kicchena.
“Bằng khổ” nghĩa là bằng sự khó khăn.
Duppesanatoti dukkhena pesetabbato.
“Khó dẫn dắt” nghĩa là khó đưa đi bằng khổ.
Matthakappattaṃ vipassanāsukhaṃ pākatikajjhānasukhato santatarapaṇītataramevāti āha – ‘‘jhānasukhato vipassanāsukha’’nti.
Niềm an lạc của tuệ quán, khi đạt đến mức cao nhất, được nói là an tịnh và vi tế hơn so với niềm an lạc của thiền định, như đã nói: “Niềm an lạc của thiền định so với niềm an lạc của tuệ quán.”
Tenāha bhagavā –
Do vậy, Đức Thế Tôn đã dạy:
‘‘Suññāgāraṃ paviṭṭhassa, santacittassa bhikkhuno;
“Với vị tỳ khưu vào chỗ không vướng bận, tâm an tịnh;
Amānusī rati hoti, sammā dhammaṃ vipassato.
Có sự hoan hỷ siêu phàm khi quán sát pháp một cách đúng đắn.
‘‘Yato yato sammasati, khandhānaṃ udayabbayaṃ;
Bất cứ khi nào quán xét sự sanh diệt của các uẩn;
Labhatī pītipāmojjaṃ, amataṃ taṃ vijānata’’nti. (dha. pa. 374);
Người ấy đạt được hỷ lạc, hiểu rõ bất tử.” (Kinh Pháp Cú, câu 374).
Tañhi cittaṃ vissaṭṭhaindavajirasadisaṃ amoghabhāvato.
Tâm ấy giống như viên kim cương không tì vết, vô giá trị hư không.
Akammaniyavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
Giải thích chương về sự không khả dụng đã hoàn tất.
