(17) 2. Āghātavaggo
(17) 2. Phẩm Về Sân Hận.
1. Paṭhamaāghātapaṭivinayasuttavaṇṇanā
1. Giảng Giải Kinh Đầu Tiên Về Việc Chế Ngự Sân Hận.
161. Dutiyassa paṭhame āghātaṃ paṭivinenti vūpasamentīti āghātapaṭivinayā.
161. Trong kinh đầu của phẩm thứ hai, “Āghātapaṭivinaya” nghĩa là chế ngự và làm lắng dịu sân hận.
Yattha bhikkhuno uppanno āghāto sabbaso paṭivinetabboti yattha ārammaṇe bhikkhuno āghāto uppanno hoti, tattha so sabbo imehi pañcahi paṭivinodetabboti attho.
Nơi nào sân hận khởi lên trong tâm của vị tỳ-kheo, nơi ấy cần phải được hoàn toàn chế ngự bằng năm phương pháp này.
Mettā tasmiṃ puggale bhāvetabbāti tikacatukkajjhānavasena mettā bhāvetabbā.
Từ bi đối với người đó cần được tu tập dựa trên sơ thiền, nhị thiền, tam thiền và tứ thiền.
Karuṇāyapi eseva nayo.
Lòng bi mẫn cũng được tu tập theo cách tương tự.
Upekkhā pana catukkapañcakajjhānavasena bhāvetabbā.
Còn tâm xả thì nên được phát triển qua bốn và năm tầng thiền.
Yasmā pana yaṃ puggalaṃ passato cittaṃ na nibbāti, tasmiṃ muditā na saṇṭhahati, tasmā sā na vuttā.
Bởi vì đối với người mà tâm không thể an định khi nhìn thấy, hỷ không thể ổn định trong tâm, nên hỷ không được đề cập ở đây.
Asatiamanasikāroti yathā so puggalo na upaṭṭhāti, kuṭṭādīhi antarito viya hoti, evaṃ tasmiṃ asatiamanasikāro āpajjitabbo.
“Asatiamanasikāra” nghĩa là không chú ý đến người đó, như thể họ bị che khuất bởi một bức tường hay thứ gì đó tương tự.
Sesaṃ heṭṭhā vuttanayattā uttānameva.
Phần còn lại đã được giải thích ở đoạn dưới, nên dễ dàng hiểu được.
2. Dutiyaāghātapaṭivinayasuttavaṇṇanā
2. Giảng Giải Kinh Thứ Hai Về Việc Chế Ngự Sân Hận.
162. Dutiye āghāto etesu paṭivinetabboti āghātapaṭivinayā.
162. Trong kinh thứ hai, sân hận cần được chế ngự bằng những phương pháp này, gọi là “Āghātapaṭivinaya”.
Āghāto etehi paṭivinetabbotipi āghātapaṭivinayā.
Sân hận cũng được chế ngự bằng những điều này, nên được gọi là “Āghātapaṭivinaya”.
Paṭivinayoti hi paṭivinayavatthūnampi paṭivinayakāraṇānampi etaṃ adhivacanaṃ, tadubhayampi idha vaṭṭati.
“Paṭivinaya” là từ ám chỉ cả các đối tượng để chế ngự sân hận và những lý do để chế ngự sân hận; cả hai ý nghĩa này đều thích hợp ở đây.
Pañca hi puggalā paṭivinayavatthū honti pañcahi upamāhi pañca paṭipattiyo paṭivinayakāraṇāni.
Năm hạng người là các đối tượng cần chế ngự, và năm ẩn dụ cùng năm phương pháp là những nguyên nhân để chế ngự sân hận.
Labhati ca kālena kālaṃ cetaso vivaraṃ cetaso pasādanti kāle kāle samathavipassanācittassa uppannokāsasaṅkhātaṃ vivarañceva saddhāsampannabhāvasaṅkhātaṃ pasādañca labhati.
Người ấy theo thời gian đạt được sự mở rộng tâm trí và sự trong sáng trong tâm, tức là cơ hội sinh khởi định tâm và tuệ quán, cùng với lòng tin mạnh mẽ.
Rathiyāyāti antaravīthiyaṃ.
“Rathiyāya” nghĩa là ở giữa con đường.
