14. Etadaggavaggo
14. Phẩm Tối Thắng
(14) 5. Pañcamaetadaggavaggavaṇṇanā
(14) 5. Chú giải phần thứ năm của Phẩm Người Tối Thắng
Nandātherīvatthu
Câu chuyện về Trưởng lão Ni Nandā.
240. Chaṭṭhe aññaṃ maggaṃ apassantīti aññaṃ upāyaṃ apassantī.
240. Ở đây, câu “Chaṭṭhe aññaṃ maggaṃ apassantīti” có nghĩa là “không thấy một con đường nào khác,” ám chỉ việc không thấy một phương cách nào khác để thoát khổ.
Vissatthāti nirāsaṅkā.
“Vissatthā” nghĩa là “không lo âu,” tức là trạng thái tâm không còn sợ hãi.
Itthinimittanti itthiyā subhanimittaṃ, subhākāranti vuttaṃ hoti.
“Itthinimittaṃ” nghĩa là “biểu tượng của nữ giới,” ám chỉ các đặc tính lôi cuốn của nữ giới.
Dhammapade gāthaṃ vatvāti –
“Dhammapade gāthaṃ vatvā” nghĩa là “đã nói lên bài kệ trong Pháp Cú.”
‘‘Aṭṭhīnaṃ nagaraṃ kataṃ, maṃsalohitalepanaṃ;
“Thành phố xương dựng lên, phủ đầy thịt và máu.”
Yattha jarā ca maccu ca, māno makkho ca ohito’’ti. (dha. pa. 150)
“Nơi đây, già và chết, ngã mạn và kiêu căng đều trú ngụ.” (Pháp Cú, câu 150)
Imaṃ gāthaṃ vatvā.
Sau khi nói bài kệ này.
Tatrāyamadhippāyo – yatheva hi pubbaṇṇāparaṇṇādīnaṃ odahanatthāya kaṭṭhāni ussāpetvā vallīhi bandhitvā mattikāya vilimpitvā nagarasaṅkhātaṃ bahiddhā gehaṃ karonti,
Ý nghĩa ở đây là: giống như khi người ta dựng lên các mảnh gỗ, buộc bằng dây leo, trét đất sét lên để làm thành một căn nhà bên ngoài gọi là “thành phố,”
evamidaṃ ajjhattikampi tīṇi aṭṭhisatāni ussāpetvā nhāruvinaddhaṃ maṃsalohitalepanaṃ tacapaṭicchannaṃ jīraṇalakkhaṇāya jarāya maraṇalakkhaṇassa maccuno ārogyasampadādīni paṭicca uppajjanalakkhaṇassa mānassa sukatakāraṇavināsanalakkhaṇassa makkhassa ca odahanatthāya nagaraṃ kataṃ.
Thì thân thể bên trong này cũng vậy, được dựng lên từ 300 mảnh xương, kết nối bởi dây chằng, phủ đầy thịt và máu, bọc bởi da, mang dấu hiệu của sự lão hóa, dấu hiệu của chết chóc, và là nơi trú ngụ của ngã mạn và kiêu căng – tất cả như một “thành phố” được tạo dựng để cháy rụi.
Evarūpo eva hi ettha kāyikacetasiko ābādho ohito, ito uddhaṃ kiñci gayhūpagaṃ natthīti.
Đúng như vậy, trong thân này, cả sự đau khổ thân xác lẫn tinh thần đều hiện hữu, ngoài ra không có gì đáng để nắm giữ thêm nữa.
Suttaṃ abhāsīti –
Kinh được thuyết như sau:
‘‘Caraṃ vā yadi vā tiṭṭhaṃ, nisinno uda vā sayaṃ;
“Dù đi, dù đứng, dù ngồi hay nằm,”
Samiñjeti pasāreti, esā kāyassa iñjanā.
“Thân này co lại hoặc duỗi ra, đó là sự vận động của thân.”
‘‘Aṭṭhinahārusaṃyutto, tacamaṃsāvalepano;
“Thân được cấu thành từ xương và gân, phủ đầy thịt và da,”
Chaviyā kāyo paṭicchanno, yathābhūtaṃ na dissatī’’ti. (su. ni. 195-196)
“Bị bọc bởi lớp da, thân này không hiện rõ như thật.”
Ādinā suttamabhāsi.
Bằng đoạn đầu này, bài kinh được thuyết giảng.
Soṇātherīvatthu
Câu chuyện về Trưởng lão Ni Soṇā.
241. Sattame sabbepi visuṃ visuṃ gharāvāse patiṭṭhāpesīti ettha sabbepi visuṃ visuṃ gharāvāse patiṭṭhāpetvā ‘‘puttāva maṃ paṭijaggissanti, kiṃ me visuṃ kuṭumbenā’’ti sabbaṃ sāpateyyampi vibhajitvā adāsīti veditabbaṃ.
241. Ở đây, “sabbepi visuṃ visuṃ gharāvāse patiṭṭhāpesīti” nghĩa là “bà đã thiết lập cho mỗi người con một chỗ ở riêng biệt,” với suy nghĩ rằng “các con sẽ chăm sóc ta, ta cần gì phải sống với gia đình chung nữa.” Vì thế, bà đã chia toàn bộ tài sản của mình và ban phát cho các con.
Teneva hi tato paṭṭhāya ‘‘ayaṃ amhākaṃ kiṃ karissatī’’ti attano santikaṃ āgataṃ ‘‘mātā’’ti saññampi na kariṃsu.
Từ đó trở đi, các con nghĩ rằng: “Bà ấy còn có thể làm gì cho chúng ta đây?” và ngay cả khi bà đến gần, họ cũng không còn nghĩ bà là “mẹ” nữa.
Tathā hi naṃ katipāhaccayena jeṭṭhaputtassa bhariyā ‘‘aho amhākaṃ ayaṃ jeṭṭheputto meti dve koṭṭhāse datvā viya imameva gehaṃ āgacchatī’’ti āha.
Vài ngày sau, vợ của con trai trưởng nói: “Ồ, bà cứ nghĩ rằng đứa con trai trưởng của chúng ta là chỗ dựa của bà, nên bà đến căn nhà này như thể đã chia cho anh ấy hai phần.”
Sesaputtānaṃ bhariyāyopi evamevaṃ vadiṃsu.
Các con dâu của những người con khác cũng nói những lời tương tự.
Jeṭṭhadhītaraṃ ādiṃ katvā tāsaṃ gehaṃ gatakāle tāpi naṃ evameva vadiṃsu.
Khi bà đến nhà của con gái trưởng và các con gái khác, họ cũng nói như vậy.
Sā avamānappattā hutvā ‘‘kiṃ me imesaṃ santike vutthena, bhikkhunī hutvā jīvissāmī’’ti bhikkhunīupassayaṃ gantvā pabbajjaṃ yāci, tā naṃ pabbājesuṃ.
Bị sỉ nhục và khinh thường, bà tự nghĩ: “Còn sống gần những người này để làm gì? Ta sẽ sống cuộc đời của một nữ tu.” Rồi bà đến trú xứ của các tỳ-kheo ni và xin xuất gia, và họ đã nhận bà.
Imameva vatthuṃ dassento ‘‘bahuputtikasoṇā tesaṃ attani agāravabhāvaṃ ñatvā ‘gharāvāsena kiṃ karissāmī’ti nikkhamitvā pabbajī’’ti āha.
Chính sự kiện này đã được kể lại rằng: “Soṇā, người mẹ của nhiều con, nhận ra sự thiếu tôn trọng của chúng đối với mình, và tự nhủ: ‘Ta cần gì cuộc sống gia đình này nữa?’ Rồi bà rời bỏ gia đình và xuất gia.”
Vihāraṃ gacchantiyoti bhikkhuvihāraṃ gacchantiyo.
“Vihāraṃ gacchantiyo” nghĩa là “đang đi đến tịnh xá của các tỳ-kheo.”
Dhammamuttamanti navavidhalokuttaradhammaṃ.
“Dhammamuttamaṃ” nghĩa là “Chín pháp siêu thế.”
So hi uttamadhammo nāma yo hi taṃ na passati, tassa vassasatampi jīvanato taṃ dhammaṃ passantassa paṭivijjhantassa ekāhampi ekakkhaṇampi jīvitaṃ seyyo.
“Vì pháp ấy được gọi là pháp cao thượng. Ai không thấy pháp ấy, thì dù sống trăm năm cũng không bằng sống một ngày hay chỉ một khoảnh khắc để thấy và chứng ngộ pháp ấy.”
Āgantukajanoti vihāragataṃ bhikkhunījanaṃ sandhāya vadati.
“Āgantukajano” ám chỉ nhóm tỳ-kheo ni đã đến tịnh xá.
Anupadhāretvāti asallakkhetvā.
“Anupadhāretvā” có nghĩa là “không để ý” hoặc “không nhận ra.”
Bakulātherīvatthu
Bakulātherīvatthu – Chuyện của Tỳ-kheo-ni Bakula.
242. Aṭṭhamaṃ uttānatthameva.
242. Bài kệ thứ tám được hiểu theo nghĩa rõ ràng.
Kuṇḍalakesātherīvatthu
Kuṇḍalakesātherīvatthu – Chuyện của Tỳ-kheo-ni Kuṇḍalakesā.
243. Navame catukketi vīthicatukke.
243. Trong bài kệ thứ chín, “catukka” được hiểu là bốn con đường.
Catunnaṃ samāhāro catukkaṃ.
Sự kết hợp của bốn yếu tố được gọi là “catukka”.
Cārakatoti bandhanāgārato.
“Cārakata” có nghĩa là người bị giam trong ngục.
Ubbaṭṭetvāti uddharitvā.
“Ubbaṭṭetvā” nghĩa là kéo lên hay giải thoát.
Muhuttamapi cintayeti muhuttaṃ taṅkhaṇampi ṭhānuppattikapaññāya taṅkhaṇānurūpaṃ atthaṃ cintituṃ sakkuṇeyya.
Dù chỉ trong khoảnh khắc, với trí tuệ đạt được, người ta cũng có thể suy nghĩ về ý nghĩa phù hợp với thời điểm đó.
Sahassamapi ce gāthā, anatthapadasaṃhitāti ayaṃ gāthā dārucīriyattherassa bhagavatā bhāsitā, idhāpi ca sāyeva gāthā dassitā.
