(8) 3. Yodhājīvavaggo
(8) 3. Phẩm Người Chiến Đấu.
1. Paṭhamacetovimuttiphalasuttavaṇṇanā
1. Giảng giải kinh Đầu Tiên về Quả Giải Thoát Tâm.
71. Tatiyassa paṭhame yato kho, bhikkhaveti heṭṭhā vuttanayena vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pattassa bhikkhuno idāni vaṇṇabhaṇanatthaṃ idaṃ āraddhaṃ.
71. Trong bài kinh thứ ba, bắt đầu bằng “Yato kho, bhikkhave”, điều này được khởi lên nhằm ca ngợi vị tỳ kheo đã phát triển trí tuệ quán chiếu và đạt đến A-la-hán.
Tattha yato khoti yadā kho.
Ở đây, “Yato kho” nghĩa là “Khi nào”.
Ukkhittapalighoti avijjāpalighaṃ ukkhipitvā apanetvā ṭhito.
“Ukkhittapaligho” nghĩa là đã nhấc lên và loại bỏ rào cản vô minh.
Saṃkiṇṇaparikhoti saṃsāraparikhaṃ saṃkiritvā vināsetvā ṭhito.
“Saṃkiṇṇaparikho” nghĩa là đã làm lấp đầy và phá hủy hào luân hồi.
Abbūḷhesikoti taṇhāsaṅkhātaṃ esikāthambhaṃ abbuyha luñcitvā ṭhito.
“Abbūḷhesiko” nghĩa là đã nhổ lên và loại bỏ cột trụ tham ái.
Niraggaḷoti nīvaraṇakavāṭaṃ ugghāṭetvā ṭhito.
“Niraggaḷo” nghĩa là đã mở ra cánh cửa bị che chắn bởi các chướng ngại.
Pannaddhajo pannabhāroti mānaddhajañca khandhābhisaṅkhārakilesabhārañca pātetvā otāretvā ṭhito.
“Pannaddhajo pannabhāro” nghĩa là đã hạ cờ ngã mạn và trút bỏ gánh nặng của năm uẩn, các hành bất thiện và phiền não.
Visaṃyuttoti vaṭṭena visaṃyutto.
“Visaṃyutto” nghĩa là đã thoát khỏi sự trói buộc của vòng luân hồi.
Sesaṃ pāḷinayeneva veditabbaṃ.
Phần còn lại cần được hiểu theo ngữ cảnh của kinh văn Pali.
Ettāvatā bhagavatā maggena kilese khepetvā nirodhasayanavaragatassa nibbānārammaṇaṃ phalasamāpattiṃ appetvā viharato khīṇāsavassa kālo dassito.
Ở đây, Đức Thế Tôn chỉ rõ thời điểm của một vị khánh tận lậu hoặc, người đã đoạn diệt các phiền não nhờ con đường, an trú trong sự an tịnh của Niết Bàn qua sự chứng đắc quả nhập định.
Yathā hi dve nagarāni ekaṃ coranagaraṃ ekaṃ khemanagaraṃ.
Ví như có hai thành phố, một là thành phố của giặc cướp, một là thành phố an lành.
Atha ekassa mahāyodhassa evaṃ bhaveyya – ‘‘yāvimaṃ coranagaraṃ tiṭṭhati, tāva khemanagaraṃ bhayato na muccati, coranagaraṃ anagaraṃ karissāmī’’ti.
Khi đó, một vị đại chiến binh nghĩ rằng: “Khi nào thành phố giặc cướp này còn tồn tại, thành phố an lành sẽ không thoát khỏi hiểm nguy. Ta sẽ biến thành phố giặc cướp này thành nơi hoang tàn.”
Sannāhaṃ katvā khaggaṃ gahetvā coranagaraṃ upasaṅkamitvā nagaradvāre ussāpite esikāthambhe khaggena chinditvā saddhiṃ dvārabāhāhi kavāṭaṃ bhinditvā palighaṃ ukkhipitvā pākāraṃ bhinditvā parikhaṃ vikiritvā nagarasobhatthāya ussite dhaje pātetvā nagaraṃ agginā jhāpetvā khemanagaraṃ pavisitvā pāsādaṃ āruyha ñātigaṇaparivuto surasabhojanaṃ bhuñjeyya.
Sau khi chuẩn bị vũ khí và cầm lấy thanh kiếm, vị chiến binh tiến đến thành phố giặc cướp, chặt cột trụ ở cổng thành bằng kiếm, phá cửa cùng các thanh chắn, nhấc bỏ rào chắn, phá vỡ tường thành, lấp hào nước, hạ cờ kiêu mạn của thành phố, đốt cháy thành phố giặc cướp và tiến vào thành phố an lành. Tại đây, ông leo lên lâu đài, quây quần cùng thân quyến, thưởng thức những món ăn ngon.
Evaṃ coranagaraṃ viya sakkāyo, khemanagaraṃ viya nibbānaṃ, mahāyodho viya yogāvacaro.
Cũng vậy, thành phố giặc cướp ví như thân kiến, thành phố an lành ví như Niết Bàn, và đại chiến binh ví như hành giả tu tập.
