2. Nīvaraṇappahānavaggavaṇṇanā
2. Giải thích về chương loại bỏ các chướng ngại.
11. Dutiyassāti dutiyavaggassa.
11. “Dutiyassā” nghĩa là chương thứ hai.
Ekadhammampīti ettha ‘‘ekasabhāvampī’’ti iminā sabhāvatthoyaṃ dhammasaddo ‘‘kusalā dhammā’’tiādīsu viyāti dassitaṃ hoti.
“Ekadhammampi” ở đây được hiểu là “một bản chất duy nhất”, như từ “dhamma” trong cụm “kusalā dhammā” (các pháp thiện) đã được làm rõ về ý nghĩa bản chất.
Yadaggena ca sabhāvattho, tadaggena nissattattho siddho evāti ‘‘nissattaṭṭhena dhammo veditabbo’’ti vuttaṃ.
Theo góc độ bản chất, thì pháp không có thực thể, và như vậy pháp được hiểu theo nghĩa “không có tự ngã.”
Subhanimittanti dhammapariyāyena vuttaṃ.
“Subhanimitta” được nhắc đến ở đây theo nghĩa biểu hiện của pháp.
Tañhi atthato kāmacchando vā siyā.
Điều đó về ý nghĩa có thể là tham dục (kāmacchanda).
So hi attano gahaṇākārena subhanti, tenākārena pavattanakassa aññassa kāmacchandassa nimittattā ‘‘subhanimitta’’nti ca vuccati.
Vì tham dục được nhận biết theo cách hấp dẫn (subha), nên tham dục trở thành nguyên nhân (nimitta) cho sự vận hành của tham dục khác và do đó được gọi là “subhanimitta.”
Tassa ārammaṇaṃ vā subhanimittaṃ.
Đối tượng của tham dục được gọi là “subhanimitta.”
Iṭṭhañhi iṭṭhākārena vā gayhamānaṃ rūpādiārammaṇaṃ ‘‘subhanimitta’’nti vuccati.
Đối tượng khả ái, được chấp nhận theo cách khả ái, như sắc (rūpa) và các đối tượng khác, được gọi là “subhanimitta.”
Ārammaṇameva cettha nimittaṃ.
Ở đây, đối tượng chính là nguyên nhân (nimitta).
Tathā hi vakkhati – ‘‘subhanimittanti rāgaṭṭhāniyaṃ ārammaṇa’’nti.
Như vậy, được nói rằng: “Subhanimitta là đối tượng gây dính mắc (rāgaṭṭhāniyaṃ ārammaṇa).”
Samuccayattho vā-saddo anekatthattā nipātānaṃ.
Từ “vā” mang ý nghĩa tổng hợp vì từ loại này có nhiều nghĩa khác nhau.
Bhiyyobhāvāyāti punappunaṃ bhāvāya.
“Bhiyyobhāvāya” có nghĩa là sự phát triển lặp đi lặp lại.
Vepullāyāti vipulabhāvāya, vaḍḍhiyāti attho.
“Vepullāya” nghĩa là sự rộng lớn, ý chỉ sự tăng trưởng.
Ajāto nijjāto.
“Ajāto” có nghĩa là chưa sinh, “nijjāto” là không còn sinh.
Sesapadāni tasseva vevacanāni.
Các từ còn lại là các từ đồng nghĩa của từ đó.
Kāmesūti pañcasu kāmaguṇesu.
“Kāmesū” có nghĩa là trong năm dục trưởng dưỡng.
Kāmacchandoti kāmasaṅkhāto chando, na kattukamyatāchando na dhammacchando.
“Kāmacchando” là tham dục liên quan đến dục vọng, không phải ý muốn làm (kattukamyatāchando) hay sự khao khát pháp (dhammacchando).
Kāmanavasena rajjanavasena ca kāmo eva rāgo kāmarāgo.
“Dục” (kāmo) trong mối quan hệ tham ái được gọi là dục ái (kāmarāgo).
Kāmanavasena nandanavasena ca kāmo eva nandīti kāmanandī.
“Dục” trong mối quan hệ hân hoan được gọi là dục hỷ (kāmanandī).
Kāmanavasena taṇhāyanavasena ca kāmataṇhā.
“Dục” trong mối quan hệ khát ái được gọi là dục tham (kāmataṇhā).
Ādisaddena ‘‘kāmasneho kāmapariḷāho kāmamucchā kāmajjhosāna’’nti etesaṃ padānaṃ saṅgaho daṭṭhabbo.
Từ “ādi” bao gồm các thuật ngữ như: “kāmasneho” (ái dục), “kāmapariḷāho” (nhiệt não dục), “kāmamucchā” (mê dục), và “kāmajjhosāna” (đắm chìm dục).
Tattha vuttanayeneva kāmatthaṃ viditvā sinehanaṭṭhena kāmasneho, pariḷāhanaṭṭhena kāmapariḷāho, mucchanaṭṭhena kāmamucchā, gilitvā pariniṭṭhāpanaṭṭhena kāmajjhosānaṃ veditabbaṃ.
Ở đó, như đã nói, sau khi hiểu về dục, ái dục được hiểu là sự bám víu (sinehanaṭṭha), nhiệt não dục là sự thiêu đốt (pariḷāhanaṭṭha), mê dục là sự mờ mịt (mucchanaṭṭha), và đắm chìm dục là sự nuốt trọn (pariniṭṭhāpanaṭṭha).
Kāmacchando eva kusalappavattito cittassa nīvaraṇaṭṭhena kāmacchandanīvaraṇaṃ, soti kāmacchando.
Tham dục, vì ngăn cản tâm vận hành trong thiện pháp, được gọi là chướng ngại tham dục (kāmacchandanīvaraṇaṃ), và đó là tham dục.
Asamudācāravasenāti asamudācārabhāvena.
“Asamudācāravasena” nghĩa là trong trạng thái không xuất hiện.
Ananubhūtārammaṇavasenāti ‘‘idaṃ nāmeta’’nti vatthuvasena utvā tasmiṃ attabhāve ananubhūtassa ārammaṇassa vasena.
“Ananubhūtārammaṇavasena” nghĩa là theo đối tượng chưa từng kinh nghiệm, trong ngữ cảnh của thân hiện tại.
Rūpasaddādibhedaṃ pana ārammaṇaṃ ekasmimpi attabhāve ananubhūtaṃ nāma nattheva, kimaṅgaṃ pana anādimati saṃsāre.
Tuy nhiên, các đối tượng như sắc, thanh, v.v., chưa từng được kinh nghiệm trong một đời sống duy nhất, huống chi là trong luân hồi vô thủy.
Yaṃ vuttaṃ – ‘‘asamudācāravasena cā’’tiādi, taṃ atisaṃkhittanti vitthārato dassetuṃ – ‘‘tatthā’’tiādimāha.
Như đã nói, “asamudācāravasena cā” v.v., điều đó được xem là rất tóm tắt; để giải thích chi tiết hơn, đoạn “tatthā” v.v. được đưa ra.
Tattha bhavaggahaṇena mahaggatabhavo gahito.
Ở đây, bằng cách lấy từ “bhava” (tồn tại), trạng thái cao siêu (mahaggatabhavo) được nêu rõ.
So hi oḷārikakilesasamudācārarahito.
Vì trạng thái này không bị ảnh hưởng bởi các phiền não thô kệch (oḷārika kilesa).
Tajjanīyakammakatādikāle pārivāsikakāle ca caritabbāni dveasīti khuddakavattāni nāma.
Vào thời điểm thực hiện các nghiệp tajjanīya (trách phạt) hoặc trong thời kỳ pārivāsika (sám hối), có 82 pháp tiểu quy (khuddakavatta) cần thực hành.
Na hi tāni sabbāsu avatthāsu caritabbāni, tasmā tāni na mahāvattesu antogadhānīti ‘‘cuddasa mahāvattānī’’ti vuttaṃ.
Những pháp này không phải thực hành trong mọi tình huống, vì vậy chúng không được bao gồm trong các đại quy (mahāvatta); do đó, chỉ 14 đại quy được nêu ra.
Tathā āgantukavattaāvāsikagamika-anumodanabhattagga- piṇḍacārikaāraññakasenāsanajantāgharavaccakuṭiupajjhāya- saddhivihārikaācariya-antevāsikavattānīti etāni cuddasa mahāvattāni nāmāti vuttaṃ.
Như vậy, các đại quy bao gồm: quy đối với khách, cư trú, người đi, việc chúc tụng, nơi ăn uống, khất thực, cư ngụ ở rừng, chỗ ngồi, nhà vệ sinh, nhà tắm, thầy tế độ, bạn đồng tu, thầy hướng dẫn, và đệ tử—những điều này được gọi là 14 đại quy.
Itarāni pana ‘‘pārivāsikānaṃ bhikkhūnaṃ vattaṃ paññāpessāmī’’ti (cūḷava. 75) ārabhitvā ‘‘na upasampādetabbaṃ, na chamāyaṃ caṅkamante caṅkame caṅkamitabba’’nti (cūḷava. 81) vuttāni pakatatte caritabbavattāni chasaṭṭhi,
Ngoài ra, từ đoạn “Ta sẽ trình bày về các quy tắc cho tỳ-kheo đang trong thời kỳ sám hối” (Cūḷavagga 75) đến đoạn “Không được thọ giới, không được đi trên đường của người đang quỳ” (Cūḷavagga 81), có 66 quy tắc được thực hành bởi các tỳ-kheo thông thường.
tato paraṃ ‘‘na, bhikkhave, pārivāsikena bhikkhunā pārivāsikavuḍḍhatarena bhikkhunā saddhiṃ, mūlāyapaṭikassanārahena, mānattārahena, mānattacārikena, abbhānārahena bhikkhunā saddiṃ ekacchanne āvāse vatthabba’’ntiādīni
Sau đó, có các quy tắc như: “Này các tỳ-kheo, tỳ-kheo trong thời kỳ sám hối không được ở cùng nơi cư trú với tỳ-kheo lớn hơn, người cần sám hối, hoặc đang chịu các hình phạt khác,” v.v.
pakatatte caritabbehi anaññattā visuṃ visuṃ agaṇetvā pārivāsikavuḍḍhatarādīsu puggalantaresu caritabbattā tesaṃ vasena sampiṇḍetvā ekekaṃ katvā gaṇitāni pañcāti ekasattativattāni.
Khi kết hợp các quy tắc thực hành này với các tỳ-kheo lớn tuổi hơn trong thời kỳ sám hối và những người khác, chúng được tính thành 71 quy tắc.
Ukkhepanīyakammakatavattesu vattapaññāpanavasena vuttaṃ – ‘‘na pakatattassa bhikkhuno abhivādanaṃ paccuṭṭhānaṃ…pe… piṭṭhiparikammaṃ sāditabba’’nti
Trong các quy tắc liên quan đến việc loại trừ, được nói rằng: “Không nên thực hiện các hành động kính lễ, đứng dậy, hoặc xoa bóp cho tỳ-kheo thông thường.”
idaṃ abhivādanādīnaṃ assādiyanaṃ ekaṃ, ‘‘na pakatatto bhikkhu sīlavipattiyā anuddhaṃsetabbo’’tiādīni (cūḷava. 51) ca dasāti evaṃ dvāsīti honti.
Điều này, cùng với 10 quy tắc như “Không nên trách mắng tỳ-kheo thông thường vì lỗi giới luật,” làm thành tổng cộng 82 quy tắc.
Etesveva pana kānici tajjanīyakammakatādivattāni kānici pārivāsikādivattānīti aggahitaggahaṇena dvāvīsativattanti veditabbaṃ.
Trong số đó, một số là quy tắc thuộc về các nghiệp tajjanīya, một số thuộc về thời kỳ sám hối, với tổng cộng là 22 quy tắc được liệt kê riêng biệt.
‘‘Cuddasa mahāvattānī’’ti vatvāpi ‘‘āgantukagamikavattāni cā’’ti imesaṃ visuṃ gahaṇaṃ imāni abhiṇhaṃ sambhavantīti katvā.
Mặc dù đã nói về “14 đại quy,” nhưng các quy đối với khách và người đi lại cũng được nêu riêng vì chúng thường xuyên xảy ra.
Kileso okāsaṃ na labhati sabbadā vattappaṭipattiyaṃyeva byāvaṭacittatāya.
Phiền não không có cơ hội khởi lên vì tâm luôn bận rộn với việc thực hành quy tắc.
Ayonisomanasikāranti aniccādīsu ‘‘nicca’’ntiādinā pavattaṃ anupāyamanasikāraṃ.
“Ayonisomanasikāra” là sự quán không đúng cách, như xem những điều vô thường (anicca) là thường (nicca), v.v.
Sativossagganti satiyā vissajjanaṃ, sativirahanti attho.
“Sativossagga” có nghĩa là sự buông bỏ chánh niệm, đồng nghĩa với sự thiếu vắng chánh niệm.
Evampīti vakkhamānāpekkhāya avuttasampiṇḍanattho pi-saddo.
“Evampi” được hiểu là để kết hợp những điều chưa được nói, liên quan đến điều sẽ được nêu ra.
Anusandhivasenāti pucchānusandhiādianusandhivasena.
“Anusandhivasena” nghĩa là theo cách nối kết, như trong nối kết câu hỏi (pucchānusandhi) và những hình thức nối kết khác.
Pubbāparavasenāti pubbāparaganthasallakkhaṇavasena.
“Pubbāparavasena” nghĩa là theo cách nhận biết mối liên kết giữa phần trước và phần sau của văn bản.
Gaṇhantassāti ācariyamukhato gaṇhantassa.
“Gaṇhantassa” nghĩa là người học từ miệng của thầy.