Dù ngàn bài kệ mang nội dung vô nghĩa, bài kệ này do Đức Thế Tôn thuyết cho Tỳ-kheo Dārucīriya, cũng chính bài kệ này được trình bày ở đây.
Therigāthāsaṃvaṇṇanāyaṃ ācariyadhammapālattherenapi kuṇḍalakesittheriyā vatthumhi ayameva gāthā vuttā.
Trong chú giải Thérīgāthā, Trưởng lão Ācariya Dhammapāla cũng đã nhắc đến bài kệ này trong câu chuyện về Tỳ-kheo-ni Kuṇḍalakesī.
Dhammapadaṭṭhakathāyaṃ pana kuṇḍalakesittheriyā vatthumhi –
Trong chú giải Pháp Cú, câu chuyện về Tỳ-kheo-ni Kuṇḍalakesī cũng được đề cập đến –
‘‘Yo ca gāthāsataṃ bhāse, anatthapadasaṃhitā;
‘‘Dẫu ai nói trăm bài kệ, mang nội dung vô nghĩa;
Ekaṃ dhammapadaṃ seyyo, yaṃ sutvā upasammatī’’ti.
Một câu Pháp Cú là hơn, nghe rồi tâm được an tịnh.’’
Ayaṃ gāthā āgatā.
Bài kệ này đã được trích dẫn.
Taṃtaṃbhāṇakānaṃ kathāmaggānusārena tattha tattha tathā vuttanti na idha ācariyassa pubbāparavirodho saṅkitabbo.
Theo con đường trình bày của các vị tụng giả, những điều được nói ở đây không có gì mâu thuẫn với lời dạy của các bậc Thầy.
Bhaddākāpilānītherī-bhaddākaccānātherīvatthu
Chuyện của Tỳ-kheo-ni Bhaddākāpilānī và Bhaddākaccānā.
244-245. Dasamaṃ ekādasamañca uttānatthameva.
244-245. Bài kệ thứ mười và mười một được hiểu theo nghĩa rõ ràng.
Kisāgotamītherīvatthu
Chuyện của Tỳ-kheo-ni Kisāgotamī.
246. Dvādasame tīhi lūkhehīti vatthalūkhasuttalūkharajanalūkhasaṅkhātehi tīhi lūkhehi.
246. Trong bài kệ thứ mười hai, “tīhi lūkhehi” ám chỉ ba điều thô ráp: vải thô, sợi thô và cách làm thô.
Siddhatthakanti sāsapabījaṃ.
“Siddhatthaka” nghĩa là hạt cải.
Taṃ puttapasusammattanti taṃ rūpabalādisampanne putte ca pasū ca labhitvā ‘‘mama puttā abhirūpā balasampannā paṇḍitā sabbakiccasamatthā, mama goṇo arogo abhirūpo mahābhāravaho, mama gāvī bahukhīrā’’ti evaṃ puttehi ca pasūhi ca sammattaṃ naraṃ.
Người ấy, mê đắm trong con cái và gia súc, nghĩ rằng: “Con trai ta đẹp đẽ, mạnh mẽ, thông minh và giỏi giang trong mọi việc; bò đực của ta khỏe mạnh, đẹp đẽ, chịu được gánh nặng lớn; bò cái của ta cho nhiều sữa.”
Byāsattamanasanti cakkhuviññeyyādīsu ārammaṇesu hiraññasuvaṇṇādīsu pattacīvarādīsu vā yaṃ yaṃ laddhaṃ hoti, tattha tattheva lagganāya sattamānasaṃ.
Tâm người ấy bị dính mắc vào các đối tượng khả ái như vàng bạc, hay các vật dụng như bát và y, bất kỳ thứ gì họ sở hữu, tâm đều bám chặt vào đó.
Suttaṃ gāmanti niddaṃ upagataṃ sattakāyaṃ.
“Suttaṃ gāma” nghĩa là thân thể chúng sinh chìm vào giấc ngủ.
Mahoghovāti yathā evarūpaṃ gāmaṃ gambhīrato vitthārato ca mahanto mahānadiogho antamaso sunakhampi asesetvā sabbaṃ ādāya gacchati, evaṃ vuttappakāraṃ naraṃ maccu ādāya gacchatīti attho.
Cũng như một dòng lũ lớn cuốn sạch ngôi làng từ độ sâu và độ rộng của nó, không chừa lại gì, ngay cả con chó; tương tự, thần chết cuốn đi người được mô tả như vậy.
Amataṃ padanti maraṇarahitaṃ koṭṭhāsaṃ, amataṃ mahānibbānanti attho.
“Amataṃ pada” nghĩa là trạng thái không chết, hay Niết-bàn tối thượng.
Sesamettha uttānameva.
Phần còn lại ở đây được hiểu theo nghĩa rõ ràng.
Siṅgālakamātātherīvatthu
Chuyện của Tỳ-kheo-ni Siṅgālakamātā.
247. Terasamaṃ uttānatthameva.
247. Bài kệ thứ mười ba được hiểu theo nghĩa rõ ràng.
(Pañcamaetadaggavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.)
(Bản chú giải về chương thứ năm trong tập Etadagga đã hoàn tất.)
Theripāḷisaṃvaṇṇanā niṭṭhitā.
Chú giải về phần Thérīpāḷi đã hoàn tất.
(14) 6. Chaṭṭhaetadaggavaggavaṇṇanā
(6) Chú giải chương thứ sáu trong Etadaggavaggo.
Tapussa-bhallikavatthu
Chuyện của Tapussa và Bhallika.
248. Upāsakapāḷisaṃvaṇṇanāya paṭhame sabbapaṭhamaṃ saraṇaṃ gacchantānanti sabbesaṃ paṭhamaṃ hutvā saraṇaṃ gacchantānaṃ.
248. Trong chú giải phần Upāsaka, ở đầu tiên, “sabbapaṭhamaṃ saraṇaṃ gacchantānaṃ” nghĩa là những người đầu tiên quy y.
Ito paranti sattasattāhato paraṃ.
“Từ đây trở đi” nghĩa là sau bảy tuần lễ.
Gamanūpacchedaṃ akāsīti gamanavicchedaṃ akāsi.
“Gamanūpacchedaṃ akāsī” nghĩa là đã làm gián đoạn việc đi.
Yathā te goṇā dhuraṃ chaḍḍetvā pothiyamānāpi na gacchanti, tathā akāsīti attho.
Giống như những con bò bỏ ách và dù bị đánh đập cũng không đi, điều đó có nghĩa là như vậy.
Tesanti tapussabhallikānaṃ.
Của họ, nghĩa là của Tapussa và Bhallika.
Adhimuccitvāti āvisitvā.
“Adhimuccitvā” nghĩa là đặt niềm tin sâu sắc.
Yakkhassa āvaṭṭo yakkhāvaṭṭo. Evaṃ sesesupi.
“Yakkhassa āvaṭṭo” nghĩa là vòng xoay của Dạ-xoa. Tương tự cho các trường hợp khác.
Atītabuddhānaṃ āciṇṇaṃ olokesīti atītabuddhā kena bhājanena paṭiggaṇhiṃsūti buddhāciṇṇaṃ olokesi.
Ngài nhìn vào truyền thống của các vị Phật trong quá khứ để xem các Ngài đã nhận vật cúng dường bằng vật chứa nào.
Dvevācike saraṇe patiṭṭhāyāti saṅghassa anuppannattā buddhadhammavasena dvevācike saraṇe patiṭṭhahitvā.
Đặt niềm tin vào hai ngôi là Phật và Pháp, bởi vì Tăng chưa hình thành.
Cetiyanti pūjanīyavatthuṃ.
“Cetiya” nghĩa là vật thờ phụng.
Jīvakesadhātuyāti jīvamānassa bhagavato kesadhātuyā.
“Jīvakesadhātu” nghĩa là xá-lợi tóc của Đức Thế Tôn khi Ngài còn sống.
Anāthapiṇḍikaseṭṭhivatthu
Chuyện của Anāthapiṇḍika, vị trưởng giả.
249. Dutiye teneva guṇenāti teneva dāyakabhāvasaṅkhātena guṇena.
249. Trong câu chuyện thứ hai, “teneva guṇena” nghĩa là với đức tính được xác định bởi hành động bố thí.
So hi sabbakāmasamiddhatāya vigatamaccheratāya karuṇādiguṇasamaṅgitāya ca niccakālaṃ anāthānaṃ piṇḍamadāsi.
Vì ông ta luôn thịnh vượng, không keo kiệt, có lòng từ bi và các đức tính khác, ông thường xuyên bố thí thức ăn cho những người nghèo khổ.
Tena sabbakālaṃ upaṭṭhito anāthānaṃ piṇḍo etassa atthīti anāthapiṇḍikoti saṅkhaṃ gato.
Do luôn cung cấp thức ăn cho những người không nơi nương tựa, ông được gọi là Anāthapiṇḍika (người cung cấp thức ăn cho người nghèo).
Yojanikavihāre kāretvāti yojane yojane ekamekaṃ vihāraṃ kāretvā.
Ông đã xây dựng các tu viện cách nhau mỗi yojana (đơn vị đo lường cổ).
‘‘Evarūpaṃ dānaṃ pavattesī’’ti vatvā tameva dānaṃ vibhajitvā dassento ‘‘devasikaṃ pañca salākabhattāni hontī’’tiādimāha.
Nói rằng ông đã thực hành bố thí như vậy, chia chi tiết các loại bố thí, như “mỗi ngày có năm phần thức ăn được phát bằng thẻ.”
Tattha salākāya gāhetabbaṃ bhattaṃ salākabhattaṃ.
Ở đây, “salākabhattaṃ” nghĩa là thức ăn được nhận bằng cách rút thẻ.
Ekasmiṃ pakkhe ekadivasaṃ dātabbaṃ bhattaṃ pakkhikabhattaṃ.
“Pakkhikabhattaṃ” nghĩa là thức ăn được bố thí một lần trong một nửa tháng.
Dhuragehe ṭhapetvā dātabbaṃ bhattaṃ dhurabhattaṃ.
“Dhurabhattaṃ” nghĩa là thức ăn được bố thí tại nhà chính.
Āgantukānaṃ dātabbaṃ bhattaṃ āgantukabhattaṃ.
“Āgantukabhattaṃ” nghĩa là thức ăn được bố thí cho khách vãng lai.
Evaṃ sesesupi.
Tương tự cho các loại thức ăn khác.