Tassevaṃ hoti – ‘‘yāva sakkāyavaṭṭaṃ vaṭṭati, tāva dvattiṃsakammakāraṇāaṭṭhanavutirogapañcavīsatimahābhayehi parimuccanaṃ natthī’’ti.
Người ấy suy nghĩ: “Khi nào vòng quay của thân kiến còn tiếp diễn, khi đó không thể thoát khỏi 32 loại nguyên nhân hành động, 98 loại bệnh tật, và 25 loại hiểm nguy lớn.”
So mahāyodho sannāhaṃ viya sīlasannāhaṃ katvā paññākhaggaṃ gahetvā khaggena esikāthambhe viya arahattamaggena taṇhesikaṃ luñcitvā,
Vị chiến binh ấy chuẩn bị như chuẩn bị giáp trụ, tức là giữ gìn giới, cầm lấy thanh kiếm trí tuệ, và dùng kiếm ấy nhổ bật cột tham ái bằng con đường A-la-hán.
So yodho sadvārabāhakaṃ nagarakavāṭaṃ viya pañcorambhāgiyasaṃyojanaaggaḷaṃ ugghāṭetvā,
Vị chiến binh ấy phá cánh cửa chính của thành phố, ví như mở tung cánh cửa năm kiết sử thấp.
So yodho palighaṃ viya avijjāpalighaṃ ukkhipitvā,
Vị chiến binh ấy nhấc bỏ rào chắn, ví như nhấc bỏ rào cản vô minh.
So yodho pākāraṃ bhindanto parikhaṃ viya kammābhisaṅkhāraṃ bhindanto jātisaṃsāraparikhaṃ vikiritvā,
Vị chiến binh ấy phá tường thành và lấp hào, ví như phá hủy các nghiệp hữu vi và lấp đầy vòng luân hồi của sinh tử.
So yodho nagaraṃ sobhatthāya ussāpitaddhaje viya mānaddhaje pātetvā sakkāyanagaraṃ jhāpetvā,
Vị chiến binh ấy hạ cờ của thành phố, ví như hạ cờ kiêu mạn và đốt cháy thành phố thân kiến.
So yodho khemanagare uparipāsāde subhojanaṃ viya kilesaparinibbānanagaraṃ pavisitvā amataṃ nirodhārammaṇaṃ phalasamāpattisukhaṃ anubhavamāno kālaṃ vītināmeti.
Vị chiến binh ấy bước vào lâu đài của thành phố an lành, ví như nhập vào thành phố Niết Bàn, nơi tận diệt phiền não, an trú trong sự an tịnh của Niết Bàn, và trải nghiệm niềm an lạc của quả định khi sống trọn thời gian của mình.
2. Dutiyacetovimuttiphalasuttavaṇṇanā
2. Giảng giải kinh thứ hai về Quả Giải Thoát Tâm.
72. Dutiye aniccasaññāti khandhapañcakaṃ hutvā abhāvākārena aniccanti uppajjanakasaññā.
72. Trong bài kinh thứ hai, “aniccasaññā” nghĩa là tâm tưởng sinh khởi về vô thường, khi thấy năm uẩn hình thành và biến mất.
Anicce dukkhasaññāti yadaniccaṃ, taṃ paṭipīḷanākārena dukkhanti uppajjanakasaññā.
“Anicce dukkhasaññāti” (Tưởng khổ trong vô thường) nghĩa là những gì vô thường, do bản chất áp bức của nó, được nhận biết là khổ.
Yadaniccaṃ
“Yadaniccaṃ” nghĩa là “những gì là vô thường.”
Dukkhe anattasaññāti yaṃ dukkhaṃ, taṃ avasavattanākārena anattāti uppajjanakasaññā.
“Dukkhe anattasaññāti” (Tưởng vô ngã trong khổ) nghĩa là những gì khổ, do không thể kiểm soát, được nhận biết là vô ngã.
Sesaṃ heṭṭhā vuttanayameva.
Phần còn lại được hiểu theo cách đã trình bày trước đó.
Imesu pana dvīsupi suttesu vipassanāphalaṃ nāma kathitanti.
Trong hai bài kinh này, kết quả của trí tuệ quán chiếu đã được trình bày.
3. Paṭhamadhammavihārīsuttavaṇṇanā
3. Giảng giải kinh thứ nhất về Người Thực Hành Pháp.
73. Tatiye divasaṃ atināmetīti divasaṃ atikkāmeti.
73. Trong bài kinh thứ ba, “divasaṃ atināmeti” nghĩa là vượt qua ngày đêm.
Riñcati paṭisallānanti ekībhāvaṃ vissajjeti.
“Riñcati paṭisallāna” nghĩa là từ bỏ trạng thái an tịnh và hợp nhất.
Desetīti katheti pakāseti.
“Deseti” nghĩa là thuyết giảng, giải thích, và làm rõ.
Dhammapaññattiyāti dhammassa paññāpanāya.
“Dhammapaññatti” nghĩa là trình bày và xác lập Pháp.
Dhammaṃpariyāpuṇātīti navaṅgavasena catusaccadhammaṃ pariyāpuṇāti vaḷañjeti katheti.
“Dhammaṃ pariyāpuṇāti” nghĩa là thấu hiểu Tứ Diệu Đế qua chín cách và giảng dạy, mở rộng Pháp.
Na riñcati paṭisallānanti ekībhāvaṃ na vissajjeti.