Sajjhāyantassāti ācariyamukhato uggahitaganthaṃ sajjhāyantassa.
“Sajjhāyantassa” nghĩa là người ôn tập văn bản đã học được từ miệng của thầy.
Vācentassāti pāḷiṃ tadatthañca uggaṇhāpanavasena paresaṃ vācentassa.
“Vācentassa” nghĩa là người dạy người khác về Pāli và ý nghĩa của nó.
Desentassāti desanāvasena paresaṃ dhammaṃ desentassa.
“Desentassa” nghĩa là người giảng pháp cho người khác theo cách thuyết pháp.
Pakāsentassāti attano attano saṃsayaṭṭhāne pucchantānaṃ yāthāvato atthaṃ pakāsentassa.
“Pakāsentassa” nghĩa là người giải thích đúng sự thật về ý nghĩa cho những người đang hỏi tại các điểm nghi ngờ.
Kileso okāsaṃ na labhati rattindivaṃ ganthakammesuyeva byāvaṭacittatāya.
Phiền não không có cơ hội khởi lên vì tâm bận rộn với các công việc liên quan đến văn bản cả ngày lẫn đêm.
Evampīti vuttasampiṇḍanattho pi-saddo.
“Evampi” được hiểu là cách kết hợp những điều đã nói.
Evaṃ sesesupi.
Tương tự, điều này cũng áp dụng cho những trường hợp khác.
Dhutaṅgadharo hotīti vuttamevatthaṃ pakāseti ‘‘terasa dhutaṅgaguṇe samādāya vattatī’’ti.
“Dhutaṅgadharo hoti” nghĩa là người thực hành 13 pháp đầu đà một cách đầy đủ.
Bāhullāyāti cīvarādipaccayabāhullāya.
“Bāhullāya” nghĩa là sự dư thừa về y phục và các nhu cầu vật chất khác.
Yathā cīvarādayo paccayā bahulaṃ uppajjanti, tathā āvattassa pavattassāti attho.
Khi các y phục và nhu yếu phẩm khác thường xuyên xuất hiện, điều đó cho thấy sự dư thừa.
Parihīnajjhānassāti jhānantarāyakarena visabhāgarūpadassanādinā kenaci nimittena parihīnajjhānassa.
“Parihīnajjhānassa” nghĩa là người mất đi thiền do gặp chướng ngại như thấy các hình sắc không phù hợp, v.v.
Vissaṭṭhajjhānassāti asamāpajjanavasena pariccattajjhānassa.
“Vissaṭṭhajjhānassa” nghĩa là người đã từ bỏ thiền vì không nhập định.
Bhassādīsūti ādi-saddena gaṇasaṅgaṇikaniddānavakammādiṃ saṅgaṇhāti.
“Bhassādīsu” bao gồm các hành động như nói năng, tụ họp, gây ồn, v.v., được đề cập bằng từ “ādi”.
Sattasu vā anupassanāsūti ettha satta anupassanā nāma aniccānupassanā dukkhānupassanā anattānupassanā nibbidānupassanā virāgānupassanā nirodhānupassanā paṭinissaggānupassanā.
“Sattasu vā anupassanāsu” nghĩa là 7 pháp quán bao gồm: quán vô thường, quán khổ, quán vô ngã, quán chán lìa, quán ly tham, quán diệt, và quán xả bỏ.
Khayānupassanā vayānupassanā vipariṇāmānupassanā animittānupassanā appaṇihitānupassanā suññatānupassanā adhipaññādhammavipassanā.
Các pháp quán khác là: quán hoại diệt, quán biến hoại, quán vô thường, quán không dấu vết, quán không mong cầu, quán không, và quán tuệ giác cao thượng.
Yathābhūtañāṇadassanaṃ ādīnavānupassanā paṭisaṅkhānupassanā vivaṭṭānupassanāti imāsu aṭṭhārasasu mahāvipassanāsu.
Trong 18 pháp đại tuệ quán còn có: thấy rõ như thật, quán sự nguy hiểm, quán sự suy xét, và quán sự đoạn tận.
Ādito vuttā aniccānupassanādi-paṭinissaggānupassanāpariyantā satta.
Từ pháp đầu tiên là quán vô thường đến pháp cuối cùng là quán xả bỏ, có tổng cộng 7 pháp.
Ettha yaṃ vattabbaṃ, taṃ visuddhimaggasaṃvaṇṇanāto (visuddhi. mahāṭī. 2.741) gahetabbaṃ.
Những điều cần nói ở đây nên được tham khảo từ phần chú giải của Thanh Tịnh Đạo (Visuddhimagga).
Anāsevanatāyāti purimattabhāve jhānena vikkhambhitakilesassa kāmacchandādiāsevanāya abhāvato.
“Anāsevanatāya” nghĩa là do không tiếp tục những phiền não như tham dục đã bị ngăn chặn bởi thiền trong các đời trước.
Ananubhūtapubbanti tasmiṃ attabhāve ananubhūtapubbaṃ.
“Ananubhūtapubba” nghĩa là điều chưa từng được trải nghiệm trong đời sống này.
Jātoti etasseva vevacanaṃ sañjātotiādi.
“Jāto” là một cách diễn đạt khác, đồng nghĩa với “sañjāto” (đã sinh khởi).
Nanu ca khaṇikattā sabbadhammānaṃ uppannassa kāmacchandassa taṅkhaṇaṃyeva avassaṃ nirodhasambhavato niruddhe ca tasmiṃ puna aññasseva uppajjanato ca kathaṃ tassa punappunabhāvo rāsibhāvo cāti āha – ‘‘tattha sakiṃ uppanno kāmacchando’’tiādi.
Nếu tất cả các pháp đều có tính chất tạm thời, khi tham dục sinh khởi trong khoảnh khắc, chắc chắn nó sẽ diệt đi. Vậy làm thế nào tham dục lại tái diễn nhiều lần và trở thành tập hợp? Để trả lời, đoạn văn nói rằng: “Ở đó, tham dục chỉ sinh khởi một lần.”
Aṭṭhānametanti akāraṇametaṃ.
“Aṭṭhānametaṃ” nghĩa là điều này không có lý do (không thể xảy ra).
Yena kāraṇena uppanno kāmacchando na nirujjhati, niruddho ca sveva puna uppajjissati, tādisaṃ kāraṇaṃ natthīti attho.
Không có nguyên nhân nào khiến tham dục sinh khởi mà không diệt đi, và sau khi diệt lại sinh khởi trở lại.
Rāgaṭṭhāniyanti rāgajanakaṃ.
“Rāgaṭṭhāniya” nghĩa là điều gây sinh ra tham ái.
Aniccādīsu niccādivasena viparītamanasikāro, idha ayonisomanasikāroti āha – ‘‘anicce nicca’’ntiādi.
Trong các pháp vô thường, nếu quán sai rằng là thường, thì đó là sự suy nghĩ sai lầm (ayonisomanasikāra), được gọi là “quán vô thường là thường,” v.v.
Ayonisomanasikāroti anupāyamanasikāro, kusaladhammappavattiyā akāraṇabhūto manasikāroti attho.
“Ayonisomanasikāro” nghĩa là sự suy nghĩ không đúng cách, không phải là nguyên nhân cho sự phát khởi các pháp thiện.
Uppathamanasikāroti kusaladhammappavattiyā amaggabhūto manasikāro.
“Uppathamanasikāro” nghĩa là sự suy nghĩ lệch lạc, không dẫn đến con đường của các pháp thiện.
Saccavippaṭikūlenāti saccābhisamayassa anunulomavasena.
“Saccavippaṭikūla” nghĩa là trái ngược với sự thể nhập chân lý, không phù hợp với con đường thuận chiều chân lý.
Āvajjanātiādinā āvajjanāya paccayabhūtā tato purimuppannā manodvārikā akusalajavanappavatti phalavohārena tathā vuttā.
“Āvajjanā” nghĩa là sự chú tâm, là duyên khởi cho dòng tâm trước đó, được gọi là tâm bất thiện qua cửa ý.
Tassa hi vasena sā akusalappavattiyā upanissayo hoti.
Nhờ vào sự chú tâm này, nó trở thành sự hỗ trợ gần cho việc phát khởi các tâm bất thiện.
Āvajjanāti bhavaṅgacittaṃ āvajjayatīti āvajjanā.
“Āvajjanā” nghĩa là sự chú tâm đến dòng tâm hộ kiếp (bhavaṅgacitta).
Anu anu āvajjetīti anvāvajjanā.
“Anvāvajjanā” nghĩa là sự chú tâm lặp lại liên tục.
Bhavaṅgārammaṇato aññaṃ ābhujatīti ābhogo.
“Ābhogo” nghĩa là sự chuyển hướng tâm từ đối tượng của dòng hộ kiếp sang một đối tượng khác.
Samannāharatīti samannāhāro.
“Samannāhāra” nghĩa là sự tập trung vào đối tượng.
Tadevārammaṇaṃ attānaṃ anubandhitvā uppajjamāno manasi karoti ṭhapetīti manasikāro.
“Manasikāro” nghĩa là sự hướng tâm, đặt tâm vào đối tượng một cách liên tục.
Ayaṃ vuccati ayonisomanasikāroti ayaṃ anupāyauppathamanasikāralakkhaṇo ayonisomanasikāro nāma vuccati.
Đây được gọi là “ayonisomanasikāro,” đặc trưng bởi sự suy nghĩ không đúng cách và lệch lạc khỏi con đường đúng.
12. Dutiye bhattabyāpatti viyāti bhattassa pūtibhāvena vippakārappatti viya, cittassa byāpajjananti cittassa vikārabhāvāpādanaṃ.
12. Ở trường hợp thứ hai, “bhattabyāpatti” nghĩa là giống như việc thức ăn bị ôi thiu và trở nên hư hỏng, thì “byāpajjananti” là tình trạng tâm bị biến đổi và trở nên xáo động.
Tenevāha – ‘‘pakativijahanabhāvo’’ti.
Vì vậy, được nói rằng: “Tâm mất đi trạng thái tự nhiên của nó.”
Byāpajjati tena cittaṃ pūtikummāsādayo viya purimapakatiṃ jahatīti byāpādo.
Tâm bị biến đổi giống như cháo ôi bị mất đi trạng thái ban đầu; điều này được gọi là “byāpāda” (ác ý).
Paṭighoyeva uparūpari uppajjamānassa paṭighassa nimittabhāvato paṭighanimittaṃ,
“Paṭighanimitta” nghĩa là nguyên nhân của sự sân hận, vì nó là đối tượng khiến sân khởi lên liên tục.
paṭighassa ca kāraṇabhūtaṃ ārammaṇaṃ paṭighanimittanti āha – ‘‘paṭighassapi paṭighārammaṇassapi etaṃ adhivacana’’nti.
Và đối tượng là nguyên nhân của sân hận cũng được gọi là “paṭighanimitta.”
Aṭṭhakathāyanti mahāaṭṭhakathāyaṃ.
Điều này được giải thích trong Đại Chú Giải (Mahāaṭṭhakathā).
13. Tatiye thinatā thinaṃ, sappipiṇḍo viya avipphārikatāya cittassa ghanabhāvo baddhatāti attho.
13. Ở trường hợp thứ ba, “thinā” nghĩa là sự nặng nề của tâm, giống như một cục mỡ không lan rộng, nó biểu hiện trạng thái đông đặc của tâm.
Medhatīti middhaṃ, akammaññabhāvena hiṃsatīti attho.
“Middha” nghĩa là sự uể oải, biểu hiện như sự bất lực hoặc không hoạt động.
‘‘Yā tasmiṃ samaye cittassa akalyatā’’tiādinā (dha. sa. 1162) thinassa, ‘‘yā tasmiṃ samaye kāyassa akalyatā’’tiādinā (dha. sa. 1163) ca middhassa abhidhamme niddiṭṭhattā vuttaṃ – ‘‘cittassa akammaññatā thinaṃ, tiṇṇaṃ khandhānaṃ akammaññatā middha’’nti.
Theo Abhidhamma, trạng thái bất lực của tâm được gọi là “thinā,” và sự bất lực của ba uẩn (thọ, tưởng, hành) được gọi là “middha.”
Satipi aññamaññāvippayoge cittakāyalahutādīnaṃ viya cittacetasikānaṃ yathākkamaṃ taṃtaṃviseso siyā,
Mặc dù chúng khác nhau, nhưng giống như sự nhẹ nhàng của thân và tâm, mỗi loại tâm và tâm sở có đặc tính riêng.
yā tesaṃ akalyatādīnaṃ visesapaccayatā, ayametesaṃ sabhāvoti daṭṭhabbaṃ.
Những đặc tính riêng biệt như trạng thái bất lực, đây được xem là bản chất của chúng.
Kapimiddhassāti vuttamevatthaṃ vibhāveti ‘‘pacalāyikabhāvassā’’ti.
“Kapimiddha” được giải thích là trạng thái uể oải giống như khỉ, và được gọi là “pacalāyikabhāva” (tâm lười biếng).
Akkhidalānaṃ pacalabhāvaṃ karotīti pacalāyiko, pacalāyikassa bhāvo pacalāyikabhāvo, pacalāyikattanti vuttaṃ hoti.
“Pacalāyiko” nghĩa là làm cho đôi mắt trở nên buồn ngủ, “pacalāyikabhāva” là trạng thái buồn ngủ, và “pacalāyikatta” là sự lười biếng.
Ubhinnanti thinamiddhānaṃ.
“Ubhinnaṃ” nghĩa là cả “thinā” và “middha.”
‘‘Vitthāro veditabbo’’ti iminā sambandho veditabbo.
Câu “Vitthāro veditabbo” (cần hiểu chi tiết) chỉ ra rằng cần hiểu rõ hơn về mối liên kết này.