Pañca āsanasatāni gehe niccapaññattāneva hontīti gehe nisīdāpetvā bhuñjantānaṃ pañcannaṃ bhikkhusatānaṃ pañca āsanasatāni niccapaññattāni honti.
Năm trăm chỗ ngồi được sắp xếp sẵn trong nhà để năm trăm vị tỳ-kheo ngồi ăn mỗi ngày.
Cittagahapativatthu
Chuyện của Citta, vị cư sĩ trưởng giả.
250. Tatiye migā eva migarūpāni.
250. Trong câu chuyện thứ ba, “migā” nghĩa là những con nai thực sự có hình dáng của nai.
Bhikkhaṃ samādāpetvāti, ‘‘bhante, mayhaṃ anuggahaṃ karotha, idha nisīditvā bhikkhaṃ gaṇhathā’’ti bhikkhāgahaṇatthaṃ samādāpetvā.
“Bhikkhaṃ samādāpetvā” nghĩa là cư sĩ thỉnh cầu: “Bạch Ngài, xin hãy từ bi với con, ngồi đây và nhận vật thực.”
Vivaṭṭaṃ uddissa upacitaṃ nibbedhabhāgiyakusalaṃ upanissayo.
Duyên lành được tích lũy để đạt đến Niết-bàn, thông qua các thiện nghiệp dẫn đến sự giác ngộ.
Saḷāyatanavibhattimeva desesīti saḷāyatanavibhāgappaṭisaṃyuttameva dhammakathaṃ kathesi.
Ngài giảng Pháp liên quan đến sự phân tích sáu căn.
Therenāti tattha sannihitānaṃ sabbesaṃ jeṭṭhena mahātherena.
“Therena” nghĩa là Trưởng lão cao niên nhất trong số các vị hiện diện ở đó.
Pañhaṃ vissajjetuṃ asakkontenāti cittena gahapatinā…
Không thể trả lời câu hỏi của Citta, vị cư sĩ trưởng giả, khi ông hỏi:
‘‘Yā imā, bhante thera, anekavihitā diṭṭhiyo loke uppajjanti…
“Bạch Ngài, có nhiều quan kiến khác nhau sinh khởi trên thế gian như:
‘Sassato loko’ti vā, ‘asassato loko’ti vā, ‘antavā loko’ti vā, ‘anantavā loko’ti vā,…
‘Thế gian là thường còn’, hoặc ‘Thế gian là vô thường’, hoặc ‘Thế gian là hữu hạn’, hoặc ‘Thế gian là vô hạn’,…
‘Taṃ jīvaṃ taṃ sarīra’nti vā, ‘aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīra’nti vā…
‘Thân và tâm là một’, hoặc ‘Thân và tâm là khác biệt’,…
‘Hoti tathāgato paraṃ maraṇā’ti vā, ‘na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’ti vā…
‘Như Lai tồn tại sau khi chết’, hoặc ‘Như Lai không tồn tại sau khi chết’,…
‘Hoti ca na hoti ca tathāgato paraṃ maraṇā’ti vā…
‘Như Lai vừa tồn tại vừa không tồn tại sau khi chết’,…
‘Neva hoti na na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’ti vā…
‘Như Lai không tồn tại cũng không không tồn tại sau khi chết.’
Yāni cimāni dvāsaṭṭhi diṭṭhigatāni brahmajāle gaṇitāni…
Những quan kiến này, gồm sáu mươi hai quan kiến được liệt kê trong kinh Phạm Võng,
Imā nu kho, bhante, diṭṭhiyo kismiṃ sati honti, kismiṃ asati na hontī’’ti…
Chúng phụ thuộc vào điều gì để tồn tại, và không tồn tại khi điều gì vắng mặt, bạch Ngài?”
Evamādinā (saṃ. ni. 4.345) pañhe puṭṭhe taṃ pañhaṃ vissajjetuṃ asakkontena.
Khi Citta hỏi câu hỏi này (theo kinh Tạp A Hàm, đoạn 4.345), Trưởng lão không thể trả lời.
Imaṃ kira pañhaṃ yāvatatiyaṃ puṭṭho mahāthero tuṇhī ahosi.
Nghe câu hỏi này đến lần thứ ba, Trưởng lão vẫn im lặng.
Atha isidattatthero cintesi – ‘‘ayaṃ thero neva attanā byākaroti, na aññaṃ ajjhesati, upāsako ca bhikkhusaṅghaṃ vihesati, ahametaṃ byākaritvā phāsuvihāraṃ katvā dassāmī’’ti.
Khi ấy, Trưởng lão Isidatta suy nghĩ: “Trưởng lão này không tự trả lời, cũng không yêu cầu ai khác trả lời, trong khi vị cư sĩ đang gây phiền toái cho Tăng đoàn. Ta sẽ trả lời câu hỏi này để mang lại sự an lạc.”
Evaṃ cintetvā ca āsanato vuṭṭhāya therassa santikaṃ gantvā ‘‘byākaromahaṃ, bhante, cittassa gahapatino etaṃ pañha’’nti (saṃ. ni. 4.345) āha.
Nghĩ vậy, Ngài đứng dậy từ chỗ ngồi, đến gần Trưởng lão và nói: “Bạch Ngài, con xin trả lời câu hỏi của Citta, vị cư sĩ.”
Evaṃ vutte thero ‘‘byākarohi tvaṃ, āvuso isidatta, cittassa gahapatino etaṃ pañha’’nti isidattaṃ ajjhesi.
Nghe vậy, Trưởng lão nói: “Hãy trả lời câu hỏi này, Hiền giả Isidatta, cho Citta, vị cư sĩ.”
Tena vuttaṃ – ‘‘pañhaṃ vissajjetuṃ asakkontena ajjhiṭṭho’’ti.
Do vậy, được ghi rằng Trưởng lão đã yêu cầu Isidatta trả lời câu hỏi khi chính Ngài không thể giải đáp.
Pañhaṃ vissajjetvāti…
Sau khi trả lời câu hỏi, Trưởng lão Isidatta nói rằng:
‘‘Yā imā, gahapati, anekavihitā diṭṭhiyo loke uppajjanti…
“Những quan kiến khác nhau trên thế gian này như:
‘Sassato loko’ti vā, ‘asassato loko’ti vā…
‘Thế gian là thường còn’, hoặc ‘Thế gian là vô thường’,…
…pe… yāni cimāni dvāsaṭṭhi diṭṭhigatāni brahmajāle gaṇitāni,
“…và những quan kiến này, gồm sáu mươi hai quan kiến được liệt kê trong kinh Phạm Võng (Brahmajāla Sutta).”
Imā kho, gahapati, diṭṭhiyo sakkāyadiṭṭhiyā sati honti, sakkāyadiṭṭhiyā asati na hontī’’tiādinā nayena pañhaṃ vissajjetvā.
“Thưa cư sĩ, những quan kiến này tồn tại khi có tà kiến về tự ngã (sakkāyadiṭṭhi) và không tồn tại khi tà kiến về tự ngã bị diệt trừ.” Bằng cách này, Trưởng lão đã trả lời câu hỏi.
Gihisahāyakabhāve ñāteti therassa gihisahāyakabhāve cittena gahapatinā ñāte.
Citta, vị cư sĩ, nhận ra mối quan hệ giữa mình và Trưởng lão Isidatta như bạn thân khi còn tại gia.
Citto kira, gahapati, tassa pañhaveyyākaraṇe tuṭṭho…
Citta, vị cư sĩ, hài lòng với lời giải đáp của Trưởng lão, liền hỏi:
‘‘Kuto, bhante, ayyo isidatto āgacchatī’’ti vatvā ‘‘avantiyā kho ahaṃ, gahapati, āgacchāmī’’ti vutto ‘‘atthi, bhante, avantiyā isidatto nāma kulaputto amhākaṃ adiṭṭhasahāyo pabbajito, diṭṭho so āyasmatā’’ti pucchi.
“Cư sĩ hỏi: ‘Bạch Ngài, Trưởng lão Isidatta đến từ đâu?’ Trưởng lão trả lời: ‘Ta đến từ vùng Avanti, thưa cư sĩ.’ Cư sĩ lại hỏi: ‘Bạch Ngài, ở Avanti có một người con của gia đình quý tộc tên là Isidatta, bạn thân chưa từng gặp của tôi đã xuất gia, Ngài có gặp vị ấy không?'”
Thero ca ‘‘evaṃ, gahapatī’’ti vatvā ‘‘kahaṃ nu kho, bhante, so āyasmā etarahi viharatī’’ti puna puṭṭho tuṇhī ahosi.
Trưởng lão trả lời: “Đúng vậy, thưa cư sĩ,” rồi khi được hỏi tiếp: “Bạch Ngài, hiện nay vị Trưởng lão ấy đang trú ở đâu?” Ngài vẫn giữ im lặng.
Atha citto gahapati ‘‘ayyo no, bhante, isidatto’’ti pucchitvā ‘‘evaṃ, gahapatī’’ti vutte attano gihisahāyabhāvaṃ aññāsi.
Sau đó, cư sĩ Citta hỏi: “Có phải Trưởng lão Isidatta là bạn thân của tôi không, bạch Ngài?” Khi được xác nhận rằng đúng như vậy, ông nhận ra mối quan hệ bạn bè từ thời tại gia của mình với Trưởng lão.
Tejosamāpattipāṭihāriyaṃ dassetvāti ekasmiṃ kira divase citto gahapati ‘‘sādhu me, bhante, ayyo uttarimanussadhammā iddhipāṭihāriyaṃ dassetū’’ti mahātheraṃ yāci.
Một ngày nọ, cư sĩ Citta thỉnh cầu Trưởng lão: “Bạch Ngài, thật lành thay, xin Ngài hãy thể hiện thần thông siêu nhân, một phép lạ chứng minh năng lực siêu phàm.”
Thero ‘‘tena hi tvaṃ, gahapati, āḷinde uttarāsaṅgaṃ paññāpetvā tattha tiṇakalāpaṃ okirā’’ti vatvā tena ca tathā kate sayaṃ vihāraṃ pavisitvā ca ghaṭikaṃ datvā tathārūpaṃ iddhābhisaṅkhāraṃ abhisaṅkhāresi, yathā tāḷacchiggaḷena ca aggaḷantarikāya ca acci nikkhamitvā tiṇāni jhāpeti, uttarāsaṅgaṃ na jhāpeti.