“Na riñcati paṭisallāna” nghĩa là không từ bỏ trạng thái an tịnh và hợp nhất.
Anuyuñjati ajjhattaṃ cetosamathanti niyakajjhatte cittasamādhiṃ āsevati bhāveti, samathakammaṭṭhāne yuttappayutto hoti.
“Anuyuñjati ajjhattaṃ cetosamatha” nghĩa là thực hành, phát triển tâm định nội tại, chuyên chú vào đề mục thiền chỉ.
Hitesināti hitaṃ esantena.
“Hitesinā” nghĩa là người tìm kiếm lợi ích cho người khác.
Anukampakenāti anukampamānena.
“Anukampakena” nghĩa là người có lòng từ bi thương xót.
Anukampaṃ upādāyāti anukampaṃ cittena pariggahetvā, paṭiccātipi vuttaṃ hoti.
“Anukampaṃ upādāya” nghĩa là ôm ấp lòng từ bi trong tâm, hay còn được nói là dựa vào lòng từ bi.
Kataṃ vo taṃ mayāti taṃ mayā ime pañca puggale desentena tumhākaṃ kataṃ.
“Kataṃ vo taṃ mayāti taṃ mayā” nghĩa là “Ta đã làm điều đó cho các ông”.
“Ta đã làm điều đó cho các ông” nghĩa là ta đã giảng pháp này cho các ông thông qua năm hạng người này.
Ettakameva hi anukampakassa satthu kiccaṃ yadidaṃ aviparītadhammadesanā, ito paraṃ pana paṭipatti nāma sāvakānaṃ kiccaṃ.
Đó là nhiệm vụ của một bậc thầy có lòng từ bi: giảng dạy pháp không sai lạc; phần còn lại, sự thực hành là nhiệm vụ của các đệ tử.
Tenāha – etāni bhikkhu rukkhamūlāni…pe… amhākaṃ anusāsanīti.
Vì vậy, Đức Phật nói: “Này các tỳ kheo, đây là những gốc cây… đây là lời dạy của ta.”
Tattha ca rukkhamūlānīti iminā rukkhamūlasenāsanaṃ dasseti.
Ở đây, “rukkhamūlāni” ám chỉ nơi trú ẩn dưới gốc cây.
Suññāgārānīti iminā janavivittaṭṭhānaṃ.
“Suññāgārāni” ám chỉ nơi vắng vẻ, không có người.
Ubhayenāpi ca yogānurūpaṃ senāsanamācikkhati, dāyajjaṃ niyyāteti.
Cả hai đều ám chỉ chỗ ở thích hợp cho sự thực hành, như một di sản được truyền lại.
Jhāyathāti ārammaṇūpanijjhānena aṭṭhatiṃsārammaṇāni, lakkhaṇūpanijjhānena ca aniccādito khandhāyatanādīni upanijjhāyatha, samathañca vipassanañca vaḍḍhethāti vuttaṃ hoti.
“Jhāyatha” nghĩa là quán chiếu 38 đề mục thiền hoặc quán chiếu đặc tính vô thường, khổ, và vô ngã của năm uẩn, các căn, v.v., để phát triển thiền chỉ và thiền quán.
Mā pamādatthāti mā pamajjittha.
“Đừng buông lung” nghĩa là đừng lơ là trong sự thực hành.
Mā pacchā vippaṭisārino ahuvatthāti ye hi pubbe daharakāle ārogyakāle sattasappāyādisampattikāle satthu sammukhībhāvakāle ca yonisomanasikāravirahitā rattindivaṃ maṅkulabhattā hutvā seyyasukhamiddhasukhamanuyuttā pamajjanti, te pacchā jarākāle rogakāle maraṇakāle vipattikāle satthu parinibbānakāle ca taṃ pubbe pamādavihāraṃ anussarantā sappaṭisandhikālakiriyañca bhāriyaṃ sampassamānā vippaṭisārino honti.
“Đừng hối hận về sau” nghĩa là đừng như những người khi còn trẻ, khỏe mạnh, đầy đủ điều kiện thuận lợi, và khi Đức Phật còn tại thế, nhưng lại không chú tâm chánh niệm mà sống lơ là, đắm chìm trong hưởng thụ, rồi đến khi già, bệnh, hoặc sắp chết, hoặc khi Đức Phật nhập diệt, họ hối hận vì sự buông lung trước đó.
Tumhe pana tādisā mā ahuvatthāti etamatthaṃ dassento āha – ‘‘mā pacchā vippaṭisārino ahuvatthā’’ti.
Nhằm nhắc nhở, Đức Phật nói: “Các ông đừng trở thành người như vậy, đừng để phải hối hận về sau.”
Ayaṃ vo amhākaṃ anusāsanīti ayaṃ amhākaṃ santikā ‘‘jhāyatha mā pamādatthā’’ti tumhākaṃ anusāsanī, ovādoti vuttaṃ hoti.
“Đây là lời dạy của ta cho các ông” nghĩa là: “Hãy thiền định, đừng buông lung,” đó là lời khuyên dạy của ta dành cho các ông.