Cittassa akalyatāti cittassa gilānabhāvo.
“Akalyatā” của tâm nghĩa là trạng thái bệnh tật của tâm.
Gilāno hi akalyakoti vuccati.
Người bệnh được gọi là “akalyaka” (không khỏe mạnh).
Vinayepi vuttaṃ – ‘‘nāhaṃ, bhante, akalyako’’ti (pārā. 151).
Trong Vinaya, được nói rằng: “Thưa Tôn giả, con không phải là người bệnh.”
Kālaṃ khamatīti hi kalyaṃ, arogatā, tassaṃ niyutto kalyako, na kalyako akalyako.
“Kalya” nghĩa là chịu đựng được thời gian, tức là sức khỏe tốt; người không có sức khỏe tốt được gọi là “akalyako.”
Akammaññatāti cittagelaññasaṅkhātova akammaññatākāro.
“Akammaññatā” nghĩa là trạng thái bất lực, biểu hiện của sự bệnh tật trong tâm.
Olīyanāti olīyanākāro.
“Olīyanā” là trạng thái chùng xuống hoặc buông lơi.
Iriyāpathūpatthambhitañhi cittaṃ iriyāpathaṃ sandhāretuṃ asakkontaṃ rukkhe vagguli viya khīle laggitaphāṇitavārako viya ca olīyati lambati,
Tâm bị mất sự hỗ trợ từ tư thế, giống như một cành cây treo lủng lẳng, hoặc như một chiếc hộp bị treo trên cọc.
tassa taṃ ākāraṃ sandhāya – ‘‘olīyanā’’ti vuttaṃ.
Dựa trên trạng thái này, nó được gọi là “olīyanā” (trạng thái buông lơi).
Dutiyapadaṃ upasaggena vaḍḍhitaṃ.
Từ thứ hai được tăng cường bằng tiếp vĩ ngữ.
Kāyassāti vedanādikkhandhattayasaṅkhātassa nāmakāyassa.
“Kāyassa” nghĩa là thân danh uẩn bao gồm thọ, tưởng và hành.
Akalyatā akammaññatāti heṭṭhā vuttanayameva.
“Akalyatā” (bệnh tật) và “akammaññatā” (bất lực) đã được giải thích ở trên.
Megho viya ākāsaṃ onayhatīti onāho.
“Onāho” nghĩa là như mây bao phủ bầu trời.
Onayhatīti ca chādeti avattharati vāti attho.
“Onayhatīti” nghĩa là bao phủ hoặc che kín.
Sabbatobhāgena onāhoti pariyonāho.
“Pariyonāho” nghĩa là sự bao phủ toàn diện.
Aratiādīnaṃ attho vibhaṅge (vibha. 856) vuttanayeneva veditabboti tattha vuttapāḷiyā dassetuṃ – ‘‘vuttaṃ heta’’ntiādimāha.
Ý nghĩa của các từ như “arati” (không hài lòng) cần được hiểu theo cách giải thích trong Vibhaṅga (vibha. 856), và để minh họa, đoạn “vuttaṃ heta” được trích dẫn.
Tattha pantesūti dūresu, vivittesu vā.
Ở đây, “pantesu” nghĩa là ở nơi xa hoặc nơi vắng vẻ.
Adhikusalesūti samathavipassanādhammesu.
“Adhikusalesu” nghĩa là trong các pháp cao thượng như thiền định (samatha) và tuệ quán (vipassanā).
Aratīti ratippaṭikkhepo.
“Arati” nghĩa là sự chán nản, không thích thú.
Aratitāti aramanākāro.
“Aratitā” nghĩa là thái độ không hài lòng.
Anabhiratīti anabhiratabhāvo.
“Anabhirati” nghĩa là trạng thái không hài lòng.
Anabhiramanāti anabhiramanākāro.
“Anabhiramanā” nghĩa là cách biểu hiện không hài lòng.
Ukkaṇṭhitāti ukkaṇṭhanākāro.
“Ukkaṇṭhitā” nghĩa là trạng thái bực bội, khó chịu.
Paritassitāti ukkaṇṭhanavaseneva paritassanā, ukkaṇṭhitasseva tattha tattha taṇhāyanāti vuttaṃ hoti.
“Paritassitā” nghĩa là sự lo lắng do bực bội, hoặc trạng thái tham ái phát sinh từ sự bực bội.
Paritassitāti vā kampanā.
Hoặc, “paritassitā” nghĩa là trạng thái run rẩy.
Tandīti jātiālasiyaṃ, pakatiālasiyanti attho.
“Tandī” nghĩa là trạng thái lười biếng do bản chất hoặc do thói quen.
Tathā hi kusalakaraṇe kāyassa avipphārikatā līnatā jātiālasiyaṃ tandī nāma, na rogautujādīhi kāyagelaññaṃ.
Tương tự, trong việc làm thiện, trạng thái thân không hoạt động hoặc cứng nhắc được gọi là “tandī,” chứ không phải bệnh lý do yếu tố thể chất hoặc sinh lý gây ra.
Tandiyanāti tandiyanākāro.
“Tandiyanā” nghĩa là trạng thái biểu hiện của sự lười biếng.
Tandimanatāti tandiyā abhibhūtacittatā.
“Tandimanatā” nghĩa là tâm bị chi phối bởi sự lười biếng.
Alasassa bhāvo ālasyaṃ, ālasyāyanākāro ālasyāyanā.
Trạng thái của người lười biếng được gọi là “ālasya,” và cách biểu hiện của sự lười biếng là “ālasyāyanā.”
Ālasyāyitassa bhāvo ālasyāyitattaṃ.
Trạng thái bị ảnh hưởng bởi sự lười biếng được gọi là “ālasyāyitatta.”
Iti sabbehipi imehi padehi kilesavasena kāyālasiyaṃ kathitaṃ.
Như vậy, qua tất cả những từ này, trạng thái lười biếng của thân đã được nói đến theo quan điểm của phiền não.
Thinamiddhakāraṇānañhi rāgādikilesānaṃ vasena nāmakāyassa ālasiyaṃ, tadeva rūpakāyassāpīti daṭṭhabbaṃ.
Nguyên nhân của sự lười biếng, dù ở thân danh uẩn hay thân sắc uẩn, đều chịu ảnh hưởng bởi phiền não như tham ái.
Jambhanāti phandanā.
“Jambhanā” nghĩa là sự co giật hoặc rung động.
Punappunaṃ jambhanā vijambhanā.
Sự co giật lặp đi lặp lại được gọi là “vijambhanā.”
Ānamanāti purato namanā.
“Ānamana” nghĩa là cúi về phía trước.
Vinamanāti pacchato namanā.
“Vinamana” nghĩa là ngả về phía sau.
Sannamanāti samantato namanā.
“Sannamana” nghĩa là cúi xuống mọi phía.
Paṇamanāti yathā tantato uṭṭhitapesakāro kismiñcideva gahetvā ujuṃ kāyaṃ ussāpeti, evaṃ kāyassa uddhaṃ ṭhapanā.
“Paṇamana” nghĩa là giữ thân thẳng đứng, giống như một người thợ dệt cầm một sợi chỉ thẳng lên.
Byādhiyakanti uppannabyādhitā.
“Byādhiyaka” nghĩa là trạng thái bị bệnh.
Iti sabbehipi imehi padehi thinamiddhakāraṇānaṃ rāgādikilesānaṃ vasena kāyabaddhanameva kathitaṃ.
Như vậy, qua tất cả những từ này, trạng thái bị ràng buộc của thân do các phiền não như tham ái đã được nói đến.
Bhuttāvissāti bhuttavato.
“Bhuttāvissa” nghĩa là trạng thái của người đã ăn.
Bhattamucchāti bhattagelaññaṃ.
“Bhattamucchā” nghĩa là trạng thái khó chịu sau khi ăn.
Balavabhattena hi mucchāpatto viya hoti.
Do ăn quá nhiều, người ta cảm thấy như bị choáng váng.
Bhattakilamathoti bhattena kilantabhāvo.
“Bhattakilamatha” nghĩa là trạng thái mệt mỏi do ăn uống.
Bhattapariḷāhoti bhattadaratho.
“Bhattapariḷāha” nghĩa là trạng thái nóng bức hoặc bực bội do ăn uống.
Tasmiñhi samaye pariḷāhuppattiyā upahatindriyo hoti, kāyo jīratīti.
Khi đó, do trạng thái nóng bức, các giác quan bị tổn thương và cơ thể trở nên yếu đuối.
Kāyaduṭṭhullanti bhattaṃ nissāya kāyassa akammaññataṃ.
“Kāyaduṭṭhulla” nghĩa là sự bất lực của thân thể do ăn uống.
Akalyatātiādi heṭṭhā vuttanayameva.
“Akalyatā” (bệnh tật) và những điều khác đã được giải thích ở trên.
Līnanti avipphārikatāya paṭikuṭitaṃ.
“Līna” nghĩa là trạng thái thu hẹp hoặc không mở rộng.
Itare dve ākārabhāvaniddesā.
Hai trạng thái khác được mô tả theo cách biểu hiện.
Thinanti sappipiṇḍo viya avipphārikatāya ghanabhāvena ṭhitaṃ.
“Thina” nghĩa là trạng thái nặng nề, giống như một cục mỡ không lan rộng, ở trạng thái đông đặc.
Thiyanāti ākāraniddeso.
“Thiyana” nghĩa là sự mô tả trạng thái này.
Thiyibhāvo thiyitattaṃ, avipphāravaseneva baddhatāti attho.
“Thiyibhāvo” nghĩa là trạng thái cố định, không lan rộng.
Imehi pana sabbehipi padehi thinamiddhakāraṇānaṃ rāgādikilesānaṃ vasena cittassa gilānākāro kathitoti veditabbo.
Qua tất cả những từ này, trạng thái bệnh tật của tâm do các phiền não như tham ái gây ra đã được giải thích.
Purimā cattāro dhammāti arati, tandī, vijambhitā, bhattasammadoti ete cattāro dhammā.
Bốn pháp trước đây là: sự chán nản (arati), lười biếng (tandī), co giật (vijambhitā), và khó chịu sau khi ăn (bhattasammado).
Yadā thinamiddhaṃ uppannaṃ hoti, tadā aratiādīnampi sambhavato ‘‘upanissayakoṭiyā pana hotī’’ti vuttaṃ, upanissayakoṭiyā paccayo hotīti attho.
Khi “thinamiddha” (hôn trầm) khởi lên, các pháp như chán nản (arati) cũng có thể xuất hiện, được nói rằng: “Chúng là duyên trợ giúp theo cách hỗ trợ mạnh mẽ.”
14. Catutthe uddatassa bhāvo uddhaccaṃ.
14. Ở trường hợp thứ tư, “uddhacca” nghĩa là trạng thái bồn chồn của tâm.
Yassa dhammassa vasena uddhataṃ hoti cittaṃ, taṃsampayuttā vā dhammā, so dhammo uddaccaṃ.
Pháp nào khiến tâm bồn chồn, hoặc các pháp liên quan đến nó, thì pháp đó được gọi là “uddhacca.”
Kucchitaṃ kataṃ kukataṃ, duccaritaṃ sucaritañca.
“Kukata” nghĩa là hành động đáng chê trách, bao gồm cả việc làm sai lầm (duccarita) và việc làm đúng đắn (sucarita).
Akatampi hi kukatameva.
Ngay cả việc không làm gì cũng được xem là “kukata.”
Evañhi vattāro honti ‘‘yaṃ mayā na kataṃ, taṃ kukata’’nti.
Như vậy, người ta nói rằng: “Điều gì tôi không làm, điều đó là sai.”
Evaṃ katākataṃ duccaritaṃ sucaritañca kukataṃ, taṃ ārabbha vippaṭisāravasena pavattaṃ pana cittaṃ idha kukatanti veditabbaṃ.
Do đó, cả việc đã làm và chưa làm, dù đúng hay sai, đều dẫn đến sự ăn năn, và tâm bị tác động bởi điều này được gọi là “kukata.”
Tassa bhāvo kukkuccaṃ.
Trạng thái của tâm ăn năn được gọi là “kukkucca” (hối tiếc).
Cittassa uddhatākāroti cittassa avūpasamākārova vutto.
“Uddhatākāro” nghĩa là trạng thái bồn chồn của tâm, tức là tâm không được yên tĩnh.
Avūpasamalakkhaṇañhi uddhaccaṃ.
“Uddhacca” có đặc tính là sự bất an.
Yathāpavattassa katākatākāravisiṭṭhassa duccaritasucaritassa anusocanavasena virūpaṃ paṭisaraṇaṃ vippaṭisāro.
“Vippaṭisāro” nghĩa là sự hối tiếc bất thường liên quan đến việc làm đúng hay sai, xuất phát từ sự ăn năn.
Kukkuccassapi katākatānusocanavasena cittavikkhepabhāvato avūpasamākāro sambhavatīti āha – ‘‘cetaso avūpasamoti uddhaccakukkuccassevataṃ nāma’’nti.
“Kukkucca” (hối tiếc) cũng dẫn đến sự bất an của tâm, vì nó gây ra sự xao lãng thông qua việc ăn năn về những điều đã làm hoặc chưa làm, do đó được gọi là “uddhaccakukkucca.”
Sveva ca cetaso avūpasamoti uddhaccakukkuccameva niddiṭṭhaṃ.
Chính trạng thái bất an của tâm được giải thích là “uddhaccakukkucca.”
Tañca attanova attanā sahajātaṃ na hotīti āha – ‘‘ayaṃ pana upanissayakoṭiyā paccayo hotī’’ti.