Trưởng lão nói: “Vậy thì, thưa cư sĩ, hãy trải áo choàng bên hiên và rải một bó cỏ lên đó.” Sau khi cư sĩ làm theo lời, Ngài đi vào tịnh xá, chờ trong chốc lát rồi tập trung vào sức mạnh thần thông của mình. Ngọn lửa phát ra từ khe cửa và lỗ thông gió, đốt cháy cỏ nhưng không làm cháy chiếc áo choàng.
Atha citto gahapati uttarāsaṅgaṃ papphoṭetvā saṃviggo lomahaṭṭhajāto ekamantaṃ ṭhito theraṃ bahi nikkhamantaṃ disvā ‘‘abhiramatu, bhante, ayyo macchikāsaṇḍe, ramaṇīyaṃ ambāṭakavanaṃ, ahaṃ ayyassa ussukkaṃ karissāmi cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhārāna’’nti āha.
Lúc ấy, cư sĩ Citta phủi sạch chiếc áo choàng, lòng đầy xúc động và sởn gai ốc, đứng lặng một bên. Khi thấy Trưởng lão bước ra ngoài, ông thưa: “Bạch Ngài, xin Ngài hãy lưu lại ở Macchikāsaṇḍa, nơi có rừng xoài tươi đẹp. Con sẽ chăm lo đầy đủ cho Ngài các nhu cầu về y phục, thức ăn, chỗ ở, và thuốc men khi đau ốm.”
Tato thero ‘‘na dāni idha vasituṃ sakkā’’ti tamhā vihārā pakkāmi.
Sau đó, Trưởng lão nói: “Bây giờ không thể ở lại đây được nữa,” rồi rời khỏi tịnh xá.
Taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ – ‘‘tejosamāpatti pāṭihāriyaṃ dassetvā ‘idāni idha vasituṃ na yutta’nti yathāsukhaṃ pakkāmī’’ti.
Do đó, có câu rằng: “Sau khi thể hiện thần thông qua hỏa nhập định, Ngài nói ‘giờ không thích hợp để lưu lại đây’ và ra đi theo ý muốn.”
Dve aggasāvakātiādīsu yaṃ vattabbaṃ, taṃ vitthārato vinayapāḷiyaṃ āgatameva.
Những gì cần nói về hai vị đại đệ tử và các điều liên quan đã được giải thích đầy đủ trong kinh luật Vinaya.
Saddhoti lokiyalokuttarāya saddhāya samannāgato.
“Saddho” nghĩa là người có đức tin, sở hữu lòng tin vào các pháp thế gian và xuất thế gian.
Sīlenāti agāriyasīlaṃ anagāriyasīlanti duvidhaṃ sīlaṃ, tesu idha agāriyaṃ sīlaṃ adhippetaṃ, tena samannāgatoti attho.
“Sīlena” nghĩa là giới hạnh, gồm hai loại: giới hạnh của người tại gia và của người xuất gia. Trong trường hợp này, giới hạnh của người tại gia được đề cập, và ý nghĩa là người ấy tuân giữ giới hạnh ấy.
Yasobhogasamappitoti yādiso anāthapiṇḍikādīnaṃ pañcaupāsakasataparivārasaṅkhāto agāriyo yaso, tādiseneva yasena, yo ca dhanadhaññādiko ceva sattavidhaariyadhanasaṅkhāto cāti duvidho bhogo, tena ca samannāgatoti attho.
“Yasobhogasamappito” nghĩa là người ấy có danh vọng và tài sản. Danh vọng giống như của Anāthapiṇḍika, người đứng đầu năm trăm cư sĩ. Tài sản bao gồm của cải vật chất như tiền bạc, lúa gạo và bảy loại tài sản quý báu của bậc Thánh. Người ấy được hưởng trọn vẹn cả hai.
Yaṃ yaṃ padesanti puratthimādīsu disāsu evarūpo kulaputto yaṃ yaṃ padesaṃ bhajati, tattha tattha evarūpena lābhasakkārena pūjitova hotīti attho.
“Bất cứ nơi nào” nghĩa là người con trong gia đình như vậy, dù đi đến nơi nào ở các phương đông, tây, nam, bắc, thì ở nơi đó, người ấy luôn được kính trọng và tôn vinh với các lợi ích và sự kính lễ tương tự.
Hatthakaāḷavakavatthu
Chuyện của Hatthaka, người ở Āḷavaka.
251. Catutthe catubbidhena saṅgahavatthunāti dānapiyavacanaatthacariyāsamānattatāsaṅkhātena catubbidhena saṅgahavatthunā.
251. Trong câu chuyện thứ tư, “catubbidhena saṅgahavatthunā” nghĩa là bốn pháp nhiếp gồm: bố thí, ái ngữ, lợi hành và đồng sự.
‘‘Sve bhattacāṭiyā saddhiṃ āḷavakassa pesetabbo ahosī’’ti vuttamatthaṃ pākaṭaṃ katvā dassetuṃ – ‘‘tatrāyaṃ anupubbikathā’’tiādimāha.
“Ngày mai, cần gửi một bữa ăn cùng với chiếc bát cho Āḷavaka,” điều này được làm rõ bằng cách kể câu chuyện chi tiết từ đầu.
Migavatthāya araññaṃ gantvāti āḷavako rājā vividhanāṭakūpabhogaṃ chaḍḍetvā corappaṭibāhanatthañca paṭirājanisedhanatthañca byāyāmakaraṇatthañca sattame sattame divase migavaṃ gacchanto ekadivasaṃ balakāyena saddhiṃ ‘‘yassa passena migo palāyati, tasseva so bhāro’’ti katakatikavatto migavatthāya araññaṃ gantvā.
Vua Āḷavaka, từ bỏ những thú vui giải trí và đi săn mỗi bảy ngày để rèn luyện thể lực, chống cướp, và ngăn chặn các cuộc xâm lược. Một ngày nọ, Ngài cùng đoàn quân vào rừng săn nai với lời giao ước: “Con nai nào chạy về phía ai, người đó phải chịu trách nhiệm.”
Ekaṃ miganti attano ṭhitaṭṭhānena palātaṃ eṇimigaṃ.
Một con nai, chính là con nai đực chạy trốn từ vị trí của vua.
Anubandhitvāti tiyojanamaggaṃ ekakova anubandhitvā.
Ngài đuổi theo con nai một mình suốt ba do-tuần.
Javasampanno hi rājā dhanuṃ gahetvā pattikova tiyojanaṃ taṃ migamanubandhi.
Vị vua, vốn nhanh nhẹn, cầm cung đuổi theo con nai suốt ba do-tuần, đi bộ mà không dùng xe ngựa.
Ghātetvāti yasmā eṇimigā tiyojanavegā eva honti, tasmā parikkhiṇajavaṃ taṃ migaṃ udakaṃ pavisitvā ṭhitaṃ ghātetvā.
Vì nai đực thường có thể chạy xa đến ba do-tuần, nên khi nó kiệt sức đứng lại trong nước, vua bắn hạ nó.
Dvidhā chetvā dhanukoṭiyaṃ lagetvā nivattetvā āgacchantoti anatthikopi maṃsena ‘‘nāsakkhi migaṃ gahetu’’nti apavādamocanatthaṃ dvidhā chinnaṃ dhanukoṭiyaṃ lagetvā āgacchanto.
Ngài cắt con nai làm hai, buộc nó vào đầu cung và quay trở về, dù không cần thịt, để tránh bị chê trách rằng Ngài không thể bắt được con nai.
Sandacchāyanti ghanacchāyaṃ bahalapattapalāsaṃ.
“Sandacchāya” nghĩa là bóng mát rậm rạp với nhiều lá và cành.
Rukkhe adhivatthā devatāti āḷavakaṃ yakkhaṃ sandhāya vadati.
“Các thần trú trong cây,” câu này nói về Yakkha Āḷavaka.
So hi mahārājūnaṃ santikā varaṃ labhitvā majjhanhikasamaye tassa rukkhassa chāyāya phuṭṭhokāsaṃ paviṭṭhe pāṇino khādanto tattha paṭivasati.
Yakkha Āḷavaka, sau khi nhận được đặc ân từ các vua lớn, trú ngụ tại bóng cây vào giữa trưa và ăn các chúng sinh bước vào vùng bóng mát của cây ấy.
Āḷavakassa nisīdanapallaṅke nisīdīti yattha abhilakkhitesu maṅgaladivasādīsu āḷavako nisīditvā siriṃ anubhoti, tasmiṃyeva dibbaratanapallaṅke nisīdi.
Ngài ngồi trên chiếc giường báu của Āḷavaka, nơi Yakkha này thường ngồi trong những ngày tốt lành để tận hưởng sự vinh quang.
Attano gamane asampajjamāne ‘‘kiṃ nu kho kāraṇa’’nti āvajjentāti…
Khi việc di chuyển của họ bị cản trở, họ suy nghĩ: “Nguyên nhân có thể là gì?”
Tadā kira sātāgirahemavatā bhagavantaṃ jetavaneyeva vanditvā ‘‘yakkhasamāgamaṃ gamissāmā’’ti saparivārā nānāyānehi ākāsena gacchanti…
Lúc đó, Sātāgira và Hemavata, sau khi đảnh lễ Đức Phật tại Jetavana, quyết định đến cuộc họp của các Yakkha, và cùng đoàn tùy tùng di chuyển qua không trung bằng các cỗ xe khác nhau.
Ākāse ca yakkhānaṃ na sabbattha maggo atthi, ākāsaṭṭhāni vimānāni pariharitvā maggaṭṭhāneneva maggo hoti…
Trong không trung, Yakkha không có lối đi ở mọi nơi, vì họ phải tránh các cung điện trên trời và chỉ có thể đi theo những lối được định sẵn.
Āḷavakassa pana vimānaṃ bhūmaṭṭhaṃ suguttaṃ pākāraparikkhittaṃ susaṃvihitadvāraṭṭālakagopuraṃ upari kaṃsajālasañchannamañjūsāsadisaṃ tiyojanaṃ ubbedhena, tassa upari maggo hoti…
Cung điện của Āḷavaka được xây trên mặt đất, được bảo vệ kỹ lưỡng, bao quanh bởi tường thành và cổng vòm kiên cố, có lưới đồng phủ phía trên, cao ba do-tuần, và đường đi của họ nằm phía trên cung điện ấy.
Te taṃ padesamāgamma gantumasamatthā ahesuṃ.
Khi đến vùng đó, họ không thể đi tiếp.