Nantakanti pilotikakhaṇḍaṃ.
“Nantaka” là một mảnh vải rách nát.
Niggahetvāti akkamitvā.
“Niggahetvā” nghĩa là giẫm đạp lên.
Yo tattha sāroti yaṃ tattha thiraṭṭhānaṃ.
“Sāro” trong ngữ cảnh này là điều gì đó bền vững.
Taṃ paripātetvāti taṃ luñcitvā.
“Paripātetvā” nghĩa là lấy nó đi.
Evameva khoti ettha paṃsukūliko viya mettāvihārī daṭṭhabbo, rathiyāya nantakaṃ viya veripuggalo, dubbalaṭṭhānaṃ viya aparisuddhakāyasamācāratā, thiraṭṭhānaṃ viya parisuddhavacīsamācāratā, dubbalaṭṭhānaṃ chaḍḍetvā thiraṭṭhānaṃ ādāya gantvā sibbitvā rajitvā pārupitvā vicaraṇakālo viya aparisuddhakāyasamācārataṃ amanasikatvā parisuddhavacīsamācārataṃ manasikatvā verimhi cittuppādaṃ nibbāpetvā phāsuvihārakālo daṭṭhabbo.
Cũng vậy, trong ngữ cảnh này, người thực hành từ tâm được ví như người nhặt vải rách, kẻ thù được ví như mảnh vải rách trên đường, trạng thái yếu kém được ví như hành động bất tịnh về thân, trạng thái vững chắc được ví như hành động thanh tịnh về lời nói. Việc bỏ qua trạng thái yếu kém và chọn lấy trạng thái vững chắc, rồi sau đó sửa chữa, nhuộm và mặc vào được ví như việc bỏ qua hành động bất tịnh về thân, hướng đến hành động thanh tịnh về lời nói, làm lắng dịu tâm sân hận và sống trong sự an lạc.
Sevālapaṇakapariyonaddhāti sevālena ca udakapappaṭakena ca paṭicchannā.
“Sevālapaṇakapariyonaddhā” nghĩa là bị bao phủ bởi rong rêu và bùn nước.
Ghammaparetoti ghammena anugato.
“Ghammapareto” nghĩa là bị ảnh hưởng bởi cái nóng.
Kilantoti maggakilanto.
“Kilanto” nghĩa là mệt mỏi do đường xa.
Tasitoti taṇhābhibhūto.
“Tasito” nghĩa là bị chế ngự bởi khát nước.
Pipāsitoti pānīyaṃ pātukāmo.
“Pipāsito” nghĩa là muốn uống nước.
Apaviyūhitvāti apanetvā.
“Apaviyūhitvā” nghĩa là loại bỏ hoặc gạt ra.
Pivitvāti pasannaudakaṃ pivitvā.
“Pivitvā” nghĩa là uống nước trong lành.
Evameva khoti ettha ghammābhitatto puriso viya mettāvihārī daṭṭhabbo, sevālapaṇakaṃ viya aparisuddhavacīsamācāratā, pasannaudakaṃ viya parisuddhakāyasamācāratā, sevālapaṇakaṃ apabyūhitvā pasannodakaṃ pivitvā gamanaṃ viya aparisuddhavacīsamācārataṃ amanasikatvā parisuddhakāyasamācārataṃ manasikatvā verimhi cittuppādaṃ nibbāpetvā phāsuvihārakālo daṭṭhabbo.
Cũng vậy, ở đây người chịu nóng bức được ví như người thực hành từ tâm, lớp rong rêu được ví như hành động bất tịnh về lời nói, nước trong được ví như hành động thanh tịnh về thân. Việc loại bỏ rong rêu và uống nước trong rồi tiếp tục hành trình được ví như bỏ qua hành động bất tịnh về lời nói, hướng đến hành động thanh tịnh về thân, làm dịu tâm sân hận và sống an lạc.
Khobhessāmīti cālessāmi.
“Khobhessāmi” nghĩa là ta sẽ khuấy động.
Loḷessāmīti ākulaṃ karissāmi.
“Loḷessāmi” nghĩa là ta sẽ làm rối loạn.
Apeyyampi taṃ karissāmīti pivituṃ asakkuṇeyyaṃ karissāmi.