Điều này không sinh khởi cùng lúc với bản thân, nhưng được gọi là “upanissayakoṭiyā paccayo” (duyên hỗ trợ mạnh mẽ).
Upanissayapaccayatā ca purimuppannavasena veditabbā.
Duyên hỗ trợ mạnh mẽ cần được hiểu là liên quan đến các trạng thái sinh khởi trước đó.
15. Pañcame vigatā cikicchā assāti vicikicchā.
15. Ở trường hợp thứ năm, “vicikicchā” nghĩa là trạng thái hoài nghi, không có khả năng quyết định.
Sabhāvaṃ vicinanto tāya kicchatīti vā vicikicchā.
“Vicikicchā” cũng có thể hiểu là trạng thái nghi ngờ khi cố gắng phân tích bản chất của sự vật.
16. Chaṭṭhe hetuṃ vā paccayaṃ vā na labhatīti ettha hetuggahaṇena janakaṃ kāraṇamāha, paccayaggahaṇena anupālanakaṃ kāraṇaṃ.
16. Ở trường hợp thứ sáu, “hetu” (nguyên nhân) hoặc “paccaya” (duyên) không được tìm thấy; “hetu” ám chỉ nguyên nhân chính, còn “paccaya” ám chỉ các duyên phụ trợ.
Hetunti vā upādānakāraṇaṃ.
“Hetu” có thể hiểu là nguyên nhân chính.
Paccayanti sahakāraṇaṃ vuttaṃ.
“Paccaya” được hiểu là nguyên nhân phụ trợ.
Tanti kilesaṃ.
“Taṃ” ám chỉ phiền não.
Vivaṭṭetvā arahattaṃ gaṇhātīti vivaṭṭābhimukhaṃ cittaṃ pesetvā vipassanaṃ vaḍḍhento arahattaphalaṃ gaṇhāti.
Bằng cách hướng tâm đến sự giải thoát, phát triển tuệ quán, người đó đạt được quả vị A-la-hán.
Bhikkhāya caranti etthāti bhikkhācāro, gocaragāmassetaṃ adhivacanaṃ, tasmiṃ bhikkhācāre.
“Bhikkhācāro” nghĩa là đi khất thực, cũng ám chỉ đến khu vực đi khất thực (gocaragāma).
Vayaṃ āgammāti dārabharaṇānurūpaṃ vayaṃ āgamma.
“Vayaṃ āgamma” nghĩa là dựa vào tuổi tác thích hợp để chịu trách nhiệm.
Āyūhantoti upacinanto.
“Āyūhanto” nghĩa là tích lũy hoặc gom góp.
Aṅgārapakkanti vītaccikaṅgāresu pakkaṃ.
“Aṅgārapakka” nghĩa là đã được nướng trên lửa than.
Kiṃ nāmetanti bhikkhū garahanto āha.
“Kiṃ nāmetaṃ” nghĩa là một tỳ-kheo nói để chỉ trích.
Jīvamānapetakasattoti jīvamāno hutvā ‘‘teneva attabhāvena petabhāvaṃ pattasatto bhavissatī’’ti parikappavasena vuttaṃ.
“Jīvamānapetakasatto” nghĩa là sinh vật đang sống nhưng theo sự tưởng tượng sẽ trở thành ngạ quỷ trong cùng thân xác đó.
Kuṭanti pānīyaghaṭaṃ.
“Kuṭa” nghĩa là bình nước.
Yāva dāruṇanti ativiya dāruṇaṃ.
“Yāva dāruṇaṃ” nghĩa là cực kỳ tàn nhẫn.
Vipāko kīdiso bhavissatīti tayā katakammassa āyatiṃ anubhavitabbavipāko kīdiso bhavissati.
“Hậu quả sẽ như thế nào?” nghĩa là kết quả của nghiệp đã làm sẽ được trải nghiệm trong tương lai ra sao.
Visaṅkharitvāti chedanabhedanādīhi vināsetvā.
“Visaṅkharitvā” nghĩa là phá hủy bằng cách cắt, bẻ gãy, hoặc hủy hoại.
Dīpakamigapakkhinoti attano nisinnabhāvassa dīpanato evaṃladdhanāmā migapakkhino,
“Dīpakamigapakkhino” là các loài chim và thú được đặt tên như vậy vì chúng thường cư trú tại nơi sáng sủa.
yena araññaṃ netvā nesādo tesaṃ saddena āgatāgate migapakkhino vadhitvā gaṇhāti.
Thợ săn dẫn chúng vào rừng, sử dụng tiếng kêu của chúng để dụ dỗ các loài chim và thú khác, sau đó bắt và giết chúng.
Theranti cūḷapiṇḍapātikatissattheraṃ.
“Thera” ám chỉ ngài Tissa, vị Tỳ-kheo Cūḷapiṇḍapātika.
Iddhiyā abhisaṅkharitvāti adhiṭṭhānādivasena iddhiṃ abhisaṅkharitvā.
“Iddhiyā abhisaṅkharitvā” nghĩa là tạo ra thần thông bằng sự quyết tâm và các phương tiện như ý.
Upayogatthe cetaṃ karaṇavacanaṃ.
Đây là một trường hợp sử dụng từ để chỉ hành động nhằm mục đích cụ thể.
Aggipapaṭikanti accikaraṇaṃ, vipphuliṅganti attho.
“Aggipapaṭikā” nghĩa là tia lửa, biểu hiện sự cháy sáng.
Passantassevāti anādare sāmivacanaṃ.
“Passantasseva” được sử dụng như một danh từ chỉ sự không tôn trọng.
Tassa therassāti tassa milakkhatissattherassa.
“Tassa therassa” ám chỉ vị Thera có tên Milakkhatissa.
Tassāti tassā aggipapaṭikāya.
“Tassā” nghĩa là của tia lửa đó.
Paṭibalassāti uggahaṇasajjhāyādīsu paṭibalassa.
“Paṭibala” nghĩa là người có khả năng học thuộc và ôn tập các giáo pháp.
Dukkhaṃ upanisā kāraṇametissāti dukkhūpanisā, dukkhanibandhanā dukkhahetukā saddhāti vuttaṃ hoti.
“Dukkhūpanisā” nghĩa là nguyên nhân của khổ đau, được hiểu là sự ràng buộc hoặc phụ thuộc vào khổ đau.
Vattamukhena kammaṭṭhānassa kathitattā ‘‘vattasīse ṭhatvā’’ti vuttaṃ.
Do các phương pháp thiền được giảng giải dựa trên nền tảng của quy luật tự nhiên, nên được nói là “đặt nền tảng ở đầu quy luật.”
Palālavaraṇakanti palālapuñjaṃ.
“Palālavaraṇaka” nghĩa là một đống rơm.
Ārambhathāti samathavipassanādīsu vīriyaṃ karotha.
“Ārambhatha” nghĩa là hãy nỗ lực trong việc hành thiền (samatha và vipassanā).
Nikkamathāti kosajjato nikkhamatha, kāmānaṃ vā panūdanāya nikkhamatha, ubhayenapi vīriyameva vuttaṃ.
“Nikkamatha” nghĩa là rời bỏ sự lười biếng hoặc từ bỏ các dục lạc; trong cả hai trường hợp, điều này ám chỉ sự nỗ lực.
Vīriyañhi ārambhanakavasena ārambho, kosajjato nikkhamanavasena ‘‘nikkamo’’ti vuccati.
Sự nỗ lực được gọi là “ārambho” khi khởi đầu, và là “nikkamo” khi vượt qua lười biếng.
Yuñjatha buddhasāsaneti buddhassa bhagavato pariyattipaṭipattipaṭivedhasaṅkhāte tividhasāsane yuñjatha yogaṃ karotha.
“Yuñjatha buddhasāsane” nghĩa là hãy thực hành ba loại giáo pháp của Đức Phật: học, hành và chứng.
Evamanuyuñjantā maccuno senaṃ dhunātha viddhaṃsetha.
Bằng cách thực hành như vậy, hãy đánh bại và tiêu diệt quân đội của Ma vương.
Tattha maccuno senanti –
Ở đây, “quân đội của Ma vương” được định nghĩa như sau:
‘‘Kāmā te paṭhamā senā, dutiyā arati vuccati;
“Dục lạc là đạo quân đầu tiên, chán nản là đạo quân thứ hai.
Tatiyā khuppipāsā te, catutthī taṇhā pavuccati.
Đói khát là đạo quân thứ ba, tham ái là đạo quân thứ tư.
‘‘Pañcamaṃ thinamiddhaṃ te, chaṭṭhā bhīrū pavuccati;
Hôn trầm là đạo quân thứ năm, sợ hãi là đạo quân thứ sáu.
Sattamī vicikicchā te, makkho thambho te aṭṭhamo.
Hoài nghi là đạo quân thứ bảy, kiêu mạn và ngoan cố là đạo quân thứ tám.
‘‘Lābho siloko sakkāro,
Danh lợi, khen ngợi, và sự tôn kính.
Micchāladdho ca yo yaso;
Và danh tiếng đạt được một cách sai lầm.
Yo cattānaṃ samukkaṃse,
Ai tự đề cao mình,
Pare ca avajānāti.
Và xem thường người khác.
‘‘Esā namuci te senā, kaṇhassābhippahārinī;
Đây là quân đội của Namuci (Ma vương), gây hại trên mọi phương diện.
Na naṃ asūro jināti, jetvā ca labhate sukha’’nti.
Không ai ngoài người dũng cảm có thể chiến thắng nó; khi chiến thắng, người đó đạt được an lạc.”
Evamāgataṃ kāmādibhedaṃ maccuno senaṃ.
Như vậy, quân đội của Ma vương được chia thành các loại như dục lạc, v.v.
Ettha ca yasmā āditova agāriyabhūte satte vatthukāmesu kilesakāmā mosayanti,
Ở đây, từ đầu tiên, các chúng sinh sống trong đời sống gia đình bị dục vọng và tham ái về đối tượng (vatthukāma) lừa dối.
te abhibhuyya anagāriyabhāvaṃ upagatānaṃ pantesu senāsanesu aññataraññataresu vā adhikusalesu dhammesu arati uppajjati.
Khi vượt qua chúng và đạt được đời sống xuất gia, ở các trú xứ xa xôi hoặc các pháp cao thượng, sự chán nản (arati) khởi lên.
Vuttañhetaṃ – ‘‘pabbajitena kho, āvuso, abhirati dukkarā’’ti (saṃ. ni. 4.331).
Như được nói: “Này bạn, niềm vui nơi người xuất gia thật khó đạt được.”
Tato te parappaṭibaddhajīvikattā khuppipāsā bādhati,
Sau đó, do phụ thuộc vào người khác để sống, họ bị đói khát hành hạ.
tāya bādhitānaṃ pariyesanataṇhā cittaṃ kilamayati.
Bị hành hạ bởi điều đó, tâm họ bị mệt mỏi vì tham ái tìm kiếm.
Atha nesaṃ kilantacittānaṃ thinamiddhaṃ okkamati,
Khi tâm họ trở nên mệt mỏi, trạng thái hôn trầm và lười biếng (thinamiddha) xâm chiếm.
tato visesamanadhigacchantānaṃ durabhisambhavesu araññavanapatthesu pantesu senāsanesu viharataṃ utrāsasaññitā bhīru jāyati.
Không đạt được các thành tựu đặc biệt, sống trong các khu rừng và trú xứ xa xôi khó tiếp cận, sự sợ hãi khởi lên.
Tesaṃ ussaṅkitaparisaṅkitānaṃ dīgharattaṃ vivekarasamanassādayamānānaṃ viharataṃ ‘‘na siyā nu kho esa maggo’’ti paṭipattiyaṃ vicikicchā uppajjati.
Những người sống lâu dài trong sự tách biệt, cảm nhận niềm vui của tĩnh lặng nhưng vẫn hoài nghi con đường rằng: “Đây có phải là con đường đúng không?”
Taṃ vinodetvā viharataṃ appamattakena visesādhigamena mānamakkhathambhā jāyanti.
Sau khi vượt qua sự nghi ngờ đó, đạt được một chút thành tựu, lòng kiêu mạn và cố chấp phát sinh.
Tepi vinodetvā viharataṃ tato adhikataraṃ visesādhigamanaṃ nissāya lābhasakkārasilokā uppajjanti.
Khi vượt qua lòng kiêu mạn, đạt được nhiều thành tựu hơn, danh lợi và sự tôn kính khởi lên.
Lābhādīhi mucchitvā dhammappatirūpakāni pakāsento micchāyasaṃ adhigantvā tattha ṭhitā jātiādīhi attānaṃ ukkaṃsenti, paraṃ vambhenti,
Bị mê hoặc bởi danh lợi, người ta thể hiện các pháp giả tạo, đạt được danh tiếng sai trái, rồi tự đề cao mình bằng xuất thân, v.v., và xem thường người khác.
tasmā kāmādīnaṃ paṭhamasenādibhāvo veditabbo.
Do đó, các yếu tố như dục lạc được hiểu là quân đội đầu tiên.
Naḷāgāranti naḷehi vinaddhatiṇacchannagehaṃ.
“Naḷāgāra” nghĩa là một ngôi nhà được làm từ cỏ và lau sậy.
Vihassatīti uggahaṇasajjhāyanamanasikārādīhi viharissati.
“Vihassati” nghĩa là sống bằng cách học, ôn tập, và quán sát.
Jātisaṃsāranti punappunaṃ jātisaṅkhātasaṃsāravaṭṭaṃ.
“Jātisaṃsāra” nghĩa là vòng luân hồi sinh tử lặp đi lặp lại.
Dukkhassantaṃ karissatīti dukkhassa antasaṅkhātaṃ nibbānaṃ sacchikarissati.