Buddhānañhi nisinnokāsassa uparibhāgena yāva bhavaggā koci gantumasamattho…
Bởi vì bất kỳ nơi nào Đức Phật ngồi, không ai có thể đi qua phía trên từ đó đến tận đỉnh của sự tồn tại (bhavaggā).
Tasmā attano gamane asampajjamāne ‘‘kiṃ nu kho kāraṇa’’nti āvajjesuṃ.
Vì vậy, khi việc di chuyển của họ bị cản trở, họ suy nghĩ: “Nguyên nhân có thể là gì?”
Tesaṃ kathaṃ sutvā cintesīti yasmā assaddhassa saddhākathā dukkathā hoti dussīlādīnaṃ sīlakathādayo viya…
Nghe những lời nói của họ, Ngài suy nghĩ: “Đức tin đối với kẻ vô tín cũng khó chịu như những lời về giới hạnh đối với kẻ không giữ giới.”
Tasmā tesaṃ yakkhānaṃ santikā bhagavato pasaṃsaṃ sutvā eva aggimhi pakkhittaloṇasakkharā viya abbhantare uppannakopena paṭapaṭāyamānahadayo hutvā cintesi.
Do đó, khi nghe lời ca ngợi Đức Phật từ các Yakkha, Ngài tức giận như muối và đá bị ném vào lửa, và suy nghĩ với trái tim đầy sự phẫn nộ.
Pabbatakūṭanti kelāsapabbatakūṭaṃ.
“Pabbatakūṭa” nghĩa là đỉnh núi Kailasa.
Ito paṭṭhāya āḷavakayuddhaṃ vitthāretabbanti
Từ đây, trận chiến với quỷ Āḷavaka sẽ được kể chi tiết.
so kira manosilātale vāmapādena ṭhatvā ‘‘passatha dāni tumhākaṃ vā satthā mahānubhāvo, ahaṃ vā’’ti
Người ấy đứng trên đỉnh núi bằng chân trái, nói rằng: “Hãy nhìn xem, thầy của các ngươi có quyền năng lớn hay ta đây?”
dakkhiṇapādena saṭṭhiyojanamattaṃ kelāsakūṭapabbataṃ akkami,
Rồi dùng chân phải, người ấy bước qua một khoảng cách 60 do-tuần đến đỉnh núi Kelāsa.
taṃ ayokūṭappahato viya niddhantaayapiṇḍo papaṭikāyo muñci.
Hành động đó như một khối sắt nung chảy bị đập mạnh, khiến bụi tung bay khắp nơi.
So tatra ṭhatvā ‘‘ahaṃ āḷavako’’ti ugghosesi.
Đứng đó, người ấy tuyên bố: “Ta là Āḷavaka.”
Sakalajambudīpaṃ saddo phari.
Âm thanh ấy vang vọng khắp toàn bộ cõi Diêm-phù-đề.
Tiyojanasahassavitthatahimavāpi sampakampi yakkhassānubhāvena.
Cả dãy núi Tuyết Sơn, rộng ba nghìn do-tuần, cũng rung chuyển vì sức mạnh của quỷ Dạ-xoa.
So vātamaṇḍalaṃ samuṭṭhāpesi ‘‘eteneva samaṇaṃ palāpessāmī’’ti.
Người ấy tạo ra một cơn lốc xoáy, nói rằng: “Ta sẽ dùng nó để đánh bại sa-môn này.”
Te puratthimādibhedā vātā samuṭṭhahitvā aḍḍhayojanayojanadviyojanatiyojanappamāṇāni pabbatakūṭāni padāletvā.
Những cơn gió từ bốn hướng nổi lên, phá vỡ các đỉnh núi rộng nửa do-tuần, một, hai, và ba do-tuần.
Vanagaccharukkhādīni ummūletvā āḷavinagaraṃ pakkhandā.
Những cơn gió cuốn bật gốc cây rừng, tấn công vào thành Āḷavi.
Jiṇṇahatthisālādīni cuṇṇentā chadaniṭṭhakā ākāse bhamentā.
Gió phá tan các công trình cũ kỹ như nhà voi, khiến mái và gạch bay lên trời.
Bhagavā ‘‘mā kassaci uparodho hotū’’ti adhiṭṭhāsi.
Bậc Thế Tôn quán nguyện: “Đừng để bất kỳ ai bị tổn hại.”
Te vātā dasabalaṃ patvā cīvarakaṇṇamattampi cāletuṃ nāsakkhiṃsu.
Những cơn gió ấy khi chạm đến bậc Thập Lực thậm chí không thể làm lay động một góc y.
Tato mahāvassaṃ samuṭṭhāpesi ‘‘udakena ajjhottharitvā samaṇaṃ māressāmī’’ti.
Người ấy tạo ra một cơn mưa lớn, nói rằng: “Ta sẽ nhấn chìm sa-môn này bằng nước.”
Tassānubhāvena uparūpari satapaṭalasahassapaṭalādibhedā valāhakā uṭṭhahitvā pavassiṃsu.
Do uy lực của quỷ, các đám mây lớn chồng chất trăm lớp, nghìn lớp, mưa xuống.
Vuṭṭhidhārāvegena pathavī chiddā ahosi.
Cơn mưa mạnh đến mức đất nứt ra.
Vanarukkhādīnaṃ upari mahogho āgantvā dasabalassa cīvare ussāvabindumattampi temetuṃ nāsakkhi.
Dòng nước lớn tràn qua rừng cây nhưng không làm ướt một giọt nào trên y của bậc Thập Lực.
Tato pāsāṇavassaṃ samuṭṭhāpesi.
Sau đó, người ấy tạo ra một trận mưa đá.
Mahantāni mahantāni pabbatakūṭāni dhūmāyantāni pajjalantāni ākāsenāgantvā dasabalaṃ patvā dibbamālāguḷāni sampajjiṃsu.
Những tảng đá lớn, đang cháy và bốc khói, rơi từ bầu trời xuống, nhưng khi chạm đến bậc Thập Lực, chúng biến thành những đóa hoa thiên giới.
Tato paharaṇavassaṃ samuṭṭhāpesi.
Tiếp đó, người ấy tạo ra một trận mưa vũ khí.
Ekatodhārā ubhatodhārā asisattikhurappādayo dhūmāyantā pajjalantā ākāsenāgantvā dasabalassa pādamūle dibbapupphāni ahesuṃ.
Những vũ khí sắc bén, rực lửa như gươm, dao, giáo, từ trên không rơi xuống, nhưng khi chạm đến chân bậc Thập Lực, chúng biến thành hoa trời.
Tato aṅgāravassaṃ samuṭṭhāpesi.
Kế đó, người ấy tạo ra một trận mưa than hồng.
Kiṃsukavaṇṇā aṅgārā ākāsenāgantvā dasabalassa pādamūle dibbapupphāni hutvā vikiriṃsu.
Những hòn than hồng màu đỏ rực như hoa Kiṃsuka từ bầu trời rơi xuống chân bậc Thập Lực, biến thành những đóa hoa trời và rải rác khắp nơi.
Tato kukkuḷavassaṃ samuṭṭhāpesi.
Tiếp đó, người ấy tạo ra một trận mưa tro nóng.
Accuṇho kukkuḷo ākāsenāgantvā dasabalassa pādamūle candanacuṇṇaṃ hutvā nipati.
Tro nóng cháy rực từ bầu trời rơi xuống chân bậc Thập Lực, biến thành bột gỗ đàn hương và nằm yên ở đó.
Tato vālikavassaṃ samuṭṭhāpesi.
Người ấy lại tạo ra một trận mưa cát mịn.
Atisukhumā vālikā dhūmāyantā pajjalantā ākāsenāgantvā dasabalassa pādamūle dibbapupphāni hutvā nipatiṃsu.
Những hạt cát mịn, rực lửa và bốc khói từ trên trời rơi xuống chân bậc Thập Lực, biến thành những đóa hoa trời và nằm yên tại đó.
Tato kalalavassaṃ samuṭṭhāpesi.
Kế tiếp, người ấy tạo ra một trận mưa bùn.
Taṃ dhūmāyantaṃ pajjalantaṃ ākāsenāgantvā dasabalassa pādamūle dibbagandhaṃ hutvā nipati.
Bùn nóng, bốc khói và cháy từ trên trời rơi xuống chân bậc Thập Lực, biến thành hương thơm thiên giới.
Tato andhakāraṃ samuṭṭhāpesi ‘‘bhiṃsetvā samaṇaṃ palāpessāmī’’ti.
Người ấy tạo ra bóng tối, nói rằng: “Ta sẽ hủy diệt và xua đuổi sa-môn này.”
Caturaṅgasamannāgataṃ andhakārasadisaṃ hutvā dasabalaṃ patvā sūriyappabhāvihatamivandhakāraṃ antaradhāyi.
Bóng tối dày đặc, đầy đủ bốn yếu tố, bao phủ lấy bậc Thập Lực, nhưng như ánh sáng mặt trời phá tan màn đêm, bóng tối ấy liền biến mất.
Evaṃ yakkho imāhi navahi vātavassapāsāṇapaharaṇaṅgārakukkuḷavālikakalalandhakāravuṭṭhīhi bhagavantaṃ palāpetumasakkonto
Như vậy, quỷ Dạ-xoa, dù đã dùng chín loại mưa gồm gió, nước, đá, vũ khí, than hồng, tro nóng, cát mịn, bùn, và bóng tối để cố xua đuổi bậc Thế Tôn, nhưng không thể thành công
nānāvidhappaharaṇahatthaanekappakārarūpabhūtagaṇasamākulāya caturaṅginiyā senāya sayameva bhagavantaṃ abhigato.
cuối cùng, người ấy tự mình dẫn quân đoàn gồm nhiều loại hình dáng quái vật, cầm đủ loại vũ khí, trong đội quân bốn binh chủng, tiến thẳng đến bậc Thế Tôn.
Te bhūtagaṇā anekappakāravikāre katvā ‘‘gaṇhatha hanathā’’ti bhagavato upari āgacchantā viya ca honti.
Các quái vật ấy biến hóa đủ mọi hình dạng, hét lớn: “Bắt lấy! Giết đi!” và như lao tới bậc Thế Tôn.
Apica kho niddhantalohapiṇḍaṃ viya makkhikā bhagavantaṃ allīyitumasamatthā eva ahesuṃ.