4. Dutiyadhammavihārīsuttavaṇṇanā
4. Giảng giải kinh thứ hai về Người Thực Hành Pháp.
74. Catutthe uttari cassa paññāya atthaṃ nappajānātīti tato pariyattito uttari tassa dhammassa sahavipassanāya maggapaññāya atthaṃ nappajānāti, cattāri saccāni na passati nappaṭivijjhatīti attho.
74. Trong bài kinh thứ tư, “uttari cassa paññāya atthaṃ nappajānāti” nghĩa là vị ấy không hiểu được ý nghĩa vượt hơn nữa của trí tuệ. Tức là, sau khi học tập giáo lý, vị ấy không hiểu ý nghĩa của pháp qua trí tuệ quán chiếu và trí tuệ Đạo; không thấy rõ và không chứng ngộ Tứ Diệu Đế.
Sesavāresupi eseva nayo.
Ở các đoạn còn lại, cách giải thích cũng tương tự.
Evametesu dvīsupi suttesu bahussutabhikkhu vipassanākammiko sotāpanno sakadāgāmī anāgāmī khīṇāsavoti cha janā dhammavihārino nāmāti veditabbā.
Như vậy, trong hai bài kinh này, sáu hạng người được gọi là “Người Thực Hành Pháp” bao gồm: vị tỳ kheo học rộng, người hành thiền quán, bậc Nhập Lưu, bậc Nhất Lai, bậc Bất Lai, và bậc Khánh Tận Lậu Hoặc.
5. Paṭhamayodhājīvasuttavaṇṇanā
5. Giảng giải kinh thứ nhất về Người Chiến Đấu.
75. Pañcame yodhājīvāti yuddhūpajīvino.
75. Trong bài kinh thứ năm, “yodhājīvo” nghĩa là những người sống nhờ vào chiến trận.
Rajagganti hatthiassādīnaṃ pādappahārabhinnāya bhūmiyā uggataṃ rajakkhandhaṃ.
“Rajagga” nghĩa là đám bụi lớn bốc lên từ mặt đất do voi, ngựa và các phương tiện chiến tranh giẫm đạp.
Na santhambhatīti santhambhitvā ṭhātuṃ na sakkoti.
“Na santhambhati” nghĩa là không thể đứng vững do sợ hãi.
Sahati rajagganti rajakkhandhaṃ disvāpi adhivāseti.
“Sahati rajagga” nghĩa là chịu đựng được đám bụi lớn dù nhìn thấy nó.
Dhajagganti hatthiassadīnaṃ piṭṭhesu vā rathesu vā ussāpitānaṃ dhajānaṃ aggaṃ.
“Dhajagga” nghĩa là đầu cờ được dựng trên lưng voi, ngựa hoặc xe chiến.
Ussāraṇanti hatthiassarathānañceva balakāyassa ca uccāsaddamahāsaddaṃ.
“Ussāraṇa” nghĩa là tiếng động lớn do voi, ngựa, xe chiến và quân đội tạo ra.
Sampahāreti samāgate appamattakepi pahāre.
“Sampahāra” nghĩa là sự giao chiến, dù chỉ với những đòn tấn công nhỏ nhất.
Haññatīti vihaññati vighātaṃ āpajjati.
“Haññati” nghĩa là bị tổn hại, rơi vào cảnh khó khăn.
Byāpajjatīti vipattiṃ āpajjati, pakatibhāvaṃ jahati.
“Byāpajjati” nghĩa là gặp bất hạnh, mất đi trạng thái bình thường.
Sahati sampahāranti dve tayo pahāre patvāpi sahati adhivāseti.
“Sahati sampahāra” nghĩa là chịu đựng được hai hoặc ba đòn tấn công và vượt qua.
Tamevasaṅgāmasīsanti taṃyeva jayakkhandhāvāraṭṭhānaṃ.
“Tameva saṅgāmasīsa” nghĩa là chính nơi trọng tâm của trận chiến, vị trí chiến thắng.
Ajjhāvasatīti sattāhamattaṃ abhibhavitvā āvasati.
“Ajjhāvasati” nghĩa là chiếm lĩnh và cư ngụ tại đó trong bảy ngày.
Kiṃ kāraṇā? Laddhapahārānaṃ pahārajagganatthañceva katakammānaṃ visesaṃ ñatvā ṭhānantaradānatthañca issariyasukhānubhavanatthañca.
Tại sao vậy? Vì đã chịu đựng được các đòn tấn công, nhận biết rõ kết quả của những việc làm đã hoàn thành, đạt được thăng tiến địa vị, và tận hưởng niềm vui của quyền lực.
Idāni yasmā satthu yodhājīvehi kiccaṃ natthi, imasmiṃ pana sāsane tathārūpe pañca puggale dassetuṃ idaṃ opammaṃ ābhataṃ.
Giờ đây, vì Đức Thế Tôn không còn nhiệm vụ gì với những người chiến binh, ví dụ này được đưa ra trong giáo pháp này để chỉ rõ năm hạng người như vậy.
Tasmā te puggale dassento evameva khotiādimāha.
Do đó, để chỉ rõ những hạng người này, Đức Thế Tôn bắt đầu nói: “Cũng như vậy.”
Tattha saṃsīdatīti micchāvitakkasmiṃ saṃsīdati anuppavisati.
Ở đây, “saṃsīdati” nghĩa là chìm đắm vào những suy nghĩ sai lầm và không thể thoát ra.