“Apeyyampi taṃ karissāmi” nghĩa là ta sẽ làm cho nước trở nên không thể uống được.
Catukkuṇḍikoti jāṇūhi ca hatthehi ca bhūmiyaṃ patiṭṭhānena catukkuṇḍiko hutvā.
“Catukkuṇḍiko” nghĩa là đặt bốn điểm tựa xuống đất bằng đầu gối và tay.
Gopītakaṃ pivitvāti gāviyo viya mukhena ākaḍḍhento pivitvā.
“Gopītakaṃ pivitvā” nghĩa là uống nước bằng cách hớp giống như bò.
Evameva khoti ettha ghammābhitatto puriso viya mettāvihārī daṭṭhabbo, gopadaṃ viya veripuggalo, gopade parittaudakaṃ viya tassabbhantare parittaguṇo, catukkuṇḍikassa gopītakaṃ pivitvā pakkamanaṃ viya tassa aparisuddhakāyavacīsamācārataṃ amanasikatvā yaṃ so kālena kālaṃ dhammassavanaṃ nissāya cetaso vivarappasādasaṅkhātaṃ pītipāmojjaṃ labhati, taṃ manasikatvā cittuppādanibbāpanaṃ veditabbaṃ.
Cũng vậy, ở đây người chịu nóng bức được ví như người thực hành từ tâm, dấu chân bò được ví như kẻ thù, nước ít trong dấu chân bò được ví như chút ít phẩm hạnh của người đó. Hành động bò xuống uống nước và rời đi được ví như bỏ qua hành động bất tịnh về thân và lời nói, chú ý đến phẩm hạnh thanh tịnh. Bằng cách nghe pháp từ thời gian này đến thời gian khác, người ấy đạt được niềm hỷ lạc và an lạc trong tâm, từ đó làm dịu đi tâm sân hận, điều này cần được nhận thức rõ.
Ābādhikoti iriyāpathabhañjanakena visabhāgābādhena ābādhiko.
“Ābādhiko” nghĩa là người bị bệnh nặng làm gián đoạn các oai nghi.
Puratopissāti puratopi bhaveyya.
“Puratopi” nghĩa là có thể xảy ra từ phía trước.
Anayabyasananti avaḍḍhivināsaṃ.
“Anayabyasana” nghĩa là sự suy thoái và diệt vong.
Evameva khoti ettha so anāthagilāno viya sabbakaṇhadhammasamannāgato puggalo, addhānamaggo viya anamataggasaṃsāro, purato ca pacchato ca gāmānaṃ dūrabhāvo viya nibbānassa dūrabhāvo, sappāyabhojanānaṃ alābho viya sāmaññaphalabhojanānaṃ alābho, sappāyabhesajjānaṃ alābho viya samathavipassanānaṃ abhāvo, patirūpaupaṭṭhākānaṃ alābho viya ovādānusāsanīhi kilesatikicchakānaṃ abhāvo, gāmantanāyakassa alābho viya nibbānasampāpakassa tathāgatassa vā tathāgatasāvakassa vā aladdhabhāvo, aññatarassa purisassa disvā kāruññupaṭṭhānaṃ viya tasmiṃ puggale mettāvihārikassa kāruññaṃ uppādetvā cittanibbāpanaṃ veditabbaṃ.
Cũng vậy, ở đây người bệnh tật và không có người nương tựa được ví như người đầy đủ các pháp đen tối. Con đường dài được ví như luân hồi vô tận. Khoảng cách xa giữa các làng phía trước và phía sau được ví như sự xa cách của Niết-bàn. Việc thiếu thực phẩm phù hợp được ví như sự không đạt được quả của đời sống phạm hạnh. Việc thiếu thuốc phù hợp được ví như sự thiếu vắng định và tuệ. Việc thiếu người hỗ trợ đúng đắn được ví như sự thiếu vắng chỉ dạy để trị liệu phiền não. Việc thiếu người dẫn đường đến làng được ví như sự thiếu vắng Thế Tôn hay đệ tử Thế Tôn, người dẫn đến Niết-bàn. Cảm giác thương xót khởi lên khi thấy một người nào đó được ví như sự khởi lên từ tâm trong tâm người tu tập từ bi, dẫn đến việc làm dịu tâm sân hận, cần được hiểu rõ.
Acchodakāti pasannodakā.