Tuy nhiên, như ruồi không thể bám vào khối sắt nung chảy, chúng không thể làm tổn hại đến bậc Thế Tôn.
Evaṃ sabbarattiṃ anekappakāravibhiṃsākāradassanenapi bhagavantaṃ cāletumasakkonto āḷavako cintesi – ‘‘yaṃnūnāhaṃ kenaci ajeyyaṃ dussāvudhaṃ muñceyya’’nti.
Suốt đêm, dù đã biểu hiện nhiều hình thức kinh hoàng khác nhau nhưng không thể lay động bậc Thế Tôn, Āḷavaka suy nghĩ: “Hãy để ta sử dụng một vũ khí bất bại.”
Sace hi so duṭṭho ākāse taṃ dussāvudhaṃ muñceyya, dvādasa vassāni devo na vasseyya.
Nếu kẻ ác ấy thả vũ khí kia lên bầu trời, mưa sẽ không rơi trong mười hai năm.
Sace pathaviyaṃ muñceyya, sabbarukkhatiṇādīni sussitvā dvādasavassantaraṃ na puna ruheyyuṃ.
Nếu thả xuống mặt đất, tất cả cây cối, cỏ dại sẽ khô héo và không mọc lại trong suốt mười hai năm.
Sace samudde muñceyya, tattakapāle udakabindu viya sabbaṃ susseyya.
Nếu thả xuống đại dương, toàn bộ nước biển sẽ cạn khô như một giọt nước trong chiếc bát nóng.
Sace sinerupabbate muñceyya, khaṇḍākhaṇḍaṃ hutvā vikireyya.
Nếu thả lên núi Sineru, nó sẽ vỡ thành từng mảnh và văng tung tóe.
So evaṃmahānubhāvaṃ dussāvudhaṃ uttarisāṭakaṃ muñcitvā aggahesi.
Kẻ ấy cởi chiếc áo khoác trên thân và lấy ra vũ khí hùng mạnh ấy.
Yebhuyyena dasasahassilokadhātudevatā vegena sannipatiṃsu ‘‘ajja bhagavā āḷavakaṃ damessati, tattha dhammaṃ sossāmā’’ti.
Hầu hết các chư thiên trong mười nghìn thế giới vội vàng tụ hội, nói rằng: “Hôm nay, bậc Thế Tôn sẽ khuất phục Āḷavaka, chúng ta hãy lắng nghe pháp.”
Yuddhadassanakāmāpi devatā sannipatiṃsu.
Các chư thiên muốn chứng kiến trận chiến cũng tập hợp lại.
Evaṃ sakalampi ākāsaṃ devatāhi paripuṇṇaṃ ahosi.
Như vậy, toàn bộ bầu trời tràn ngập các chư thiên.
Athāḷavako bhagavato samīpe uparūpari vicaritvā vatthāvudhaṃ muñci.
Sau đó, Āḷavaka bay lượn quanh bậc Thế Tôn và thả ra vũ khí của mình.
Taṃ asanicakkaṃ viya ākāse bheravasaddaṃ karontaṃ dhūmāyantaṃ pajjalantaṃ bhagavantaṃ patvā yakkhassa mānamaddanatthaṃ pādapuñchanacoḷaṃ hutvā pādamūle nipati.
Vũ khí ấy, giống như sấm sét, phát ra âm thanh đáng sợ, bốc khói và cháy rực, nhưng khi chạm đến bậc Thế Tôn, nó biến thành một mảnh vải lau chân, nằm dưới chân Ngài để phá tan lòng kiêu ngạo của quỷ Dạ-xoa.
Āḷavako taṃ disvā chinnavisāṇo viya usabho, uddhaṭadāṭho viya sappo nittejo nimmado nipātitamānaddhajo ahosi.
Nhìn thấy điều ấy, Āḷavaka như một con bò bị gãy sừng, như một con rắn mất nanh độc, trở nên không còn uy lực, kiêu mạn, và hoàn toàn hạ thấp lòng kiêu ngạo của mình.
Evamidaṃ āḷavakayuddhaṃ vitthāretabbaṃ.
Như vậy, trận chiến với Āḷavaka nên được kể chi tiết như thế.
Aṭṭha pañhe pucchīti –
Ngài đã hỏi tám câu hỏi như sau:
‘‘Kiṃ sūdha vittaṃ purisassa seṭṭhaṃ,
Tài sản gì là tốt đẹp nhất đối với một người?
Kiṃ su suciṇṇaṃ sukhamāvahāti;
Hành động nào mang lại hạnh phúc?
Kiṃ su have sādutaraṃ rasānaṃ,
Trong các vị, vị nào là ngon ngọt nhất?
Kathaṃ jīviṃ jīvitamāhu seṭṭha’’nti.
Đời sống như thế nào được xem là tối thượng?”
(saṃ. ni. 1.246; su. ni. 183) –
(Trích từ Tương Ưng Bộ Kinh, chương 1, bài kệ 246; và Tiểu Bộ Kinh, bài kệ 183).
Ādinā aṭṭha pañhe pucchi.
Đây là những câu hỏi đầu tiên trong tám câu hỏi.
Satthā vissajjesīti –
Bậc Đạo Sư đã trả lời như sau:
‘‘Saddhīdha vittaṃ purisassa seṭṭhaṃ,
Đức tin là tài sản tối thượng của một người.
Dhammo suciṇṇo sukhamāvahāti;
Pháp được thực hành tốt sẽ mang lại hạnh phúc.
Saccaṃ have sādutaraṃ rasānaṃ,
Sự thật là vị ngon ngọt nhất trong các vị.
Paññājīviṃ jīvitamāhu seṭṭha’’nti.
Đời sống được dẫn dắt bởi trí tuệ là đời sống tối thượng.”
(saṃ. ni. 1.246; su. ni. 184) –
(Trích từ Tương Ưng Bộ Kinh, chương 1, bài kệ 246; và Tiểu Bộ Kinh, bài kệ 184).
Ādinā vissajjesi.
Đây là cách Ngài trả lời.
Vikkandamānāyāti accantaṃ paridevamānāya.
Với người đang khóc than, rên rỉ đến tột cùng.
Mahānāmasakkavatthu
Trường hợp của Mahānāma, vua Sakka.
252. Pañcame satthā tato paraṃ paṭiññaṃ nādāsīti
252. Trong trường hợp thứ năm, bậc Đạo Sư từ chối chấp nhận sự thỉnh cầu từ đó về sau.
Saṃvaccharato paraṃ sikkhāpadapaññattiyā paccayappavāraṇāsādiyanassa vāritattā ‘‘paṭiññaṃ nādāsī’’ti vuttaṃ.
Lý do được nói rằng Ngài từ chối là vì, sau một năm, khi giới luật được ban hành, việc chấp nhận sự thỉnh cầu về vật dụng đã bị ngăn cấm.
Tathā hi bhagavā tatiyavārepi mahānāmena sakkena ‘‘icchāmahaṃ, bhante, saṅghaṃ yāvajīvaṃ bhesajjena pavāretu’’nti
Thật vậy, ngay cả lần thứ ba khi Mahānāma, vua Sakka, thỉnh cầu: “Bạch Thế Tôn, con muốn cúng dường thuốc men cho Tăng đoàn trọn đời.”
(pāci. 304-305) vutte ‘‘sādhu sādhu, mahānāma, tena hi tvaṃ, mahānāma, saṅghaṃ yāvajīvaṃ bhesajjena pavārehī’’ti paṭiññaṃ adāsiyeva.
(Trích từ Luật Tạng, Pācittiya 304-305), Ngài đã chấp nhận: “Lành thay, Mahānāma. Vậy thì, Mahānāma, hãy cúng dường thuốc men cho Tăng đoàn trọn đời.”
Evaṃ paṭiññaṃ datvā pacchā chabbaggiyehi bhikkhūhi mahānāmassa sakkassa viheṭhitabhāvaṃ sutvā
Sau khi đã chấp nhận, Ngài nghe rằng các Tỳ-kheo thuộc nhóm Sáu đã gây rối loạn cho Mahānāma, vua Sakka.
Chabbaggiye bhikkhū vigarahitvā sikkhāpadaṃ paññapesi
Ngài quở trách các Tỳ-kheo thuộc nhóm Sáu và ban hành giới luật.
‘‘Agilānena bhikkhunā cātumāsappaccayapavāraṇā sāditabbā aññatra punappavāraṇāya aññatra niccappavāraṇāya.
“Vị Tỳ-kheo không bệnh chỉ được phép chấp nhận vật dụng trong bốn tháng, trừ khi có sự thỉnh cầu lại hoặc thỉnh cầu thường xuyên.”
Tato ce uttari sādiyeyya, pācittiya’’nti.
“Nếu chấp nhận thêm sau thời gian đó, sẽ phạm tội Pācittiya.”
Tasmā paṭhamaṃ anujānitvāpi pacchā sikkhāpadabandhanena vāritattā ‘‘paṭiññaṃ nādāsī’’ti vuttaṃ.
Do vậy, dù ban đầu đã chấp nhận, nhưng về sau vì bị giới luật ràng buộc nên đã từ chối, điều này được nói rằng Ngài không chấp nhận.
Uggagahapatyādivatthu
Trường hợp của cư sĩ Uggagahapati và những trường hợp khác.
253-256. Chaṭṭhasattamaaṭṭhamanavamāni suviññeyyāneva.
253-256. Các trường hợp thứ sáu, thứ bảy, thứ tám và thứ chín rất dễ hiểu.
Nakulapitugahapativatthu
Trường hợp của Nakulapitugahapati.
257. Dasame susumāragirinagareti evaṃnāmake nagare.
257. Trong trường hợp thứ mười, tại thành phố được gọi là Susumāragiri.
Tassa kira nagarassa vatthupariggahadivase avidūre udakarahade susumāro saddamakāsi, giraṃ nicchāresi.
Vào ngày xác định vị trí xây dựng thành phố, ở gần đó, trong hồ nước, một con cá sấu phát ra âm thanh và rống lên.
Atha nagare anantarāyena māpite tameva susumāragirakaraṇaṃ subhanimittaṃ katvā ‘‘susumāragirī’’tvevassa nāmaṃ akaṃsu.
Do đó, khi thành phố được xây dựng mà không gặp chướng ngại, hiện tượng con cá sấu đó được xem là điềm lành, và thành phố được đặt tên là “Susumāragiri.”