“Sẽ chấm dứt khổ đau” nghĩa là chứng ngộ Niết-bàn, điều được gọi là sự kết thúc của khổ đau.
Palālapuñjāhanti palālapuñjaṃ ahanti padacchedo.
“Palālapuñjāhaṃ” được chia thành “palālapuñja” (đống rơm) và “ahaṃ” (tôi).
Tatiyaṃ ṭhānanti anāgāmiphalaṃ sandhāya vadati.
“Vị trí thứ ba” được nói ở đây ám chỉ quả vị Anāgāmī (bất lai).
Tivassabhikkhukāleti upasampadato tīṇi vassāni assāti tivasso, tivasso ca so bhikkhu cāti tivassabhikkhu,
“Tivassabhikkhukāle” nghĩa là người đã thọ giới Tỳ-kheo được ba năm, gọi là “tivasso,” và người đó là Tỳ-kheo được gọi là “tivassabhikkhu.”
tassa, tena vā upalakkhito kālo tivassabhikkhukālo, tasmiṃ.
Thời gian liên quan đến người đó được gọi là “tivassabhikkhukālo” (thời kỳ của Tỳ-kheo ba năm).
Yadā so tivasso bhikkhu nāma hoti, tadāti vuttaṃ hoti.
Khi người đó trở thành Tỳ-kheo ba năm, điều này được nói.
Kammaṃ karotīti bhāvanākammaṃ karoti.
“Kammaṃ karoti” nghĩa là thực hành thiền định (bhāvanā).
Ganthakammanti ganthavisayaṃ uggahaṇādikammaṃ.
“Ganthakamma” nghĩa là công việc học và nghiên cứu kinh điển.
Piṇḍāpacitiṃ katvāti antovasse temāsaṃ dinnapiṇḍassa kilesakkhayakaraṇena apacitiṃ pūjaṃ katvā.
“Piṇḍāpacitiṃ katvā” nghĩa là trong ba tháng an cư, tôn kính những thức ăn cúng dường bằng cách làm giảm trừ phiền não để báo đáp ân đức.
Piṇḍāpacitiṃ karonto hi bhikkhu yehi attano yo piṇḍapāto dinno, tesaṃ tassa mahapphalabhāvaṃ icchanto attano santānameva kilesakkhayakaraṇena visodhetvā arahattaṃ gaṇhāti.
Tỳ-kheo, khi cúng dường thức ăn, mong muốn những người cúng dường nhận được quả báo lớn, bằng cách thanh lọc tâm qua việc diệt trừ phiền não và đạt quả A-la-hán.
Mahābhūtīti ettha pūjāvacano mahantasaddo, bhūtīti ca nāmekadesena tissabhūtittheraṃ ālapati.
“Mahābhūti” ở đây là một từ dùng để tôn kính, và “bhūti” ám chỉ Tỳ-kheo Tissa theo một phần tên của ngài.
Bhavati hi nāmekadesenapi vohāro yathā ‘‘devadatto datto’’ti.
Tên gọi có thể được rút ngắn như trong trường hợp “Devadatta” được gọi là “Datta.”
Mahābhūtīti vā piyasamudāhāro, so mahati bhūti vibhūti puññañāṇādisampadā assāti mahābhūti.
Hoặc “Mahābhūti” là cách gọi trìu mến, ám chỉ người có phước báu lớn, trí tuệ, và các thành tựu khác.
Channaṃ sepaṇṇigacchamūlanti sākhāpalāsādīhi channaṃ ghanacchāyaṃ sepaṇṇigacchamūlaṃ.
“Channaṃ sepaṇṇigacchamūlaṃ” nghĩa là gốc cây rậm rạp có bóng mát che phủ bởi cành lá.
Asubhakammaṭṭhānaṃ pādakaṃ katvāti kesādiasubhakoṭṭhāsabhāvanāya paṭiladdhaṃ upacārasamādhiṃ appanāsamādhiṃ vā pādakaṃ katvā.
“Dựa trên asubhakammaṭṭhāna” nghĩa là lấy thiền về bất tịnh (asubha), như tóc, làm nền tảng, đạt đến cận định (upacārasamādhi) hoặc định hoàn toàn (appanāsamādhi).
Asubhavisayaṃ upacārajjhānādikammamevettha upari pavattetabbabhāvanākammassa kāraṇabhāvato ṭhānanti kammaṭṭhānaṃ.
“Asubhakammaṭṭhāna” nghĩa là thiền định về bất tịnh được dùng làm nền tảng để phát triển các giai đoạn thiền định cao hơn.
Sahassadvisahassasaṅkhāmattattā ‘‘mahāgaṇe’’ti vuttaṃ.
Vì số lượng là một nghìn hoặc hai nghìn, nên được gọi là “mahāgaṇa” (đại chúng).
Attano vasanaṭṭhānato therassa santikaṃ gantvāti attano vasanaṭṭhānato ākāsena gantvā vihārasamīpe otaritvā divāṭṭhāne nisinnattherassa santikaṃ gantvā.
Đi từ nơi cư trú của mình đến gặp vị Thera bằng cách bay qua không trung, đáp xuống gần tu viện và đến chỗ vị Thera đang ngồi tại nơi nghỉ trưa.
Kiṃ āgatosīti kiṃkāraṇā āgatosi.
“Hãy nói, vì lý do gì mà ông đến đây?”
Sabbesu rattidivasabhāgesu okāsaṃ alabhantoti so kira thero
Vị Thera này không có cơ hội trong tất cả các thời điểm ngày và đêm,
‘‘tuyhaṃ okāso na bhavissati, āvuso’’ti vuttepi
Mặc dù được bảo rằng: “Ông sẽ không có cơ hội, này bạn,”
‘‘vitakkamāḷake ṭhitakāle pucchissāmi, bhante’’ti vatvā
Ông nói: “Tôi sẽ hỏi khi ngài đứng ở nơi suy nghĩ, thưa ngài.”
‘‘tasmiṃ ṭhāne aññe pucchissantī’’ti vutte
Nhưng được đáp: “Người khác sẽ hỏi tại chỗ đó.”
‘‘bhikkhācāramagge, bhante’’ti vatvā
Ông lại nói: “Vậy thì trên đường đi khất thực, thưa ngài.”
‘‘tatrāpi aññe pucchantī’’ti vutte
Nhưng được đáp: “Ở đó cũng sẽ có người khác hỏi.”
dupaṭṭanivāsanaṭṭhāne, saṅghāṭipārupanaṭṭhāne,
“Tôi sẽ hỏi tại nơi mặc y hoặc khoác áo,”
pattanīharaṇaṭṭhāne, gāme caritvā āsanasālāya yāgupītakāle, bhante’’ti.
“Hoặc khi ngài đang cầm bát, hoặc tại nhà ăn khi uống cháo, thưa ngài.”
Tatthāpi therā attano kaṅkhaṃ vinodenti, āvusoti.
Nhưng ở đó các vị Thera cũng đang giải quyết nghi vấn của riêng mình.
Antogāmato nikkhamanakāle pucchissāmi, bhanteti.
“Vậy tôi sẽ hỏi khi ngài rời làng, thưa ngài.”
Tatrāpi aññe pucchanti, āvusoti.
“Ở đó cũng sẽ có người khác hỏi, này bạn.”
Antarāmagge, bhanteti.
“Trên đường đi, thưa ngài.”
Bhojanasālāya bhattakiccapariyosāne, bhante.
“Hoặc sau khi kết thúc bữa ăn tại nhà ăn, thưa ngài.”
Divāṭṭhāne pādadhovanakāle, bhanteti.
“Tại nơi nghỉ trưa khi rửa chân, thưa ngài.”
Tato paṭṭhāya yāva aruṇā apare pucchanti, āvusoti.
“Nhưng từ đó cho đến bình minh cũng sẽ có người khác hỏi.”
Dantakaṭṭhaṃ gahetvā mukhadhovanatthaṃ gamanakāle, bhanteti.
“Khi ngài cầm cây xỉa răng đi rửa miệng, thưa ngài.”
Tadāpi aññe pucchantīti.
“Ngay lúc đó cũng sẽ có người khác hỏi.”
Mukhaṃ dhovitvā āgamanakāle, bhanteti.
“Khi ngài quay lại sau khi rửa miệng, thưa ngài.”
Tatrāpi aññe pucchissantīti.
“Ở đó cũng sẽ có người khác hỏi.”
Senāsanaṃ pavisitvā nisinnakāle, bhanteti.
“Khi ngài ngồi trong phòng, thưa ngài.”
Tatrāpi aññe pucchanti, āvusoti.
“Ở đó cũng sẽ có người khác hỏi, này bạn.”
Evaṃ sabbesu rattidivasabhāgesu yācamāno okāsaṃ na labhi,
Như vậy, ông ta không tìm được cơ hội để hỏi trong suốt ngày đêm.
taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ – ‘‘evaṃ okāse asati maraṇassa kathaṃ okāsaṃ labhissathā’’ti.
Do đó, được nói rằng: “Khi không có cơ hội như vậy, làm thế nào ông có thể tìm được cơ hội để đối mặt với cái chết?”
Bhante, nanu mukhaṃ dhovitvā senāsanaṃ pavisitvā tayo cattāro pallaṅke uṇhāpetvā yonisomanasikārakammaṃ karontānaṃ okāsalābhena bhavitabbaṃ siyāti adhippāyena vadati.
“Thưa ngài, chẳng phải sau khi rửa miệng, ngồi trong phòng, và thực hiện thiền quán trên ba hoặc bốn tư thế, thì sẽ có cơ hội để hành thiền sao?”
Maṇivaṇṇeti indanīlamaṇivaṇṇe.
“Maṇivaṇṇa” (Nhắc đến ngọc Ma-ni chiếu sáng dùng trong Anumodanārambhagāthā – Kệ Bố Cáo [Cho Thí Chủ] Hoan Hỷ) nghĩa là màu xanh giống như viên ngọc sapphire.
Ghaṭentassevāti vāyāmantasseva.
“Ghaṭentasseva” nghĩa là trong lúc cố gắng hoặc nỗ lực.
Visuddhipavāraṇanti ‘‘parisuddho aha’’nti evaṃ pavattaṃ visuddhipavāraṇaṃ.
“Visuddhipavāraṇa” nghĩa là lời tuyên bố rằng: “Tôi đã hoàn toàn thanh tịnh.”
Arahantānameva hesā pavāraṇā.
Đây là lời tuyên bố đặc biệt chỉ dành cho các vị A-la-hán.
Kāḷakaṃ vāti mahantaṃ kāḷakaṃ sandhāya vadati, tilako vāti khuddakaṃ sandhāya.
“Kāḷakaṃ” ám chỉ lỗi lớn, trong khi “tilako” ám chỉ lỗi nhỏ.
Ubhayenapi sīlassa parisuddhabhāvameva vibhāveti.
Cả hai đều nhấn mạnh trạng thái thanh tịnh của giới hạnh.
Padhānakammikāti padhānakamme niyuttā.
“Padhānakammika” nghĩa là người được giao nhiệm vụ quan trọng.
Laddhamagganti laddhūpāyaṃ, paṭhamameva laddhūpadesanti vuttaṃ hoti.
“Laddhamagga” nghĩa là đạt được phương tiện, hoặc lần đầu tiên nhận được sự hướng dẫn.
Apattānīti chaḍḍitāni.
“Apattāni” nghĩa là những vật đã bị loại bỏ.
Alābūneva sāradeti saradakāle vātātapahatāni tattha tattha vippakiṇṇaalābūni viya.
“Alābūneva sārade” nghĩa là giống như những quả bí ngô khô bị gió và ánh mặt trời làm cho rải rác khắp nơi vào mùa thu.
Kāpotakānīti kapotakavaṇṇāni.
“Kāpotakāni” nghĩa là những vật có màu giống như lông chim bồ câu.
Tāni disvāna kā ratīti tāni evarūpāni aṭṭhīni disvā tumhākaṃ kā nāma rati,
“Khi nhìn thấy những vật như vậy, làm sao các ngươi có thể tìm thấy sự thích thú?”
nanu appamattakāpi rati kātuṃ na vaṭṭatiyevāti attho.
“Chẳng phải ngay cả một chút thích thú cũng không nên có, phải vậy không?”
Dutiyakathaṃ akathitapubboti attano vuḍḍhatarena saddhiṃ vuttavacanassa paccanīkaṃ dutiyakathaṃ akathitapubbo.
“Dutiyakathaṃ akathitapubbo” nghĩa là một lời phản bác trái ngược với lời của bậc trưởng lão mà chưa từng được nói trước đó.
Tadaṅgena, tadaṅgassa pahānaṃ tadaṅgappahānaṃ.
“Tadaṅgappahāna” nghĩa là loại bỏ (pahāna) thông qua một phần đặc trưng (tadaṅga).
Yañhi rattibhāge samujjalitena dīpena andhakārassa viya tena tena vipassanāya avayavabhūtena ñāṇaṅgena paṭipakkhavaseneva tassa tassa pahātabbadhammassa pahānamidaṃ tadaṅgappahānaṃ nāma.
Giống như ánh sáng từ một ngọn đèn làm tan biến bóng tối vào ban đêm, “tadaṅgappahāna” là việc loại bỏ các pháp cần được từ bỏ thông qua trí tuệ thuộc về tuệ quán (vipassanā) đối lập với các pháp đó.
Yathā kāmacchandādayo na cittaṃ pariyuṭṭhāya tiṭṭhanti, evaṃ pariyuṭṭhānassa nisedhanaṃ appavattikaraṇaṃ vikkhambhanaṃ vikkhambhanappahānaṃ.