Na sakkoti brahmacariyaṃ sandhāretunti brahmacariyavāsaṃ anupacchijjamānaṃ gopetuṃ na sakkoti.
“Na sakkoti brahmacariyaṃ sandhāretuṃ” nghĩa là không thể giữ vững đời sống phạm hạnh mà không bị gián đoạn.
Sikkhādubbalyaṃ āvikatvāti sikkhāya dubbalabhāvaṃ pakāsetvā.
“Sikkhādubbalyaṃ āvikatvā” nghĩa là bộc lộ sự yếu kém trong việc tu tập giới hạnh.
Kimassa rajaggasminti kiṃ tassa puggalassa rajaggaṃ nāmāti vadati.
“Kimassa rajaggasmi” nghĩa là người ấy hỏi: “Bụi trần có nghĩa gì với người này?”
Abhirūpāti abhirūpavatī.
“Abhirūpā” nghĩa là người có sắc đẹp.
Dassanīyāti dassanayoggā.
“Dassanīyā” nghĩa là người đáng được chiêm ngưỡng.
Pāsādikāti dassaneneva cittappasādāvahā.
“Pāsādikā” nghĩa là người mang lại sự hoan hỷ cho tâm khi nhìn thấy.
Paramāyāti uttamāya.
“Paramāya” nghĩa là tối thượng.
Vaṇṇapokkharatāyāti sarīravaṇṇena ceva aṅgasaṇṭhānena ca.
“Vaṇṇapokkharatāya” nghĩa là vẻ đẹp về màu da và hình dáng cơ thể.
Ūhasatīti avahasati.
“Ūhasati” nghĩa là chế giễu.
Ullapatīti katheti.
“Ullapati” nghĩa là nói năng không đúng mực.
Ujjhagghatīti pāṇiṃ paharitvā mahāhasitaṃ hasati.
“Ujjhagghati” nghĩa là vỗ tay và cười to.
Uppaṇḍetīti uppaṇḍanakathaṃ katheti.
“Uppaṇḍeti” nghĩa là nói lời chế nhạo.
Abhinisīdatīti abhibhavitvā santike vā ekāsane vā nisīdati.
“Abhinisīdati” nghĩa là ngồi xuống một cách áp đảo gần bên hoặc trên cùng một chỗ.
Dutiyapadepi eseva nayo.
Với cụm từ thứ hai, cách giải thích cũng tương tự.
Ajjhottharatīti avattharati.
“Ajjhottharati” nghĩa là bao phủ hoặc áp đặt.
Viniveṭhetvā vinimocetvāti gahitaṭṭhānato tassā hatthaṃ vinibbeṭhetvā ceva mocetvā ca.
“Viniveṭhetvā vinimocetvā” nghĩa là tháo gỡ và giải thoát tay của cô ấy khỏi vị trí bị giữ chặt.
Sesamettha uttānatthamevāti.
Phần còn lại ở đây mang ý nghĩa rõ ràng.
Imasmiṃ sutte vaṭṭavivaṭṭaṃ kathitaṃ.
Trong bài kinh này, sự vận hành và giải thoát khỏi vòng luân hồi đã được trình bày.
6. Dutiyayodhājīvasuttavaṇṇanā
6. Giảng giải kinh thứ hai về Người Chiến Đấu.
76. Chaṭṭhe asicammaṃ gahetvāti asiñca cammañca gahetvā.
76. Trong bài kinh thứ sáu, “asicammaṃ gahetvā” nghĩa là cầm lấy kiếm và khiên.
Dhanukalāpaṃ sannayhitvāti dhanuñca sarakalāpañca sannayhitvā.
“Dhanukalāpaṃ sannayhitvā” nghĩa là trang bị cung và ống tên.
Viyūḷhanti yuddhasannivesavesena ṭhitaṃ.
“Viyūḷha” nghĩa là được dàn trận theo đội hình chiến đấu.
Saṅgāmaṃ otaratīti mahāyuddhaṃ otarati.
“Saṅgāmaṃ otarati” nghĩa là tiến vào trận chiến lớn.
Ussahati vāyamatīti ussāhañca vāyāmañca karoti.
“Ussahati vāyamati” nghĩa là thể hiện sự can đảm và nỗ lực.
Hanantīti ghātenti.
“Hananti” nghĩa là giết hại.
Pariyāpādentīti pariyāpādayanti.
“Pariyāpādenti” nghĩa là bắt giữ.
Upalikkhantīti vijjhanti.
“Upalikkhanti” nghĩa là đâm xuyên.
Apanentīti sakasenaṃ gahetvā gacchanti.
“Apanenti” nghĩa là rút lui, mang theo quân của mình.
Apanetvā ñātakānaṃ nentīti sakasenaṃ netvā tato ñātakānaṃ santikaṃ nenti.
“Apanetvā ñātakānaṃ nenti” nghĩa là dẫn quân đội của mình trở về và đưa đến chỗ thân quyến.
Nīyamānoti attano gehaṃ vā sesañātisantikaṃ vā niyyamāno.
“Nīyamāno” nghĩa là được dẫn đến nhà mình hoặc chỗ thân quyến còn lại.
Upaṭṭhahanti paricarantīti pahārasodhanavaṇakappanādīni karontā jagganti gopayanti.