“Acchodaka” nghĩa là nước trong sạch.
Sātodakāti madhurodakā.
“Sātodaka” nghĩa là nước ngọt.
Sītodakāti tanusītasalilā.
“Sītodaka” nghĩa là nước mát nhẹ.
Setakāti ūmibhijjanaṭṭhānesu setavaṇṇā.
“Setaka” nghĩa là nước có màu trắng nơi sóng vỡ.
Supatitthāti samatitthā.
“Supatittha” nghĩa là nơi chốn ổn định.
Evameva khoti ettha ghammābhitatto puriso viya mettāvihārī daṭṭhabbo, sā pokkharaṇī viya parisuddhasabbadvāro puriso, nhatvā pivitvā paccuttaritvā rukkhacchāyāya nipajjitvā yathākāmaṃ gamanaṃ viya tesu dvāresu yaṃ icchati, taṃ ārammaṇaṃ katvā cittanibbāpanaṃ veditabbaṃ.
Cũng vậy, ở đây người chịu nóng bức được ví như người thực hành từ tâm, ao nước trong được ví như người thanh tịnh các cửa giác quan. Việc tắm, uống, nghỉ ngơi dưới bóng cây, và đi theo ý muốn được ví như việc tập trung vào bất cứ đề mục nào trong các cửa giác quan mà mình muốn, để làm dịu tâm sân hận, điều này cần được nhận thức rõ.
Tatiyacatutthāni heṭṭhā vuttanayāneva.
Các phẩm thứ ba và thứ tư được giải thích theo cách đã nêu ở trên.
5. Pañhapucchāsuttavaṇṇanā
5. Giảng Giải Kinh Hỏi Đáp.
165. Pañcame paribhavanti paribhavanto, evaṃ paribhavissāmīti paribhavanatthāya pucchatīti attho.
165. Trong kinh thứ năm, “paribhavanti” nghĩa là kẻ xúc phạm; kẻ xúc phạm hỏi để thực hiện sự xúc phạm, với ý định “ta sẽ xúc phạm như thế này.”
Aññātukāmoti jānitukāmo hutvā.
“Aññātukāmo” nghĩa là người mong muốn biết.
6. Nirodhasuttavaṇṇanā
6. Giảng Giải Kinh Về Diệt.
166. Chaṭṭhe atthetaṃ ṭhānanti atthi etaṃ kāraṇaṃ.
166. Trong kinh thứ sáu, “atthetaṃ ṭhānaṃ” nghĩa là “điều này có lý do.”
No ce diṭṭheva dhamme aññaṃ ārādheyyāti no ce imasmiṃyeva attabhāve arahattaṃ pāpuṇeyya.
Nếu không chứng đạt giác ngộ trong hiện đời này, thì không thể đạt được quả vị A-la-hán.
Kabaḷīkārāhārabhakkhānaṃ devānanti kāmāvacaradevānaṃ.
“Kabaḷīkārāhārabhakkhānaṃ devānaṃ” nghĩa là chư thiên thuộc cõi dục giới, những vị sử dụng thức ăn thô.
Aññataraṃ manomayaṃ kāyanti jhānamanena nibbattaṃ aññataraṃ suddhāvāsabrahmakāyaṃ.
“Aññataraṃ manomayaṃ kāyaṃ” nghĩa là một loại thân được tạo thành từ tâm thiền định, như thân của các vị Phạm thiên ở cõi Suddhāvāsa.
Udāyīti lāḷudāyī.
“Udāyī” là tên của Tỳ-kheo Lāḷudāyī.
So hi ‘‘manomaya’’nti sutvā ‘‘āruppe na bhavitabba’’nti paṭibāhi.
Ngài ấy sau khi nghe “manomaya” (thân tâm) đã bác bỏ với ý rằng “nó không thể tồn tại trong cõi vô sắc.”
Thero ‘‘sāriputto kiṃ jānāti, yassa sammukhā evaṃ bhikkhū vacanaṃ paṭikkosantī’’ti evaṃ bālānaṃ laddhiuppattipaṭibāhanatthaṃ taṃ vacanaṃ anadhivāsetvā yena bhagavā tenupasaṅkami.