Keci pana ‘‘susumārasaṇṭhānattā susumāro nāma eko giri, so tassa nagarassa samīpe, tasmā taṃ susumāragiri etassa atthīti susumāragirīti vuccatī’’ti vadanti.
Một số người khác lại nói rằng, có một ngọn núi có hình dáng giống cá sấu gần thành phố, nên thành phố này được gọi là “Susumāragiri” vì có ngọn núi đó.
Bhesakaḷāvaneti bhesakaḷānāmake vane.
Bhesakaḷāvana là một khu rừng có tên là Bhesakaḷā.
‘‘Bhesakalāvane’’tipi pāṭho.
Cách đọc khác cũng là “Bhesakalāvana.”
Kathaṃ pana bhagavati nesaṃ puttasaññā patiṭṭhāsīti āha – ‘‘ayaṃ kirā’’tiādi.
Làm thế nào họ lại xem bậc Thế Tôn như con của mình? Nguyên nhân được giải thích như sau: “Người này, được gọi là…”
Daharasseva daharā ānītāti me daharasseva sato daharā ānītāti attho.
Khi còn trẻ, họ đã mang những điều trẻ trung đến cho tôi. Ý nghĩa là họ đã chăm sóc tôi khi tôi còn trẻ.
Aticaritāti atikkamitvā caranto.
“Aticaritā” nghĩa là vượt qua ranh giới và hành động.
(Chaṭṭhaetadaggavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.)
Lời chú giải về phần thứ sáu của chương Etadagga đã hoàn thành.
Upāsakapāḷisaṃvaṇṇanā niṭṭhitā.
Lời chú giải về kinh văn dành cho các cư sĩ cũng đã hoàn thành.
(14) 7. Sattamaetadaggavaggavaṇṇanā
Chú giải về phần thứ bảy trong chương Etadagga.
Sujātāvatthu
Trường hợp của Sujātā.
258. Upāsikāpāḷisaṃvaṇṇanāya paṭhamaṃ suviññeyyameva.
258. Trong phần chú giải về kinh văn dành cho nữ cư sĩ, trường hợp đầu tiên rất dễ hiểu.
Visākhāvatthu
Trường hợp của Visākhā.
259. Dutiye mahālatāpasādhanassāti mahālatāpiḷandhanassa.
259. Trong trường hợp thứ hai, “mahālatāpasādhanassa” có nghĩa là đồ trang sức lớn bằng dây chuỗi.
Tasmiñca piḷandhane catasso vajiranāḷiyo upayogaṃ agamaṃsu.
Trong đồ trang sức đó, bốn ống kim cương đã được sử dụng.
Muttānaṃ ekādasa nāḷiyo, pavāḷassa dvāvīsati nāḷiyo, padumarāgamaṇīnaṃ tettiṃsa nāḷiyo.
Có 11 ống ngọc trai, 22 ống hồng ngọc, và 33 ống đá quý màu đỏ như hoa sen.
Iti etehi ca aññehi ca indanīlādīhi nīlapītalohitodātamañjiṭṭhasāmakabaravaṇṇavasena sattavaṇṇehi vararatanehi niṭṭhānaṃ agamāsi,
Như vậy, cùng với các loại đá quý khác như sapphire, và các loại đá quý màu xanh, vàng, đỏ, trắng, hồng, nâu, và màu pha trộn, tổng cộng có bảy loại đá quý được sử dụng để chế tác.
Taṃ sīse paṭimukkaṃ yāva pādapiṭṭhiyā bhassati,
Khi đeo trên đầu, đồ trang sức này rủ xuống đến mu bàn chân.
Pañcannaṃ hatthīnaṃ balaṃ dhārayamānāva naṃ itthī dhāretuṃ sakkoti.
Phải có sức mạnh của năm con voi để nâng được nó, nhưng người phụ nữ vẫn có thể đeo được.
Antoaggi bahi na nīharitabbotiādīnaṃ attho upari āvi bhavissati.
Ý nghĩa của cụm từ “bên trong có lửa, không được mang ra ngoài” sẽ được giải thích ở phần sau.
Sesamettha suviññeyyameva.
Phần còn lại trong trường hợp này rất dễ hiểu.
Khujjuttarā-sāmāvatīvatthu
Trường hợp của Khujjuttarā và Sāmāvatī.
260-261. Tatiyacatutthesu pāyāsassāti bahalatarassa pāyāsassa.
Trong trường hợp thứ ba và thứ tư, “pāyāsa” có nghĩa là món cháo đặc biệt, được làm từ nhiều nguyên liệu.
Taṃ pāyāsaṃ bhuñjantesūti taṃ bahalataraṃ garusiniddhaṃ pāyāsaṃ bhuñjantesu.
Khi họ ăn món cháo này, tức là khi họ ăn món cháo đặc biệt nấu bằng những nguyên liệu phong phú và mùi thơm nồng.
Jīrāpetuṃ asakkontoti antarāmagge appāhāratāya mandagahaṇikattā jīrāpetuṃ asakkonto.
Không thể để món cháo trở nên chua, vì sự trì trệ và thiếu thốn nguyên liệu trên đường.
Vāḷamigaṭṭhāneti vāḷamigehi adhiṭṭhitaṭṭhāne.
“Vāḷamigaṭṭhāne” có nghĩa là nơi có các loài hươu, nai và được bảo vệ bởi những loài thú hoang.
Anuvijjantoti vicārento.
“Anuvijjanti” có nghĩa là suy nghĩ hoặc đi theo một con đường.
Sālāti naḷakārasālā.
“Sālā” có nghĩa là một ngôi nhà nhỏ làm bằng cây hoặc tre.
Mudhā na karissatīti mūlyaṃ vinā na karissati.
“Không làm gì vô ích” có nghĩa là không làm việc mà không có giá trị.
Ālimpesīti aggiṃ adāsi, aggiṃ jālesīti attho.
“Ālimpesī” có nghĩa là đã cúng dường ngọn lửa, làm cho ngọn lửa cháy sáng.
Pekkhāti āgamehi.
“Pekkhāti” có nghĩa là đã nghe và tiếp nhận các tín hiệu.
Upadhisampadāti sarīrasampatti.
“Upadhisampadā” có nghĩa là sức khỏe của cơ thể.
Vaṭarukkhaṃ patvāti nigrodharukkhaṃ patvā.
“Vaṭarukkhaṃ” có nghĩa là cây bồ đề, được biết đến như là cây nigrodha.
Suvaṇṇakaṭaketi suvaṇṇavalaye.
“Suvaṇṇakaṭaketi” có nghĩa là chiếc vòng vàng.
Abbhuṃ meti me avaḍḍhīti attho.
“Abbhuṃ meti” có nghĩa là mọi thứ đang tăng trưởng và phát triển.
Anto asodhetvāti paṇṇasālāya anto kassaci atthibhāvaṃ vā natthibhāvaṃ vā anupadhāretvā.
“Anto asodhetvāti” có nghĩa là bên trong không được làm sạch, tức là không cho phép sự hiện diện của bất kỳ sự vật nào trong đó.
Sesaṃ suviññeyyameva.
Phần còn lại rất dễ hiểu.
Uttarānandamātāvatthu
Trường hợp của Uttarānanda và mẹ của Ngài.
262. Pañcame upanissayaṃ disvāti iminā yathā visesādhigamassa satipi paccuppannapaccayasamavāye avassaṃ upanissayasampadā icchitabbā, evaṃ diṭṭhadhammavedanīyabhāvena vipaccanakassa kammassapi paccuppannasamavāyo viya upanissayasampadāpi savisesā icchitabbāti dasseti.
Trong trường hợp thứ năm, cụm từ “upanissayaṃ disvāti” chỉ rằng, để đạt được đặc thù của một thành tựu, ngay cả khi có các điều kiện hiện hành, sự sắp xếp hợp lý của các yếu tố cần thiết phải được xem xét. Tương tự, trong việc tạo ra các kết quả của hành động, việc sắp xếp các yếu tố liên quan là cần thiết, ví dụ như sự gián đoạn của các hành động hoặc các yếu tố cụ thể được yêu cầu.
Tathā hi ukkaṃsagatasappurisūpanissayayonisomanasikāresu labbhamānesupi upanissayarahitassa visesādhigamo na sampajjatevāti.
Vì vậy, ngay cả trong các điều kiện mà người có trí tuệ, người có tầm nhìn sâu sắc, cũng không thể đạt được sự hoàn thiện nếu thiếu sự chuẩn bị thích hợp.
Kappiyaṃ katvāti yathā kappiyaṃ hoti, tathā katvā.
Hành động được thực hiện một cách thích hợp, như nó phải được thực hiện vậy.
Patte patiṭṭhapeyyāti āhāraṃ dānamukhe vissajjeyya.
“Patte patiṭṭhapeyyāti” có nghĩa là thức ăn phải được dâng lên trước mặt người nhận trong một hoàn cảnh thích hợp, ngay khi có cơ hội.
Tīhi cetanāhīti pubbabhāgamuñcaanumodanācetanāhi.
Ba yếu tố của tâm lý hành động: ý thức, sự phát sinh trước đó, và sự hoan hỷ đều được ghi nhận trong hành động ấy.
Vuttañhetaṃ –
Được nói rằng:
‘‘Pubbeva dānā sumano, dadaṃ cittaṃ pasādaye;
“Trước đây, Sumano đã cúng dường, làm cho tâm trí trở nên thanh thản;”
Datvā attamano hoti, esā puññassa sampadā’’ti.
“Sau khi cho đi, người ấy trở nên hài lòng, đó là sự hoàn thành của công đức.”
(a. ni. 6.37; pe. va. 305);
(Trích từ Tăng Chi Kinh, A. Ni. 6.37; và Peta Vattu 305).
Tavamanaṃ sandhārehīti ‘‘ajja bhattaṃ cirāyita’’nti kodhato tava cittaṃ sandhārehi, mā kujjhīti attho.
Từ cụm “Tavamanaṃ sandhārehīti,” có nghĩa là “hôm nay thức ăn đã được chuẩn bị từ lâu rồi”, do đó, hãy kiểm soát tâm của con, đừng nổi giận.
Olokitolokitaṭṭhānaṃ…pe… samparikiṇṇaṃ viya ahosīti tena kasitaṭṭhānaṃ sabbaṃ suvaṇṇabhāvāpattiyā mahākosātakipupphehi sañchannaṃ viya ahosi.
Nơi đó, nhìn xung quanh, mọi thứ trông như đã được phủ kín bởi những bông hoa vàng, làm cho nơi ấy trở nên như một cánh đồng vàng.