“Upaṭṭhahanti paricaranti” nghĩa là chăm sóc, phục vụ, thực hiện các công việc như làm sạch vết thương, băng bó, và bảo vệ.
Arakkhiteneva kāyenāti arakkhitena kāyadvārena.
“Arakkhiteneva kāyena” nghĩa là không giữ gìn thân hành.
Arakkhitāya vācāyāti arakkhitena vacīdvārena.
“Arakkhitāya vācāya” nghĩa là không giữ gìn lời nói.
Arakkhitena cittenāti arakkhitena manodvārena.
“Arakkhitena cittena” nghĩa là không giữ gìn tâm ý.
Anupaṭṭhitāya satiyāti satiṃ supaṭṭhitaṃ akatvā.
“Anupaṭṭhitāya satiyā” nghĩa là không thiết lập chánh niệm một cách vững chắc.
Asaṃvutehi indriyehīti manacchaṭṭhehi indriyehi apihitehi agopitehi.
“Asaṃvutehi indriyehi” nghĩa là không chế ngự sáu căn, không đóng chặt và không bảo vệ chúng.
Rāgo cittaṃ anuddhaṃsetīti rāgo uppajjamānova samathavipassanācittaṃ dhaṃseti, dūre khipati.
“Rāgo cittaṃ anuddhaṃseti” nghĩa là dục tham khi khởi lên sẽ phá hủy tâm định và quán, làm chúng xa rời mục tiêu.
Rāgapariyuṭṭhitomhi, āvuso, rāgaparetoti ahaṃ, āvuso, rāgena ratto, rāgena anugato.
“Rāgapariyuṭṭhitomhi, āvuso, rāgapareto” nghĩa là: “Này bạn, tôi bị dục tham chế ngự, bị dục tham dẫn dắt.”
Aṭṭhikaṅkalūpamātiādīsu aṭṭhikaṅkalūpamā appassādaṭṭhena.
Trong các ví dụ như “aṭṭhikaṅkalūpamā,” hình ảnh bộ xương tượng trưng cho sự không đáng hài lòng.
Maṃsapesūpamā bahusādhāraṇaṭṭhena.
“Hình ảnh miếng thịt” biểu trưng cho sự tranh chấp nhiều phía.
Tiṇukkūpamā anudahanaṭṭhena.
“Hình ảnh bó đuốc cỏ” biểu thị sự cháy bùng không ngừng.
Aṅgārakāsūpamā mahābhitāpaṭṭhena.
“Hình ảnh hố than cháy” tượng trưng cho sự đau đớn dữ dội.
Supinakūpamā ittarapaccupaṭṭhānaṭṭhena.
“Hình ảnh giấc mơ” biểu thị sự hiện diện ngắn ngủi.
Yācitakūpamā tāvakālikaṭṭhena.
“Hình ảnh đồ xin” biểu thị sự tạm bợ trong thời gian ngắn.
Rukkhaphalūpamā sabbaṅgapaccaṅgapalibhañjanaṭṭhena.
“Hình ảnh quả cây” tượng trưng cho sự vỡ nát cả hình dạng và cấu trúc.
Asisūnūpamā adhikuṭṭanaṭṭhena.
“Hình ảnh dao và lưỡi cưa” biểu thị sự cắt xé mãnh liệt.
Sattisūlūpamā vinivijjhanaṭṭhena.
“Hình ảnh mũi tên và cây giáo” biểu thị sự đâm xuyên.
Sappasirūpamā sāsaṅkasappaṭibhayaṭṭhena.
“Hình ảnh con rắn độc” tượng trưng cho sự nguy hiểm và kinh sợ.
Ussahissāmīti ussāhaṃ karissāmi.
“Ussahissāmi” nghĩa là: “Tôi sẽ nỗ lực.”
Dhārayissāmīti samaṇabhāvaṃ dhārayissāmi.
“Dhārayissāmi” nghĩa là: “Tôi sẽ duy trì đời sống phạm hạnh.”
Abhiramissāmīti abhiratiṃ uppādessāmi na ukkaṇṭhissāmi.
“Abhiramissāmi” nghĩa là: “Tôi sẽ sinh khởi niềm vui và không chán nản.”
Sesamettha uttānatthameva.
Phần còn lại ở đây mang ý nghĩa rõ ràng.
Imasmiṃ sutte vaṭṭavivaṭṭaṃ kathitanti.
“Imasmiṃ sutte vaṭṭavivaṭṭaṃ kathitanti” nghĩa là trong bài kinh này, sự vận hành của vòng luân hồi và con đường thoát ly khỏi nó đã được trình bày.
7. Paṭhamaanāgatabhayasuttavaṇṇanā
7. Giảng giải kinh thứ nhất về Sợ Hãi Đối Với Tương Lai.
77. Sattame āraññakenāti araññavāsinā.
77. Trong bài kinh thứ bảy, “āraññakena” nghĩa là vị sống trong rừng.
Appattassāti asampattassa jhānavipassanāmaggaphalappabhedassa visesassa pattiyā.
“Appattassa” nghĩa là chưa đạt được những thành tựu đặc biệt như thiền định, tuệ quán, đạo và quả.
Sesapadesupi eseva nayo.