Vị Trưởng lão nghĩ, “Sāriputta biết gì, mà các Tỳ-kheo dám phản bác lời Ngài ấy ngay trước mặt?” Với mục đích ngăn chặn sự nổi lên của những ý kiến sai lầm của người ngu, vị Trưởng lão đã không chấp nhận lời ấy và đi đến gặp Đức Thế Tôn.
Atthi nāmāti amarisanatthe nipāto.
“Atthi nāma” là một từ dùng để diễn tả sự không chịu đựng nổi hoặc sự không chấp nhận.
Teneva cettha ‘‘ajjhupekkhissathā’’ti anāgatavacanaṃ kataṃ.
Do vậy, ở đây, từ “ajjhupekkhissathā” được diễn đạt ở thì tương lai.
Ayañhetthattho – ānanda, tumhe theraṃ bhikkhuṃ viheṭhiyamānaṃ ajjhupekkhatha, na vo etaṃ marisayāmi na sahāmi nādhivāsemīti.
Ý nghĩa ở đây là: “Này Ānanda, các ông hãy thản nhiên khi thấy một vị Tỳ-kheo lớn tuổi bị quấy nhiễu; ta không thể chấp nhận điều này, không chịu đựng được, và cũng không tha thứ được.”
Kasmā pana bhagavā ānandatheraṃyeva evamāhāti?
Tại sao Đức Thế Tôn lại nói như vậy với chính Tôn giả Ānanda?
Dhammabhaṇḍāgārikattā.
Vì Tôn giả Ānanda là người giữ gìn kho tàng Pháp.
Dhammabhaṇḍāgārikassa hi evaṃ vadanto paṭibāhituṃ bhāro.
Việc nói như vậy với người giữ gìn Pháp là nhằm giao trách nhiệm ngăn chặn.
Apicesa sāriputtattherassa piyasahāyo, tenāpissa esa bhāro.
Ngoài ra, Tôn giả Ānanda cũng là người bạn thân thiết của Tôn giả Sāriputta, vì thế trách nhiệm này cũng thuộc về ông.
Tattha kiñcāpi bhagavā ānandattheraṃ garahanto evamāha, na panesā tasseva garahā, sammukhībhūtānaṃ sabbesaṃyeva garahāti veditabbā.
Ở đây, mặc dù Đức Thế Tôn khiển trách Tôn giả Ānanda, nhưng điều này không chỉ nhằm vào ông mà là để khiển trách tất cả những ai có mặt.
Vihāranti gandhakuṭiṃ.
“Vihāra” nghĩa là nơi ở, cụ thể là hương thất.
Anacchariyanti na acchariyaṃ.
“Anacchariya” nghĩa là không đáng ngạc nhiên.
Yathāti kāraṇavacanaṃ.
“Yathā” là từ chỉ lý do hoặc nguyên nhân.
Āyasmantaṃyevettha upavānaṃ paṭibhāseyyāti ettha bhagavatā ca evaṃ etadeva kāraṇaṃ ārabbha udāhaṭe āyasmatoyeva upavānassa paṭivacanaṃ paṭibhātu upaṭṭhātūti dīpeti.
Ở đây, Đức Thế Tôn đưa ra lý do và chỉ rõ rằng lời đáp lại được hướng đến Tôn giả Upavāna, nhằm khuyến khích ông ấy phản hồi và hỗ trợ.
Sārajjaṃ okkantanti domanassaṃ anupaviṭṭhaṃ.
“Sārajjaṃ okkanta” nghĩa là trạng thái buồn phiền đã thâm nhập vào tâm.
Sīlavātiādīhi khīṇāsavasīlādīniyeva kathitāni.
“Sīlavā” và các từ tương tự chỉ phẩm hạnh, thiền định và trí tuệ của bậc A-la-hán.
Khaṇḍiccenātiādīni sakkārādīnaṃ kāraṇapucchāvasena vuttāni.
“Khaṇḍicca” và các từ khác được sử dụng trong ngữ cảnh hỏi về lý do của việc cung kính.
Kiṃ khaṇḍiccādīhi kāraṇehi taṃ taṃ sabrahmacāriṃ sakkareyyunti ayañhettha adhippāyo.
Ý nghĩa ở đây là: “Liệu việc cung kính đồng tu có phải vì những lý do như khuyết điểm của họ hay không?”