Giống như khi các dục vọng (kāmacchanda) không bao trùm tâm trí, việc ngăn chặn và làm cho các phiền não không khởi lên được gọi là “vikkhambhanappahāna” (loại bỏ qua sự ngăn chặn).
Yañhi sasevāle udake pakkhittena ghaṭena sevālassa viya tena tena lokiyasamādhinā nīvaraṇādīnaṃ paccanīkadhammānaṃ vikkhambhanamidaṃ vikkhambhanappahānaṃ nāma.
Giống như khi một cái bình được thả vào nước đầy rong rêu, đẩy các rong rêu sang một bên, “vikkhambhanappahāna” là việc loại bỏ các chướng ngại (nīvaraṇa) và các pháp đối nghịch thông qua thiền định thuộc thế gian (lokiya samādhi).
Sammā upacchijjanti etena kilesāti samucchedo, pahīyanti etena kilesāti pahānaṃ,
“Samucchedo” nghĩa là phiền não bị cắt đứt hoàn toàn, và “pahāna” nghĩa là phiền não bị loại bỏ.
samucchedasaṅkhātaṃ pahānaṃ niravasesappahānanti samucchedappahānaṃ.
“Samucchedappahāna” nghĩa là sự loại bỏ hoàn toàn và triệt để, không để lại dấu vết của phiền não.
Yañhi asanivicakkābhihatassa rukkhassa viya ariyamaggañāṇena saṃyojanādīnaṃ dhammānaṃ yathā na puna vattanti,
Giống như một cái cây bị sét đánh không thể mọc lại, phiền não như các kiết sử (saṃyojana) bị đoạn tận bởi trí tuệ của Thánh Đạo (ariyamaggañāṇa), không bao giờ tái sinh.
evaṃ pahānamidaṃ samucchedappahānaṃ nāma.
Việc loại bỏ như vậy được gọi là “samucchedappahāna” (loại bỏ triệt để).
Paṭippassambhati vūpasammati kilesadaratho etāyāti paṭippassaddhi, phalaṃ, sāyeva pahānanti paṭippassaddhippahānaṃ.
“Paṭippassaddhi” nghĩa là sự tĩnh lặng hoặc yên lặng của phiền não (kilesa); khi điều này đạt được thông qua quả vị, nó được gọi là “paṭippassaddhippahāna” (loại bỏ thông qua sự tĩnh lặng).
Sabbe kilesā sabbasaṅkhatā vā nissaranti apagacchanti etenāti nissaraṇaṃ, nibbānaṃ, tadeva pahānanti nissaraṇappahānaṃ.
“Nissaraṇa” nghĩa là tất cả phiền não hoặc tất cả các pháp hữu vi được thoát ly hoặc loại bỏ, điều này chính là Niết-bàn (nibbāna); và việc loại bỏ này được gọi là “nissaraṇappahāna.”
Paṭippassambhayamānanti paṭippassambhaṃ kilesavūpasamaṃ kurumānaṃ.
“Paṭippassambhayamāna” nghĩa là đang làm dịu hoặc đang làm yên lặng phiền não.
Lokiyalokuttarehīti tadaṅgavikkhambhanappahānānaṃ lokiyattā, itaresaṃ lokuttarattā vuttaṃ.
“Lokiyalokuttarehi” nghĩa là “tadaṅgappahāna” và “vikkhambhanappahāna” thuộc thế gian (lokiya), trong khi các loại khác thuộc xuất thế gian (lokuttara).
Nimīyati phalaṃ etena uppajjanaṭṭhāne pakkhipamānaṃ viya hotīti nimittaṃ, kāraṇassetaṃ adhivacanaṃ.
“Nimitta” nghĩa là điều kiện hoặc dấu hiệu, vì nó giống như một yếu tố được thêm vào nơi mà kết quả sinh khởi.
Asubhassa nimittaṃ, asubhameva vā nimittanti asubhanimittaṃ.
“Asubhanimitta” nghĩa là dấu hiệu hoặc đối tượng bất tịnh; nó cũng ám chỉ chính sự bất tịnh.
Asubhanissitampi hi jhānaṃ nissite nissayavohārena asubhanti voharīyati yathā ‘‘mañcā ukkuṭṭhiṃ karontī’’ti.
Ngay cả thiền định dựa trên sự bất tịnh cũng được gọi là “asubha” theo cách nói dựa trên sự phụ thuộc, giống như cách nói: “Cái giường kêu lục cục.”
Tenevāha – ‘‘dasasu asubhesu uppannaṃ sārammaṇaṃ paṭhamajjhāna’’nti.
Vì vậy, được nói rằng: “Thiền sơ thiền sinh khởi với mười đối tượng bất tịnh (asubha) làm đối tượng.”
Anicce aniccantiādinā nayena vuttassāti iminā catubbidhaṃ yonisomanasikāraṃ dasseti.
Theo phương pháp quán “vô thường trong cái vô thường,” v.v., điều này ám chỉ đến bốn loại suy nghĩ đúng đắn (yonisomanasikāra).
Heṭṭhā cettha idha ca catubbidhassa ayonisomanasikārassa yonisomanasikārassa ca gahaṇaṃ niravasesadassanatthaṃ katanti daṭṭhabbaṃ.
Cả trong phần trước và phần này, việc nêu ra bốn loại suy nghĩ sai lầm (ayonisomanasikāra) và đúng đắn (yonisomanasikāra) nên được xem là để trình bày đầy đủ.
Tesu pana asubhe ‘‘asubha’’nti manasikāro idhādhippeto, tadanukūlattā vā itaresampi gahaṇaṃ daṭṭhabbaṃ.
Trong các đối tượng bất tịnh (asubha), sự quán chiếu rằng “đây là bất tịnh” là điều được ám chỉ ở đây; sự bao gồm của những điều khác cũng nên được hiểu là hỗ trợ cho điều này.
Ekādasasu asubhesu paṭikūlākārassa uggaṇhanaṃ, yathā vā tattha uggahanimittaṃ uppajjati, tathā paṭipatti asubhanimittassa uggaho.
Trong mười một đối tượng bất tịnh, việc học cách nhận ra chúng là ghê tởm và thực hành như vậy để phát triển các dấu hiệu là “uggaho” (sự học tập và thấu hiểu asubhanimitta).
Upacārappanāvahāya asubhabhāvanāya anuyuñjanaṃ asubhabhāvanānuyogo.
“Sự thực hành bất tịnh” (asubhabhāvanānuyoga) là sự cống hiến cho thiền bất tịnh dẫn đến cận định (upacāra) và định hoàn toàn (appanā).
Bhojane mattaññuno thinamiddhābhibhavābhāvā otāraṃ alabhamāno kāmacchando pahīyatīti vadanti.
Người biết đủ trong ăn uống, không bị lấn át bởi hôn trầm và lười biếng, không rơi vào tình trạng tham dục, được nói rằng người này từ bỏ tham dục (kāmacchanda).
Bhojananissitaṃ pana āhāre paṭikūlasaññaṃ, tabbipariṇāmassa tadādhārassa tassa ca udariyabhūtassa asubhatādassanaṃ, kāyassa ca āhāraṭṭhitikatādassanaṃ yo uppādeti,
Nhìn thấy sự ghê tởm trong thức ăn thông qua sự quán bất tịnh (paṭikūlasañña) về thức ăn, và nhận ra rằng cơ thể tồn tại nhờ thức ăn, người phát triển sự quán này…
so visesato bhojane pamāṇaññū nāma, tassa ca kāmacchando pahīyateva.
Người đó được gọi là “bhojane mattaññū” (người biết đủ trong ăn uống), và tham dục của họ chắc chắn được loại bỏ.
Dasavidhañhi asubhanimittanti pākaṭavasena vuttaṃ.
“Mười loại asubhanimitta” được đề cập rõ ràng.
Kāyagatāsatiṃ pana gahetvā ekādasavidhampi asubhanimittaṃ veditabbaṃ.
Bằng cách áp dụng niệm thân (kāyagatāsati), mười một loại asubhanimitta cũng có thể được hiểu.
Abhutvā udakaṃ piveti pānīyassa okāsadānatthaṃ cattāro pañca ālope abhutvā pānīyaṃ piveyyāti attho.
“Abhutvā udakaṃ piveti” nghĩa là để tạo khoảng trống trong dạ dày cho nước uống, người ta không ăn hết bốn hoặc năm miếng thức ăn và sau đó uống nước.
Tena vuttaṃ – ‘‘catunnaṃpañcannaṃ ālopānaṃ okāse satī’’ti.
Vì vậy, được nói rằng: “Khi có khoảng trống từ bốn hoặc năm miếng thức ăn.”
Abhidhammaṭīkākārena panettha ‘‘cattāro pañca ālope, bhutvāna udakaṃ pive’’ti pāṭhaṃ parikappetvā aññathā attho vaṇṇito,
Theo các chú giải của Abhidhamma, câu “ăn bốn hoặc năm miếng thức ăn rồi uống nước” đã được hiểu khác đi,
so aṭṭhakathāya na sameti.
nhưng cách giải thích này không phù hợp với Aṭṭhakathā (chú giải chính thống).
Asubhakammikatissatthero dantaṭṭhidassāvī.
Tỳ-kheo Tissa, người thực hành thiền bất tịnh (asubhakammaṭṭhāna), là người có khả năng thấy được sự bất tịnh của răng và xương.
17. Sattame mijjati hitapharaṇavasena siniyhatīti mitto, hitesī puggalo,
17. Trong trường hợp thứ bảy, “mitto” nghĩa là người được yêu mến và gắn bó do mong muốn lợi ích cho người khác.
tasmiṃ mitte bhavā, mittassa vā esāti mettā, hitesitā.
“Mettā” nghĩa là tình thương yêu hoặc lòng mong muốn lợi ích cho người bạn đó.
Tattha ‘‘mettā’’ti vutte appanāpi upacāropi vaṭṭati sādhāraṇavacanabhāvatoti āha – ‘‘mettāti ettāvatā pubbabhāgopi vaṭṭatī’’ti.
Ở đây, khi nói “mettā,” cả định (appanā) và cận định (upacāra) đều được bao hàm, vì từ này mang ý nghĩa chung; do đó, được nói rằng: “Mettā, ở mức độ này, cũng bao gồm cả giai đoạn chuẩn bị.”
Api-saddo appanaṃ sampiṇḍeti.
Từ “api” bao hàm cả định (appanā).
Appanaṃ appattāya mettāya suṭṭhu muccanassa abhāvato cetovimuttīti ‘‘appanāva adhippetā’’ti vuttaṃ.
Chỉ khi đạt đến định (appanā) thì trạng thái giải thoát tâm (cetovimutti) mới thực sự hiện diện; vì vậy, được nói rằng: “Chỉ định (appanā) mới được ám chỉ.”
Sattesu mettāyanassa hitūpasaṃhārassa uppādanaṃ pavattanaṃ mettānimittassa uggaho.
Trong việc thực hành tâm từ (mettā) đối với chúng sinh, sự phát sinh và duy trì lòng mong muốn lợi ích cho họ được gọi là sự học tập đối tượng của tâm từ (mettānimitta).
Paṭhamuppanno mettāmanasikāro parato uppajjanakassa kāraṇabhāvato mettāmanasikārova mettānimittaṃ.
Quán tâm từ (mettāmanasikāra) đầu tiên, vì là nguyên nhân của các lần quán sau đó, được gọi là đối tượng của tâm từ (mettānimitta).
Kammaṃyeva sakaṃ etesanti kammassakā, sattā, tabbhāvo kammassakatā, kammadāyādatā.
“Sở hữu nghiệp” (kammassakā) nghĩa là chúng sinh sở hữu nghiệp của mình; “kammassakatā” là bản chất của việc sở hữu nghiệp, hoặc thừa hưởng kết quả của nghiệp.
Dosamettāsu yāthāvato ādīnavānisaṃsānaṃ paṭisaṅkhānavīmaṃsā idha paṭisaṅkhānaṃ.
Trong việc thực hành tâm từ để đối trị sân hận, sự suy xét kỹ lưỡng về tác hại của sân hận và lợi ích của tâm từ được gọi là “paṭisaṅkhāna” (sự cân nhắc).
Mettāvihārīkalyāṇamittavantatā idha kalyāṇamittatā.
Trong thực hành tâm từ, sự có mặt của thiện hữu tri thức được gọi là “kalyāṇamittatā” (mối quan hệ với thiện hữu).
Odissakaanodissakadisāpharaṇānanti attaatipiyamajjhattaverivasena odissakatā,
“Odissaka” nghĩa là phát tâm từ có phân biệt, dựa trên mức độ yêu mến từ bản thân, người thân, trung tính, hoặc kẻ thù.
sīmāsambhede kate anodissakatā,
Khi không có sự phân biệt, đó được gọi là “anodissaka” (không phân biệt).
ekādidisāpharaṇavasena disāpharaṇatā mettāya uggahaṇe veditabbā.
Phát tâm từ đến các phương (như đông, tây) được gọi là “disāpharaṇatā” (sự lan tỏa tâm từ đến các phương).
Vihāraracchagāmādivasena vā odissakadisāpharaṇaṃ.
Tâm từ có phân biệt được lan tỏa theo các khu vực như tu viện, đường phố, làng mạc.
Vihārādiuddesarahitaṃ puratthimādidisāvasena anodissakadisāpharaṇaṃ.
Tâm từ không phân biệt được lan tỏa theo các phương như đông, tây mà không dựa vào địa điểm cụ thể.
Evaṃ vā dvidhā uggahaṇaṃ sandhāya – ‘‘odissakaanodissakadisāpharaṇa’’nti vuttaṃ.
Như vậy, hai loại học tập (uggaha) được đề cập là “odissaka” (có phân biệt) và “anodissaka” (không phân biệt).