Cách giải thích tương tự áp dụng cho các phần còn lại.
So mamassa antarāyoti so mama jīvitantarāyo ca brahmacariyantarāyo ca, puthujjanakālakiriyaṃ karontassa saggantarāyo ca maggantarāyo ca bhaveyya.
“Đó là chướng ngại của tôi” nghĩa là trở ngại cho mạng sống, cho đời sống phạm hạnh, hoặc là chướng ngại cho sự tái sinh vào cõi trời và đạt đạo quả, nếu tôi hành xử như một phàm phu.
Handāti vavassaggatthe nipāto.
“Từ ‘handa'” được sử dụng để thể hiện sự quyết tâm.
Vīriyaṃ ārabhāmīti duvidhampi vīriyaṃ karomi.
“Tôi bắt đầu nỗ lực” nghĩa là tôi thực hiện cả hai loại tinh tấn: thân và tâm.
Satthakāti satthaṃ viya sandhibandhanacchedakavātā.
“Satthakā” nghĩa là những vết thương giống như do dao cắt gây ra.
Vāḷehīti kakkhaḷehi.
“Vāḷehi” nghĩa là bởi những điều thô bạo.
Māṇavehīti corehi.
“Māṇavehi” nghĩa là bởi những tên cướp.
Katakammehi vā akatakammehi vāti ettha corikaṃ katvā nikkhantā katakammā nāma, corikaṃ kātuṃ gacchantā akatakammā nāma.
“Katakammehi hoặc akatakammehi” nghĩa là những người đã thực hiện hành vi trộm cắp được gọi là “katakammā,” còn những người đang trên đường thực hiện trộm cắp được gọi là “akatakammā.”
Tattha katakammā kammassa nipphannattā sattānaṃ galalohitaṃ gahetvā devatānaṃ baliṃ karonti, akatakammā ‘‘evaṃ no kammaṃ nipphajjissatī’’ti paṭhamataraṃ karonti.
Trong đó, những người “katakammā” đã hoàn thành hành vi của mình và dâng máu cổ họng của sinh vật cho thần linh, trong khi “akatakammā” đang chuẩn bị hành động với hy vọng nó sẽ thành công.
Idaṃ sandhāya te maṃ jīvitā voropeyyunti vuttaṃ.
Điều này ám chỉ rằng họ có thể giết tôi để đạt được mục đích của họ.
Vāḷā amanussāti kakkhaḷā duṭṭhā yakkhādayo amanussā.
“Vāḷā amanussā” nghĩa là những phi nhân như dạ xoa, thô bạo và độc ác.
8. Dutiyaanāgatabhayasuttavaṇṇanā
8. Giảng giải kinh thứ hai về Sợ Hãi Đối Với Tương Lai.
78. Aṭṭhame purā maṃ so dhammo āgacchatīti yāva so dhammo maṃ na upagacchati, tāva ahaṃ puretarameva vīriyaṃ ārabhāmīti attho.
78. Trong bài kinh thứ tám, “purā maṃ so dhammo āgacchati” nghĩa là: “Trước khi điều ấy xảy đến với ta, ta sẽ nỗ lực trước để đối trị.”
Khīrodakībhūtāti khīrodakaṃ viya bhūtā ekībhāvaṃ upagatā.
“Khīrodakībhūtā” nghĩa là trở nên hòa hợp như sữa và nước.
Piyacakkhūhīti mettacakkhūhi.
“Piyacakkhūhi” nghĩa là đôi mắt tràn đầy từ ái.
9. Tatiyaanāgatabhayasuttavaṇṇanā
9. Giảng giải kinh thứ ba về Sợ Hãi Đối Với Tương Lai.
79. Navame dhammasandosā vinayasandosoti dhammasandosena vinayasandoso hoti.
79. Trong bài kinh thứ chín, “dhammasandosa vinayasandoso” nghĩa là do sự sai lạc trong Pháp mà sự sai lạc trong Luật cũng xảy ra.
Kathaṃ pana dhammasmiṃ dussante vinayo dussati nāma?
Làm thế nào khi Pháp bị sai lệch thì Luật cũng được xem là sai lệch?
Samathavipassanādhammesu gabbhaṃ aggaṇhantesu pañcavidho vinayo na hoti, evaṃ dhamme dussante vinayo dussati.
Khi không đạt được sự hiểu sâu trong Pháp về thiền chỉ và thiền quán, năm loại Luật không tồn tại; như vậy, khi Pháp sai lạc thì Luật cũng sai lạc.
Dussīlassa pana saṃvaravinayo nāma na hoti, tasmiṃ asati samathavipassanā gabbhaṃ na gaṇhāti.
Người không có giới đức sẽ không có sự chế ngự Luật; khi điều này không tồn tại, thiền chỉ và thiền quán không thể phát triển.
Evaṃ vinayasandosenapi dhammasandoso veditabbo.
Tương tự, sự sai lạc trong Luật cũng dẫn đến sự sai lạc trong Pháp.
Abhidhammakathanti sīlādiuttamadhammakathaṃ.
“Abhidhammakatha” nghĩa là những bài giảng về các pháp tối thượng như giới, định, và tuệ.
Vedallakathanti vedapaṭisaṃyuttaṃ ñāṇamissakakathaṃ.