7. Codanāsuttavaṇṇanā
7. Giảng Giải Kinh Về Việc Khiển Trách.
167. Sattame codakenāti vatthusandassanā āpattisandassanā saṃvāsappaṭikkhepo sāmīcippaṭikkhepoti catūhi codanāvatthūhi codayamānena.
167. Trong kinh thứ bảy, “codakena” nghĩa là người khiển trách dựa trên bốn lý do: chỉ ra sự việc, chỉ ra lỗi lầm, từ chối sống chung, và từ chối hành xử đúng đắn.
Kālena vakkhāmi no akālenāti ettha cuditakassa kālo kathito, na codakassa.
Câu “Kālena vakkhāmi no akālenā” nghĩa là thời gian thích hợp được nói đến ở đây dành cho người bị khiển trách, không phải người khiển trách.
Paraṃ codentena hi parisamajjhe vā uposathapavāraṇagge vā āsanasālābhojanasālādīsu vā na codetabbo, divāṭṭhāne nisinnakāle ‘‘karotāyasmā okāsaṃ, ahaṃ āyasmantaṃ vattukāmo’’ti evaṃ okāsaṃ kāretvā codetabbo.
Người khiển trách không nên khiển trách người khác giữa hội chúng, trong buổi lễ Uposatha hay Pavāraṇā, hoặc ở những nơi như sảnh ngồi hay phòng ăn. Thay vào đó, khi người kia đang ngồi ở nơi yên tĩnh vào ban ngày, hãy nói: “Xin ngài cho tôi cơ hội, tôi muốn nói điều này với ngài,” rồi mới khiển trách.
Puggalaṃ pana upaparikkhitvā yo lolapuggalo abhūtaṃ vatvā bhikkhūnaṃ ayasaṃ āropeti, so okāsakammaṃ vināpi codetabbo.
Nếu sau khi xem xét, một người không chân thật nói những điều không có thật để làm tổn hại danh dự của các Tỳ-kheo, người đó có thể bị khiển trách mà không cần làm lễ xin phép.
Bhūtenāti tacchena sabhāvena.
“Bhūtena” nghĩa là một cách chính xác, phù hợp với sự thật.
Saṇhenāti maṭṭhena mudukena.
“Saṇhena” nghĩa là nhẹ nhàng và mềm mỏng.
Atthasaṃhitenāti atthakāmatāya hitakāmatāya upetena.
“Atthasaṃhitena” nghĩa là với mong muốn lợi ích và sự tốt lành cho người khác.
Avippaṭisāro upadahātabboti amaṅkubhāvo upanetabbo.
“Avippaṭisāro” nghĩa là sự không hối hận cần được hướng đến, tạo ra trạng thái tâm không lo lắng.
Alaṃte avippaṭisārāyāti yuttaṃ te amaṅkubhāvāya.
“Alaṃte avippaṭisārāya” nghĩa là “ngươi xứng đáng với trạng thái không hối hận.”
Sesamettha uttānamevāti.
Phần còn lại ở đây đã rõ ràng.
Aṭṭhamaṃ heṭṭhā vuttanayattā pākaṭameva.
Phẩm thứ tám đã được giải thích ở dưới, nên đã rõ ràng.
9. Khippanisantisuttavaṇṇanā
9. Giảng Giải Kinh Về Sự Hiểu Biết Nhanh Chóng.
169. Navame khippaṃ nisāmayati upadhāretīti khippanisanti.
169. Trong kinh thứ chín, “khippanisanti” nghĩa là nhanh chóng lắng nghe và ghi nhận.
Suggahitaṃ katvā gaṇhātīti suggahitaggāhī.
“Suggahitaggāhī” nghĩa là nắm bắt một cách cẩn thận và chính xác.
Atthakusaloti aṭṭhakathāya cheko.
“Atthakusalo” nghĩa là thành thạo trong ý nghĩa của các lời chú giải.
Dhammakusaloti pāḷiyaṃ cheko.
“Dhammakusalo” nghĩa là thành thạo trong các bản kinh Pali.
Niruttikusaloti niruttivacanesu cheko.
“Niruttikusalo” nghĩa là thông thạo trong cách diễn đạt ngôn ngữ.
Byañjanakusaloti akkharappabhede cheko.