Uggaho ca yāva upacārā daṭṭhabbo.
Sự học tập (uggaha) kéo dài đến giai đoạn cận định (upacāra).
Uggahitāya āsevanā bhāvanā.
Khi đã học tập xong, cần thực hành thường xuyên (āsevanā) để phát triển thiền định (bhāvanā).
Tattha sabbe sattā, pāṇā, bhūtā, puggalā, attabhāvapariyāpannāti etesaṃ vasena pañcavidhā.
Tâm từ có thể được hướng đến năm loại: tất cả chúng sinh (sattā), hữu tình (pāṇā), các loài hiện hữu (bhūtā), cá nhân (puggalā), và những thực thể có thân xác (attabhāvapariyāpanna).
Ekekasmiṃ averā hontu, abyāpajjhā, anīghā, sukhī attānaṃ pariharantūti catudhā pavattito vīsatividhā anodhisopharaṇā mettā.
Tâm từ được phát triển theo bốn trạng thái: không sân hận (averā), không ác ý (abyāpajjhā), không phiền não (anīghā), và an lạc (sukhī). Với năm loại chúng sinh, có tổng cộng 20 loại tâm từ không phân biệt.
Sabbā itthiyo, purisā, ariyā, anariyā, devā, manussā, vinipātikāti sattādhikaraṇavasena pavattā sattavidhā aṭṭhavīsatividhā vā,
Tâm từ hướng đến các nhóm như: nữ giới, nam giới, bậc Thánh, người phàm, chư thiên, nhân loại, và chúng sinh trong cõi đọa lạc (vinipātika). Tổng cộng có bảy hoặc 28 loại tùy theo phân nhóm chúng sinh.
dasahi disāhi disādhikaraṇavasena pavattā dasavidhā ca,
Tâm từ có thể được lan tỏa đến mười phương, tạo thành mười loại theo phương hướng.
ekekāya vā disāya sattādiitthādiaverādibhedena asītādhikacatusatappabhedā ca odhisopharaṇā veditabbā.
Với từng phương, phân loại theo chúng sinh (như nữ giới, nam giới, Thánh, phàm) và trạng thái (như không sân hận), tổng cộng có hơn 480 loại tâm từ có phân biệt.
Mettaṃ bhāventassāti mettājhānaṃ bhāventassa.
“Mettaṃ bhāventassa” nghĩa là người đang phát triển tâm từ trong thiền định (mettājhāna).
Tvaṃ etassa kuddhotiādi paccavekkhaṇāvidhidassanaṃ.
Câu “Tvaṃ etassa kuddho” (Ngươi đang giận người này) chỉ ra phương pháp quán chiếu đối với tâm sân hận.
Appaṭicchitapaheṇakaṃ viyāti asampaṭicchitapaṇṇākāraṃ viya.
Giống như một món quà không được nhận, sự sân hận không gây hại nếu không được chấp nhận.
Paṭisaṅkhāneti vīmaṃsāyaṃ.
“Paṭisaṅkhāna” ở đây nghĩa là sự suy xét và cân nhắc.
Vattaniaṭaviyaṃ attaguttattherasadise.
Giống như việc bảo vệ chính mình trong một khu rừng nguy hiểm, đây là cách một người hành động giống như Tỳ-kheo Attagutta.
18. Aṭṭhame kusaladhammasampaṭipattiyā paṭṭhapanasabhāvatāya tappaṭipakkhānaṃ visosanasabhāvatāya ca ārambhadhātuādito pavattavīriyanti āha – ‘‘paṭhamārambhavīriya’’nti.
18. Trong trường hợp thứ tám, “paṭhamārambhavīriya” (nỗ lực ban đầu) được định nghĩa là trạng thái của tinh tấn khởi đầu, có bản chất thiết lập các thiện pháp và làm khô cạn các pháp đối nghịch.
Yasmā paṭhamārambhamattassa kosajjavidhamanaṃ thāmagamanañca natthi, tasmā vuttaṃ – ‘‘kosajjato nikkhantattā tato balavatara’’nti.
Bởi vì nỗ lực ban đầu (paṭhamārambhamattā) không đủ mạnh để xua tan lười biếng hoặc đạt được sự bền bỉ, nên được nói rằng: “Do thoát khỏi lười biếng, nó mạnh mẽ hơn.”
Yasmā pana aparāparuppattiyā laddhāsevanaṃ uparūpari visesaṃ āvahantaṃ ativiya thāmagatameva hoti,
Nhưng khi được thực hành liên tục và lặp lại, tinh tấn đạt được sự bền bỉ, mang lại những tiến bộ dần dần và trở nên rất mạnh mẽ.
tasmā vuttaṃ – ‘‘paraṃ paraṃ ṭhānaṃ akkamanato tatopi balavatara’’nti.
Do đó, được nói rằng: “Nó mạnh mẽ hơn khi từng bước tiến đến các trạng thái cao hơn.”
Panūdanāyāti nīharaṇāya.
“Panūdanāya” nghĩa là để xua tan hoặc loại bỏ.
Yathā mahato palighassa ugghāṭakajanassa mahanto ussāho icchitabbo, evamidhāpīti ‘‘nikkamo cetaso palighugghāṭanāyā’’ti vuttaṃ.
Giống như việc cần một nỗ lực lớn để mở một cánh cổng lớn, ở đây cũng vậy, “nikkama” (nỗ lực mạnh mẽ) được nói đến để phá vỡ các chướng ngại tinh thần.
Mahāparakkamo eva parena kataṃ bandhanaṃ chindeyya, evamidhāpīti vuttaṃ – ‘‘parakkamo cetaso bandhanacchedanāyā’’ti.
Chỉ với một nỗ lực lớn lao (mahāparakkama), người ta mới có thể cắt đứt những ràng buộc đã được tạo ra; ở đây cũng vậy, được nói rằng: “Nỗ lực mạnh mẽ là để cắt đứt các trói buộc của tâm.”
Āraddhaṃ saṃsādhitaṃ paripūritaṃ vīriyaṃ etassāti āraddhavīriyo, nipphannavīriyo, āraddhaṃ paṭṭhapitaṃ vīriyaṃ etassāti āraddhavīriyo.
“Āraddhavīriyo” nghĩa là người có tinh tấn đã được khởi động, hoàn thiện, và đầy đủ.
Vīriyārambhappasutoti āha – ‘‘āraddhavīriyassāti paripuṇṇavīriyassaceva paggahitavīriyassa cā’’ti.
Người tích cực thực hành nỗ lực (vīriyārambha) được nói là “āraddhavīriyo,” nghĩa là người có tinh tấn hoàn thiện và tích cực.
Catudosāpagatanti atilīnatādīhi catūhi dosehi apagataṃ.
“Catudosāpagata” nghĩa là không bị ảnh hưởng bởi bốn lỗi: quá thụ động (atilīna), quá căng thẳng (atipaggahita), co rút (saṅkocāpatti), hoặc tản mạn (vikkhittatā).
Catudosāpagatattameva vibhāveti ‘‘na ca atilīna’’ntiādinā.
Sự không bị ảnh hưởng bởi bốn lỗi này được làm rõ thông qua câu: “Không quá thụ động, v.v.”
Atilīnañhi bhāvanācittaṃ kosajjapakkhikaṃ siyā, atipaggahitañca uddhaccapakkhikaṃ.
Tâm thiền (bhāvanācitta) nếu quá thụ động sẽ rơi vào lười biếng (kosajja), còn nếu quá căng thẳng sẽ dẫn đến xao động (uddhacca).
Bhāvanāvīthiṃ anajjhogāhetvā saṅkocāpatti atilīnatā.
Không hòa nhập vào dòng thiền dẫn đến co rút (saṅkocāpatti), gọi là thụ động quá mức (atilīnatā).
Ajjhogāhetvā antosaṅkoco ajjhattaṃ saṃkhittatā.
Hòa nhập vào dòng thiền nhưng vẫn co rút bên trong, gọi là sự thu nhỏ nội tâm (ajjhattaṃ saṃkhittatā).
Atipaggahitatā accāraddhavīriyatā.
Quá căng thẳng hoặc nỗ lực thái quá được gọi là “atipaggahitatā.”
Bahiddhā vikkhittatā bahivisaṭavitakkānudhāvanā.
Tâm tản mạn ra bên ngoài và chạy theo các suy nghĩ ngoại vi được gọi là “bahiddhā vikkhittatā.”
Tadetaṃ vīriyaṃ caṅkamādikāyikappayogāvahaṃ kāyikaṃ, tadaññaṃ cetasikaṃ.
Tinh tấn (vīriya) trong khi đi kinh hành (caṅkama) và các hoạt động thể chất khác được gọi là tinh tấn thuộc thân (kāyika); ngoài ra, tinh tấn thuộc tâm (cetasika) cũng tồn tại.
Rattidivassa pañca koṭṭhāseti pubbaṇhasāyanhapaṭhamamajjhimapacchimayāmasaṅkhāte pañca koṭṭhāse.
Ngày và đêm được chia thành năm phần: sáng sớm (pubbaṇha), chiều tối (sāyanha), canh đầu (paṭhama), canh giữa (majjhima), và canh cuối (pacchima).
Tadubhayampīti kāyikaṃ cetasikañca vīriyaṃ.
“Tadubhayampi” nghĩa là cả tinh tấn thuộc thân (kāyika) và thuộc tâm (cetasika).
Milakkhatissattherassa mahāsīvattherassa ca vatthu heṭṭhā dassitameva.
Câu chuyện về Tỳ-kheo Tissa và Tỳ-kheo Mahāsīva đã được trình bày ở phần trước.
Pītimallakattherassa vatthu pana evaṃ veditabbaṃ.
Câu chuyện về Tỳ-kheo Pītimallaka được hiểu như sau.
So kira gihikāle mallayuddhāya āhiṇḍanto tīsu rajjesu paṭākaṃ gahetvā tambapaṇṇidīpaṃ āgamma rājānaṃ disvā raññā katānuggaho ekadivasaṃ
Khi còn tại gia, ông là một võ sĩ đi khắp ba vương quốc để thi đấu và giành được cờ chiến thắng. Sau đó, ông đến đảo Tambapaṇṇi và được vua nơi đây đối xử trọng vọng.
kilañcakāsanasālādvārena gacchanto ‘‘rūpaṃ, bhikkhave, na tumhākaṃ, taṃ pajahatha, taṃ vo pahīnaṃ dīgharattaṃ hitāya sukhāya bhavissatī’’ti (saṃ. ni. 3.33-34; 4.102; ma. ni. 1.247) natumhākavaggaṃ sutvā
Một ngày, khi đi ngang qua hội trường, ông nghe bài kinh “Natumhākavagga,” trong đó Đức Phật dạy: “Này các Tỳ-kheo, sắc không phải của các ông. Hãy từ bỏ nó, vì từ bỏ sắc sẽ mang lại lợi ích và hạnh phúc lâu dài.”
cintesi – ‘‘neva kira rūpaṃ attano, na vedanā’’ti.
Nghe vậy, ông suy nghĩ: “Thật vậy, sắc không phải của mình, mà thọ cũng không phải của mình.”
So taṃyeva aṅkusaṃ katvā nikkhamitvā mahāvihāraṃ gantvā pabbajjaṃ yācitvā pabbajito upasampanno dvemātikā paguṇaṃ katvā
Lấy lời dạy này làm động lực, ông từ bỏ đời sống thế tục, đến Mahāvihāra xin xuất gia, và được chấp nhận thọ giới. Sau đó, ông học thuộc hai bộ mẫu kinh căn bản.
tiṃsa bhikkhū gahetvā avaravāliyaaṅgaṇaṃ gantvā samaṇadhammaṃ akāsi.
Cùng với ba mươi Tỳ-kheo, ông đến khu vực Avaravāliyaaṅgaṇa để hành thiền và thực hành đời sống phạm hạnh.
Pādesu avahantesu jaṇṇukehi caṅkamati.
Khi chân mỏi, ông dùng đầu gối để kinh hành.
Tamenaṃ rattiṃ eko migaluddako ‘‘migo’’ti maññamāno pahari, satti vinivijjhitvā gatā.
Một đêm, một thợ săn nhầm ông là con nai, dùng giáo đâm xuyên qua người ông.
So taṃ sattiṃ harāpetvā pahāramukhāni tiṇavaṭṭiyā pūrāpetvā pāsāṇapiṭṭhiyaṃ attānaṃ nisīdāpetvā
Ông rút mũi giáo ra, lấy cỏ lấp vết thương, tựa lưng vào tảng đá và tiếp tục thiền.
okāsaṃ kāretvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā saha paṭisambhidāhi arahattaṃ patvā
Tạo cơ hội trong tâm, ông phát triển tuệ quán và chứng đắc A-la-hán quả cùng với bốn tuệ phân tích (paṭisambhidā).
ukkāsitasaddena āgatānaṃ bhikkhūnaṃ byākaritvā imaṃ udānaṃ udānesi –
Với tiếng thở dài, ông triệu tập các Tỳ-kheo đến và tuyên bố bằng những bài kệ:
‘‘Bhāsitaṃ buddhaseṭṭhassa, sabbalokaggavādino;
“Lời dạy của Đức Phật tối thượng, bậc thuyết pháp cao cả nhất trên thế gian,
Na tumhākaṃ idaṃ rūpaṃ, taṃ jaheyyātha bhikkhavo. (dī. ni. aṭṭha. 2.373; ma. ni. aṭṭha. 1.106);
Rằng sắc này không phải của các ông; hãy từ bỏ nó, này các Tỳ-kheo.”