Tādiseti tayā sadise.
Điều này là giống như thế, tương tự như vậy.
Na kopemīti na vināsemi, jātiyā na hīḷemi.
Không tức giận, không phàn nàn, không coi thường vì địa vị hay dòng dõi.
Pūjaṃ karotīti sammāsambuddhassa pūjaṃ karoti.
“Thực hiện sự cúng dường” có nghĩa là cúng dường lên Đức Thế Tôn, Bậc Giác Ngộ.
Antaravatthunti gehaṅgaṇaṃ.
“Antaravatthu” có nghĩa là trang phục trong nhà, những đồ vật trong gia đình.
Bhoti sambodhane nipāto.
“Bhoti” là cách diễn đạt về việc đạt được giác ngộ.
Jeti avaññālapanaṃ.
“Jeti” có nghĩa là sự lăng mạ, sự làm nhục.
Sayaṃ ariyasāvikābhāvato satthuvasena ‘‘sapitikā dhītā’’ti vatvā satthu sammukhā dhammassavanena tassā visesādhigamaṃ paccāsīsantī ‘‘dasabale khamanteyeva khamissāmī’’ti āha.
Do sự thanh tịnh của bản thân, được thừa nhận là con gái của bậc Thầy, Ngài nói: “Con sẽ tha thứ cho con, vì lòng từ bi của mười sức mạnh.”
Kadariyanti thaddhamacchariṃ.
“Kadariya” có nghĩa là sự tỏ ra khó chịu, tỏ thái độ tức giận với sự khác biệt.
Suppavāsāvatthu
Trường hợp của Suppavāsā.
263. Chaṭṭhe paṇītadāyikānanti paṇītarasavatthūnaṃ dāyikānaṃ.
Trong trường hợp thứ sáu, “paṇītadāyikā” có nghĩa là những người cho tặng các vật phẩm quý giá, như quần áo làm từ vải tinh tế.
Āyuno ṭhitihetuṃ bhojanaṃ dentī āyuṃ deti nāma.
Những người cung cấp thức ăn để bảo vệ sức khỏe cho người khác, nghĩa là họ ban cho sự sống lâu dài cho người nhận.
Esa nayo vaṇṇaṃ detītiādīsu.
Cũng như trong những tình huống khác, nơi mà sắc thái của việc cho đi được thể hiện qua các hành động cụ thể.
Tenāha – ‘‘pañca ṭhānānī’’ti.
Do đó, Ngài nói: “Có năm yếu tố cần thiết để thành công.”
Kammasarikkhakañcetaṃ phalanti dassento ‘‘āyuṃ kho pana datvā’’tiādimāha.
Ngài chỉ ra rằng việc cho đi này mang lại kết quả tương ứng, nói rằng “Vì thế, sự sống được ban cho qua hành động này.”
Tattha datvāti dānahetu.
Tại đó, “datvā” có nghĩa là đã cho đi, vì mục đích của việc cúng dường.
Bhāginīti bhāgavatī laddhuṃ bhabbā.
“Bhāgavatī” có nghĩa là người có thể nhận được phần thưởng, trong trường hợp này là người nhận cúng dường.
Suppiyāvatthu
Trường hợp của Suppiyā.
264. Sattame ūrumaṃsaṃ chinditvā dāsiyā adāsīti āgataphalā viññātasāsanā ariyasāvikā attano sarīradukkhaṃ acintetvā tassa bhikkhuno rogavūpasamameva paccāsīsantī attano ūrumaṃsaṃ chinditvā dāsiyā adāsi.
Trong trường hợp thứ bảy, sau khi chặt lấy miếng thịt của mình, người nữ cúng dường cho người nô lệ vì lòng từ bi. Thấy rằng hành động này sẽ mang lại sự yên tĩnh cho người bệnh, cô đã cho đi phần thịt của mình.
Satthāpi tassā tathāpavattaṃ ajjhāsayasampattiṃ disvā ‘‘mama sammukhībhāvūpagamanenevassā vaṇo ruhitvā sañchavi jāyati, phāsubhāvo hotī’’ti ca disvā ‘‘pakkosatha na’’nti āha.
Đức Thế Tôn cũng thấy được lòng từ bi của cô ấy và nói rằng “Với sự hiện diện của tôi trước mặt cô ấy, như vậy cây sẽ đâm chồi, và sự nghiệp tốt lành sẽ hình thành.” Sau đó, Ngài bảo: “Đừng gọi tôi.”
Sā cintesīti ‘‘sabbalokassa hitānukampako satthā na maṃ dukkhāpetuṃ pakkosati, atthettha kāraṇa’’nti cintesi.
Cô ấy nghĩ rằng: “Đức Thế Tôn, người luôn quan tâm đến lợi ích của chúng sinh, sẽ không gọi tôi đến để làm tôi đau khổ, có lý do sâu sắc ở đây.”
Attanā katakāraṇaṃ sabbaṃ kathesīti buddhānubhāvavibhāvanatthaṃ kathesi, na attano daḷhajjhāsayatāya vibhāvanatthaṃ.
Cô ấy giải thích mọi việc đã làm và nói về công đức của Phật, không phải vì sự kiên định của riêng cô.
Gilānupaṭṭhākīnaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesīti agaṇitattadukkhā gilānānaṃ bhikkhūnaṃ gelaññavūpasamane yuttappayuttāti gilānupaṭṭhākīnaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesīti.
Người phụ trách y tế đặt vị trí của mình để giúp đỡ các Tỳ-kheo bệnh tật, nhằm giúp họ vượt qua cơn đau và tìm được sự an ủi, thông qua phương pháp điều trị hợp lý.
Kātiyānīvatthu
Trường hợp của Kātiyānī.
265. Aṭṭhame aveccappasannānanti ratanattayaguṇe yāthāvato ñatvā pasannānaṃ, so panassa pasādo maggenāgatattā kenaci akampanīyo.
Trong trường hợp thứ tám, “aveccappasannā” có nghĩa là khi đã biết rõ về những phẩm chất của ba ngọc quý (Phật, Pháp, Tăng) và có lòng tin vững chắc, thì lòng tin này không dễ bị lay chuyển khi đã đạt được bằng con đường chính đáng.
Adhigatenāti maggādhigameneva adhigatena.
“Adhigatenāti” có nghĩa là đạt được qua việc thực hành con đường.
‘‘Avigatenā’’ti vā pāṭho, tassattho ‘‘kadāci avigacchantenā’’ti.
Một cách đọc khác là “avigatenā,” có nghĩa là “khi nào không thể đi qua.”
So appadhaṃsiyo ca hoti, tasmā vuttaṃ – ‘‘adhigatena acalappasādenā’’ti.
Vì thế, nói rằng: “Với lòng tin vững vàng đạt được qua con đường này,” không thể bị lay chuyển.
Tattha kāyasakkhiṃ katvāti pamukhaṃ katvā, vacanatthato pana nāmakāyena desanāya sampaṭicchanavasena sakkhibhūtaṃ katvāti attho.
Ở đây, “kāyasakkhiṃ” có nghĩa là trở thành chứng nhân thông qua lời nói và hành động, biểu hiện bằng cách tiếp nhận lời giảng từ bậc Thầy.
Ummaggaṃ khanitvāti gharasandhicchedanena antopavisanamaggaṃ khanitvā.
“Ummaggaṃ khanitvāti” có nghĩa là đào bới con đường vào trong, thông qua việc phá vỡ các chướng ngại trong nhà.
Dullabhassavananti dullabhasaddhammassavanaṃ.
“Dullabhassavāna” có nghĩa là việc nghe được pháp quý hiếm, khó tìm.
Mahāpathavī pavisitabbā bhaveyyāti avīcippavesanaṃ vadati.
“Nói về việc bước vào đại lục, có thể là chỉ việc xuống đến cõi vô gián (Avīci).”
Nakulamātāvatthu
Trường hợp của mẹ Nakula.
266. Navame vissāsakathaneneva nakulamātā nakulapitā ca satthuvissāsikā nāma jātāti vuttaṃ – ‘‘vissāsikānanti vissāsakathaṃ kathentīnaṃ upāsikāna’’nti.
Trong trường hợp thứ chín, thông qua việc nói về lòng tin, mẹ của Nakula và cha của Nakula đều trở thành những người có niềm tin vững chắc vào Đức Thế Tôn, gọi là “vissāsikā,” tức là người có niềm tin.
Gahapatānīti gehasāminī.
“Gehasāminī” có nghĩa là bà chủ của gia đình.
Vuttamevāti upāsakapāḷiyaṃ nakulapitukathāyaṃ vuttanayameva.
Cách nói này cũng đã được nói rõ trong phần chú giải về Nakulapitā trong Tạng Kinh dành cho các cư sĩ.
Kāḷīkuraragharikāvatthu
Trường hợp của Kāḷīkuraragharikā.
267. Dasame anussavenevāti paccakkhato rūpadassanena satthu sammukhā dhammassavanena ca vinā kevalaṃ anussavaneneva parassa vacanaṃ anugatassavaneneva uppannena pasādena.
Trong trường hợp thứ mười, “anussavenevā” có nghĩa là qua sự lắng nghe, không phải chỉ qua sự nhìn thấy hình ảnh của Đức Phật và nghe pháp trực tiếp, mà chỉ đơn giản là nghe theo những lời giảng từ người khác và sinh ra lòng tin.
Anussavikappasādanti anussavato āgatappasādaṃ.
“Anussavikappasādā” có nghĩa là sự vui mừng đến từ việc lắng nghe, sự thanh thản từ việc nghe lời dạy.
(Sattamaetadaggavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.)
Lời chú giải về phần thứ bảy của chương Etadagga đã hoàn thành.
Upāsikāpāḷisaṃvaṇṇanā samattā.
Lời chú giải về kinh văn dành cho các cư sĩ đã hoàn thành.
Niṭṭhitā ca manorathapūraṇiyā
Đã hoàn thành phần liên quan đến việc hoàn thành những ước nguyện.
Aṅguttaranikāya-aṭṭhakathāya
Trong phần giải thích về Aṅguttaranikāya (Tăng Chi Kinh) và Aṭṭhakathā (Tự điển giải thích, chú giải).
Etadaggavaggavaṇṇanāya anuttānatthadīpanā.
Lời giải thích về Phẩm Người Tối Thắng đã được trình bày rõ ràng.