“Byañjanakusalo” nghĩa là thông thạo trong sự phân biệt và sắp xếp các chữ cái.
Pubāparakusaloti atthapubbāparaṃ, dhammapubbāparaṃ, akkharapubbāparaṃ, byañjanapubbāparaṃ, anusandhipubbāparanti imasmiṃ pañcavidhe pubbāpare cheko.
“Pubāparakusalo” nghĩa là thành thạo trong năm khía cạnh: ý nghĩa trước sau, pháp trước sau, chữ trước sau, văn trước sau, và sự liên kết trước sau.
Tattha atthapubbāparakusaloti heṭṭhā atthena upari atthaṃ jānāti, upari atthena heṭṭhā atthaṃ jānāti.
Trong đó, “atthapubbāparakusalo” nghĩa là người biết ý nghĩa trên dựa vào ý nghĩa dưới, và biết ý nghĩa dưới dựa vào ý nghĩa trên.
Kathaṃ? So hi heṭṭhā atthaṃ ṭhapetvā upari atthe vutte ‘‘heṭṭhā attho atthī’’ti jānāti.
Làm sao như vậy? Khi bỏ qua ý nghĩa dưới và nói về ý nghĩa trên, người ấy biết rằng “ý nghĩa dưới cũng tồn tại.”
Upari atthaṃ ṭhapetvā heṭṭhā atthe vuttepi ‘‘upari attho atthī’’ti jānāti.
Khi bỏ qua ý nghĩa trên và nói về ý nghĩa dưới, người ấy cũng biết rằng “ý nghĩa trên cũng tồn tại.”
Ubhato ṭhapetvā majjhe atthe vutte ‘‘ubhato attho atthī’’ti jānāti.
Khi bỏ qua cả trên lẫn dưới và nói về ý nghĩa ở giữa, người ấy biết rằng “ý nghĩa cả hai phía đều tồn tại.”
Majjhe atthaṃ ṭhapetvā ubhatobhāgesu atthe vutte ‘‘majjhe attho atthī’’ti jānāti.
Khi bỏ qua ý nghĩa ở giữa và nói về ý nghĩa ở hai phía, người ấy biết rằng “ý nghĩa ở giữa cũng tồn tại.”
Dhammapubbāparādīsupi eseva nayo.
Phương pháp này cũng áp dụng cho pháp trước sau và các khía cạnh khác.
Anusandhipubbāpare pana sīlaṃ ādiṃ katvā āraddhe suttante matthake chasu abhiññāsu āgatāsu ‘‘yathānusandhiṃ yathānuparicchedaṃ suttanto gato’’ti jānāti.
Với sự liên kết trước sau, khi bài kinh bắt đầu với giới và kết thúc với sáu loại trí tuệ, người ấy biết rằng “bài kinh đã tiến triển một cách hợp lý và đúng trình tự.”
Diṭṭhivasena āraddhe upari saccesu āgatesupi ‘‘yathānusandhinā gato’’ti jānāti.
Khi bài kinh bắt đầu bằng các quan điểm và kết thúc với các chân lý, người ấy biết rằng “bài kinh đã tiến triển đúng theo sự liên kết.”
Kalahabhaṇḍanavasena āraddhe upari sāraṇīyadhammesu āgatesupi, dvattiṃsatiracchānakathāvasena āraddhe upari dasakathāvatthūsu āgatesupi ‘‘yathānusandhinā gato’’ti jānātīti.
Khi bài kinh bắt đầu bằng tranh cãi và kết thúc với các pháp cần nhớ, hoặc bắt đầu với 32 câu chuyện phi lý và kết thúc với mười chủ đề thảo luận, người ấy biết rằng “bài kinh đã tiến triển đúng theo sự liên kết.”
10. Bhaddajisuttavaṇṇanā
10. Giảng Giải Kinh Bhaddaji.
170. Dasame abhibhūti abhibhavitvā ṭhito jeṭṭhako.
170. Trong kinh thứ mười, “abhibhū” nghĩa là người vượt qua tất cả và đứng đầu.
Anabhibhūtoti aññehi anabhibhūto.
“Anabhibhūto” nghĩa là không bị ai vượt qua.
Aññadatthūti ekaṃsavacane nipāto.
“Aññadatthu” là từ nhấn mạnh trong lời khẳng định tuyệt đối.