“Vedallakatha” nghĩa là những bài giảng kết hợp trí tuệ liên quan đến kiến thức sâu sắc.
Kaṇhadhammaṃ okkamamānāti randhagavesitāya upārambhapariyesanavasena kāḷakadhammaṃ okkamamānā.
“Kaṇhadhammaṃ okkamamānā” nghĩa là rơi vào những hành động bất thiện do tìm kiếm lỗi lầm và soi mói.
Apica duṭṭhacittena puggalaṃ ghaṭṭentāpi taṃ kaṇhadhammaṃ attano dahantāpi lābhasakkāratthaṃ kathentāpi kaṇhadhammaṃ okkamantiyeva.
Ngoài ra, với tâm xấu ác, khi làm tổn thương người khác, tự dối gạt chính mình hoặc giảng pháp để đạt được lợi ích và danh vọng, người ấy vẫn rơi vào hành động bất thiện.
Gambhīrāti pāḷigambhīrā.
“Gambhīrā” nghĩa là thâm sâu, ám chỉ sự sâu sắc của kinh văn Pali.
Gambhīratthāti atthagambhīrā.
“Gambhīratthā” nghĩa là sâu sắc về ý nghĩa.
Lokuttarāti lokuttaradhammadīpakā.
“Lokuttarā” nghĩa là chỉ dẫn đến các pháp siêu thế.
Suññatāpaṭisaṃyuttāti khandhadhātuāyatanapaccayākārapaṭisaṃyuttā.
“Suññatāpaṭisaṃyuttā” nghĩa là liên quan đến tánh không, các uẩn, giới, xứ và các yếu tố duyên khởi.
Na aññā cittaṃ upaṭṭhapessantīti jānanatthāya cittaṃ na ṭhapessanti.
“Na aññā cittaṃ upaṭṭhapessanti” nghĩa là không đặt tâm vào việc tìm hiểu và nhận biết các ý nghĩa khác.
Uggahetabbaṃ pariyāpuṇitabbanti uggahetabbe ca vaḷañjetabbe ca.
“Uggahetabbaṃ pariyāpuṇitabbaṃ” nghĩa là cần được ghi nhớ và thông hiểu.
Kavitāti silokādibandhanavasena kavīhi katā.
“Kavitā” nghĩa là những sáng tác thơ ca được làm ra bởi các thi sĩ.
Kāveyyāti tasseva vevacanaṃ.
“Kāveyyā” là một thuật ngữ đồng nghĩa với “kavitā.”
Bāhirakāti sāsanato bahiddhā ṭhitā.
“Bāhirakā” nghĩa là những người đứng bên ngoài giáo pháp.
Sāvakabhāsitāti bāhirasāvakehi bhāsitā.
“Sāvakabhāsitā” nghĩa là những lời được nói bởi các đệ tử không thuộc giáo pháp này.
Sesamettha heṭṭhā vuttanayattā suviññeyyattā ca uttānatthameva.
Phần còn lại đã được trình bày trước đó, dễ hiểu và mang ý nghĩa rõ ràng.
10. Catutthaanāgatabhayasuttavaṇṇanā
10. Giảng giải kinh thứ tư về Sợ Hãi Đối Với Tương Lai.
80. Dasame kalyāṇakāmāti sundarakāmā.
80. Trong bài kinh thứ mười, “kalyāṇakāmā” nghĩa là mong muốn điều tốt đẹp.
Rasaggānīti uttamarasāni.
“Rasaggāni” nghĩa là những hương vị tối thượng.
Saṃsaṭṭhā viharissantīti pañcavidhena saṃsaggena saṃsaṭṭhā viharissanti.
“Saṃsaṭṭhā viharissantī” nghĩa là sẽ sống hòa hợp qua năm cách tiếp xúc.
Sannidhikāraparibhoganti sannidhikatassa paribhogaṃ.
“Sannidhikāraparibhoga” nghĩa là sự sử dụng những thứ có sẵn.
Oḷārikampi nimittanti ettha pathaviṃ khaṇantopi khaṇāhīti āṇāpentopi pathaviyaṃ oḷārikaṃ nimittaṃ karoti nāma.
“Oḷārikampi nimitta” nghĩa là ngay cả việc đào đất hay ra lệnh “hãy đào” cũng tạo nên dấu hiệu thô thiển liên quan đến đất.
Tiṇakaṭṭhasākhāpalāsaṃ chindantopi chindāti āṇāpentopi haritagge oḷārikaṃ nimittaṃ karoti nāma.
“Chặt cỏ cây, cành lá” hoặc ra lệnh “hãy chặt” cũng tạo nên dấu hiệu thô thiển liên quan đến cây xanh.
Ājīvatthāya paṇṇanivāpaādīni gāhāpento phalāni ocinante vā ocināpentena vattabbameva natthi.
Khi lấy các loại thức ăn như lá, cỏ, hoặc hái trái cây để sinh sống, không có gì cần phải nói thêm.
Imesu catūsu suttesu satthārā sāsane vuddhiparihāni kathitāti.
Trong bốn bài kinh này, Đức Thế Tôn đã trình bày về sự tăng trưởng và suy giảm trong giáo pháp.
Yodhājīvavaggo tatiyo.
Phẩm Người Chiến Đấu là phẩm thứ ba.