Aniccā vata saṅkhārā, uppādavayadhammino;
“Vô thường, thật vậy, là các hành pháp; chúng có tính chất sinh và diệt,
Uppajjitvā nirujjhanti, tesaṃ vūpasamo sukho’’ti. (dī. ni. aṭṭha. 2.373; ma. ni. aṭṭha. 1.106; theragā. 1168);
Sinh ra rồi diệt mất; sự tĩnh lặng của chúng là an lạc.”
Kuṭumbiyaputtatissattherassapi vatthu evaṃ veditabbaṃ.
Câu chuyện về Tỳ-kheo Kuṭumbiyaputta Tissa nên được hiểu như sau.
Sāvatthiyaṃ kira tisso nāma kuṭumbiyaputto cattālīsa hiraññakoṭiyo pahāya pabbajitvā agāmake araññe viharati,
Tissa, con trai của một gia đình giàu có ở Sāvatthi, từ bỏ tài sản 40 triệu đồng tiền vàng và xuất gia, sống trong một khu rừng xa xôi gần làng nhỏ.
tassa kaniṭṭhabhātubhariyā ‘‘gacchatha, naṃ jīvitā voropethā’’ti pañcasate core pesesi,
Người vợ của em trai ông, vì tức giận, đã sai 500 tên cướp đến giết ông.
te gantvā theraṃ parivāretvā nisīdiṃsu.
Những tên cướp đến nơi, bao vây ông và ngồi xuống.
Thero āha – ‘‘kasmā āgatattha upāsakā’’ti?
Tỳ-kheo hỏi: “Các vị thiện nam tử, tại sao các vị đến đây?”
Taṃ jīvitā voropessāmāti.
Chúng trả lời: “Chúng tôi đến để lấy mạng ông.”
Pāṭibhogaṃ me upāsakā gahetvā ajjekarattiṃ jīvitaṃ dethāti.
Tỳ-kheo nói: “Hãy cho tôi một đêm để tìm bảo đảm (pāṭibhoga).”
Ko te, samaṇa, imasmiṃ ṭhāne pāṭibhogo bhavissatīti?
Chúng đáp: “Ai sẽ làm bảo đảm cho ông trong nơi này, thưa Sa-môn?”
Thero mahantaṃ pāsāṇaṃ gahetvā ūruṭṭhīni bhinditvā ‘‘vaṭṭati upāsakā pāṭibhogo’’ti āha.
Tỳ-kheo nhấc một hòn đá lớn, tự đập gãy xương đùi của mình và nói: “Đây là bảo đảm, thưa các thiện nam tử.”
Te apakkamitvā caṅkamanasīse aggiṃ katvā nipajjiṃsu.
Các tên cướp rút lui và đốt lửa ở đầu khu vực kinh hành, sau đó nằm nghỉ.
Therassa vedanaṃ vikkhambhetvā sīlaṃ paccavekkhato parisuddhasīlaṃ nissāya pītipāmojjaṃ uppajji.
Tỳ-kheo, vượt qua đau đớn, quán chiếu giới hạnh của mình, và nhờ giới hạnh thanh tịnh, hỷ và an lạc (pīti-pāmojja) sinh khởi.
Tato anukkamena vipassanaṃ vaḍḍhento tiyāmarattiṃ samaṇadhammaṃ katvā aruṇuggamane arahattaṃ patto
Ông dần dần phát triển tuệ quán (vipassanā), hành thiền suốt đêm, và khi bình minh ló rạng, chứng đắc A-la-hán quả.
imaṃ udānaṃ udānesi –
Ông tuyên bố bài kệ sau:
‘‘Ubho pādāni bhinditvā, saññapessāmi vo ahaṃ;
“Ta đã tự đập gãy cả hai chân, để cảnh tỉnh các ngươi;
Aṭṭiyāmi harāyāmi, sarāgamaraṇaṃ ahaṃ.
Ta cảm thấy kinh sợ và xấu hổ với cái chết đầy tham ái.”
‘‘Evāhaṃ cintayitvāna, yathābhūtaṃ vipassisaṃ;
“Nghĩ như vậy, ta đã quán chiếu thực tại như nó là;
Sampatte aruṇuggamhi, arahattaṃ apāpuṇi’’nti. (visuddhi. 1.20; dī. ni. aṭṭha. 2.373; ma. ni. aṭṭha. 1.106);
Và khi bình minh đến, ta đã đạt đến quả vị A-la-hán.”
Atibhojanenimittaggāhoti atibhojane thinamiddhassa nimittaggāho,
“Atibhojanenimittaggāho” nghĩa là sự nhận diện dấu hiệu (nimitta) của hôn trầm (thinamiddha) liên quan đến việc ăn uống quá mức.
‘‘ettake bhutte taṃ bhojanaṃ thinamiddhassa kāraṇaṃ hoti, ettake na hotī’’ti thinamiddhassa kāraṇākāraṇaggāho hotīti attho.
Điều này có nghĩa là nhận biết nguyên nhân và phi nguyên nhân của hôn trầm: “Khi ăn đến mức này, thức ăn trở thành nguyên nhân gây hôn trầm; khi ăn ít hơn, nó không phải là nguyên nhân.”
Byatirekavasena cetaṃ vuttaṃ,
Điều này được nói theo cách loại trừ (byatirekavasena).
tasmā ettake bhutte taṃ bhojanaṃ thinamiddhassa kāraṇaṃ na hotīti bhojane mattaññutāva atthato dassitāti daṭṭhabbaṃ.
Do đó, khi ăn đến mức độ vừa phải, thức ăn không trở thành nguyên nhân của hôn trầm. Đây là biểu hiện của sự tiết chế trong ăn uống (bhojane mattaññutā).
Tenāha – ‘‘catupañca…pe… taṃ na hotī’’ti.
Vì vậy, được nói rằng: “Ăn bốn hoặc năm miếng thức ăn như vậy sẽ không gây ra hôn trầm.”
Divā sūriyālokanti divā gahitanimittaṃ sūriyālokaṃ rattiyaṃ manasikarontassapīti evamettha attho veditabbo.
“Suy nghĩ về ánh sáng mặt trời (sūriyāloka) vào ban ngày” nghĩa là lấy ánh sáng mặt trời làm đối tượng (nimitta) trong thiền định và tiếp tục quán chiếu nó vào ban đêm.
Dhutaṅgānaṃ vīriyanissitattā vuttaṃ – ‘‘dhutaṅganissitasappāyakathāyapī’’ti.
Do sự thực hành hạnh đầu-đà (dhutaṅga) phụ thuộc vào tinh tấn (vīriya), nên được nói rằng: “Cả những câu chuyện phù hợp liên quan đến hạnh đầu-đà cũng hỗ trợ sự tinh tấn.”
19. Navame jhānena vā vipassanāya vā vūpasamitacittassāti jhānena vā vipassanāya vā avūpasamakarakilesavigamanena vūpasamitacittassa.
19. Trong trường hợp thứ chín, “vūpasamitacitta” (tâm đã được an tĩnh) là tâm được làm lắng dịu thông qua thiền định (jhāna) hoặc tuệ quán (vipassanā) bằng cách loại bỏ các phiền não làm cho tâm không yên tĩnh.
Kukkuccampi katākatānusocanavasena pavattamānaṃ cetaso avūpasamāvahatāya uddhaccena samānalakkhaṇanti
“Kukkucca” (hối tiếc) phát sinh do sự hối hận về điều đã làm hoặc chưa làm, có cùng đặc tính với “uddhacca” (xao động), khiến tâm không được yên tĩnh.
ubhayassa pahānakāraṇaṃ abhinnaṃ katvā vuttaṃ.
Cả hai được nói là có chung nguyên nhân để được loại bỏ.
Bahussutassa ganthato atthato ca suttādīni vicārentassa tabbahulavihārino atthavedādippaṭilābhasambhavato vikkhepo na hoti.
Người học rộng (bahussuta), suy ngẫm về kinh văn (gantha) và ý nghĩa (attha), thường xuyên thực hành như vậy, sẽ đạt được sự hiểu biết (atthaveda) và không bị xao động (vikkhepa).
Yathā vidhippaṭipattiyā yathānurūpapattikārappavattiyā ca vikkhepo ca katākatānusocanañca na hotīti ‘‘bāhusaccenapi uddhaccakukkuccaṃ pahīyatī’’ti āha.
Bằng cách thực hành đúng pháp và đúng cách, cả sự xao động (vikkhepa) và sự hối tiếc (kukkucca) về những gì đã làm hoặc chưa làm sẽ không còn; do đó, được nói rằng: “Người học rộng cũng có thể loại bỏ được xao động và hối tiếc.”
Yadaggena bāhusaccena uddhaccakukkuccaṃ pahīyati, tadaggena paripucchakatāvinayappakataññutāhipi taṃ pahīyatīti daṭṭhabbaṃ.
Nhờ vào sự học rộng, xao động và hối tiếc được loại bỏ; và nhờ sự hỏi han, hiểu rõ luật lệ, và am hiểu đúng cách, điều này cũng được loại bỏ.
Vuddhasevitā ca vuddhasīlitaṃ āvahatīti cetaso vūpasamakarattā ‘‘uddhaccakukkuccappahānakārī’’ti vuttaṃ,
Sự giao tiếp với người lớn tuổi và có giới hạnh mang lại sự an tĩnh cho tâm; do đó, được nói rằng: “Họ là những người giúp loại bỏ xao động và hối tiếc.”
vuddhataṃ pana anapekkhitvā kukkuccavinodakā vinayadharā kalyāṇamittāti vuttāti daṭṭhabbaṃ.
Không chỉ tuổi tác, mà những người hiểu biết về giới luật (vinayadhara) và thiện hữu tri thức (kalyāṇamitta) cũng giúp loại bỏ hối tiếc.
Vikkhepo ca pabbajitānaṃ yebhuyyena kukkuccahetuko hotīti ‘‘kappiyākappiyaparipucchābahulassā’’tiādinā vinayanayeneva paripucchakatādayo niddiṭṭhā.
Sự xao động (vikkhepa) ở người xuất gia thường do hối tiếc (kukkucca). Do đó, việc thường xuyên hỏi han về điều hợp pháp hoặc không hợp pháp (kappiya và akappiya) theo phương pháp của giới luật được khuyến nghị.
20. Dasame bahussutānaṃ dhammasabhāvāvabodhasambhavato vicikicchā anavakāsā evāti āha – ‘‘bāhusaccenapi…pe… vicikicchā pahīyatī’’ti.
20. Trong trường hợp thứ mười, được nói rằng: “Người học rộng (bahussuta) loại bỏ được nghi ngờ (vicikicchā)” vì nhờ hiểu biết rõ ràng về bản chất của các pháp (dhammasabhāva), nghi ngờ không có cơ hội phát sinh.
Kāmaṃ bāhusaccaparipucchakatāhi sabbāpi aṭṭhavatthukā vicikicchā pahīyati,
Thực ra, với sự học rộng và thường xuyên hỏi han, mọi nghi ngờ thuộc tám vấn đề (aṭṭhavatthuka) đều được loại bỏ.
tathāpi ratanattayavicikicchāmūlikā sesavicikicchāti āha – ‘‘tīṇi ratanāni ārabbha paripucchābahulassapī’’ti.
Tuy nhiên, nghi ngờ còn sót lại (sesavicikicchā) thường bắt nguồn từ sự nghi ngờ về Tam Bảo (ratanattaya). Vì vậy, được nói rằng: “Người thường xuyên hỏi han về Tam Bảo loại bỏ được những nghi ngờ đó.”
Ratanattayaguṇāvabodhehi ‘‘satthari kaṅkhatī’’tiādivicikicchāya asambhavoti.
Nhờ hiểu rõ những phẩm hạnh của Tam Bảo (ratanattaya), không thể có nghi ngờ như: “Nghi ngờ về bậc Đạo sư (Satthāri kaṅkhatī).”
Vinaye pakataññutā ‘‘sikkhāya kaṅkhatī’’ti (dha. sa. 1008; vibha. 915) vuttāya vicikicchāya pahānaṃ karotīti āha – ‘‘vinaye ciṇṇavasībhāvassapī’’ti.
Người hiểu biết và thành thạo giới luật (vinaya) sẽ loại bỏ được nghi ngờ liên quan đến giới luật, được nói rằng: “Người thuần thục trong giới luật loại bỏ được nghi ngờ.”
Okappaniyasaddhāsaṅkhātaadhimokkhabahulassāti saddheyyavatthuno anuppavisanasaddhāsaṅkhātaadhimokkhena adhimuccanabahulassa.
Người có sự chấp nhận lớn lao (adhimokkha), nghĩa là niềm tin vững chắc (okappaniya saddhā), đối với các đối tượng đáng tin (saddheyyavatthu), thường xuyên củng cố niềm tin đó.
Adhimuccanañca adhimokkhuppādanamevāti daṭṭhabbaṃ.
“Adhimuccana” nên được hiểu là sự sinh khởi của lòng chấp nhận (adhimokkha).
Saddhāya vā taṃninnapoṇatā adhimutti adhimokkho.
Sự hướng tâm một cách mạnh mẽ bởi đức tin (saddhā) được gọi là “adhimutti” hoặc “adhimokkha.”
Nīvaraṇānaṃ paccayassa ceva paccayaghātassa ca vibhāvitattā vuttaṃ – ‘‘vaṭṭavivaṭṭaṃ kathita’’nti.
Do hiểu rõ nguyên nhân của các chướng ngại (nīvaraṇa) và cách loại bỏ nguyên nhân đó, nên được nói rằng: “Vòng luân hồi và sự thoát khỏi vòng luân hồi đã được giải thích.”
Nīvaraṇappahānavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
Giải thích về nhóm loại bỏ các chướng ngại (nīvaraṇappahāna) đã hoàn tất.