Dassanavasena daso, sabbaṃ passatīti adhippāyo.
“Daso” nghĩa là thông qua sự thấy, người ấy thấy tất cả.
Vasavattīti sabbaṃ janaṃ vase vatteti.
“Vasavattī” nghĩa là người khiến tất cả chúng sinh theo ý mình.
Yathā passatoti iṭṭhārammaṇaṃ vā hotu aniṭṭhārammaṇaṃ vā, yenākārena taṃ passantassa.
“Yathā passato” nghĩa là dù đối tượng được yêu thích hay không, người ấy thấy chúng theo cách đúng như chúng là.
Anantarā āsavānaṃ khayo hotīti anantarāyeva arahattaṃ uppajjati.
“Anantarā āsavānaṃ khayo hoti” nghĩa là ngay sau đó, quả vị A-la-hán được chứng đắc.
Yathā suṇatoti etthāpi eseva nayo.
“Yathā suṇato” cũng được hiểu theo cách tương tự.
Atha vā yaṃ cakkhunā rūpaṃ disvā nirantarameva vipassanaṃ paṭṭhapetvā arahattaṃ pāpuṇāti, taṃ tassa arahattaṃ cakkhuviññāṇānantaraṃ nāma hoti.
Hoặc, khi một người thấy sắc bằng mắt và ngay lập tức thực hành tuệ quán, người ấy đạt được quả vị A-la-hán, gọi là “cakkhuviññāṇānantaraṃ.”
Taṃ sandhāya vuttaṃ – idaṃ dassanānaṃ agganti.
Do vậy, điều này được nói là: “Đây là tối thượng trong sự thấy.”
Dutiyapadepi eseva nayo.
Câu thứ hai cũng được hiểu theo cách tương tự.
Yathā sukhitassāti yena maggasukhena sukhitassa.
“Yathā sukhitassa” nghĩa là người ấy hạnh phúc nhờ vào niềm an lạc của đạo lộ.
Anantarā āsavānaṃ khayo hotīti samanantarameva arahattaṃ uppajjati.
“Anantarā āsavānaṃ khayo hoti” nghĩa là ngay sau đó, quả vị A-la-hán được chứng đắc.
Idaṃ sukhānaṃ agganti idaṃ maggasukhaṃ sukhānaṃ uttamaṃ.
“Idaṃ sukhānaṃ aggaṃ” nghĩa là niềm an lạc của đạo lộ là tối thượng trong các loại an lạc.
Yathā saññissāti idhāpi maggasaññāva adhippetā.
“Yathā saññissa” nghĩa là ở đây ám chỉ sự nhận thức của đạo lộ.
Yathā bhūtassāti yasmiṃ bhave yasmiṃ attabhāve ṭhitassa.
“Yathā bhūtassa” nghĩa là người đứng trong bất kỳ sự tồn tại hay thân thể nào.
Anantarāti anantarāyena arahattaṃ uppajjati.
“Anantarā” nghĩa là quả vị A-la-hán được chứng đắc mà không có trở ngại.
Idaṃ bhavānaṃ agganti ayaṃ pacchimo attabhāvo bhavānaṃ aggaṃ nāma.
“Idaṃ bhavānaṃ aggaṃ” nghĩa là sự tồn tại cuối cùng này được gọi là tối thượng trong các sự tồn tại.
Atha vā yathā bhūtassāti yehi khandhehi maggakkhaṇe bhūtassa vijjamānassa.
Hoặc, “yathā bhūtassa” nghĩa là dựa vào các uẩn hiện hữu tại thời điểm đạo lộ.
Anantarā āsavānaṃ khayo hotīti maggānantarameva phalaṃ uppajjati.
“Anantarā āsavānaṃ khayo hoti” nghĩa là ngay sau đạo lộ, quả được chứng đắc.
Idaṃ bhavānaṃ agganti idaṃ maggakkhaṇe khandhapañcakaṃ bhavānaṃ aggaṃ nāmāti.
“Idaṃ bhavānaṃ aggaṃ” nghĩa là tại thời điểm đạo lộ, năm uẩn này được gọi là tối thượng trong các sự tồn tại.
Āghātavaggo dutiyo.
Phẩm về sân hận là phẩm thứ hai.
